Logo DBNL
Tijne van Hilletje (1928)

Tijne van Hilletje

(1928)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
Aan Annie van Ees

[1]

In haar lust om gauw weg te komen, stapte Tijne-van-Hilletje vlug over de hooge heet-gegloeide drempel naar buiten. Maar de stem-uit-het-huis hield haar vast op het gloeiende stoepje, en in de prikkende witte warmte bleef ze toen maar weer geduldig staan luisteren, met haar gezicht naar het schel-glimmende portaal gekeerd, en haar handen op haar heupen.

De zon bestak haar ronde blonde lokken, het witte kapje en de paars-blauwe bloemetjes op haar rijlef1) met helle tintelingen.

Als afwerend streek ze over haar wijd-uit hangende rokken. Het was of ze veel te dicht voor een ‘hel van een kachel-vuur’ stond.

‘Jao Mem2),’ viel ze dan toch maar in, op het praten uit de kamer, ‘'k zel 't doen, Mem. En - en nou moe-'k weg, aors wordt me weschwaoter koud.’

Maar daarom hield Mem nog niet op...

In het gedwongen talmen drukte Tijne even haar wang tegen een van de deurposten aan, en ze schrok er van zoo kokend-heet die aanvoelde, het stoepje leek ook al-gloeiender te worden. Toen zocht ze met haar kousevoeten op de tast af, haar klompen.

En Mem die dat hoorde, zei nog inderhaast: ‘Nou weut je 't allemaol, hee?, veurzichtig met 't gnappe goed, en den eerst de wesk spoele, en - en den 't straotje... ken je altijd nog zien of je nao' de haove, nao' je Tao3)...’ Haar hoest onderbrak het, en het

was of binnen in die hoest een watertje klokte en ritselde, dat was een akelig geluid.

‘Daor nou,’ zuchtte Tijne in een kribbig-bang beklag, ‘as ik 't niet 'edocht heb...’

En ze zei wel luid er doorheen: ‘Jao Mem, 't komt veur mekaor...’

Maar het prikte meteen als wat scherps in haar op: ‘Onder 't theedrinke was 't niet aors 'eweust... dan van de wesk en 't straotje...’ Een beetje kregel-onthutst hield ze het in. ‘Och maad, 't leit toch an haor kwaol? En ze hèt nou ienmaol veul hart veur de huishouwing.’

Ze wou al weggaan.

Maar Mem kwam ook nog aan het venster. Haar mager-geel gezicht in de heldere muts werd door de kleine raam-ruitjes in vieren gedeeld. Ze praatte altijd maar door... Toen hoestte ze weer, en haar lange gele handen bewogen als in pijn over haar keel en borst.

Met al die warmte droeg ze nog een doek, een grauwe geruite sjaal, die was van voren, op het midden van haar borst, toegebonden met een dikke knoop, vlak onder die knoop zat de pijn.

‘Watte nou...?’, Tijne had haar niet verstaan, ze drukte haar neus plat tegen het vensterglas, ‘wàtte?’

Mem herhaalde het...

En Tijne meende het op te vangen. ‘Houtjes-hakke?, jao...’ Toen maakte ze toch dat ze wegkwam. ‘Aors kreeg je nog meer...’

Haar voeten maar half in de klompen, liep ze met kleine vlugge pasjes het onbeholpen klinkerpaadje af, naar de kleerenroop1) om de hoek.

Raore-Lijsie was daar al aan de gang. Lang, spits en hoekig stond ze over een teil met goed gebogen, de rug naar Tijne toe. Uit de grijs-wegkrullende wasem van een pas-uitgewasschen deken sloeg een scherpe reuk van loog en zeep, en als een slappe vlag hing er een ruigie1) over de lijn.

Tijne gaf er maar terloops acht op. Zoo gauw als ze de handen in het grijze lauwe sop van de tobbe stak, voelde ze weer de weeë pijn, beneden in haar rug. ‘Net,’ zuchtte ze bij zichzelf, ‘of daor 'n paor botten losraokte.’ En half-luid zei ze: ‘Raor...’ Haar bleek rond gezicht verkommerde er van, over haar grijsblauwe oogen trok wat donkers en haar witte wimpers moesten al-maar pinken.

