|
| |
| |
| |
[XI]
DE schelle lui-galm van de logge deurbel-in-de-winkel door-ruwde vinnig 't rumoerig praat-geroes. De plompzware buitendeur botste telkens lawaaiïg open en boemde dan dreunend weer toe, grillig klaterde 'n helle lach door 't kribbig praten van 'n bazige stem, 'n glas rinkelde kletterend op de steenen vloer, stommelend ging d'r 'n uitroep...
Mien - voorovergebogen op 't glimmende platje van de naai-machine - bleef even aandachtig luisteren, bang voor 'n scènetje. ‘Moeder's stem hoorde je niet en Vader praatte weer stug, Jo gichelde n'tuurluk! Nou, die kraaiende lach, die was van Vrouwtje Bartelinck en - en die rinkelende slag pas van 'n - 'n drops-flesch!’
Stuursch peinsde ze 't en nerveus en fronsig wachtte ze op 't korzelig praten van den Vader, toen dàt uitbleef, dacht ze: ‘Hij deed 't zeker zèlf,’ áarzelig dreef ze h'r aandacht daar van weg. ‘Ze zou toch even uit aanstonds, éven... Ja, je hiéld 't niét in die zwoelte-zóo, en met Rens alleen...’
Vluchtig keek ze om naar 't duttende oude wijfje in de leunstoel, luisterde afkeerig naar 't schorre slaap-ademen, en keerde zich met 'n ruk weer af, zuchtte lang-uit. ‘Dié frissche dag nóu - buiten na al die benauwde heete...’
Wrevelig boog ze zich tot 't werk, h'r kleine voeten in de vaal-roode muiltjes drukten drìfts de ijzeren trapper op-en-neer, ook onzeker van haast duwde ze de smalle lakenzoom voort onder de springende naald, de wielen zoo in snelle wenteling gedreven, gonsden donker.
‘Dom werk...,’ kregelde 't in h'r op. ‘En - en dàt zoo'n heele middag.’ Gespannen en straf bleef h'r afwezige blik op 't nikkelen machine-voetje. ‘Nog 'n uur,’ peinsde ze hunkerend. ‘Nog 'n klein uur dan moet 'k... móét 'k...’
| |
| |
Ze ademde onrustig, h'r wangen werden rood en in h'r oogen leefde 'n vreemde tinteling. ‘Elk oogenblik als de deur openging dacht je dat híj... och n'túurluk, maar - toch mal dat ze zoo - zoo aftewachten zat.’ Bij de dwingende druk van h'r voeten, stonden de wielen weer stil, ze knapte haastig de draad af en begon werktuigelijk 'n nieuwe zoom te kreuken. ‘'t Was nèt acht dagen, dat ie 'r niet geweest was. Nèt 'n week! Toen - dié Maandag - met die boeket rozen, toe' kwam ie voor - 't láátst.’ Ze wierp 't laken eensklaps van zich af, boog rillig in en drukte de armen tegen de borsten, in h'r roode jurk knetterde de voering.
‘God... Heere, de stilte hiér, dat sùffe...’ H'r onderzoekende blik gleed snel over de verschemerde kamerdingen, langs de vale wanden. Vlak boven Rens' okergele, beenderige kopje hing de kalender. Ze tuurde d'r ingespannen op af naar 't datum-cijfertje op 't blok. ‘De achtentwintigste... van September, 't schoot al weer op met de zomer...,’ bangig overdacht ze 't. ‘De bloemen ook bijna allemaal uitgebloeid! 't Zou toch vreemd wezen, léég, als Co weg was en 'r bleef zoo nìks 's, enkel - enkel 'n brief's weekeluks, tenminste àls ie h'r vroeg’. Ze bewoog zich onrustig, tuurde 't straatje op. ‘Lekker frisch weer! 'n Fijn regentje! Je kon nou ook je waterproof aandoen, had Co nog niet gezien...’ Ze keek om naar de klok en zuchtte. ‘Om deez' tijd liep ie àltijd 'n straatje om.’ Jachtig boog ze zich tot h'r werk, rukte 't machine-voetje neêr, zette 't wiel aan. ‘Nog 'n half uur,’ beperkte ze. ‘Nog - 'n kwartier! Nee, néé dádeluk als die zoom - af is!’
- 't Fijne gesproei van de kleine regen sloeg mèt de zachte adem van de geluidloos-gaande wind, 'n verluchtende koelte door de nog klamheid uitbroeiende straatjes. De lucht troebel
| |
| |
van bolle en vaal-zwarte wolken, welfde laag-uit over de puntige daakjes, 'n ontijïge schemer druilde langs de vale huizenristen.
