Schatkamer der Nederlandsse oudheden. Of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen

[Amsteldam]

AMSTELDAM; van deese stad meen ik alleen te seggen het geene Sallustius, wegens Karthago (een plaats, in syn Jugurthynsen Oorlogh, 19 H. van andere meermalen toegepast) is schryvende; de Carthagine silere melius puto, quam parum dicere: het geene van meergenoemde Huygens op deese wyse word uitgebreid.

Gemeen verwonderen betaamt myn wondren niet,
De Vreemdeling behoort te swymen, die my siet.
Swym, Vreemdeling, en seg, hoe komen all' de magten
Van all dat magtigh is, besloten in uw grachten.
Hoe komt gy, gulde veen, aan 's Hemels overdaad?
Pakhuys van Oost en West! heel waater en heelstraat!
Tweemaal Venetie! waar 's 't einde van uw wallen?
Seg meer, seg, Vreemdeling! seg liever niet met allen!
Roem Rome! prys Atheen! kraay Kayroos heeerlykheid!
Die schriklykst van my swygt, heeft allerbest geseit.

Niet te min moet 'er iets, en by manier van bloemleesinge uit de Beschryvers van deese stad, Montanus, Domselaar, Dapper, Kommelyn, &c. hier worden ingelascht. Te weeten,

I. Dat ook Amstel wel eer is geweest een slot, binnen de stad, by de Oude Brugge, westwaarts. Goudhoeven, 82 bl. Beschryvinge van Amsteld. 2 D. 160 bl. alwaar mede van een tweede Heeren Huys word gesproken, quansuis in Ouwerkerk aan den Amstel gelegen. Doch hier af beneden, in R. op Reigershoek.

II. Dat uit de vissers van Wormer, Jisp en andere dorpen van Waterland de eerste volk plantinge van Amsteldam heeft bestaan: dat ook de naakomelingen der Wormers aldaar hooge staaten hebben bekleed. de Saanlandsse Arkad. uit de Opdragt van Wassenaars Historien, 4 B. 462 bl.

[p. 18]

III. Dat sy, naa de dood van gr. Floris de V is vernield; van Heer Gysbrecht van Amstel vernieuwd; wederom doof de Kennemers (waar onder die van Haarlem) Waterlanders en Friesen (ten onrecht waanende Gysbrecht aan 's graven ombrengen schuldigh te syn) verbrand, verwoest en afgebrooken: Gysbrecht syn aangevangen arbeid verlaatende en met syn weereloose boeren weghvluchtende, A. 1300. Beschryv. van Amsteld. 2 B. 148 bl. Een stoffe, die vader Vondel, waarlyk soo overgeestigh, met de verwoesting van Trojen heeft geschakeerd, dat men sou mogen twyfelen wat men van Trojen of van Amsteldam behoorde geloof te geven. Trouwens, selve belyd hy 't ook aldus:

Het nieuw Tooneel drie eeuwen springt te rugh,
Om Amstels vesten te verstooren
En bouwd de wreedheid eene brugh.
't Aloude Troje word herbooren,
En gaat te gronde in 't gloejende Amsteldam,
Onse Amstel sal een Xanthus strekken,
Geverwd van bloed; de Kermerlandsse vlam,
Als 't Griekse vuir de daaken lekken, &c.

IV. Dat sy, naderhand als een Fenix, uit haar assen herbooren, weder is vernieuwd, vergroot en bemuurd door die van de Regeering, A. 1481 en 1482. De Beschryvinge, 2 B. 213 bl. Wederom uitgebreid, A. 1585. Deselve, 238 bl. Noch vergroot, A. 1593. Deselve, 240 bl. Noch, A. 1612. Deselve, 145 bl. en soo voorts, by gedeeltens, A. 1631, 1644, 1650, en 1658; in welk jaar, de laaste uitlegginge is aangevangen. Deselve, 253, en volgende bladeren.

V. Dat aldaar een bleekerye heette Liesdelle; nu de Niesel. Kommelyn, in de Byvoegselen der Beschryv. van Amsteldam, 195 bl. gelyk Bentwyk was een streek in de Kalverstraat, tot aan de Beggyne-gracht, en de Nieuwe-syds voorburgwal; soo dat het Beggynhof was gelegen in Bentwyk. Deselve, uit oude Brieven, van A. 1406, ja vroegere, 617 bl.

VI. En ten laatsten, dat in de Nieuwe Kerk op het Hooge Altaar, in een looden busse, plag te leggen het gebeente van S. Katryn (te Alexandrye, in Egipte, onder Maxentius, gemarteliseerd en wordende, den 25 Novemb. geviert) met een parkement daarom, waar op stont; Dit is 't gebeente van S. Katharina. Weder deselve Kommelyn, ut Waluck Sieuwerse, 445 bl.

[p. 19]

Ondertussen sie van Amsteldam, behalven de volkomene Beschryvinge, Scotanus, Friesse G. 253 bl. van haar geringe beginselen en verwoestinge, onder Heer Gysbrecht van Amstel. Junius, Batav. 454 bl. van haare benaaminge, te weeten van den Amstelstroom. Boxhorn. Stedeb. 211 bl. Guicciardyn, XVII Provinc. 3 D. 110 pag en Parivall, Verm. van Holland, 1 D. 9 H. alle meldende de gevallen ontrent deese stad in, de jaaren, 1204, 1300, 1342, 1482, 1488, 1612, &c.