‘Maad,’ wou ze nog opbeuren, ‘'t gaot wel betere - venaovend as je uitruste. Er niks van zegge maor... 't helpt toch niks.’ Even bleef ze rechtop staan. ‘'t Komt van 't bukke.’

IJle werk-geluiden schoven, uit de verte, over de bonte Eilandsche huisjes heen. En de hitte leek op een stank van beursche ansjovis, van de haven naar het Kerkepad te kruipen.

Tijne's adem gleed pieperig door haar kleine korte neus. ‘Jao, daomee nog doppe2)...’

Haar oogen werden natte spleetjes toen ze opzag naar de blauwe zomerlucht. Daar in de hoogte sprongen vonken heen en weer en kapotte sterretjes, ze keek gauw weer voor zich uit.

Maar de oker-gele brug op het Kerkepad gloeide ook als een boog van brandende turven en het blinkende kerke-dak leek vochtig van zweet... Het gras vlakbij schitterde of er groen licht stak in elke halm en de

bemorste glibberige tegels van het paadje in de kleerenroop flikkerden als spiegeltjes.

Er was veel-te-veel licht, die dag, en het was ook te schel en te heet, het schrijnde en prikte of er een onweer komen moest.

Tijne kon al dat blinkende haast niet aan haar oogen uitstaan. Met een snibbige kreun bukte ze zich weer over de tobbe heen, en deed erg haar best op het laatste stuk goed: een buis van Tao, vet en korsterig van vischgrom, pekel en schubben...

‘'t Lijkt wel of 't in'ezout 'eweust is,’ mopperde ze onderwijl - als ze mopperde vlotte het beter - ‘hoe of die man 't zoo 'ekrege het, zou je zegge? 'n Wesk zonder end ook...’ Haar mond trok er rimpelig bij te zamen of ze wat bitters wegslikte. Halfluid steunde ze: ‘Au - au.’ En even duwde ze een natte vuist onder tegen haar rug. ‘Heere God - Heere God...’

Tijne zei vaak ‘Heere God’ in zichzelf, dat was van jaren-terug-al, van jongs-af. Het leek eigenlijk wel of dat altijd in haar geweest was, het steunen en het Heere-God-fluisteren...

Ze sloeg het wasemende buis met harde flappen uit de wrong en bezag het - het was schoon. Onachtzaam gooide ze het neer bij de rest, nam met een ruk de zware tobbe op, en leegde die aan het gootje...

Toen het al niet meer noodig was, bleef ze toch nog in haar bukhouding staan, en haar vuisten werden zoo hard als keien. De pijn trok als een scheur door haar rug. Haar mond hing vochtig-slap open en onder haar kapje krieuwelde zweet. ‘Heere God - Heere God...’

En toen het bedaarde vergat ze het...

Ouwelijk-bezonnen richtte ze zich op, en deed voorzichtig een paar stijve stappen, het ging weer. ‘Ve-

naovend,’ paaide ze zich, ‘ken je fijn uitruste in de kattegesaosie, zoo-maor wat zitte...’ Ze greep de beide emmers, vulde ze aan de regenbak en morste opzettelijk omdat het de steenen zoo lekker afkoelde. ‘Hoe dat weuze zou as je heelegaor naokend in 't water zatte...? Raor lekker wel, raor lekker...’

Het roestige slot van het bak-deksel schaafde een stukje huid van haar pink af. Ze lette er maar terloops op. Haar handen zaten vol schrammen en kleine wondjes, van binnen waren er dikke gele eeltplekken in.

Andere handen waren er bijna niet onder de Eilandsche vrouwen...

Maar Raore-Lijsie, die Tijne geniepig beloerd had, zei op het alleronverwachtst, met een grinnik die er niet bij te pas kwam: ‘In 't laoste oordeel, maasie1), hoeve wíj enkeld maor onze hande te laote zien...’ Ze knikte afgetrokken, haar gezicht was bruin en spits als van een gerookte makreel, en haar stem klonk zonderling-hol of ze door een trechter praatte.

Tijne schrok nog altijd op, van haar in-en-uitvallen. Meewarig-verlegen wou ze dan gewoon-weg een praatje beginnen. ‘Zoo, bin je ook al op'eschote, Lijs, de wesk al in 't waoter...?’