Mien liep gebogen in de wind, 'n frons trok tusschen h'r oogen, ze híjgde. - In 't winkelstraatje verloomde h'r snelle tred. ‘Ja, nou moest ze nog 'n - 'n boodschap bedenken, hè? Bij Van Dam maar, 'n paar garneerknoopjes voor h'r rosse bloes, of - of...’, de gedachte knotte ineens, ze bloosde tot in de ooren en h'r mond perste ze toe. Ze zag bij Bruins de winkeldeur wijd open en luchtig leunend tegen de rechterzij-post - Co. ‘Heer - nou moest ze 'm voorbij...!’, schrikkig door-flitste 't h'r en snel bleef ze stil voor 't smalle raampje van 'n kleine galanterie-winkel, tuurde verward op allerlei bonte opschik. ‘Terug kon je nou n'tuurluk ook niet meer, hè? Nee, nèt of je hem ontliep, stond al te gek, hoor, àl te gèk. Zou ie juist kwaad worden. Nee, even wachten maar, dan aanstonds gauw doorloopen en - en neerkijken op de straat, doe je vlak bij 'm, of je 'm pàs ziet, geef je 'n - 'n gewone knik, ènkel 'n knik... Kijk, 'n mooi kralensnoer dat met die gele schijfjes. Misschien kwàm ie wel..., als ie 't dee' was 't 'n goed voorteeken!’ De gedachte trilde 'n glimlach over h'r heete wangen en dralend wachtte ze. ‘D'r was in de heele straat geen-een voetstap! Gut, durfde je nou maar even omzien...! Hij kon - zou... toch niet denken dat je hiér expres om - hèm...?’ Ze beet op de lippen, en keek onthutst. ‘Heer, nee..., als je toch 'n noodzakelukke boodschap had? 't Kon ie toch zién, bij Van Dam!’ Ze rukte zich om, wipte de stoep af, en schuin uit de ooghoeken keek ze naar Bruins' winkel, Co stond niet meer bij de deur.
Gekrenkt schrok ze op uit de bang-blije verwachting, zocht
| |
| |
schielijk de straat af, keek nog 's spijtig om, hij was d'r niet. H'r oogen werden donker, h'r lippen dun. ‘Waarom dee' ie dat? Wáarom nou...?’ Met afgewend hoofd ging ze Bruins' huis voorbij. ‘Hij ontweek h'r, ontweek h'r...’ Zonder aandacht stond ze bij Van Dam voor 't etalagetje, tuurde zonder iets te zien, op de kleurige bloesetjes, de mantelpakjes...
Dralend kwam ze eindelijk de winkel in, 'n frons tusschen de oogen, 't gezicht strak. ‘Hij had n'tuurluk iets...’ Zenuwachtig bepeinsde ze 't, staarde absent rond.
Bij 't slap-vriendelijke vraagje van 't winkel-kipje, moest ze zich eerst even bezinnen. ‘Ja-a, knóopjes, bloese-knoopjes...’, 'n beetje verbouëreerd praatte ze 't, en zonder aandacht koos ze, pas toen ze de winkel uitging, dacht ze: ‘Oh - gut nee, bláuwe...! En 't is voor 'n rosse bloes...?’, dadelijk knapte 't kleine overweginkje...
Co Bruins stond op de hooge stoep, vlak bij de uitgang, hij droeg 'n ruige, licht-grijze jas en had de slappe ruitjes-pet diep over de ooren getrokken, joviaal groette ie h'r. ‘'k Sta 'n paar dassen uit te zoeken...’, vertelde ie.
Ze lachte jolig op, verrast... ‘Pff, ijdelheid uw naam is - man...!’, h'r hooge stemmetje klonk wat onzeker, schielijk kwam ze naderbij, blozend..., en h'r tintelende oogen verriéden den jongen h'r blijheid.
Hij keek even van terzij op h'r neer, nurksch, critisch. ‘Voor 'n poos, was ze niet zoo toeschieteluk,’ bedacht ie. ‘Enkel de laatste tijd...’
Mien merkte niet z'n verstuggende blik, ze keek aandachtig naar de uitstalling. ‘Dié zwarte...’, hielp ze ijverig. ‘Dié met 't fijne witte aartje, zeg, dâ-'s 'n nette das, en die grijs-zijen met 't kleine ruitje’. Ze rekte zich, wees hoog-op tegen 't beregende
| |
| |
etalage-raam. ‘Die donker-paarse ook, dáar, die doet mooi bij 'n licht-grijs pak’.
Co lachte spottend, en éven flitste 'm 'n onverholen triomf door de norsche oogen. ‘Dóét - schàttig,’ zei ie ironisch. ‘Maareh - maar dàt kan 'k best alleen af.’
't Blije gleed dadelijk weg uit h'r oogen, ze trok de lippen smal. ‘Oh ja..., n'tuurluk...’, gaf ze toe. ‘Neem me niet kwaluk hoor...’ Ze rukte de schouders op, was meteen al de stoep af.
‘'k Ga 'n eindje met je mee,’ zei Co.
‘Zoo...’, ze hield de stem effen, keek niet naar 'm.
‘Als 'k tenminste màg,’ oolijk vorschte ie. ‘Als je d'r - niét op tégen hebt, hè...?’, hij lachte en z'n vroolijkheid gaf h'r 'n beklemming.
‘N'túurluk niet...’, zei ze wrevelig. ‘Wáárom zou 'k...?’ 't Klonk wat hoog en stroef, dadelijk werd h'r stem weer warm, keek ze uit bloode oogen, bàng-lief naar 'm op. ‘Je gaat nou gauw weg, zié je, nou en daarom, dan heb je àltijd 'n streepje op voor’.
Co trok 'n hoekige mond. ‘Blíj met 't voorrecht...’, spotte ie, z'n lach klonk zwaar door de stille straat. ‘Ja-a n'tuurluk, 'k voel me - koninklijk begenadigd met 't - 't stréepje...’
Ze wist geen vroolijk weerwoord, geen puntig grapje. ‘Akelig was ie soms, ákelig...’, kregel wendde ze 't hoofd af, liep sneller.
Tóen drukte Co's schouder steviger tegen de hare, en z'n adem gleed langs h'r wang. ‘Je gaat toch 'n éindje mee omloopen, hè?’, warm vroeg ie 't, verlàngend...
