Beschrijvinge van het magtig Koninkryk Krinke Kesmes

[p. 70]

[Tekst]

afb. 4

[p. 71]

afb. 5

[p. 72]

Voor-Reeden

Van wat nut de ontdekkingen der verafgelegene Landen, voor de Europiaanse Natien altoos geweest zyn en nog zyn, zal niemand onbewust wezen, ten ware hy een afgezonderde kluizenaar was, die in de eenzaamheit als buiten de wereld leefde. De grote voordeelen, welke het magtige Spaanse Ryk uit hunne Volkplantingen in de nieuwe waereld nog daaglyks geniet, gaan alle geloof te boven: en om zo verre niet af te weiden, men behoefd het oge maar te slaan op de heerlyke en menigvuldige schatten welke de Nederlandse Maatschappyen uit het Oosten en 't Westen t'huis brengen.

De voordeelen, dien de een en de andere genieten, heeft verscheidene Natien aangeport om langs dergelyken weg mede deel aan de uitheemse kostelykheden⁺ te hebben, zonder haar in 't minste de onderneeming der gevaarlykste togten te ontzien, om eens haar gewenscht oogmerkt hier inne te bereiken. Onder alle andere natien, welke na de Spaanse ontdekkingen, hier in gearbeid hebben, is niemant verder gekomen dan de Hollanders; volkeren die hun kennis der Zeevaart, dapperheit in Oorlog, en snedigheit⁺ in de Koophandel, zodanig met hun geluk in ondernemingen hebben weeten te paren, datze alle andere hier in de loef af steeken.

Hun werkzame geest heeft na zo gelukkige ontdekkingen echter niet konnen rusten, maar t'elkens nieuwe waaghalzen voort gebragt, om nog verder te zoeken. Het onbekende Zuidland, heeft lang het voorwerp van der zelver toeleg geweest; doch niet tegenstaande alle aangewende voorzigtige middelen, en wat verder tot ontdekkinge van Landen kan toegebragt werden, nochtans viel altoos die onderneming vrugteloos uit, en was verlore moeiten.

Voor eenige Jaren had de Oostindise Kompagnie het Schip de Goude Draak⁺ van Batavia derwaards gezonden, om de innerlyke

+ kostelykheden: kostbare schatten.

+ snedigheit: gevatheid.

+ de Goude Draak: Dit jacht was 28 april 1656 op de westkust van Australië vergaan, waarbij 118 man het leven verloren en nog eens 68 man op het Zuidland waren achtergebleven. Slechts 7 schipbreukelingen wisten per sloep Batavia te bereiken, waar zij op 7 juni 1656 verslag uitbrachten. Reeds de volgende dag zond het goevernement de fluit De Witte Valk benevens het jacht De Goede Hoop uit om de achtergeblevenen op te halen maar zonder resultaat. Ook een poging van het fluitschip De Vinck haalde niets uit. Tenslotte werden op 1 januari 1658 twee galjoten, De Wakende Boey (onder schipper Samuel Volkersen) en De Emeloort, uitgezonden om nog naar overlevenden van De Goude Draak te zoeken. Beide schepen keerden 19 april van dat jaar zonder resultaat terug. Zie Heeres, p. 75-76.
Een relaas van de ramp met De Goude Draak en van de pogingen om de schipbreukelingen te redden is te vinden in Pieter van Dam, Beschryvinge van de Oostindische Compagnie, uitgeg. door F.W. Stapel (R.G.P., dl. I, 's-Gravenhage 1927, p. 691 vv.). We zagen al in de Inleiding hoe deze schipbreuk ook het uitgangspunt vormde voor de Histoire des Sévarambes van Denis Vairasse. Het journaal van De Wakende Boey en De Emeloort berust in het ARA, gedeeltelijk afgedrukt bij Leupe, p. 105-144 en Heeres, p. 79. Smeeks kon de lotgevallen van De Wakende Boey beschreven vinden in de Aanmerklijcke Voyagie, gedaan door Wouter Schouten naar Oost-Indiën, Amsterdam 1676 (Tiele 990).