Maar dat was Lijs te alledaagsch. Ze keerde zich af en praatte met een heel ander geluid, het klonk of er een buikspreker aan het woord was. ‘Die zon - de Heere God wou zeker 's laote zien hoe 't in de hel 'esteld was - je hadde gien droge draod meer an je lijf.’ Haar rokken wiegelden en de kralen akertjes2) aan haar halsdoekje hipten als harlekijntjes heen en weer. Ze slofte op huis toe.

‘Dat was toch bezonder,’ soesde Tijne, ‘dat Lijs de

gaove 'eschonke was om... om net te weute wat je dochte, en nog wel meer... Duivelskonste, zee dikke-Gaartje, en je moste nooit drie maol achter mekaor “jao” teuge haor zegge, dat was gevaorlijk... dan wier je bekold1)... Bar raor ook dat ze iedere keer as haor man vaore was, zoo'n beetje maolderig wier...’

Tijne goot, of ze in haar eentje speelde, de tobbe tot de rand toe vol. Ze knielde er bij neer, stak de armen tot de ellebogen in het frissche water, dat glinsterde als zilver, en begon te spoelen. Met twee handen tegelijk vatte ze een stuk goed beet, wendde en keerde het degelijk-geducht en wrong het dat er geen druppel meer in bleef.

Toen kwam Mao-van-Lobbetje ook nog, om water te halen. Ze droeg haar emmers aan een juk, maar liep of zij ze heelemaal vergeten was, met de armen over elkaar. Haar zwarte lokken glinsterden als strengen zij, ze had een bruin-rood gezicht vol zomersproeten, en haar oogen waren zwart als pek.

‘Zoo...,’ knikte ze bij wijze van groet. Ze putte water en floot er bij.

Tijne nam haar 's op van terzij. Dadelijk zag ze wat bijzonders. ‘Heb je 'n nuuw stik op je boezel?’, vroeg ze, en pluurde, ze pluurde altijd als ze een beetje jaloersch was.

Ze vond die kleine rooie ruitjes op het blauwe katoen erg mooi, en ook de vroolijke groote rozen in Mao's rooie bouw2).

Zelf had ze zoo lang haar heugde, altijd paars, blauw of zwart gedragen, want altijd was ze in de rouw geweest.

‘Al veur dat ik 'ebore bin...,’ flakkerde het door

haar heen, ‘want toe' Mem van haor liep was Noome Kes 'ebleve, en naoderhend waore Bappe1) en Bessie2) van Memme's kant 'esturve en laoter weer Bessie van Tao's kant, en toe' neef Eppie die met Aogie 'etrouwd was...’

Onderwijl hoorde ze toch ook wel Mao's pochen. ‘'n Nuuw stik... 't is ook wat. 'k Heb veul meer nuuws, 'n naoikissie en 'n stik kant en nòg 'n bouw van me Bessie...’ Ze kwam dichterbij en ze trok een geheimzinnig gezicht. ‘Moar den nòg wat, nog wat héul aors... wàt, dat je in gien duizende jaore raode kenne...!’

Tijne ging er expres voor zitten. ‘'n Perreplu?’, probeerde ze maar direct met wat erg duurs.

En Mao schudde minachtend haar hoofd: ‘Dierder.’

Tijne's oogen werden er waterige kiertjes van. ‘'n Zullevere ring?’

‘'n Ring,’ wees Mao af, ‘dâ-'s maor prullaorie. As je 'n ring op je hand legge en je bleeze hard, is hij vort. Nee, 't is veul kostbaorder.’

Tijne boog over het gladde water in de tobbe, het leek een spiegel, een stuk van de lucht stond er in, er kuierde daar een meeuw op de wolken, en vlakbij zag ze op haar muts een bromvlieg, ze joeg hem werktuigelijk weg. Zoo van onderen op, zag haar vol wit gezicht er uit als een ei met gaatjes... Ze roerde in het water en het ei sprong aan stukken. ‘'n Nuuw psalmboekie?’, schoot haar toen nog te binnen, ‘nee?, 'n flesch met reuk...?’

Maar dat was ook mis.

En toen zei Mao het maar, het was ook of haar mond het niet langer vasthouden kon, het sprong met een

schokje van haar lippen. ‘'n Paor schoene, maad!’ Triumf sloeg door haar korte lachje heen, verwaandheid ook.

Er viel een verbouwereerde stilte.