‘Oh - jawel...’, ze knikte sloom en 'n schrijnende blijheid door-sloeg h'r. ‘'k Was 't toch ook juist van plan,’ ze bloosde
| |
| |
onder z'n dringende vragende blik. ‘Om... om zoo alleen even 'n straatje...’
De jongen trok nonchalant z'n jas-kraag wat op en ie glimlachte breed. ‘'t Komt dan mooi uit, hè? En - en samen toch ook veel gezelliger, wat...?’ Hij drong zich vaster tegen Mien aan, de glimlach bleef om z'n mond, hij keek naar h'r blanke nek, h'r blozende wang, z'n glanzende oogen begéérden... Als twee gelieven gingen ze door de schemerige straat. 'n Paar vrouwen bleven verwonderd stil op de weg, ze keken uit gramme oogen naar hen, en bespraken bits 't nieuwe geval.
't Deerde Mien minder dan anders, nú, ze hief hoovaardig 't strakke gezichtje en h'r oogen leken grooter, donkerder. ‘De lui misgunden je dìt nog, dit met Co, en - en dàt 't meest omdat ie nou zoo'n goeie betrekking had, onderchef werd...!’ Zachtjes zuchtte ze. ‘'t Was wel raar, maar dat wangunstige.., 't maakte 'm toch ook voor je zelf weer begéerlukker.’ Peinzig tuurde ze langs de grauwe huisjes, de doode straten. ‘Gezelliger zóo dan alleen,’ besefte ze, en keek nog 's schroomvallig op naar den jongen. ‘Gezelliger dan alleen...’, dacht ze weer.
- Ze liepen 'n lange goor-witte draai-brug over, kwamen dan op 'n stil grachtje. De regen daalde wat forscher, en Co stak gemelijk-snel z'n paraplu op. ‘Brrr... viés,’ mokte ie. Ze beglimlachte 't mat. ‘Och...’, zwijgend liepen ze 'n poosje voort op 't bemoste smalle weggetje.
't Tamme regentje zakte zacht-tikkend af, op 't bolle daakje van de paraplu. En 'n weeke knusse mistroostigheid hing over 't vale grachtje, de droppen trokken fijne schielijk vervloeiende kringetjes in 't blakke water en de lamp-door-lichte raamvakjes van de kleine armoe-huisjes dompelden 'r hel-gele vuurblokjes in af. Op de holle drempels, breed tegen de vale gapingen der
| |
| |
krottige portalen, zaten de verweerde wijven, die verkenden mak en vadsig, schoon vruchteloos, wié d'r gingen.
Mien zuchtte telkens beklemd. ‘Hij zou h'r nou toch wel vragen, h'r - nóu - vragen... Ze wóu 'm ook, ze wóu - dìt niét voorbij laten gaan! De eenigste was ie immers...? De éenigste! Wàt waren de anderen, hè? En - en als de méiden: némen die kwàm, 't kon zíj toch niet...?’
Verontrust peinsde ze daarop door en plotseling keek ze vol naar 'm op. ‘Nou de volgende week ga je al weg, hè? Je Vader zei 't vanmorgen...’, wat aanhaligs gleed door h'r broze stemmetje, wat spíjtigs ook.
De jongen knikte nadrukkelijk, fòrsch, en er zweefde 'm 'n nijd door de oogen. ‘Zoo gauw mogeluk,’ verzekerde ie. ‘Ja-a..., zoo gauw als 't maar eenigszins kan’, hij duwde de handen in de jaszakken en spitste de mond of ie fluiten wou. ‘Als ze altijd zóo geweest was...’, dacht ie en fronste bij - z'n grimmig gedenken.
Mien keek schuw van 'm af en de vragen bleven h'r hokken in de keel. ‘Hij wou tòch wel èrg graag weg...’, overwoog ze bang. ‘Toch - wel èrg gráag...’ H'r denken teufde in de schrik. ‘Heer, had ze zich - misschien vergìst...?’
Fijne kreukjes trokken rond h'r lippen en in h'r oogen groeide 't donker, dan - vlùg - bij de inval, keerde ze weer 't gezicht naar 'm toe. ‘Maar - maar je komt dan toch zeker wel - elke maand 'n keer óver, hè? Van Zaterdag op Maandag? Of - of om de twee weken, telkens?’ Dringend vroeg ze 't, bangafhankelijk ineens.
Fel-witte licht-pitten brandde 't in Co's duistere oogen. ‘Oh - wel nee, wèl née...,’ bijna gulzig verwierp ie 't en 'n vreemd harde klank trok door z'n stem. ‘Geen denken ân! Ben je
| |
| |
n'tuurluk nooit op tijd in de fabriek, hè, 's Maandagsmorgens, en - en Zòndags kan je hier vanzelf niet weg..., Zòndags réizen, - pff...’ Hij keek aandachtig naar 't troebele water in 't grachtje. ‘'k Ben nou maar blij dat me dàt te Deventer ontgaan is, te Zaandam véel beter betrekking, en - en vlak bij zóó'n stad... Je kan dan zoo Zaterdagsmiddags 's fíjn uit... hè, na' Amsterdam. Och - en daar in Zaandam...’, hij dook dieper in de jaskraag, - ‘D'r krijg je óók je kennissen, hè, je menschen waar je mee omgaat, bij aan huis komt, vrienden en zoo...’