[p. 73]

stand van dat Land te ontdekken; t'ontbrak hier niet aan veelerleye Natien, welke mede gevoerd wierden, om door hare verandering van spraak de tale der inwoonders van 't land te kennen, neffens andere zaken tot een land ontdekking nodig, maar overmits⁺ dit vaartuig door een geweldige storm op die kust verbreizeld wierd, had deze onderneming geen gevolg. Men vaardigde niet te min het Schip de Wakende Boey van Batavia af, om de Schipbreukelingen van de Goude Draak af te halen. Maar wanneer dit by 't wrak kwam vond men niemand, en moesten de Bevelhebbers van 't Schip, na verlooren arbeid in 't naspooren gedaan te hebben, onverrichter zaake weder te rug keeren. Zeker jongen van de Wakende Boey, zich landwaard in begevende, geraakte verdwaald, en van het aan land gegane volk af, die, te vergeefs eenige tyd na de Jonge gezogt te hebben, weder zeil gongen. Deze Jongen behelpt zich een langen tyd met het gene hy uit het wrak te zamen sleepte, levende in eenzaamheit als een Koning zonder onderdanen⁺, tot hy eindelyk, door de strand bewoonders van 't Zuitland gevangen werd, doch op eene zeldzame

+ overmits: aangezien.

+ als een Koning zonder onderdanen: Wellicht allusie op een in 1700 bij Jacobus Bouman te Amsterdam verschenen volksboekje: Het wonderlijck en niet min kluchtig leven, van Kleyn Kobisje, alias Koning sonder ondersaten (Buisman 1397). Een belangrijk deel hieruit (p. 45-135) verhaalt ‘Hoe Kobisje op de Vaert ging, en sijn Schip verloor, en met eenige Bootsluyden behouden aen landt quam, die haer profijt met hem deden, waer door hy in groote misery raeckte.’

[p. 74]

wyze de baarblykelyke⁺ dood ontkwam, en in de vrystad Talouja El by den Koning gebragt werd. Hier veste hy zyn woning, en onderwees de jeugd als Schoolmeester.

De Heer de Posos met een Schip van Panama naar de Flippynze⁺ Eilanden den steven wendende, werd door hard weer en geweldige stormwinden tot voor 't Zuidland gedreven, en stapte met 24 man te lande, om die Landstreek t'ontdekken; 't geen dat hen eindelyk zo wel gelukte, dat ze alles ondervonden wat het Eiland, Regering, Volk, Godsdienst, Koophandel enz. betreft. By deze gelegenheit vond hy ook de Jongen, die van de Wakende Boey aan land was gegaan, en nu reeds een man op zyn dagen, welke hem de aantekeningen van zyne zeldzame togt ter hand stelde.

De Lezer zal in 't vervolg veele zeldzaamheden vinden, welke waarlyk niet gering zyn, zo ten aanzien van de goede Politie⁺, de arbeitzaamheit des Volks, de Oorlogstogten, 't leven en afhankelykheit der strand bewoonders, en zeer veel andere aanmerkenswaardige zaken, doormengt met spreuken van derzelver wyzen en geleerde luiden, Hoge Schoolen, en andere nutte lessen meer, die genoeg zyn om nieusgierige onderzoekers gaande te maken; niet tegenstaande de Koning van Krinke Kesmes als een hoofdwet verboden had, dat hy gene Europiaanse Natien, aan zyn Land wil dulden: waar toe dien Vorst zyn byzondere reden schynd te hebben.

De schryver heeft ook eenige aantekeningen gemaakt wegens de stromen, Havens, Hoofden enz. van 't Texel-stroom, met eenige stellingen om onze landen voor verder inbreuk van 't water te dekken. Hy heeft ook een niet onkundige beschryvinge van de Scheeps Scheurbuik gedaan, met eenige aanwyzing om die kwaal te konnen voorkomen enz.

Voor de rest behoefd de Leezer gene hoogdravende styl te verwagten, vermits de Schryver meer op de zaak zelf als op eene sierlyke schryfwyze gelet heeft; en het den Zeeman meer eigen is zakelykheden voor te stellen, dan een opgepronkte taale te gebruiken. Doorleest, merkt op, en doet 'er u voordeel mede.

H. Smeeks

Chirurgyn te Zwolle.

+ baarblykelyke: klaarblijkelijke.

+ Flippynze: Filippijnse. Deze eilanden waren de algemene stapel voor de waren uit China en Japan.

+ Politie: staatsbestuur, regeerkunst.