|
| |
| |
| |
[Kort en bondige beschrijvinge van de schrickelijcke water-vloedt den 13. novemb. 1686. over de provincie van stadt en lande ontstaen]
EEn duysend hondert ses, en jaren ses en tachtigh,
November dertien troff dit droef Lot seer waarachtigh
Smorgens om drie à vier, met een Noordweste windt,
Quam daar een Water-vloed', die alles haast verslindt.
Van 't Bedde dat men sach, en hoorde eenigh woelen,
Men wist niet wat het was, dat onverwachte spoelen,
Elck haest sich van het bed, die 't water wierd' gewaer,
Doch nauwlijcks was men op, of jeder stonde klaer,
Aen 't midden van sijn lijf, in d'onverwachte Stroomen,
Dat meenigh Mensch en Beest, eylaes heeft wegh genomen;
Men nam de vlucht om hoogh, met Kinders naekt en bloot,
En riep om Godts genaad', in dese groote noodt;
Den eenen op de Beun, den ander in de Schuyren:
Op Hoy of Koorne bult, most dese Nacht verduyren:
O droeve vloedt! waer meed' dat Godt ons heeft besocht,
't Welck meenigh duysend' Mensch in lijden heeft gebrocht,
Eerst sal ick met een woort, mijn eygen smert af malen,
Daer in ick sat, en dan van and'ren oock verhalen,
De slaapbanck met de Maeght, eylaes! nu driftigh quam;
Eer jemant in ons Huis dees Water-vloed' vernam,
Myn Vrouw sprong alsoo ras, van 't bed, om te beschermen
Haer Suyglingh in de wiegh, 't welck sy haest ginck omermen,
In 't water aen de knie greep sy de Ledder aen,
En is met 't kleyne kindt so op de Beun gegaen,
Daer Sy so lange sat tot dat wy boven brachten,
Mijn and're Kind'ren vier, om t'saam daer te vernachten,
Met noch een arbeyts-man. soo dat wy negen sterck
De Beun hebben bewoont wat was 't een droevigh werck?
(Wy hebben daer eylaes vijf dagen langh geseten,
Soo dat 't ons haest ontbrack aen dranck en oock aen Eeten,)
Men klom de Ledder neer, men schepte met een kop
Dat brandend' water solt, het welck wy droncken op:
| |
| |
De kind'ren riepen seer, wilt ons doch bruggen maaken,
Ons broodt dat wierde kleyn, O over droeve saaken!
Doch Godt die nimmermeer sijn kinderen verlaat
Maer in de swaerste noodt haer vrindelijck by staat,
Die wist een goede Vrouw, tot Farmsum te bewegen,
Dat sy aen ons gedacht, en wierde ons genegen,
't Was in de vierden dagh als 't broodt waer by het endt,
Dat sy drie brooden ons met booter oock toe sendt,
(Het welck dat Godt haar wil tot allen tijdt beloonen)
Soud' ick nu mijn verlies en schade mede toonen,
Die is nae mijne staat eylaas te groot geweest,
Mijn Turf, mijn Weyt, mijn Rogh, mijn Vool dat schoone beest
Met ander Vee noch meer, zijn door dees felle stroomen
En oock noch mobel goedt te samen wegh genoomen,
Geen duysenden ick had, daar ick in lijden kon
Maer nae mijn staat ick my genoegh berovet von.