Tijne droeg altijd nog maar hulften1): witte in de week, zwart-geverfde op Zondag. ‘'n Paor schoene...?’, herhaalde ze verbluft, met een slik er tusschendoor, ‘hoe dat... opiens?, waor - waor vedaon?, van wie?’

Mao vertelde het gnuiverig-uitvoerig. ‘Van me Tao, nou... er is hier ommers 'n venter 'eweust? Waor zat jij toch?, was je te hooie?’ Op een bevestiging wachtte ze niet. ‘Schoene met zwarte rozies er op, en met gladde neuze en met riempies en fijne knoopies - daomes-schoene! En ze koste zeuven-golde-vijf-en-zeuventig, en die vent het er eerst tién golde veur 'evraogd, maar me Vaor het hem bar of'epingeld.’

Tijne trachtte het te verwerken. ‘Zeuven-honderd-vijf-en-zeuventig cente...’

‘Het jouw Vaor zoo'n bende ansopies 'evongen?’, vroeg ze wat bits. Beneden in het water rilde een leelijklang gezicht.

‘Hij is,’ zei Mao, ‘in 't vlootje 'eweust2), met nou en den 'n prèchtig schot er tusschen deur... en den weer geweun, net as jouw Vaor.’

‘Míjn Vaor,’ weerstreefde Tijne, ‘het 'n bende aoverij 'ehad...’

Maar Mao lachte er wat om. ‘Kleine Keesie Kaors,’ spotte ze, ‘die leit graog 'n dubbelde knoop in z'n beursie, dat weten we allegaor wel.’

‘Nou,’ bracht Tijne er tegen in, ‘maor m'n Moer's ziekte het ook 'n keet geld 'ekost, en nòg... en altijd nog... en waor is 't end...?’ Ze zag op.

Mao had in het geheel niet geluisterd: ‘Ik zeg maor, as je van alles meedoene, doppe en hooie en boete en breie en 't werk in huis, den komme je ook wel 'n paor schoene toe, bij je Zundagsche pronk, en den op onze jaore temenste, as je al zeuventien binne.’

Tijne wou nog tegenpraten. ‘'k Bin altijd met me hulfte tevreden 'eweust...’ Het echode in haar na: ‘'eweust - 'eweust...’ En er stond een omgekeerd gezicht in de tobbe, rimpelig en oud, maar ook een paar lage zwarte schoenen... ‘Hoe kwamme die schoene daor...?, och 't was toch maor schaoduw...?’ Ze oogde om zich heen, naar het lichtende-groene gras, naar de spiegelende tegels... de schoenen waren overal.

In Mao's veelzeggende oogen schoven witte lichtstippels. ‘Vraog ook an je Vaor! Leg net zoo lang te gnorre1) dat je ze ook krijge.’

Het antwoord bleef steken in Tijne's heimelijke overleggingen.

En Mao trok zich voldaan het juk weer op de schouders. ‘Ken jij je vraoge al veur de kattegesaosie venaovend?’

Tijne knikte flauwtjes. ‘Ommers vezelf.’

Toen kuierde Mao weer, breed en bedaard weg, tusschen haar boordevolle emmers in. Ze hield de armen kruiselings over de borst en lachte in zichzelf.

‘Schoene,’ tobde Tijne, ‘nee, die zel ìk wel nooit-niet krijge, dat is veur míjn niet weg'eleid.’ Ze zakte op haar knieën voor de tobbe, en spoelde de rest van het goed met zoo'n haast of er geen tijd te verliezen viel. ‘As je allebei hulfte hadde, maokte 't niks uit, maor nóu... de iene wèl en de aore niét... och, en je konne zachs vraoge...’

Naarstig werkte ze door, met toewijding. Ze hing de wasch op en hakte het hout, vervreten planken en rappige stukken balk, en ze hakte als een man, elke slag was raak en bij elke slag zei haar rug snauwerig: ‘au’.

Maar het regende spaanders om haar heen, en in een ommezien had ze een mand vol. Ze boende ook het straatje voor de deur, en redderde nog wat in het onderhuis. Haar mond kreeg aan weerskanten een groef van inspanning, het zweet gutste bij haar gezicht beneer en haar lokken raakten uit de krul. Maar ze had er niet eens erg in. ‘Die schoene, die fijne daomesschoene...’

