|
| |
| |
| |
Eerste bedrijf.
Het tooneel stelt voor een Marker-binnenkamer, een vrij groot vertrek, de lage zoldering heeft dikke balken. De beide ramen zijn breed en tamelijk laag, de ruiten zijn klein en bleek-groen, er hangen wit-katoenen rolgordijnen met bal-franje voor, en vitrage ondergordijntjes, die bijna heelemaal opzij geschoven zijn. In de vensterbank staat een armtierig potplantje. De schouw rechts, midden in de zijwand, is hoog en ouderwetsch, heeft tegels met Bijbelsche voorstellingen. Links naast de schouw de deur naar de keuken, rechts van de schouw het pronkbed. Links in de zijwand, dicht bij elkaar zijn twee hooge bedsteden met bontgebloemde gordijnen, voor elk dier bedsteden staat een bruinhouten bankje.
De tafel is aan het raam geschoven, er liggen rommelig door-een een aantal koperen, houten, porceleinen en pleetzilveren voorwerpjes op: klompjes met speldenkussens, pijpen, lantaarntjes met gekleurd glas, lepels in rekjes, enz., ook ansichtboekjes. De vloer is onbedekt en vaalbruin van kleur. Boven de tafel hangt een vergulde olielamp met bontgebloemde peer. In de linkerhoek bij het raam, tusschen een Friesche klok en de portaaldeur in, staat een antiek kabinet met hel-gekleurde bekers, servieskopjes en ‘bouwwe’-doozen. Hier en daar staat een stoel met grof-biezen | |
| |
mat. Boven het kabinet, rond de klok, boven de bedsteden hangen blauwe en bont-gebloemde borden en schotels. Tusschen de beide bedsteden in hangt een scheurkalender, naast de schouw een spiegeltje, en overal waar nog een plekje vrij is aan de wand, een portretje in vergulde of zwarte lijst. Links is de inkijk tot het portaal, men ziet als de portaaldeur opengaat, de buitendeur; deze bestaat uit twee gedeelten: onderen bovendeur.
Door het venster ziet men uit in een nauwe straat, op een paar kleurig-geverfde houten huizen. Af en toe gaat er een visscherman voorbij, nu eens met een paar brooden onder de arm, dan weer met vischwant, of een rol touwwerk.
Als het scherm opgaat is het tooneel leeg.
Het is een zonnige Augustus-ochtend. In de verte praten een paar vrouwen, er nadert een klompe-stap. Langs het raam loopt Pieter Schipper. De voordeur staat open.
| |
Eerste tooneel.
Pieter.
(een magere man, met tanig rimpelig gezicht, zijn haar is peper-en-zoutkleurig, zijn baard nog zwart. Zijn gestreept katoenen buis en vale wijde broek zijn erg versteld en laten een groot stuk van zijn roodbaaien hemd onbedekt. Hij heeft een platte glimmerigzwarte pet met gebroken klep op, houdt in zijn wrang
| |
| |
saamgebeten lippen een leeg kalken pijpje met de kop naar beneden en draagt onder de arm een fuik. Mopperend gooit hij het net voor de deur neer, bekijkt het mistroostig, stoot dan zijn klompen uit en gaat naar binnen, mompelt):
Niks 'edaon, niks.....
(Kijkt rond, gaat zitten in een stoel bij het raam, haalt uit zijn broekzak een beursje met geld, schudt het leeg in zijn hand, en telt.)
| |
Tweede tooneel.
Pieter, Lobberig.
(vroeg-oud vrouwtje, grauwe lokken, rimpelig-bruin gezicht. Ze draagt een donkere bouw en blauw gestreepte mouwen: rouw. Met een armvol droog waschgoed komt ze door de keukendeur de kamer in, kijkt scherp - onderzoekend naar Pieter):
Nou, was 't nog wat?
(Begint het waschgoed te rekken en te vouwen, maar houdt Pieter voortdurend in het oog.)
(schuift tusschen duim en wijsvinger zijn pet naar achteren en krabt met de drie vrijgebleven vingers in zijn haar):
Moet je die fuik op 't beun eerst maor 's zien: heelegaor rot, en zoo goed as niks 'evongen, met schik gien botje 'ezien.