Ick houd' nu hier met op, 'k wil Godt mijn saak op dragen,
Van d' eerste morgen aen sal ick voort jeets gewagen:
Als nu den dagh brack aen, dat men om ver kon sien,
Elck die in 't leven was, die gaf sigh op de bien,
En sagen Landtwaerdts in door venst'ren en door daken,
Maar ach! dat morgen Licht deed' natte oogen maken:
Welck licht, soo haest ick meed' op onse Beun vernam,
Mitthusen omgekeert my daer ten voorschijn quam:
O overdroeve dagh! O onverwachte smerte
Dat menigh mensch nu raeckt seer bitterlijck aen 't herte:
Voor eerst soo sagh ick aen, eer dat ick jemand' sprack,
De Huysen gans berooft van glasen wand, en dack,
De Solders onder deur de holle baren vloeyen,
En wist niet of daer vvaer of mensch, of peerd', of koeyen,
Maer nae een kleynen tijdt, elck daer ten voorschijn quam,
Daer ick een jeders leedt, en groot ellend' vernam,
Den eene klaeght en kermt, van vvegens Huys en Have,
Dat hem nu onvervvacht soo jammerlijck begave,
| |
| |
Een ander mede klaaght om sijn verlooren goet,
Doch op het meest eylaas! om sijn verlooren bloet,
Dat hy met droefheyt sagh verdvvijnen voor sijn oogen
Het vvas haar lief of leed' sy mosten dit gedoogen:
Een Huysgesin geheel alhijr verdroncken is,
Zijnd' overrompelt van dees' Vloet in duysternis.
Noch sagh een Man sijn Vrouw, wegh sling'eren door de baren,
En d' Ouders, Kind'ren twee op plancken heenen varen,
De dooden sijn dan ses in ons Mithuser loegh,
Maer Besten honderden (och Godt) meer als genoegh.
O overdroeve tijt! O dagh van groot ellende!
Jae waer dat ick mijn oogh, en ooren henen wende,
Een jeder jammerlijck om hulp en bystant riep,
Die noch in 't leven was in desen vloet seer diep,
Sy hadden sigh om hoogh, in desen vloet begeven,
Om daer door Godes hulp, te blijven in het leven,
Beneden was 't geen raet, om dat de wat'ren sterck,
In aller haast en kracht, verbraken 't Muyre werck,
Soo dat haar Huysen bloot, van wand' en venst'ren waeren,
Jae saten op een planck, sleghts boven d'holle baren,
En wachteden met smert, vol sorgh en heel beducht,
Naer eenigh vaartuygh, dat haer noodt verlichten mucht.
't Welck doen ten voorschijn quam, en bracht dees arme Menschen,
Aen 't hooge van ons Dorp, nae haer begeert en wenschen,
Maer ach! hoe droevigh was des komst om, aen te sien,
Veel quamen naeckt en bloot, geen hoosen aen de bien,
Noch schoenen aen de voet, jae soo men is gebooren,
Quamender ons omtrent, de Kinderen te vooren,
En waren gansch verkleumt, om dat sy by den heert,
Nu in een dagh à twee, niet hadden veel verkeert,
Mithuisen 't welck beston' uyt ses-en-twintigh Huysen
Daer sijn geen ses geheel gebleven van dit bruysen.
De and're altemael, zyn wand' of vensterloos,
Geworden door den wint en desen vloed' seer boos.
| |
| |
Dit doet als nu ons Dorp, vol arme Menschen woonen,
Van oud en oock van jongh (de Heer wil ons doch toonen
Syn anschijn goedertier, en geven vruchtbaerheyt,
Op dat voor d' armoed' groot mach worden spijs bereyt.)
Dus verre wat belanght de schade van Mitthusen:
Maer ach! veel plaetsen meer, gingh desen storm vergrusen,
Van verre tijdingh quam, dat self het hooge Landt
Door dese Waters-vloedt was heftigh overstrandt,
Dat meenigh Huys en bult was van sijn plaets gedreven,
Daer menigh Mensch en Beest oock mede zijn gebleven,
Selfs Pieterbuyren schoon, en 't welbekende Spijck,
Die namen alle beyd', door desen vloed' de wijck,
Soo datse zijn berooft van Huysen en van Hooven,
Van Menschen en van Vee, wie kan dit schier gelooven?
Delfzijl heeft oock geleên een groote bres en kreuck,
Doch Oterdum eylaas! noch een veel grooter breuck,
Twee Huysen zijn aldaer geheel maer staen gebleven,
Drie stuckswijs voorts de rest met Menschen wech gedreven,
En 't kleyn en groote Vee en goed'ren velerhandt.
