Beschrijvinge van het magtig Koninkryk Krinke Kesmes
(1976)–Hendrik Smeeks–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 59]
| |
A. oorspronkelijk-nederlandse drukken1. BESCHRYVINGE/ Van het magtig Koningryk/ KRINKE KESMES./ Zynde een groot, en veele kleindere/ Eilanden daar aan horende;/ Makende te zamen een gedeelte van het/ onbekende/ ZUIDLAND./ Gelegen onder den Tropicus Capricornus./ Ontdekt door den Heer/ JUAN DE POSOS,/ En uit deszelfs Schriften te zamen gestelt/ Door H. SMEEKS./ [titelvignet: ingenio et industria]/ Te AMSTERDAM,/ By NICOLAAS ten HOORN,/ Boekverkooper, over 't Oude Heeren Logement, 1708. [XVI], 286 pp. met anonieme kopergravure als frontispice. 8o. aanw.: KB (sign. 3038 F 3); UBA (sign. 397 G 27); UBL (sign. 1496 G 211); BM (sign. 12356 aa 6); Hubbard-collectie, Michigan (sign. PT 5679 .S 8 B 5); Universitätsbibliothek Göttingen (sign. 8 Bibl. Uff. 460).
2. - Tweden druk. Amsterdam, Nicolaas ten Hoorn, 1721. [XVI], 286 pp. met zelfde frontispice. 8o. Geen titeluitgave maar nieuwe druk, vrijwel niet verschillend van 1. Op titelblad ontbreekt de komma na POSOS. Iets andere bladspiegel. aanw.: KB (sign. 123 L 35); UBA (sign. 525 B 46); Hubbard-collectie, Michigan (sign. PT 5679 .S 8 B. 5 1721).
3. - Amsterdam, Samuel Lamsveld, 1732. [XVI], 286 pp. met ander titelvignet dan 1 en 2. 8o. aanw.: Hubbard-collectie, Michigan (sign. PT 5679 .S 8 B 5 1732). Dit exemplaar niet door mij gezien.
4. - Amsterdam, Jacob ter Beek, 1732. [XVI], 286 pp., 8o. Geen vindplaats bekend; alleen genoemd door Buisman, nr. 2120.
5. - Deventer, Marienes de Vries, z.j. [ca. 1740?]. [XVI], 286 pp. met titelvignet als 3.8o. aanw.: Hubbard-collectie, Michigan (sign. PT 5679 .S 8 B 5 1740). Dit exemplaar niet door mij gezien. | |
[pagina 60]
| |
6. - Amsterdam, Samuel Lamsveld, 1755. [XVI], 286 pp., 8o. De titelprent draagt het jaartal 1732. aanw.: UBA (sign. 419 G 15).
7. - Amsterdam, Jan Morterre, 1755. Hypothetische uitgave, cf. Buisman, p. 367.
8. - Amsterdam, Abram Cornelis, 1776. [XVI], 286 pp. met frontispice en 4 ongesigneerde en ongedateerde kopergravures bij p. 19, 66, 135 en 171. 8o. Kleine verschillen in het titelblad, vergeleken met 1: daaraan i.p.v. daar aan, Onbekende i.p.v. onbekende; ander en veel kleiner titelvignet: een gestileerde bloem. aanw.: UBL (sign. 2314 F 11); BN (sign. G 29190). | |
B. vertalingen9. Beschreibung des Mächtigen Königreichs KRINKE KESMES. Welches eine grosse Insul, nebst vielen dazugehörigen kleinen Eylanden, in sich fasset, und zusammen Ein Theil des Unbekannten Südlandes, So unter dem Tropico Capricorni gelegen ist, ausmachet, Worinnen die seltsame Lebens-Historie Eines Holländers, So in dem 6. Cap. dieser Beschreibung weitläufftig enthalten, erzehlet, Und Nebst der Policey und Justiz, Gottesdienst, Handelschafft, Auferziehung der Kinder, Sitten und Gewohnheiten der Einwohner, auch sehr vielen andern Merckwürdigkeiten beschrieben wird durch den Herrn Juan de Posos. Darbey zugleich verschiedene curieuse Physicalische, Medicinische, Oeconomische, Politische, und insonderheit Moralische Materien abgehandelt werden, Wegen der ungemeinen Curiosität ins Teutsche übersetzet, und mit saubern Kupffern gezieret. Leipzig, 1721. Verlegts Georg Christoph Wintzer, Buchhändler, in der Grimmischen Gasse, unter Hr. Stadt-Lieut. Mangolds Hause. [XII], 255 pp. met titelgravure en 7 kopergravures in de tekst. 8o. De El-Ho-episode, p. 111-174, heeft een afzonderlijk titelblad: Der Holländische ROBINSON CRUSOE, oder das merckwürdige Leben und die besonders curieusen Avanturen HEINRICH TEXELS Eines Holländers, Welcher im Jahr 1655. auf dem unbekannten Südland von seinen Schiffs-Cameraden sich verirret, und daselbst allein in der unbewohnten Wildniβ, zurückbleiben müssen, Allwo er dreyβig Jahr lang In der Einsamkeit auf eine höchst wunderbare Weise sein | |