En die cente daor?, hebben de raoven je die 'ebrocht?
Dat is van 'n braodje dat ik verkocht heb an 'n jachtmeneer.... hierzoo.
(Legt wat kleingeld op tafel.)
| |
| |
'Eere-mien-gut, weer gien visschie vedaog?, en ik bin al zoo fleeuw.
(Gaapt.)
Fleeuw? Den neem je maor 'n kouë aordappel van guster, of 'n neepie zout uit de pot.
(komt nijdig naar hem toe):
Zoo skraoper, magge we nou in 't best van 't jaor
(wijst naar de tafel met voorwerpjes)
ook al gien visschien meer bij 't eten?
'n Deel van de cente geef ik je toch?,
(wijst naar het kleingeld)
daor!
De cente! De cente! Ik zel jou vemiddag gebakke cente bij je aorepels geven.
(Strijkt het geld in een kommetje, zet het neer op het kabinet. Na een stilte, halfluid.)
Vijftien stuiver! En 'n stikkende fuik.
(klagelijk):
Gien heels meer an.
(Neemt pen en inkt van het kabinet, sluit een la open en haalt er een zilveren tabaksdoos met geld uit, telt tersluiks, steekt het geld bij zich en pakt een postwissel uit de la. Bij de tafel, in zijn stoel.)
'n Treurig teeltje; om zoo te zeggen, 't leven zien je niet in je netjes.
(scherp):
Maor geld om nao de Bank te stieren, dat is er wel, dat zien je wel, rao-rao wat is dat?
'n Zuinig spaorcentje.
(Al schrijvend.)
Stoot niet an de taofel, minsch.
(Lobberig maakt driftige beweging.)
En hou je biene stil as ik je verzoeke mag.
(Halfluid.)
Heeren Gebroeders
| |
| |
Kraomer.
(Steekt bij de inspanning van het schrijven het puntje van zijn tong uit mondhoek, mompelt al schrijvend.)
Ik zou m'n geld liever weg'estopt hebbe in 'n ouë kous.
Jao zeker, as je zes en 'n half persent kan krijge.
Lok-aos, as die gebroeders over de kop gaone...
As... às... as de lucht valt heb je 'n blauwe slaopmus op.
(Steekt zijn pen te diep in de inkt, morst, likt met zijn tong over het papier, spuwt.)
Verdorie, 'n vlek as 'n theeschuttel.
(Nijdig tegen Lobberig.)
Hou je tong dan ook stil, raotelaor. Geef liever acht op je meisen waor die blijven.
(de handen op de heupen, kijkt hoonend op hem neer):
Naor alle gedachte op Noome Kao z'n land.
Zóo?, hebbe ze op dat kleine stikkie grond, uren lang werk met hooie?, an me zole... 'k Geloof ook nooit van z'n leven dat ze alle fooie ofdraoge, die ze krijge van de vreemden. Dat snoeit maor van alles, heerekorsies en sukelao en droppies. Dat vuile snoeien het al wat 'n kwaod in de wereld te weeg 'ebrocht. Ik zeg maor geef ze zwaore kost, greeuwe errete en niet al te gaor, dat leit 'n vaste bodem in de maog.
(Lobberig beweegt smalend de schouders.
| |
| |
Pieter vouwt de postwissel dubbel en bergt hem op in zijn pet, sluit de la van het kabinet met sleutel af, en steekt de sleutel in zijn beurs. Er naderen vlugge schreden. Neele en Wolmet komen van links.)
| |
Derde tooneel.
De vorigen, Neele, Wolmet.
(struische, jonge vrouw, knap en jolig, blonde lokken, hoogroode koonen, is in onderrok, heeft hooihark in de hand. Tegen Lobberig):
Zoo, heb je de wesk al droog?
(Zet hooihark in de keuken.)
(gaat door met vouwen):
'k Zel ofmaoke, de tijd gaot z'n gang.
(Pieter kijkt donker toe.)
(mooi jong meisje, fijn gebouwd, blank gezichtje, groote donkere oogen, zwarte zijlokken, is ook in onderrok, blijft even leunen op haar hooihark. Haar stem klinkt zacht en droomerig):
Wat warm ineens vedaog, de tocht en al is warm. Guster toe' was 't nog veurjaor en nou is 't zeumer
(Niemand antwoordt. Ze bergt ook haar hooihark op, komt achter Neele aan terug.)
