Schatkamer der Nederlandsse oudheden. Of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen

[Krooneburg]

KROONEBURG; in het Sticht, tussen Loenen en Nieuwersluys, aan de Vecht, ontrent de wydvermaarde Lustplaatsen, Ouder Hoek, Nieuwer Hoek en Middel Hoek; synde heden haar Heer, by aankoop, de Hr. Witter van ter Aa, van Kolhorn, te Leiden gehuysvest.

A. 1707, den 2 Januar. gelegenheid hebbende gekregen om dit Huys van binnen te beschouwen, viel my 't oog bysonderlyk op de muiren van een ongemeene, doch ongelyke, dikte, en voorts boven, op de rhyme voorsaal en beneden, op de swaare boogen en gewelven van den tweeden kelder.

Voorts is het van buiten heden van syn cieraaden en sterkte meerendeels ontbloot, vertoonende alleenlyk, naar de syde van Loenen, twee schuinsopgaande gevels naast malkanderen, en alleenlyk eene naar de Sluis: vervolgens van dit gesicht van Rochman geweldigh verschillende.

A. 1122, of daar ontrent, leefde de stichter van dit slot, Heer Jan van Kroonenburg, ridder onder gr. Diderik de VI. Deese was de laatste der eerste stam van Kroonenburg; te Leiden voor de rechtbank doodgeslagen; als wanneer Gerrit van Velsen, de neef, als eigenaar, dit Huys ging bewoonen.

A. 1296, wierd gr. Floris de V, door de saamgespannene, alhier gebracht, gelyk van daar weder naar het slot te Muyden.

[p. 187]

Op dit Huys vluchtte Velsen ook, naa 't vermoorden van genoemde Graaf; waar op het wierde belegerd, ingenoomen en ter nedergeworpen. Doch het is, binnen weinigen tyd, weder opgemaakt.

A. 1340, circum circa, kreeg dit slot een nieuwen Heer; ridder Willem, uit het Huys van Henegou. Immers was syn grootvader, gr. Willem de Goede; syn grootmoeder, Johanne de Valois, de suster van kon. Philip de Schoone.

A. 1345, wierd deese, nevens syn oom, gr. Willem, van de Friesen doodgeslagen.

A. 1374, is Kroonenburg, door den biskop, Jan van Hoorn, ingenoomen, uitgeplonderd en verwoest: met steene kogels beschoten, uit het geschut als toen in het gebruik gebracht.

A. 1436, kocht Heer Amelius van Mynden en Ruwiel, Wouthers soon, aan Juff. N. van Kroonenburg getroud, dit gemelde slot, nevens haaren aanhang, van syn schoonbroeder.

A. 1483, brocht Maximiliaan syne krygsknechten op de sloten; Kroonenburg, Abkoude en Vredeland.

Van gelyken deese Heer Dirk van Swieten te Loenersloot; met sulke middelen de gevangene biskop David in syn Stichtsse setel herstellende.

A. 1624, quaam gr. Henrik van den Berg over den Yssel, en viel in de Veluwe, juist by een prangend winterweer. Toen wierd te Loenen de brugh afgebrooken en de Vecht met byten opengehouden. En toen syn de byters, door Heer Antoni van Lynden, Heer van Kroonenburg, met de warme ketel gespyst. Maar, het toeschieten van het Staatsse volk deê den vyand, meer bevroosen als bebloed, van onsen bodem wyken.

A. 1629, leed de Veluwe, door de Spanjaarden, nevens hunne Kroaten, een tweede plondering. Men sond wel volk naar Amisfort, uit Loenen en de omliggende dorpen; doch te vergeefs. Dus die kon, vluchte naar de Loensse syde. Men maakte beschanssingen langs de wegh. Die van Loenen hakten, in de Bloklaan, de swaarste boomen om verr. Brachten deese boven op den dyk. Met die borstweeringe hielt men de Kroaten tegen, die in het Gooy lelyk huys hielden. Maar, met Wesels overgang, wierd dit haatelyk gespuys eindlyk te rugh gedreven.

A. 1672, de Franssen het Sticht van Uitrecht ontrustende, wierd dit Huys, door den Staat beset. Maar, de gemelde rust-

[p. 188]

verstoorders, uit het vermeesterde Uitrecht, langs den Daalsssen dyk, naar Kronenburg, den 1 Aug. afsakkende, gaf het, 's anderendaags, sich over. Midlerwylen trokken de Franssen by den Angstel om, kregen Loenersloot in hun geweld. Keerden daar op, langs de Sloodyk, en plonderden Loenen.

Dus alle moedwil uitgevoerd hebbende, trokken sy met hunne gevangene weder naar Uitrecht, achterlaatende Kroonenburg en Loenersloot, beset.

Maar eindlyk, den 5 August. 's morgens ten 8 uiren, verlieten deese rotsakken het slot te Kroonenburg; maar .... ja, wel maar; naa datse den swaarsten toren hadden doen springen, en dus dit Heeren Huys van syn grootste cieraad beroofd. Dus scheid de dolle Frank, seer selden, sonder stank!

Dit getrokken uit de Uittrekselen van meergenoemde Korn. Kooten, sich noch te Londen onthoudende, volgens syn brief, nevens AElfrici Heptateuchus, Anglo Saxonice, voor 3 dagen, my toegesonden.

De bewysen van het bovengaande vind gy meerendeels by Wilh. Procurator, Beka, Heda, Goudhoeve, de Beschryvers van Amsteldam, de Gouwenaar, Boxhorn, Vossius, Reigerbergen, &c. Voorts, het Ontroerde Nederland, verwarde Europa, &c.