Ja slaen wy ons gesicht eens na d'Oldamster kant,
Ach! daer wort men gewaer, hoe dat die Huysen alle,
Zyn op Termunter-zijl door desen storm gevalle;
En Menschen oock met een, omtrent drie hondert sterck,
Zyn t'samentlyck vergaen, O krachtigh wonder werck!
Van d' Aldersterckste Godt, waer onder is verlooren,
Een Amptman, en oock noch een Leeraer uytverkooren,
Met sijn beminde Vrouw, O over droeve stant!
(Rechtveerdigh weene nu, dit gantsch' Groningerlant,)
En noch veel plaatsen meer, heeft dese vloedt bedorven,
Daar Menschen zyn en Vee, verdroncken en gestorven,
Waar dat oock Man en Vrouw gescheydt zyn door de doodt
De Ouders van haar kroost; O smerte swaar en groot!
Want sterck was doen de windt, hol gingen oock de golven:
Dat wie ten Huys uyt quam, die wat'ren hem bedolven,
| |
| |
Drie duysend' Menschen wel, en Beesten noch veel meer,
Ellendigh quamen om, in dit onstuymigh weer,
Veel Huysen wegh gespoelt, een Toorn ter neer geworpen,
Wie kan verhalen doch? d'ellend' van alle Dorpen?
Dat jeder heeft gehoort, en met sijn Oogen sagh,
Hoe dat verscheyden goed', wegh dreve met de wagh,
Hoe jammerlijck dat veel, haer leven hebben borgen,
Wanneer het licht aenbrack, van dese droeve morgen,
Tot Oterdum verzeyld een Man met Vrouw en Kint,
Op een bult Hoy eylaes! gedreven door de wint,
Aen 't Huys van den Pastoor, daer men haest open maeckten
De pannen van het dack, waer in dat sy geraeckten,
Van Siddebuirster Veen een Knecht gestromet quam,
Slechts met een Huttje kleyn, daer meed' een Kat op klam,
Ontrent Zuyd en Noordbroeck, O wonderlijcke dingen!
Jaa Menschen levendigh, in Boomen 's morgens hingen,
Men hoort van Buitendijcks dat daer een Uitingh was,
Dien oock gansch onverwacht beviel dees water-plas,
Sy een-en-twintigh sterck arbeyden 't Lijf te bergen,
Een groten Erften-bult, dien quamen sy 't anvergen,
En klommen op sijn top, welck hem aen 't dryven gaff,
Maer ach! het duyrd' niet langh, of sestien vielen aff,
Dees vyve waaren nu, een weynigh noch tesamen,
De een viel haastelyck aff soo dat maer vier quamen
Geborgen aen het Landt. Noch men gewagen hoort,
Van een groot Wonderwerck, door Godt gekomen voort,
Van een onnosel Kindt, out niet meer als vier Jaaren,
't Welck met zyn Ouders Hut, seer verre was gevaaren,
Van Spijckster Uytterdyck, tot dichte by den Dam,
Van waer de Schipper voer, die desen Hut vernam,
Hy wilde met zyn Kloet, dit bultien wat verstooten,
't Welck wierd' dit Kindt gewaar, dat nu niet had genooten,
In seven etmael spys, en riep wilt my niet slaen,
Het vvelcke gans verbaest, de Schippers dede staen,
| |
| |
Die doen dit Hutteken haast deden open-maaken,
En bergden 't kleyne Kindt, O wonderlycke saaken,!
Jaa 't is ommoglijck my, om alles openbaar
Te maaken, 't geen wel is, geschiet soo hijr en daar,
Veel op een Paal of Planck, sijn oock behouden bleven,
Die door de Hulpe Godts, te lande sijn gedreven;
Wat Mensch sal hooren nu, van dese droeve standt,
't Welck door Sint Martens-vloedt getreft heeft Gron'ger-landt,
Die niet in sijn gemoedt, ontroert en soude wesen,
En oock geen tranen Nat, sou storten nevens desen?