Zwakjes beknikte ze 't. ‘Oh já... já n'tuurluk!,’ h'r stemmetje schrompelde in tot 'n klein schor geluidje, tranen drongen op achter h'r oogen. Ze voelde plotseling 'n versjofeling over zich komen, en h'r angst ríjpte. ‘Heer, wat moest ze - nou...? Wat kon ze nou bedenken om dat - dat leelukke weg te krijgen?, dat stùgge...?’ Hunkerend rekte ze 't gezichtje naar 'm op. ‘Vind je 't hiér dan zóo ákelig, Co? Dat je zoo gauw en - en zóo - gráag wèg wil, hè?’ Weer trok wat vleierigs door h'r aarzelend spreken en in h'r oogen look 'n verhéimelijkt vragen. ‘Zoo - ákelig...?’
‘Akelig...?’, schamper herhaalde 't de jongen en spottig keek ie h'r even in de oogen. ‘Ellendig is 't hiér. Méer dan beróérd’, forsch praatte ie 't, nijdig-bijna. ‘Ja, hiér is nou nìks, àbsoluut nìks, dat je... dat 'n jongen, 'n - 'n kérel vasthouën kan, hè? Hopeloos oûbakken worden kan je... en dâ-'s dan ook nèt 't eenigste.’
‘Maar je - je thuis dan... je thuis...,’ halsstarrig hield ze aan. ‘Je hebt..., d'r - d'r is toch altijd wel wàt dat je... waar je - waar je moeiluk van weg kunt... hè? 't - 't Bekende... De - de herinneringen....’
| |
| |
‘Kòm nou tòch!,’ de jongen lachte lawaaiïg, maar zonder vroolijkheid. ‘Kòm nou! 't Geloof jij immers zèlf niét! Pff - je hèrinneringen! Dié is goed! Ja, of misschien heb jíj zooveel diérbaars, hè? Ik niét hoor, ìk niét! Die avond bevoorbeeld van 't Jaarfeest... tnóu!’ Weer lachte ie luid-op, krachtig, maar in z'n norsche oogen bloeide al-weliger z'n bittere verbolgenheid. ‘Je wou d'r tòch zèlf óók wel graag uit weg, hè?’, overtuigd vorschte ie 't, wetend... ‘Je hebt n'tuurluk als meisje-zonder-vak héel weinig kans, maar als je nou 's kon, kòn... hè?’
Ze schudde weifelend 't hoofd. ‘D'r heb 'k nóóit over gedacht...’, zei ze. ‘Heb 'k nóóit over gedacht...’ 'n Spijt gistte in h'r op. ‘Ze had dàt niet moeten zeggen, dat van de herinneringen. Die avond van 't Jubileum, toen was ze weggeloopen van 'm en - en toen met 't concert, wou ze niet mee, omdat ze dacht, hoopte...’ H'r ergernis remde 't. ‘Later was ze 'm maar-altijd-weer uit de weg gegaan. Nee - néé, dàt van die herinneringen, dàt was dom’. 'n Plooi tusschen de oogen, bepeinsde ze 't.
Co praatte gemelijk door, vlot en zonder overleg.
‘Bovendien... allemaal gaan ze d'r nou van tusschen, hè, de jongens? Kat-achter-kat! Joost Halke 't eerst’, hij wachtte even en trachtte h'r in de oogen te zien. ‘Nou ìk - z'n opvolger!’
Ze voelde wat opzettelijks in z'n woorden, h'r wangen gloeiden, en ontsteld keek ze weg van z'n rádende blik. ‘Allemaal toch niet...?’, snel verwierp ze 't. ‘Wel nee! D'r blijven toch altijd veel meer dan d'r weggaan! D'r blijven nog genoeg...’, ze zei 't met 'n heimelijke beteekenis.
Onmiddellijk begreep de jongen 't. ‘Die blijven...’, smaalde ie, - ‘'n sóépje! Worden allemaal van die saaie getróúwde
| |
| |
baasjes, hè? Joop Heinsius en Piet Groenewoud, Héin...’
Zíj zweeg en - ze beet zich bijna de lippen kapot. ‘Eén vergeet ie...’, dacht ze, 'n schrik huiverde in h'r op, dan ook 'n schaamte. ‘Och nee - néé Niék...!’ 't Beefde iets door h'r rug, ze kwam dichter naast Bruins loopen. ‘Hij was wel goed, anders, Có, ie had nou..., ie was nou ergens uit z'n humeur over, 't kon ie toch niét helpen, hè, dat - dàt norsche, dat was nou eenmaal z'n karakter, ie meende 't niét zoo erg.’
H'r oogen werden warm, en stil-verbeidend tuurde ze over den donker-glimmenden weg en over 't drabbige grachtwater met de regen-kringetjes.
De ouë koepels, puntig en bont, rekten als immer, clownig beverfde narrig-kijkende koppen uit 't schemerige, de zware iepen 'r-voor waren bruin-geschroeid van zengende zonnegloed, de stilte lag stug over de oude huizen en over de oude straat.