‘'k Gaon nao' Vaor,’ zei ze in de kamer, en tersluiks wierp ze een blik in het spiegeltje naar haar muts of die wel goed-recht stond... Die tersluiksche blikken waren eerst begonnen toen ze ‘in de kap gekomen was’1). Ze wipte ook haar pony wat op en maakte weer kurketrekkers van haar dikke wit-blonde lokken. Haar gezicht kon ze niet best onderscheiden.

Het leek, bij buiten vergeleken, schemerig in de kamer. De bleek-paarse schouwtegels glommen stugkoeltjes, de borden aan de vale wand ook, en de pronk in het glazen kastje... De lange bruine klok tikte opvallend-langzaam, zóó of elke tik de laatste wezen kon.

Tijne keek toch altijd, als ze zoo van het werk binnenkwam, het eerst naar de hooge koel-donkere bedsteeën met de dikke kussens, en de gordijnen van bloemetjesgoed. De linker besliep zij. ‘Hè, was 't maor nècht...’

Doch het bleef die middag slechts een ver doezelig verlangen. ‘Tao zel nog wel doende weuze?’

Mem knikte. Mem zat diep in haar leunstoel gedoken,

vlak aan het heete raam en stopte een kous. De zon liet ongenadig-duidelijk haar verschoten oogen zien, haar gele naderige huid en grauwe lokken. Maar Mem hoestte niet, en ze was meer-dan-tevreden over Tijne. Om haar mond kwam tot tweemaal toe, het begin van een glimlach, dat was wat zeldzaams bij Mem.

‘Moet je niet tien tel zitte?’, vroeg ze goedig, en haast in elk woord golfde een uithaaltje, net als bij de andere vrouwen op het Eiland, ‘je ziene witjes, me dunkt... zou je wel gaon? Blijf liever maor wèt zitte breie bij mijn...’

Alle rimpeltjes trokken er bij weg, uit Tijne's gezicht. Ze pochte: ‘'k Bin g'eel niet loof1), g'eel niet. 'k Gaon vèst.’ Verteederd dacht ze: ‘Nou is Memme weer bang dat ze te veul 'evergd het van mijn.’

En Memme vroeg al weer: ‘Wil je den eerst niet 'n plak mik met suiker, me-keind?’

Gewoonlijk zei Tijne: ‘Jao, graog.’

Nu schudde ze haar hoofd, ze zag nog maar altijd de lage nieuwe schoenen, met de glanzende neuzen en de ‘rozies’... ‘Nee, 'k gaon eerst...’

Ze kreeg dan toch nog een geribbeld-groen zuurtje uit het oorlooze kopje in het theeblad. En dat smaakte lekker. Tijne zoog er zoo gulzig op, dat ze er haar tong haast aan openhaalde, het was scherp. Toen nam ze de ketel met koffie op, die Mem al klaar gezet had. ‘Dag,’ zei ze terloops. En uit gewoonte in de deur: ‘Kom je nou niet buite?, aors hoest je weer zoo...’

Toen ging ze op-weg. ‘Ze hoorde nog liever, dat Klaosie-met-de-handjes vloekte, dan dat Memme hoestte.’

Gehaast liep ze voort.

De vensters in de warm-gestoofde huizen leken wel blauwe vlammen. En het was of het opgetaste hooi in het weiland in lichte-laaie stond. Er steeg een gloed op van de weg en er daalde een gloed van omhoog, tusschen die twee in leek Tijne te verzengen. Ze keek op en rond, haar gezicht trok vol rimpels, zonder rimpels kòn ze niet opzien. ‘Heere God - Heere God...’

Om zich af te leiden repeteerde ze haar vragen-voor-de-catechisatie. ‘Waorop had God zijn wet beschreven? Op twee stienen taofele. Wat staot er op die iene taofel? Op die iene taofel staot hoe wij God moeten liefhebben. Wat staot er op de aore taofel? Op de aore taofel staot hoe ik mijne naoste moet liefhebben. Zien Mattheüs twee en twintig, vers... vers...’ Onverhoeds stuitte het op de schoenen: ‘Ze zou zegge teuge Tao: ik heb de wesk ook al 'edaon en houtjes 'ehakt en in de vruugte je twee stikkende gaoltjes1) 'eboet... en heb je óók 'ezien wat 'n mooie schoene die Mao-van-Lobbetje het?’

Een stem schoof over de weg. ‘Wèrmpies, hee?’

Dat was dikke-Gaartje's stem.