(grimmig):
En waor heb juillie nou uithonge al die tijd? Zoo meteen komme de vreemden en niks is d'r nog op orde 'ebrocht in de kaomer.
We hebben gehaost... gejakkerd,
| |
| |
dat stik land van Noome Kao valt lang niet mee...
(Pieter wil uitvallen.)
Och wel nee maad, we hebbe niks 'edaon! We binne nao de Volledammer kermis 'eweest.... in 'n menschenetersspul. Nogao hebbe we eten en taortjes!
(Haalt uit een trommel in een muurkast twee sneden brood. Geeft Wolmet er een van.)
Hier, aors vallen we van de graot...
(Ze gaat zitten op een stoel aan de open kamerdeur, beweegt de deur heen en weer, om koelte te krijgen.)
Moet juillie nou al weer eten? Juillie doene met schik niet aors! De heele dag moet die kauwer maor gaon...
(al etend):
Ja Tao, praote of ete, is 't niet zoo! Maar praote is 't goekoopste....
(Pieter trekt nijdig gezicht, wil uitvallen.)
An 't braodje zelle we temenste onze kieze gien zeer doen.
Al weer gien visschie vedaog...?
(Zucht.)
Ik weet niet meer hoe 'n gebakke botje smaokt.
Dat is net zoo as 't wezen moet! En haost juillie je nou maor...
(al happend van haar snee brood, gaat aan het ordenen van de dingen op tafel. Krijgt het plantje in het oog op de vensterbank en geeft het water. Praat halfluid):
Jij zien er ook loof uit, zóo of je te hooie 'eweest hebbe...
(blijft zitten):
Nou, ik moet effe uit-
| |
| |
zakken hoor. De damp slaot er of, 'n mensch is gien mesiene.
(Stilte.)
Me keindere wasse toch ook zoo meraokel lastig. Lowetje temenste met d'r zeere oogies.
(Zucht.)
Lowetje, heb de Dokter me guster 'ezeid most nao 'n perfester veur d'r oogies. Ze most an 'n bril, 'n blauwe...
(nijdig):
'n Bril? 'n Keind van drie jaor 'n bril? En den nog wel 'n blauwe? Is 't soms 'n rijkelui's keind dat ze veur de sjeun met 'n bril moet loope?, moet ze ook nog gien gouwe horrelosie hebbe?, en 'n kuierstok as de Amerikaone? 'n Bril! Ik heb d'r nog ien legge van Bappe, die ken ze krijge...
(zonder drift):
Wat blaos jij je nou weer op veur niks, Tao! Hou je gemak. Ik zeg toch niet dat ik gaon, daor heb ik geen cente veur.
(Wolmet gaat moe zitten op een beddebankje.)
(kijkt nijdig van de een op de ander):
Moete juillie somstemet eerst nog 'n tijdje te bed...?
Ik bin toch zoo loof, bar, aokelig loof! As je niet oppasse met dat hooien, werk je je er dood mee.
(Zucht.)
't Is zóo zwaor....
(ironisch):
Den maor oppasse!
(Hij haalt de fuik van het beun, gaat naar buiten. Lobberig vouwt met driftige rukken het laatste stuk goed op, bergt dan alles in het kabinet, zucht herhaaldelijk en zwaar. Haalt teiltje uit de keuken, loopt de straat op.)
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Wolmet, Neele.
(kijkt Wolmet lacherig aan):
Gezelligheid is maor alles, tutte!, en je zelle zien dat je van de zeumer hard-an moete met hooie. 'n Golde op 'n dag. Dat zei Vaor niet laote skiete!
(verdrietig):
Hooie, 't is gien werk veur 'n vrouw! 't Is of je ruggestreng breke moet 's aovens, zoo'n pijn. En ik ken toch al zoo loof weze, en m'n hart zoo zwaor. Heb jij dat nooit, Neele, dat je hart zoo zwaor klopt?, hier in je borst?
(Neele schudt van neen. Wolmet peinzend.)