‘Ze zou 'r de volgende weken weer alleen gaan, als Co wèg was...’, 't drong angstig in h'r op. ‘Weer - alleen’, 'n kníjperige, klam-makende onrust door-woelde h'r. ‘God - Heere...! Als - als Co je niét vraagt, je - niét - vraagt...’ Ze ademde zwaar, h'r oogen sperden, verbijsterd staarde ze voor zich uit, 'r welde 'n schreierig en hulpeloos smeeken aan God in h'r op, 'n devoot en vurig bidden dat Co h'r toch vragen zou, toch vragen tot - z'n vrouw. H'r verschuchterde mond trilde, in h'r denken verdwaalden de gebedswoorden, en de angsten luwden niet, ook gestadig dacht ze wéer aan de léégte die komen zou, komen moest, als Co h'r niet vroeg, zóó wègging... Ze verkuchte 'n schorheid en zocht moeizaam naar 'n paar lieve innemende woorden, naar iets dat 'm uitlokken zou tot de vraag, tot dié éene vraag...
| |
| |
Schamig glimlachte ze dan bij h'r inval, en dralende keek ze naar 'm op, praatte gedempt vertrouwelijk. ‘Zèg..., Tine, je weet wel, Tine Bot, die heeft me laatst 's verteld dat je - óok nog 's met Wiés geweest bent, met Wies de Boer...,’ h'r hunkerende oogen smeekten bloo-dringend op naar den jongen: ‘Zèg 't nóu, zèg 't nou toch..., Wies niet, om Wies de Boer geef 'k niet, maar om jou, enkel om jóu...’ H'r schuw-vragende blik gleed haastig weer vàn 'm, teleurgesteld, verschrikt...
'n Nijd was in de donkere oogen van den jongen, 'n nijd in z'n bíjna wreed opklinkende stem. ‘Wies de Bóer? Eén van de - vele liéfdes-geschiedenissen van Joost Halke, hè? Mèrci...’, hij lachte ruw. ‘Tsjònge, dàt was toch erg fantastisch van - Tine...! Al-le-machtig, hoe komt ze d'r op, hè? En dan - Wiés de Boer, die bovendien nog 't - 't privatieve eigendom van Hein Meurs is, wàt? Nee - née, 'n man moet nóoit nemen wat van 'n ander is, Mien, of - wat van 'n ander geweest is! Dâ-'s maar armoe - zoo'n vrouw uit de tweede hand, dâ-'s wat je hèbt... om elk moment weer van nieuws te beseffen, dat je 't eigenluk niét hebt! 'n Slap futloos liefdetje, 'n liéfdetje zònder pìt, begrijp je? Of - soms dàt ook nog geeneens, enkel 'n berekeningetje om d'r úit te komen, hè? Om ten slotte dan in vredesnaam maar de vrouw van 'n man met 'n goed baantje te worden.’
H'r lichaam schokte onder z'n praten, 't was ook of elk woord van 'm, h'r 'n stoot gaf, h'r àfdúwde van 'm.
‘'t Kan wel...’, zei ze sloom, toen ze z'n wachtende oogen voelde. ‘Och - ja, 't... 't kàn wèl...!’ 'n Wrang verdriet wroette in h'r op, dat ondermijnde h'r verwachting.
Ineens peinsde ze weer aan Niek van Oort. ‘'n Verschil toch, hij en - en Co, 'n verschìl. Niek had altijd maar z'n goeie
| |
| |
glimlach. Laatst in de winkel, toen ze 'n lucifer aanstak voor z'n sigaar..., dié óogen met dàt - bédelende...’ Ze werd verlegen bij de heugenis, h'r kijken starde, plotseling gedacht ze óók 't scènetje in de keuken toen Niek de haring bracht. Ze zag weer de begeerige mond van den jongen, de frischroode mond met de kleine witte tanden, zag z'n mooie, gretige oogen, en voelde weer de wilde greep van z'n sterke handen-die-koosden...
'n Huiver van wellust door-trok h'r tengere lichaam, maar dádelijk ook - 'n rilling van afkeer. ‘A-jàkkes, mìn als je niét van iemand hiel'... om dáaraan... dáaraan - bàh!’ Ze kleurde, want voelde eensklaps Co Bruins' aandachtige blik op zich, en haastig om h'r verwarring te verheimelijken praatte ze door over 't Stadje. ‘In de regen is-t-'r tòch wel aardig, zoo - die glimmende straatjes, zeg, en die stilte... En - en dan op 'n stille zomeravond, dat droomerige...’ Verward brak ze 't weer, want zag dan plots de groene blarengangen van 't stille plantsoen en 't doode watertje van de Vliet. 'n Scherpe zeerte ging door h'r en ze lette in 'n stompe ontsteldheid op 't wreed-onverzettelijke in zich, dat onmeedoogend aanwees, herinnerde... 't Jachtiger aanloopen rùkte h'r bevende lijf voort in onzekere, driftige stappen.
‘Dáár - vlak bij die meidoorn was 't, dat Joost toen...’ Ze verdreef 't in 'n felle gramschap. ‘Ah bah, dat - dat...’
Boven h'r uit lachte Co's stem. ‘Droomerig? Já-já-já...! Kan jíj dan nu immens van genieten, hè, zalig in je eentje...?’
‘Ja, misschien...,’ geprikkeld gaf ze 't toe. ‘Soms is 't in je - eentje, ook wel en - wèl zoo goed...’ Ze trok de brauwen op, h'r mond strakte. Tobberig bepeinsde ze wáárom ie zoo was, wàt d'r toch wezen kon... ‘Had Jo misschien toch...?
| |
| |
Of - of een van de meiden?’ Aarzelend begon ze over de laster. ‘Soms vind 'k 't hiér zèlf ook wel 's - èllèndig hoor, en - éen van de naarste dingen op zoo'n kleine plaats dat is 't geklets en geloer altijd..., dié babbeltjes...! Nou ook, die vrouw van bakker Benting, al maanden achter-een, al - al 'n jaar wel, zoo'n - zoo'n slachtoffer...! En zoo - gek, zoo gèk! 't Is nog 't meest omdat ze - zooveel en - zoo gauw làcht. Gek, hè? Gèk - vìn'je nu ook niet? Net of d'r niet genoeg ànderen...’