Toen Tijne glimlachen wou, was het of haar lippen op elkaar vastgeplakt waren van zweet.

Dikke-Gaartje zat in de schaduw naast haar kleine houten huis, dat krom getrokken was van wind en zon. Haar handen lagen plat-uit op de zijleuningen van haar stoel, haar rug was als in de groen-saaien kussens vastgemetseld, en haar voeten hield ze op een leege stoof. ‘'n Ouwerwis zeumertje,’ lachte ze tevreden met grappige bibber-schokjes van haar gezet-kort lijf, haar dikke ronde gezicht zag er ook danig-monter uit, en

danig-gezond. Gaartje had geen gewone rooie koonen, of zoo maar een egale rosse blos, maar - en dat was uitsluitend van dicht-bij te zien - haar vleezige wangetjes waren van boven tot onder vol dunne vurige aartjes en streepjes geteekend, net fijne bloemetjes...

Tijne moest er altijd naar kijken, ze vond het erg bijzonder.

In het voorbijgaan knikte ze hartelijk tegen het ouë vrouwtje. ‘Wèrm?, je smelte haost!’ Meteen, al ging Gaartje's mond open voor een praatje, liep ze door...

Vergenoegd dacht ze toen weer: ‘Laoter zel ik ook zóó zitte, dàt was er op 't end veur iederien: lekker in de schaoduw, met 'n kussen in je rug, en gien minsch om je op te stiere van je plaos.’

Ze bleef er wel meer bij stil, als bij een lief-geworden ideaal. En soms als ze veel en zwaar werk gedaan had, ging ze expres nog 's bij Gaartje langs. ‘Want Gaart die zat ziénderoogen uit te ruste, en dàt al jaore lang.’

Ze nam de ketel over in haar andere hand, hij werd zoo zwaar of hij betooverd was. De weg leek deze keer langer dan bij haar eerste gang, die morgen.

Ineens proefde ze de hartige smaak van de zee op haar klevende heete lippen, en in dat zoutige was ook de scherpe stank van rottende ansjovis.

Maar Tijne merkte dat zoo niet.

Een frissche adem streek langs haar heen, een doordringende koelte. Er stak een bries op uit zee, en die bries wakkerde onbegrijpelijk-gauw aan. Hoe dichter ze bij de haven kwam, hoe sterker de bries werd, maar de zon blies hij uit... Een tijd-lang flakkerde het verschralende licht nog op-en-neer... op-en-neer, als een uitgeputte lampe-vlam, dan bleef het heelemaal weg.

Toen leek het opeens een andere dag.

Tijne liep langs het hôtel, voor elk raam luierde daar

een vreemde. Op het beun1) van Sijte-van-Aole en bij de aanleg-steiger lanterfantten ook nog een troep dames en heeren, haast allemaal Engelschen.

Schuw-belangstellend nam Tijne ze op van terzij: ‘Er waore er bij met tande van goud, en wat moste die lange linten toch... an huilie hoeden...?, en 'n taoltje as ze praotte... kon de Heere God dat allemaol verstaon?’ Het langst keek ze nog naar hun schoenen.

Dan met een ruk of ze zich losmaken moest ergens van, liep ze de drukte in, aan het havenpad.

In de plotseling versomberde dag zag alles er kaalgrauw en ruzie-achtig uit: de opgehangen bruin-golvende netten, de trillende zeilen, de schuiten... Maar in de stinkende glibberigheid van het benedenpad stonden de mannen en de vrouwen toch wel bedrijvig-saamhoorend bijeen, en de kleuren van hun goed wemelden zóó bont-door-een, of er een regenboog aan stukken was gevallen: knetterend geel van oliegoed, stralendblauw van schorten2), uitgelaten rood van bouwen, rose van halsdoekjes... En alle gezichten, zonder uitzondering, waren bruin van zon en glimmerig van zweet...

De vrouwen babbelden met lijzig-zoete uithaaltjes en de mannen praatten er zachtaardig-bezadigd doorheen, hun monden bewogen zoo traag of ze psalmen neurieden. Maar hun oogen keken langs elkaar heen naar de visch, de volle netten, de averij. Achter de kreuken in hun voorhoofd schoven reken-sommetjes...

Tijne begon ook al: ‘Dirk-van-Sijme had er al twee en twintig duizend uit'epeld, dat was teuge negenvijftig de duizend...’

