De Afscheiding van 1834. Deel 2. De classis Dordrecht c.a.

[p. 346]

Hoofdstuk 24
Spijk (Z.-H.)

Het kleine dorp Spijk, ongeveer 4 km. ten noordoosten van Gorkum, prachtig aan de Linge gelegen, destijds voornamelijk langs de Lingedijk gebouwd, telt in 1840 ongeveer 350 inwoners. Deze leven voornamelijk van de landbouw, maar er is ook een steenbakkerij en een korenmolen.

Als wij over de Afgescheiden gemeente schrijven, mogen we er wel aan toevoegen: provincie Zuid-Holland. Liever nog zouden we schrijven: de mysterieuze Afgescheiden gemeente te Spijk (Z.-H.).

Want hetgeen wij van deze gemeente - die niet langer dan enige jaren kan hebben bestaan - weten is uiterst gering.

Scholte maakt gewag van haar bestaan in zijn brieven van 5 januari 1841 aan de Koning¹: zij zou 67 zielen omvatten, van welke er 22 ten avondmaal zijn toegelaten.

Er zijn nog enige aanwijzingen.

De kerkeraad te Gorinchem krijgt in juli 1840 een schrijven van de gemeente te Spijk op zijn tafel, inhoudende een verzoek tot samensmelting te komen. Gorinchem gaat niet op het voorstel in, en ook de eerstvolgende classicale vergadering, gehouden te Asperen, adviseert, niet tot combinatie over te gaan. Spijk moet ‘als eene gemeente op zichzelve... beschouwd worden, te meer omdat er werkelijk een kerkeraad bestond.’²

En bij de ‘reconstructie’ van de classis Dordrecht-Gorinchem, op 1 oktober 1842, is er opnieuw sprake van de gemeente Spijk.³

Er is niets te vinden van notulen van deze gemeente, terwijl - zoals reeds één en andermaal werd vermeld - ook de notulen van de classis Gorinchem over het tijdvak 1836-1842 onvindbaar zijn.

Het enige, dat wij weten aangaande een ‘kerkeraad’ te Spijk, is het bij Leerdam vermelde over het ouderlingschap van Hendrik van Blokland.⁴ Niet onmogelijk is dat de nog te noemen Aart Versteeg eveneens ambtsdrager te Spijk is geweest.

1 Hoofdstuk 5, blz. 82.

2 EERSTE DEEL, pag. 183. Abusievelijk werd bij het schrijven van dat gedeelte verondersteld, dat met ‘Spijk’ de gemeente te Vuren zou zijn bedoeld.

3 EERSTE DEEL, pag. 318 en 320. Ook daar heeft schrijver dezes ten onrechte verondersteld, dat Vuren werd bedoeld.

4 Vergelijk blz. 338.

[p. 347]

De gemeente, die eigenlijk een afdeling was van die te Leerdam, komt met deze van 1842 tot 1847 buiten het kerkverband te staan. Zij kiest de zijde van Scholte. In 1847 wordt de gemeente ontbonden. Zoals wij zullen zien, gaat zij bijna in haar geheel met ds. H.P. Scholte naar de nieuwe wereld.¹

Wij kunnen aan het bovenstaande slechts toevoegen een lijst van lidmaten. Deze is samengesteld uit gegevens, die ten dele reeds onder Leerdam zijn genoemd, maar toch voornamelijk zijn ontleend aan het archief van de Hervormde gemeente te Spijk. Daarnaast raadpleegden wij de passagierslijsten van de 4 schepen van de ‘grote trek’ van ds. Scholte in 1847.²

Wij komen echter niet tot de door Scholte genoemde aantallen; vrij vertaald zijn deze: ca. 22 volwassenen en 45 kinderen (totaal 67 zielen).

De onderstaande lijst omvat 17 volwassenen en 35 kinderen.³

Gerrit van Aalsburg met 8 kinderen - weduwnaar; 2 kinderen: Hendrik en Johan P^4

Jan van Aalsburg en zijn vrouw Aafje (van) Kleij (in 1847 zijn beiden overleden)

Andries van Blokland en zijn vrouw Geertruida de Moor met 6 kinderen P

Hendrik van Blokland P

Leendert Kolijn en zijn (tweede) vrouw Helena de Moor met 4 kinderen P^5

Jacob Meijer en zijn vrouw Suzanna Margaretha Nieuwhoff met 1 kind P

Pieter Schalk^6 en zijn vrouw Geertje de Gans met 5 kinderen

Cornelis van Tilburg

Aart Versteeg en zijn vrouw met 6 kinderen P^7

Jan van der Werf en zijn vrouw Lamberta Nieuwhoff met 5 kinderen P

1 EERSTE DEEL, pag. 351. ‘Deze G. van Aalsburg is één der agtergebleevenen van die geene die van Spijk na Amerika zijn vertrokken...’ En: De gemeente te Spijk is ontbonden door het vertrek’ van die Gemeente na Amerika.’ Zie verder het Naamregister onder ‘Van Aalsburg’.

2 Souvenir History of Pella, Iowa; Pella 1922.

3 Mogelijk hebben er ook personen uit Kedichem in Spijk ‘gekerkt’.

4 Een P achter een naam of namen betekent: met Scholte in 1847 naar Pella, Iowa.

5 Het eerste huwelijk van Leendert Kolijn (geb. 1801 te Spijk), zoon van Jacob Kolijn en van Bartha den Dekker, werd te Heukelum gesloten op 14 okt. 1825. Zijn eerste vrouw: Trijntje Sterk. Uit dit huwelijk werden 8 kinderen geboren in de jaren 1827-1842. Vijf van deze overlijden jong (w.o. Anthony). Alles wijst erop, dat Leendert Kolijn behoort tot het geslacht Colijn uit het Land van Altena (o.a. dr. H. Colijn). Trijntje Sterk overlijdt te Heukelum op 16 nov. 1842. Leendert Kolijn hertrouwt te Spijk op 5 sept. 1844 met Helena de Moor. Het gezin is waarschijnlijk in 1847 uit Spijk (Vogelswerf?) naar de nieuwe wereld gegaan. Vier kinderen (uit het eerste huwelijk) gaan mee: Maria, Jacob, Albertus en Mijntje (schip: Pieter Floris). Van Albertus Kolijn (Colyn) waren in 1967 in de U.S.A. 300 nakomelingen bekend. Hij huwt in 1852 in Marion County, Iowa, Kleisje van der Waal, geboren 14 april 1835 te Rhoon (Z.-H.) als dochter van Jan van der Waal Wzn. en Pietertje van Gelder.
Volgens de overlevering arriveerde Kleisje met haar zuster Neeltje in Pella, Iowa, nadat hun ouders tijdens de reis op de Mississippi waren overleden. Men zie ook: Gens Nostra, Maandbl. Ned. Geneal. Ver., jrg. 27, no. 7-8, juli-aug. 1972.

6 Wordt in de brieven van de Hervormde predikanten zowel onder Heukelum als onder Spijk gerekend.

7 In een vonnis van de rechtbank te Gorinchem, 8 juli 1840, nr. 53, lezen we: Aart Versteeg, 39, geboren te Vuren, wonende te Spijk.