‘Onder 'n zédig maskertje... hè?’, gulzig viel Co d'r op in. ‘Já-á, die n'tuurluk - n'túurluk ook en terdeeg de kat in 't donker... hè?’ 'n Hoon was in z'n stem, 'n bedoeling...
Ze keek naar 'm op, en zag de spot-grijns om z'n mond, in z'n oogen, over heel z'n gezicht, toen was 't of dié lach-van-'m iets in h'r kneusde.
‘'n Praatje ging d'r - over 'r..., en dat geloofde ie, 't - gelóofde - ie...’ Met starren blik keek ze nog 's om naar de groene helling en 't stille water. ‘Verleden zomer toen was - híj d'r nog..., toen wìst ze nog niet dat 't - 't leven... en - en alles zoo... zoo èllèndig...,’ 't triestig gepeins verijlde en h'r wije oogen keken vèr heen. Ze neep de handen. ‘Có, die geloofde 't - 't praatje niét alleen, maar - ie had d'r óok plezier van...,’ smartelijk bevroedde ze 't.
De blik van den jongen bleef dan telkens langer op h'r gaaf-blank gezichtje, en - z'n glimlach werd anders. H'r kleine roode mond leek lokkender, h'r huid têerder. ‘Lieve kop...’, soesde ie. ‘Liéve - kìnderlukke toet..., die oogen zoo ernstig en - die mond...’, z'n kijken verschroomde, h'r mond gaf 'm plotseling 'n zonderlinge ontroering. Droomerig keek ie 'n wijl voor zich uit in 't diezig en zwoele plantsoen-laantje,
| |
| |
bespeurde dàn ook dat 't stil om hen was en - bijna avond.
‘Echt - echt 'n kìnd toch...’, liefkoosde ie in z'n denken. ‘Zoo'n lief blank kìndje...’ Werktuigelijk liet ie 't bolle koepeltje van 't regenscherm over hun gebogen hoofden zwenken, de dik be-oorde steel dreef ie luchtig om en om in 't klamme kuiltje van z'n hand en z'n gedachten kwamen en gingen onrustig. Hij zocht naar wat oolijks, 'n gràpje, naar iets dat de ontstemming keeren zou, maar vond 't niet. ‘Je kan nou ook direct niet - liéf doen...’, voelde ie, toch al-aanhoudender keek ie naar h'r blanke nek met de gouën krulletjes, naar de weeke, ros'-blanke wang, den mond... 't Begeeren wies krachtig op in den jongen, en na 'n poos bleef ie aarzelend stil. ‘Even 'n pijpje stoppen...’, zei ie, en gewìld-oolijk duwde ie h'r de paraplu toe. ‘Hou 's vast even...’ 't Door-flitste 'm: ‘Nou aanstonds... met 'n grapje...’, dadelijk knapte 't.
In 't dralend gebaar van h'r loom-aanvattende handen, was wat onwilligs geweest en wat hooghartigs was óok in h'r koel-opkijkende oogen.
Hij trok ruw 'n pijp uit de jaszak, 'n pakje tabak. En onderwijl ie met nijdig-duwende vingers, de pijpekop vol-propte, bleef ie verstolen naar h'r strakke gezichtje kijken, naar de fier opgerichte schouders, 't hooge rechte lijf, en z'n tanende heugenis groeide dan als 'n puntige doorn kervend door z'n dorrend verlangen heen. ‘Zoo was ze precies als... als tóen... als àltijd, de ongenaakbare...’
Ze keek naar 'm òm, dan sloom weer òp naar de zachtjes-druipende paraplu, de droppen tokkelden 'n broze eentonige muziek op 't zwarte daakje. ‘Co die had gedurig wat - wat achterdochtigs...’, bepaalde ze, de grief trok h'r mond dun en trotsch. Vaag hoorde ze 'm 'n paar keer 'n lucifer aanstrij- | |
| |
ken, 'n beetje smakkend de vlam in de pijp zuigen, toen al-dampende kwam ie weer naast h'r. Onder 't werktuigelijke voortloopen kneep h'r heftiger 't domp-baloorige, hij had de paraplu overgenomen, keek nurksch voor zich uit, 'n kreuk tusschen de oogen. ‘Wàt kòn ie toch gehoord hebben... dat ie zoo... zóo...?’ Ze kneep de lippen stijf toe. ‘Och bah - bàh, dat ie 't geloofde... 't gelóofde...’ Co's praten brak h'r tobberig gepeins, ze schrok op, kleurde...
‘Joost Halke gaat 't maar best... hè?’, rad-af vertelde ie 't - stokkend 'n beetje. ‘Ja-a..., bij de patroon geweldig in de smaak en - en méer nog bij de dochter van de patroon...’ Hij talmde even, praatte dan weer snel door. ‘Joost heeft me laatst 's geschreven, zié je, áardige brief, héel aardige..., hij vroeg naar iedereen, naar - jou ook, enneh... of je al verkeering had...’
Co keek naar h'r en - ze lachte schrìl op. ‘Oh - já...? Gut - wat leuk, hè? Wat léúk...!’ H'r handen grepen knijperig om in de mantelzakken, de dunne stof scheurde. Ze bleef recht voor zich uitzien. ‘Joost had dat - dàt...?’, ineens overzag ze 't alles... ‘Joost heeft iets geschreven over je, ja - n'túurluk..., niét dat van - van-bij-de-Vliet, toch iéts, nou wist ie... wìst ie, en daarom... dáarom...’ Nerveus-veel slikte ze, h'r keel zwol dik van ingehouden snikken, van stug, zwaar leed. ‘Joost Halke had dan toch nog - aan haar...,’ schielijk brak ze 't, en h'r mond kreukte als van pijn.