Een schreeuw zette het stop.

Allerlei commando's enterden door het verwarde

werk-geraas, de boeg van een schuit wreef knarsend tegen de steigerpalen aan, en de bries kneep grauwe plooien in het havenwater.

‘Tao lag wel veer,’ Tijne scharrelde vrij-vlug over de stinkerig-beklonterde keitjes heen, ‘aokelig veer.’ Ze knikte tegen Mao-van-Lobbetje en Lowetje-van-Griet, en week snel uit voor Moenis, zijn blik ontweek ze ook.

Want Moenis was een Ziener.

En er werd wel van hem gefluisterd, dat hij ook de macht had van ‘het booze oog’.

Even maar als een nevelachtige vlek zag Tijne zijn vale rimpel-kop, onder de breed-zwarte hoed. Diep in zijn oogen leek het te weerlichten, zijn schouders waren zoo krom of hij altijd-door een last droeg en zijn kaken bewogen ook als hij niet pruimde of at. Het was of angst als een stolp over hem uitstond.

Tijne durfde niet eens naar hem om te kijken, Moenis vreesde ze, als de begraafplaats-bij-nacht, als de ‘zeemarminnen’ waar dikke-Gaartje wel 's van vertelde, ja bijna - als de Booze... ‘Laost was 't ook weer uit'ekomme zooas hij veurspeld had, bij Klaosie-van-Sijmen-van-Jaop...’ Meteen stond ze bij Aogie-van-Ep.

En Aogie's glimlach leek haar goed te doen. Maar ze zeien niets tegen elkaar: ‘Want de ansopies wiere 'eteld.’

Aogie's dikke bruine lokken bengelden dicht over de stinkende slijmerig-vieze vischjes heen, en haar handen hadden korstjes van grom en bloed, maar haar koonen leken boller en rooier dan ooit, en haar licht-bruine ronde oogen blonken als barnsteenen knoopen.

‘Hein het ze dik,’ begreep Tijne, met een vaaglachende blik liep ze door, ‘Aogie zou toch wel evengoed met haor mee te hooie gaon ook.’

En in al die hurrie kon ze ook nog soezen. ‘Raor, nou was Aogie nèt zoo in haor schik met Hein Visser as eerst mit Ellebert Groot, net of er niks 'ebeurd was, net of Ep niet verdronken was en nooit terug'evonde... net of hij nooit bestaon had.’ Ze voelde er een bijzondere pijn bij van binnen, een pijn die Ep niet gold....

En ineens was dat weer weg.

Keesie, het jongetje uit Hein's eerste huwelijk, kwam haar nog achter-op. Ze had hem pas niet eens gezien... Het jongetje zag zoo bruin of hij met taan ingewreven was, zijn tanden leken daardoor wit als van een Neger, een groote mond had hij en een kleine mopneus. Zijn ruige lange lokken hingen slordig uit het rood-gebloemde kapje, en zijn bouw en zijn broek waren glimmerig van ansjovis-vuil... ‘Zeg, 'k moet je wèt zegge...,’ hij hijgde, ‘nao de teelt meg ik in 't buis, en ik krijg gouwe knoope, echte gouwe...’

‘Jao?’, Tijne glimlachte ouwelijk. Het schoof door haar heen: ‘Ep z'n knoope.’ - ‘Nou,’ knikte ze naar het kind, ‘'t zel er 's tijd worde, wat jij? Je binne al over de jaore...’

Het jongetje draaide op zijn hielen, hij grinnikte maar zoo-wat.

En Tijne vatte best: ‘Hij wou 'n cent veur snoep...’ Maar die gaf ze hem toch niet. ‘Nou maor gauw je Vaor helpen, hee?’, zette ze hem aan, ‘z'n groote knecht weuze...’

Het jongetje had al de mopperige lach van een man, hij draafde terug.

‘Hein,’ dacht Tijne onder het doorloopen, ‘was temet de hoogste in de vloot, toch stierden ze nog zoo'n keind op je of, en Tao...’ Ze rekte haar hals. ‘Tao was beneeje de middelmaot, dat 'loofde zij temenste vèst, jaowel, dat zag je zóó.’

