Schatkamer der Nederlandsse oudheden. Of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen

[Vredeland]

VREDELAND, of, by verkorting, Vreêland, in het Sticht, aan de Vecht, tussen Loenen en den Bergh gelegen; een schoon en welvaarend dorp, hebbende landewaard achter sich leggen de grondslag van een vernieuwd kasteel; met opmerkinge, van my besichtigd, den 22 Decemb. 1704.

Ondertussen siet hier een langwerpigh vierkant plein, met een rondeel op ieder hoek, ontrent de 4 voet hoogh uit het water, gelyk het, door Jac. Schynvoet, verleden winter, nauwkeurigh is uitgeteekend.

Maar, wy wenden ons naar de aloudheid; aanmerkende, uit een oud segel, te sien by Buchelius (in Hedae Henrico, XXXVIII episc. 90 pag. dat ook Vredeland onder de oppida, ik seg, de steden, is gereekend. Matheus, uit oude Verleenbrieven, de Nobilitate, 3 lib. 820 pag.

Vorders is dit slot en deese sterkte begonnen, A. 1253, door Henrik van Viande, biskop van Uitrecht, met het geroosde uit de Veluwe; doch wegens deeses onmagt en geldeloosheid was het, A. 1260 noch niet voltrokken.

Het is dan gesticht, teweeten om de toeneemende magt van

[p. 371]

Gysbrecht van Amstel een paal in de weeg te setten. Doch, A. 1268, wierd het belegerd van genoemden Gysbrecht, die, niemendal winnende, het selve verliet, en sich weder naar Abkoude begaf.

Maar, A. 1280, heeft biskop Jan van Nassau, dit slot aan Heer Gysbrecht verpand: na wiens overlyden de navolger, biskop Jan van Zirik, het selve weder poogde te lossen: Doch te vergeefs. Dus quam hy het belegeren. Maar Gysbrecht, door Heer Harmen van Woerden geholpen, sloeg deescn biskop, en drees hem ten velde uit, tot aan Amisfort.

Wat raad nu? Jan van Zirik klaagde syn leet aan graaf Floris. De graaf ging Vreêland self beleggen: evenwel de tyd hem te lang vallende, gaf hy het belegh syn veldheer over.

Ondertussen versamelden Amstel en Woerden wat sy konden, naamen 'er nachtrust te Loenen, en gingen s'morgens den belegeraar opsoeken,

Maar, deese syn magt verdeelende, bleef den eenen hoop by het belegh; maar de andere trokken de Vecht over, en den vyand dapper in de veeren sittende, naamen self Amstel en Woerden gevangen.

Naa die verwinninge wierd Vreêland bestormd; alwaarom het Aarnoud, Amstels broeder, naa eenige tegenstand, overgaf.

Deese overgaaf wierd gevolgd van een Vrede, tussen den graaf, den biskop, en Gysbrecht van Amstels die, te Loenen, een verbond ingingen, den 28 Octob. A. 1285.

A. 1340, verpande biskop Jan van Diest dit kasteel aan de graaf van Holland: maar, A. 1354, wierd het weder afgelost; en door vrouw Margriet den biskop ter hand gesteld.

Maar, A. 1371, rees 'er een geschil tussen Albert, ruwaard van Holland, en biskop Jan van Hoorn: ever Vreêland, en haar aflossinge.

Wederom, in het selfde jaar, wanneer gemelde Albert weigerde van de Uitersse het geld te ontfangen; soo quam de biskop tegens de Hollanders te velde, verbrande de voorstad van Woerden, en verwoeste Kroonenburg.

Niettemin, A. 1374, quam Vreêland weder aan den ruwaard, door Assuerus, of Sweer, van Abkoude, soon van

[p. 372]

Heer Gysbrecht van Abkoude, die stillekens het Hollandsse krygsvolk had laaten inkoomen.

Maar, A. 1375, wierd, tussen de Hollanderen en den biskop, de vrede getroffen; door welke de laatste wierd genoodsaakt aan Woerden en Kroonenburg geld uit te keeren.

Eindlyk, A. 1529, deê keiser Karel de V, heet van Uitrecht synde, dit slot te Vreêland afbreeken, en daar op weder een andere binnen de stad Uitrecht bouwen. Ondertussen syn, in onse tyden, wederom deese uitgebeelde grondslagen gelegt, door den Heer van Suilen, noch eer hy, aan den Heer van Nichtevecht, P. Reaal, dit gebouw verkocht.

Dit, meerendeels uit de Papieren van dikwyls genoemde Kornelis Kooten van Bloemswaart; hebbende ik het jaar registertje vergaderd uit Heda, Beka, Procurator, de Bella Campestria, by Matheus uitgegeven, Hortensius, Veldenaar, Gouwenaar, Buchelius, Orlers, Montanus, in Amsteld. Inleid. Slichtenhorst, Scotanus, Goudhoeve, Scriverius, Vossius, Schook, Van Spaan, Meurs, Alting, &c.

Nu sou ik Vreêlands wilsselvalligheden wel met een veers uit Vondel sluiten; maar sie dat boven reeds uitgeschreven, 90 bl. niettemin heb ik noch iets ontrent de vorstelyke staatkrakeelen, en krygsgeschillen, verwekkende het sloopen en verbranden van soo veel Steden, Slooten en Heeren-Huisen. Hoor dan noch eens Vondel, in het 2 Bedr. van syn hoogwaarde Palamedes, doende Megere self sich in deeser voegen uitten:

Ik sie de vorsten al gespouwen en verbolgen;
De volken, van èen taale, elkanderen vervolgen;
Eilanden in 't geweer; het vaste land in roer.
Hier word men vlam gewaar! daar hoord men een rumoer
Van steden tegens steên, van vlooten tegens vlooten.
De een ramp uit de andr'e wast, wat word'er bloeds vergooten!

en daar op wat verder:

Sy voed den veete en eindeloose twist,

En 't woeden, dat soo lang beschreyelyk sal duiren,
Tot dat men eindlyk sie, de steden sonder muiren,
De stroomen onbeseild, de kampen onbeploegd,
En de onderaardsche Styx bevolkt en vergenoegd!