Soms denk ik dat ik... nou moet je er niet om lache hoor?, nou moet je er niet om lache?,
(Neele ontkennend)
dat ik vroeg weggaon zel. En ik droomde laost... ik droomde toch zoo vreemd en aokelig...
(Kijkt op, bezint zich.)
Och...
(Trekt met de schouders.)
(belangstellend):
Nou vertel den effe? Wat was 't? Toe, waorom niet? An droomen hecht ik ook meraokel veul.
Jao, hè? Jao, dat doen je, hè? Nou ik droomde, ik gong over 'n weg van... van zulveren wolken en allemaol sterren. En er was aldeur meziek om me heen, zoo'n... zoo'n prachtig mooie meziek as ik nog nooit 'ehoord heb ergens, of toch wel, maar waor dan?, dat weet ik niet... En opeens was ik an de
| |
| |
poort van de hemel, die poort glom as... as de zon. Ik durfde niet kloppen. Nee... Telkens stak ik m'n hand in de hoogte, maar ik durfde toch niet... En toe' ineens ging de poort vanzelf open, en eerst zag ik net as 't in de Openbaoringen staot: de stad was zuiver goud, zijnde zuiver glas gelijk. En toe' kwam de lieve Heer Zelf... En - en ik weet nog alleen z'n oogen, wat waoren dat goeie oogen Neele. En hij praotte ook met mijn, en ik kon 't niet vatte, dat is spijtig... Maor z'n stem weet ik nog en wat was daor 'n barmhartigheid in. Hij zei: kleine Wolmet... kleine Wolmet. En het was of z'n oogen vol traonen schote, maor hij schudde zijn hoofd en toe' gong de poort weer dicht en alle sterre waore weg en 't wier zoo aokelig donker, Neele, dat ik van angst 'n schreeuw gaf, toe' was 'k wakker.
(Ze veegt schuw over haar oogen, praat zachter.)
Neele, zou 't beduien dat ik niet in de hemel zel komme?
(verlegen):
Ik hou 't er veur, dat je te veul soese, maai, je moete niet zoo prakkezeere... je moete meer meedoen. D'r is nou toch ook ofwisseling genog op 't Eiland, met de vreemden, en onze Mèrkerroom, ons neringkie.
Och die vreemden, dat is nog zwaorder dan 't hooie.
Wat zeg je me nou? Zwaorder?
(Met hoofdgebaar naar de dingen op tafel.)
Meestal
| |
| |
de helft verdienste en soms meer... En wat heb je d'r veur te doen? 'n Beetje Engelsch parlevinke, 'n beetje lache en anvallig weze. Wat is daor zwaor an?
(zit stil voor zich uit te staren):
Och...
Och - dat is gien uitsluitsel.
(Stilte.)
Mal dat je ook niet met 'n mandje met ansicht-kaorte en klompies en pijpe en kraolebeursies te heerejachte wille...
(Wolmet beweegt minachtend de schouders. Neele joliger.)
En die zulleveredinkies-koopman, Minke, wat loopt die je achternao?, is dat niks veur je?
(Wolmet zwijgt. Neele haalt stoffer en blik uit de keuken, gaat de vloer stoffen, kijkt een paar maal tersluiks naar Wolmet.)
Zeg, mien je dat nou wezenlijk van 't heerejachte en - en van ons zaokie?, of is 't nou maor om Tao dwars te zitten dat je zoo...?
'n Zaokie is 't niet! 't Is 'n figeleerderij op fooien. Nooit zou ik 't wille as ik m'n eige baos was.
(veegt driftiger):
Zoo! Is 't toch waor? Maor wat zou jij eigenlijk wèl wille?, niet hooie, niet vrije, niet winkele, niet heerejachte, Jaop van Noome Kao niet, Minke niet...
(Ze proest het uit, gaat op haar hurken zitten en geeft hier en daar een paar onachtzame vegen met de stoffer over de vloer.)
Wolmet: Wat ik wèl zou willen?
(Houdt haar handen op haar borst.)
Wèg!
| |
| |
(glijdt van haar hurken, zit met een bons op de grond):
Bin jíj belaotaofeld?
(slaat er geen acht op):
Ja, hier vandaon, van 't Eiland of, en naar 'n plaos waar blomme groeie, en boome, en waor de mensche niet allegaor allien an geld verdiene denke.