[pagina 61]
| |
Leben zugebracht, viele seldsame fata gehabt, endlich aber wieder in einen glücklichern Zustand gesetzet worden; Diese wundersame Begebenheiten hat er selbst beschrieben, und dem Hrn. de Posos Anno 1702. in einen Manuscript communiciret. Wegen seiner ungemeinen Curiosität ins Teutsche übersetzt, und mit saubern Kupffern gezieret. Leipzig, 1721. Verlegts Georg Christoph Wintzer, Buchhändler in der Grimmischen Gasse an der Ecke des alten Neumarckts. aanw.: UBA (sign. 1755 G 21); UB Tübingen (sign. Dk XI 1729); UB Leipzig (sign. 56-6508); UB Halle (sign. Dk. 1475); Deutsche Staats-bibliothek Berlin (sign. Diez 8o 8264d).
10. Des Herrn Juan de Posos Beschreibung des mächtigen Königreichs Krinke Kesmes, Welches eine grosse Insul, nebst vielen darzu gehörigen kleinen Eylanden, alle zusammen aber Ein Theil des Unbekannten Südlandes darinne von der Policey und Justitz, dem Gottes-Dienste, der Handelschafft, Auferziehung der Kinder, den Sitten und Gewohnheiten der Einwohner, auch sehr vielen andern Merckwürdigkeiten, gehandelt wird; Nebst dem Holländischen Robinson, oder dem merckwürdigen Leben und den besonders curieusen Avanturen Heinrich Texels, eines Holländers, Welcher auf derselben 30. Jahr lang auf eine höchst-wunderbare Weise in der Einsamkeit zugebracht, von ihm selbst beschrieben. Beydes wegen seiner ungemeinen Curiosität in das Deutsche übersetzt und mit saubern Kupfern gezieret. Delitzsch, bey J.C.E. Vogelgesang. 1748. [XIV], 272 pp. met titelgravure en 7 kopergravures in de tekst. De El-Ho-episode, p. 109-174, heeft een afzonderlijk titelblad: Der Holländische Robinson, oder die seltsame Lebens-Historie Heinrich Texels, eines Holländers, Welcher im Jahre 1655. auf dem Unbekannten Süd-Lande sich von seinen Schiffs-Cameraden verirret, und daselbst allein in der unbewohnten Wildniβ zurückbleiben müssen, Allwo er dreyβig Jahr lang In der Einsamkeit auf eine höchst wunderbare Weise sein Leben zugebracht, und viele seltsame Zufälle gehabt, endlich aber doch noch auf eine unverhoffte Art in einen glücklichern Zustand versetzet worden. Von ihm selbst beschrieben. p. 255-272: Anhang oder kurtzgefaβte und zuverläβige Nachricht von den Unbekannten Süd-Ländern. | |
[pagina 62]
| |
11. - Dritte und verbesserte Auflage, Delitzsch, bey J.C.E. Vogelgesang, 1751. [XIV], 272 pp., 8o (precies als 10). aanw.: UBA (sign. 1520 G 6); BM (sign. 012553 g 56); Library of Congress (sign. 16-9725); Hubbard-collectie, Michigan (sign. PT 5679 .S 8 B 55).
12. - Vierte und verbesserte Auflage. Schweinfort und Leipzig (geen uitgeversadres), 1776. Fotografische Nachdruck bij Bleymehl Verlag, Fürth/Saar 1967. [XIV], 302 pp., 8o; p. 123-193, met afzonderlijk titelblad, Der holländische Robinson. aanw.: Gem. Bibliotheek Rotterdam (sign. 51 G 13); UB Leipzig (sign. 58-1018); Hubbard-collectie, Michigan (sign. PT 5679 .S 8 B 55).