Co's praten gleed forsch over h'r heen, opgewekt. ‘Aárdig kan 't rollen, in 't leven hè...? Nou aanstonds 't heele stel getrouwd! Joost Halke met zoo-neh... zoo'n roodharige rijke Miss, en Tine Bot met Heinsius, Fie Meurs met Piet Groenewoud, Hein met Wies...’ Hij telde 't op de vingers en lachte
| |
| |
druk. ‘Typisch hè? Typisch vin'je ook niet? Over 'n poos 't heele stel getrouwd...’
‘Ja, léuk...,’ zei ze, en tersluiks keek ze naar 'm op, spéurend... Z'n oogen hadden weer de netelige vroolijkheid, z'n oogen zeien: ‘Maar jíj niet, jíj - àlléen - niét...!’
Ze schokte licht in de schouders en glimlachte met witte kouë lippen. ‘Dòmme jongen...,’ verachtte ze stil.
Co merkte niet de smartelijk-spottende blik-op-zich, hij hield 't hoofd wat achterover, blies behagelijk 'n lange rooksliert voor zich uit. ‘Ja-eh... wàt ga jíj nou beginnen, hè?,’ 'n beetje meewarig vroeg ie 't na 'n poos. ‘'t Ga jíj nou doen...?’
Ze begreep 'm niet. ‘Ik...? Wat - ìk...?’
Bruins knikte vluchtig. ‘Ja - 'k bedoel of jíj - nou hiér blijft...’
Donker keek ze op. ‘Of ìk - hiér...? Wat dan...?’
Hij tuitte de lippen, liet de rook uit 't rimpelig fluit-ootje van z'n mond in 'n fijn sierlijk spiraaltje weg-golven. ‘Nou-eh... omdat 'k gehoord heb, je wou... verpleegster worden? 't Is zeker niet waar, hè? 'k Vond dàt al dadeluk niets voor joú...! Meereh... meer iets voor 'n meisje met - 'n ongelukkige liefde... wàt? Of - of voor zoo-eentje die met de leege tijd geen raad weet en - wat al-te-lang op 'n man moet wachten... hè?’
‘Ja, dâ's waar,’ ze hoestte van den lach, h'r oogen traanden. ‘Verpléegster...?’, dadelijk hijgde ze weer los in de vreemde nerveuze snik-lach. ‘Verpleegde - komt eerst...’, dacht ze, maar dapper beheerschte ze h'r verdriet. ‘D'r lijken nog al 's praatjes van me te gaan...?’, uitdagend vorschte ze 't en h'r stem klonk koel en vlak. ‘Vertelden de lui' je nog meer - moois... hè?’
| |
| |
De jongen glimlachte fijntjes, ie look halverwege de oogen. ‘Misschien wel! Maar we lijken nog al tameluk bàng van die praatjes, hè...?’
‘Ik - bàng...?’, ze rukte de schouërs op. ‘Als 't je véel plezier doet,’ zei ze hoog. ‘Geloof 't dan maar!’
En wéer verwekte ze met h'r hoovaardig gelaat en trotsche houding, de verbeten nijd van den jongen.
Eerst op de Stationsweg, merkte Bruins dat 't niet meer regende, met 'n driftig drukje haalde ie de paraplu toe. 't Licht van de electrische spoorweg-lampen lijnde hel-wit uit over de vochtige weg, 't botste scherp op tegen Mien's geheven strakke gezicht, h'r wangen leken vaal-wit.
Co's vluchtige blik-naar-h'r lengde, plotseling drong 'n gramme, ruwe spijt in 'm op. ‘Allemachtig, wat zag ze d'r uit, zoo - wìt, en... en zielig!’ Fronsig tuurde ie. ‘'t Had ze ook zoo idioot verwaand te doen, hè...? Trotsch ding - pff...’
De frons trok 'm al dieper breuk tusschen de oogen. ‘Was ze nou misschien zoo... zóo, om wàt ie vertelde van Joost...? Zou ze dàn tòch op dat - nette - ploertje...?’
Hij nam de leeg-gerookte pijp uit de mond, stak die werktuigelijk weg in de jaszak, z'n hand omklemde knokig de paraplu-stok. ‘Och wàt...! 'n Liéverd - hij ook, híj...! Eerst was zíj toch wel... wèl goed, wel - lief! Waarachtig zelfs - wat àl-te-toeschieteluk - niet? En hij toen...’ Z'n kop gloeide heet, en verteederd keek ie weer naar 't grillig-wit gezichtje, de kleine kreukelig-ingebeten mond, de doffe wije oogen. Z'n spijt groeide met z'n liefde en z'n begeeren samen, ie begon haastig over allerlei beuzeling te praten, goedig en met veel kleine vraagjes.
| |
| |
Ze antwoordde karig en ontweek gedurig de druk van z'n schouër, tuurde down naar de menschen, de huizen, de rechte smalle straatjes. ‘'n Jaar had ze gewacht, 'n héél jaar! Of - of was 't misschien nòg lànger? Ja, veel - véél langer, hè? Eerst op - Joost, toen al-maar en... àl méér op Co, Co-de-éénigste..., en nou - nóú...’