Sijn hert most herder zijn als eenen Diamant,
Sijn Oogen gansch verdrooght, als een Nat dorstigh lant:
Want als men eens bedenckt, ons voor beleefde dagen,
Daer men by jeder man veel hoorde van gewagen,
Hoe dat een jeder prees ons vruchtbare Landsdouw,
Ons Huysmans plaetsen groot, met haer seer schoon gebouw,
Men roemd' de overvloedt, van Schapen ende Peerden,
En alderhande Vee, dat prees men seer nae weerden,
De Koeyen gaven Melck, in grooten overvloedt,
Waar van de Booter quam, en Keesen overgoedt,
Maar nu leydt dese roem, eylaas! in slijck bedolven,
Nu hier dit Landt bedeckt, de Zee met sijne golven,
Dat Menschen ende Vee, en Huysen heeft verdaan,
Ons vreughd' is dan hier door, nu heel en al vergaan:
Maar denckt doch Menschen vry, het zijn ons quade wegen
En handelingen boos, daar toe wy zijn genegen,
Die ons dees droefheyt groot nu hebben aangedaan,
Een felle bitterheyt, daar 't hert mee is belaan;
Ons breuck die is seer groot, wie kan se doch verheelen?
Wy willen onse noodt als nu den Heer beveelen.
Roept dan gesamentlijck, te land' en in de stee,
O my! mijn ingewandt, ick hebbe barens wee!
Komt doch eenparich nu, ghy Grooten en ghy Kleenen,
Met die van Ninive, u sonden veel beweenen;
| |
| |
De Koninck wil doch self, dat is ons overheydt,
Sich buygen voor den Heer, en toonen rouw en leydt,
Van haer begaane quaet, en over vele sonden,
Die nu voor Godes Troon als Sodoms qualen stonden:
Ghy Leeraars toont nu meed', dat ghy oock oorsaeck zijt,
Van dese grote breuck, die 't gantsche lant nu lijdt;
Wilt dan, als nu voortaan, u leven dirigeeren,
Nae 't geen uit Godes woort, ghy and'ren koomt te leeren,
Koom Onderdanen al, en valt den Heer te voet,
Op dat Godt sijnen Toorn, verandere met spoet:
En geef ons weder vreughd' voor dese boose dagen,
Waar in wy sitten nu, geheel en al verslagen;
Wilt Jongelingen oock gedencken aen u Heer,
En Schepper overgoet, in uwen jeught soo teer,
Op dat u naecken niet, meer sulcke boose tijden,
Daar van gy seggen sult, 'k schep hier in geen verblijden,
Jaa jeder doch bekend', sijn sond' en swijge niet,
Want wrevel heeft gebaart, eylaas! ons dit verdriet:
Ons ongehoorsaemheyt heeft Godes Toorn doen branden,
Soo dat hy heeft gedoodt, en niet gespaart dees landen;
Elck Mensche ondersoeck nu doch sijn wegen quaet,
En keert hem tot den Heer die niet altoos en haet.
Soo sal oock wederom den Heer hem tot ons wenden,
En voor ons diepe wond' een salve neder senden:
Hy, die nu 't gantsche Landt, met soute wat'ren deckt
Kan haast gebieden haar, tot onsen troost vertreckt:
En keert doch wederom, ghy soute Waterstroomen,
Tot uwen' moeder plaets, van daar ghy zyt gekoomen.
O over groote troost! voor die in 't leven zyn,
Dat Godt noch kan, en wil, geneesen onse pyn.
Als wy maar nevens hem, oprechte boete toonen,
Hy sal ons schaed' met Job, dan dubbelt weer beloonen:
Elck troost sigh dan met Job, en seght tot aller tijdt
Godt gaf, Godt nam, sijn naem moet zijn gebenedijdt.
|
|
Auteursrechtvrij