Ze stond dan vlak bij Tao's schuit, en achter Tao's rug om, trachtte ze heimelijk de vangst te schatten. ‘Tao hàd tè hoog op'egeve: negen kaokmandjes maor... en nog maor 'n stik of zes gaole in 't vletje...’ Ze beet een pukkeltje in haar onderlip.

Zwèrte-Jaop-Boes er naast had al zestien mandjes vol. Taxeerend gluurde ze in zijn vlet. ‘Heere God, àlzullever wat je zagge...’

Toen Tao omkeek en haar betrapte-bij-het-loeren naar de vangst van die man-daar-naast, werd ze verlegen. ‘'k Heb koffie mee'ebrocht,’ zei ze, en het was of haar oogleden, als gordijntjes, neergetrokken werden.

Tao wou opgeruimd wezen. ‘Braof zoo keind, braof zoo.’ En zijn zweeterige glimlach beefde aan de hoeken. Hij had ook groote donkere zweet-kringen in zijn buis, onder zijn armen, en de droppels aan zijn kin leken op glazen kralen...

Pietje Vlasgaord, de knecht, liet ook maar staan wat stond. ‘Koffie?, graog zoo heet meugelijk, dat verslaot de dorst.’ Zijn stoppelig geel haar stond, van zweet, plakkerig-stijf overeind op zijn kaasrond hoofd, en zijn zwarte oogjes waren zoo klein als krenten.

Tijne tapte al in, de melk had Mem er bij gedaan, de suiker ook. Maar zij morste of ze nog nooit een tas koffie ingeschonken had.

Zwèrte-Jaop-Boes bespotte Tao: ‘Nee, Keesie Kaors, je hebbe venècht je beugie wéér niet op 't goeie plaosie leite zakke, me-jongen.’

‘'k Bin ook tevreje, makker,’ zei Tao. Maar het was of zijn stem over roestige katrolletjes heen moest, en zelfs van zijn woorden leek een scherp-zure zweetreuk uit te gaan. Zijn schraal nat gezicht in de schamele baardplukken werd al-door bleeker, maar bij het koffiedrinken, en ook onder het werk, als hij praatte, glim-

lachte hij gedurig. En dàt was altijd zoo geweest: als Kleine-Keesie-Kaors glimlachte scheen het wel of alle rimpels in zijn gezicht er zich over verwonderden.

‘'n Bènde visch,’ roemde Pietje Vlasgaord wrang tegen Tijne. Hij keek naar de anderen.

En Tao glimlachte maar. ‘Rijkelijk,’ gaf hij toe, ‘'n weldaod, 'n zegen...,’ en daar was het knerpen van de roestige radertjes weer.

Tijne zag niet op, ze zoog op een uitgescheurde duimnagel: ‘Moet er nog 'eholpe worde?’

‘Bij ons...?’, begon Pietje al te schamperen, ‘hoho, je kenne gerust nao'...’

Maar Tao was hem voor. ‘Wel zekerlijk me-keind, wel zekerlijk.’ Hij trok een nog al flink gevuld net over de stellage heen. ‘Veul hande maoke licht werk en asse we den nog schiete1) wille, mot 't fluks of'edaon worde.’

Tijne ging al aan de gang. Ze had verwonderlijkgoed de slag van het doppen beet: telkens een kneep op het juiste plekje en het slap-zilveren rompje tuimelde uit de mazen in de mand.

Pietje en zij wedijverden stiekem met elkaar wie van hun tweeën het gauwst er mee voort kon: en Tijne won het, al was haar duimnagel kapot.

Maar plezier had ze er deze keer niet van. ‘Je biene wiere toch zoo zwaor van dat lange staon, och nee, nietes, maor...’

Zwèrte-Jaop-Boes lachte weer.

Tao lag op het eindje zeil, bij de vischjes geknield en wou net beginnen te tellen. Zijn oogen waren vreemd rood-blauw van binnen, ontstoken van zomerlucht en zout water. Ineens had het er veel van of hij uitvallen

zou tegen Zwèrte-Jaop, toen ving hij toevallig Tijne's blik nog op, en glimlachte weer.

Maar dat was wat geks bij Tao: als zijn oogen verhelderden in een lach, kwam er onderin, op de bodem, als een donker bezinksel, enkel maar zorg en verdrietelijkheid bloot.

Tijne rukte haast een vischje door-midden. ‘Nee, nee, ze kon nóu niet legge te zaoneke teuge Tao, over die schoene...’


Vorige Volgende