In h'r oogen look 'n gram besluit.
Co boog zich meer tot h'r. ‘Voor 'k weg-ga, kom 'k nog 's bij jelie aan, zeg, en met je Vader spreken’. 'n Verholen beteekenis was in z'n woorden en z'n stem klonk warm.
Ze keek bij de helle schijningen van de winkellampen, vol naar 'm op, en - 't verlangen was wèg uit h'r oogen. ‘'k Zou 't maar niét doen...’, ried ze koeltjes. ‘Rens is telkens zoo - zoo raar tegenwoordig en Vader is zelf ook niet erg in orde..., och - en Jó, dié spreek je nog wel op de Vereeniging, hè?’
Co knikte verward. ‘Oh - ja, já, dàt - wel...’, hij was lichtelijk verbluft, begreep nog niet. ‘Jammer, jàmmer dat de ouë-heer... nóu niet erg in orde is...’, weifelend praatte ie 't. ‘Afijn, ik kom... ik - ik zal nog - vaak genoeg overkomen, zeg, enneh in ieder geval, schrijf 'k je af en toe ook 's hoor... Als 'k d'r ben... 'k zal je dadeluk 'n paar ansichten sturen...’
‘Als je tijd hebt...’, ze knikte en glimlachte vaagjes. ‘Já - dan wel graag 'n ansicht, kan je ook nog 's 'n kind blij mee maken, hè? Da h'r jongetje is 'r dol op...’ Vluchtig keek ze naar Co's beteuterd gezicht.
Ineens bleef ze stil. ‘Jíj gaat nou zeker dié kant uit, hè? Nee - nee dóe 't gerùst...! 'k Ga nu toch - dadeluk naar huis, 't is al laat...’ Ze stak 'm luchtig 'n slap handje toe. ‘Goeie reis, dan...! En - 'k hoop dat je 't daar gezelliger hebt dan
| |
| |
hier.’ Ongeduldig rukte ze de vingers uit de klemmende greep van de zijne.
Z'n donkere oogen keken warm in de hare, vràgend..., en in h'r koele kijken naar 'm was 't nadrukkelijk antwoord. Ze knikte nog 's, strak en zonder glimlach, en recht-op en snel ging ze.
Co bleef nog even verbijsterd stil, toen met 'n ruk keerde ook hij zich af. ‘'t Verwáande dìng toch, 't verwáande dìng..!’, heftig wrokte 't in 'm op, toch bleef ie weer stil, wendde 't hoofd om en keek h'r na. Rustig ging ze door 't bleek-verlichte straatje, lief en kinderlijk in de korte rok, de fladderende dunne mantel, coquet wiegelde terzij van h'r beige gummi-muts 'n lange roode kwast. Ze keek niet eenmaal om, en ook al zweveriger leek h'r luchtige tred, al-ijler h'r tenger figuurtje, vlug verdween ze in 't duister. - 'n Oogenblik was 't nog of de jongen h'r volgen wou en inhalen, toch deed ie 't niet. Z'n handen knepen tot vuisten en z'n oogen werden klein onder de samentrekkende brauwen. ‘Nou had ie h'r betaald met gelíjke munt, hè, met gelíjke munt, en nou was ie 'n beróerling...’ Hij keerde zich langzaam af en ging sloom, z'n rug zakte wat in en z'n gezicht verstugde wat meer, hij dacht aan Mien's onverschillige oogen, h'r oogen met 't àfwijzende, en hij begreep.
Mien ging dan stadig jachtig door 't duisterst van de nauwe straten. De luchtige tred viel h'r zwaar, toch - in de hitsing van h'r felle drift, bleef ze zóó voortgaan.
De gedachten dwarrelden donker door h'r doffe brein en - tegelijk met de kervende pijn, kwam ook 't heftig verzet, de wrokkige onwil weer. ‘Dùs - dàt had ie - ook uitgerekend, hè, nèt als zíj, hij - de éenigste die overbleef...! En daarom - dáarom dacht ie nou... méende ie, dat ie h'r vernederen kon, h'r vernéderen.’
| |
| |
H'r saamgeperste mond brak hijgerig open en h'r adem ging stroef en beklemd. ‘A-jakkes - zoo'n jongen, zoo'n jongen... Liéver - liever geen man, dan zóo-éen...!’ Ze schrok op bij de gedachte. Ineens peinsde ze weer aan de leegte die komen moest - nú..., aan h'r alleenheid en - aan de zwoele droomen 's nachts, de droomen die h'r benáuwden, waar ze bang voor was als - voor 'n zònde. Ze keek naar de stilte rond-om, en naar de lange nauwe straat, h'r tanden beten op-een. ‘Nee - née, 't hóefde toch niet - dat ze... dàt weer..., d'r was 'r toch nòg een...?’ H'r wangen gloeiden donker-rood en ze rekte de oogen wijd open. De immer heftig bedwongen en hartstochtelijk verkropte trek in 't leven, doorvuurde h'r weer met jagende begeerte en donkere drift. ‘Niek van Oort was smoor-verliefd... smóor-verliéfd...! ‘Nou - als ie wéer 's visch bracht...’
Ze ademde diép-ìngehouën en h'r gezicht kreeg 'n grimmige vastbeslotenheid, maar door 't têerst en 't innigst van h'r wezen drong dan meteen ook, 'n verkìllende schrik, want plotseling voelde ze zich geworden als de ànderen: als de méiden die ze besmááld had...
Enkhuizen, 1920-'21
|
|
Auteursrecht onbekend