(Neele begint te lachen.)
Nee lach nou niet, 't is niet om te lachen. Alles vin' ik aokelig hier, àlles: 't ansopiesdoppe en 't flikflooie met de vreemden, en die zwaore wesk bij Peet Aole en 't hooie
(Als voor zichzelf.)
En ook as 't 's nachts zoo stil is, zoo bar stil en zoo zwart, enkel de viertoren an en gien meeuw die verroert en gien mensch... alles duisternis en waoter en wind.
(Komt naar de tafel, verschikt nog een en ander aan de uitstalling.)
(Gichelt met beteekenis.)
Dan zien je eerst hoe leeg of alles is... net of 't heele Eiland uit 'emoord is... of... of dat er gien mensch en gien beest van bangheid meer aodeme durft.
(Stilte.)
(stoft nog even, bergt dan stoffer en blik op in de keuken. Zet een paar stoelen terecht, schuift de bedgordijnen zorgvuldig dicht):
Moet je je nog 'n beetje weske in je gezicht? Doen 't dan nou... Dan zel ik je mus opzette...
(Wolmet knikt, gaat naar de keuken, laat de deur open. Neele neemt stof af van het kabinet, van de vensterbank, enz. Praat als in gedachten.)
Jij binne toch zoo
| |
| |
aors as ik, as wij allegaor.
(Tuurt.)
Wat zou je dan wille doen, as je weggong?
(komt zonder muts binnen, met haar haar los, ze heeft enkel haar onderrok aan, en haar mouwvest: dit is een rompje van wit katoen met rood en wit gestreepte mouwen):
Ik zou niet zóo zwaor wille werke en nog wat aors doen ook.... boeke leze, en wat leere nog, en dan in 'n huis weze waor meziek 'emaokt wordt, van die fijne meziek, die deur je hart heengaot...
(met spot-grimas):
Mag ik je aodres?
(Zet een stoel in het midden van de kamer.)
En wil je dan maor gaon zitte, mejuffrouw?
(Wolmet absent, Neele jachterig.)
Toe, alleeh, wat veur bouw zal 't weze?, deuz' met de roosies maor?, en die mus met de spinnekoppieskant...?
(Wolmet knikt absent, Neele haalt een en ander uit het kabinet, speldt de borstlap vast, spottend.)
En mag ik dan er 's 'n dag te gast komme as je daor ergens weune...?
(ernstig):
As 't zoover is, jao. Ik heb 't d'r laost al 's over 'ehad, zien je, met de juffrouw van de Domenee... die wist meskien wel wat veur mijn bij 'n ouë Domeneesweduwvrouw.
(met spot-grimas):
Dus de pot staot al te vier? Nou dat zel dan wel zoo'n huishouwingkie weze zonder manvolk over de vloer! 't Zel je 'estole worde!
(Ongeduldig, plukt een paar strootjes
| |
| |
van de onderrok.)
Maad, je hadde eerst je ruigie wel d'r 's magge uitkloppe, je zitte vol hooi, strooi, en stoppele. Nou eerst je schort en je boezel maor.
(Wolmet haalt beide kleedingstukken uit kast in het portaal. Trekt eerst het schort aan: een wijde donkerblauwe rok van baai, daarna het boezel, van donker blauw katoen, van boven versierd met een stuk van blauw-geruit katoen. Neele maakt de strik van het boezel vast.)
Zoo, gaon nou zitte. En waor weunde die ouë Domeneesweduwvrouw as ik vraogen mag?
(Zet Wolmet de muts op.)
Ze weunt te Amsterdam. En 't is 'n huis met 'n tuintje, en 't staot zeumers vol blomme, en 's winters dan is er 'n groene boom vol rooie appeltjes... Is dat niet aordig?
(Neele heeft spottend gebaar, wil antwoorden. Er klinken stappen op het beun. Minke komt binnen.)
| |
Vijfde tooneel.
Vorigen, Minke.
(knappe, oogenschijnlijk nog tamelijk jonge man, goed maar slordig gekleed, deukhoed wat achterover, draagt gebloemd vest, zwierig dasje, pronkerige horloge-ketting, heeft koffer bij zich, stapt gemoedelijk naar binnen, sluit de deuren weer achter zich toe knikt jolig):
Goeie morgen samen. Zoo-zoo?, an 't tolet?