13. - Delitsch l776, 8o. Hypothetische uitgave, alleen genoemd door H. Ullrich, Robinson und Robinsonaden, p. 105.
14. - Leipzig, Gräff, 1785, 8o. Genoemd door H. Ullrich, p. 105. | |
C. gedeeltelijke uitgaven of vertalingen15. Fragment van de Episode uit ‘Krinke Kesmes’ Uitgave van p. 125-147 met summiere annotatie door G.J. Hoogewerff als bijlage bij zijn opstel in Onze Eeuw, jrg. IX, derde deel, 1909, p. 399-412.
16. De Historie van den El-Ho Engelse vertaling door Lucius L. Hubbard in zijn A dutch source etc. (1921), p. 109-172.
vindplaatsen: BM = British Museum, Londen BN = Bibliothèque Nationale, Parijs KB = Koninklijke Bibliotheek, Den Haag UBA = Bibliotheek der Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam UBL = Bibliotheek Rijksuniversiteit Leiden | |
[pagina 63]
| |
D. het Handexemplaar van Krinke KesmesHet door H. Smeeks geannoteerde handexemplaar van de eerste druk van Krinke Kesmes berust in de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage, handschriftenafdeling, onder signatuur 393 H 8. Het boekje meet 11 × 18 cm en is gebonden in een halfperkamenten band. Op de rug staat in oud schrift: ‘Beschryvinge van KRINKE KESMES Vermeerderd met Aanmerkinge M.S.S.’ Blijkens een potloodaantekening op de eerste blz. van het voorwerk werd het Handex. verworven ‘Ex auctione Fred Muller Amstelod: m maji 1869’ (d.w.z. op de veiling bij Frederik Muller te Amsterdam in mei 1869). Verder is een formulier bijgevoegd van personen die het Handex. sedert 1949 hebben geraadpleegd. De gewone gedrukte tekst wordt voorafgegaan en gevolgd door een aantal bijgebonden bladen met aantekeningen in hs., op één uitzondering na alle van de auteur Hendrik Smeeks. Ook tussen de tekst vindt men diverse bijgebonden bladen of ingeplakte (?) strookjes papier, telkens rijkelijk gevuld met aanvullingen, c.q. correcties op de gedrukte tekst. Bovendien werden op tal van plaatsen in de marge van de gedrukte tekst nog aantekeningen geschreven. Tenslotte bevat het Handex. nog 3 handgekleurde wapens, 2 gedrukte driehoeken en 1 anatomische plaat (naar Vesalius). De inlassen zijn als volgt over het boek verdeeld (marginale notities op de gedrukte bladzijden niet meegerekend):
- Tegenover het frontispice staat de enige aantekening die niet van Smeeks zelf is maar van een onbekende uit 1775 (zie Inleiding, p. 47, noot 71). - Tussen gedrukte Voor-Reeden en Inhoud der Hooftstukken: 3 blz. met de oorspronkelijke voorrede in handschrift (zie Bijlage I). - Tussen p. 34/35: 1 blz. - Tussen p. 38/39: 2 kleine blaadjes. - Tussen p. 48-49: 1 klein blaadje. - Tussen p. 80/81: 1 klein blaadje. - Tussen p. 96/97: 12 blz. + 1 klein blaadje. - Tussen p. 202/203: 2 blz. (zie bijlage III). - Tussen p. 214/215: 1 uitvouwbaar blad. - Tussen p. 216/217: 1 blz.
Na de gedrukte tekst:
- handgekleurd wapen - hs., genummerd p. 1-(44); incipit: ‘Tot dit vorige behoord’. | |
[pagina 64]
| |
- met nieuwe nummering p. 1-12 met getekende driehoeken. - 6 blanco blz. - (ander) handgekleurd wapen. - gedicht van Smeeks voor zijn zoon Barend (zie Bijlage II). - (weer een ander) handgekleurd wapen. - blanco blad. - hs., genummerd p. 1-21. - 5 blanco blz. - 5 geschreven blz., ongenummerd. - 13 blanco blz.
Los ingevoegd een blad met gedrukte driehoek; een identiek blad is bijgebonden. |
|