(Zet koffer neer. Wolmet en Neele knikken.)
| |
| |
(oolijk):
Je hadde eerst wel magge tikke! 't Is hier de zoete inval niet.
(gaat zitten):
Nou dàt vin' ik juist wel!
(Wijst komisch de kamer rond, naar de tafel, naar Wolmet en Neele.)
En zelf ben ik ook zoo'n suikere jongetje, zoo'n suiker-beesie, ik dacht zoet hoort bij zoet.
(Knipoogt tegen Wolmet. Haalt groot tablet chocola uit zijn koffer, breekt het in tweeën.)
Hier snoep jullie maar 's...
(Neele pakt het gretig aan.)
(trekt haar hoofd schichtig terug als Minke haar in de wang wil knijpen. Stuursch):
Leg maor op taofel...
(bij haar):
Waarom ben je toch altijd zoo stug tegen me?, dat vin' ik echt akelig...
(steekt haar mond vol chocola. Spottend):
Jao, hoe ken dat toch bestaon, hè? En je binne zoo'n aordig knaopie. En je zoue d'r nog aordiger uitzien, as je neus op je kaole kruintje stong.
(neemt zijn hoed af):
Kale kruin? 't Is nog niet eens eerste kwartier bij mij. Trouwens dat hebben alle heerschappen boven de dertig an de vaste wal.
(Tegen Wolmet. Aanhalig.)
Nee, zeg nou d'r 's, waarom ben je toch altijd zoo norsch tegen me?, en dan kan je zoo donker kijke.
En ik vin' je nog wel zoo lief. 'n Schat vin' ik je.
| |
| |
Dat hoeft niet, daor bin ik niks op 'esteld.
Och kom, dat meen je toch niet?
(Wolmet knikt beslist. Neele plooit en schikt dan het rood-geblokte doekje om Wolmet's hals, bekijkt de punten met de kralen kwastjes.)
Je magge wel d'r 's 'n paor nieuwe aokertjes hebbe, tutte.
(gaat dichterbij zitten):
Die krijgt ze dan van mij, in zilver.
(Neele ongeloovig spotgebaar.)
Nee, ik meen 't! 'n Paar heele mooie zilveren akertjes.
Ik wil ze niet iens. Ik zel wel gien nieuwe meer van noode hebbe ook.
(verbaasd):
Wàt? Wàtte?
(Wolmet zwijgt verlegen. Minke tegen Neele.)
Wat zei ze daar nou?
Dat je die aokertjes in je oore mag hange, dan zel je d'r nog aordiger uitzien.
(Wolmet is gereed, staat op.)
En schiet nou maor op, ik mot me ook nog opgnappe.
(Lachend af naar de keuken. Tegen Wolmet.)
Voortaon zet je zelf de kap maor op, hoor.
| |
Zesde tooneel.
Minke, Wolmet
(komt bij haar staan):
Wat zei je toch zoo pas? Wat bedoelde je toch...?
| |
| |
Ja wel, ja dat is wel waar...
(Buigt naar haar toe.)
Kijk me dan er 's an?
(Wolmet schudt haar hoofd. Minke opdringerig.)
Waarom wil je 't niet?, durf je niet...
(Vleiend.)
Wat ben je toch 'n snoes!, dat mutsje staat je lief, die bouw ook.
(Zachter.)
Maar burger zou je ook mooi kleeden. 'n Zijen japonnetje en 'n aardig hoedje.
(Legt zijn hand op haar arm).
Zou je wel met 'n man van de vaste wal willen trouwen? Met - met mij bijvoorbeeld?
(Wolmet wendt zich bloo van hem af. Lobberig komt de kamer in, kijkt op, schrikt.)
| |
Zevende tooneel.
Vorigen, Lobberig.
(vinnig):
Man, as je soms dochte dat ik wat van je noodig had, dan slaon je de plank mis, 'k heb me vaste aodresse.
(opdringerig):
Och, nou, wat niet is, kan komme. Zeg nou niet dadelijk: née man. Ik heb mooie dingetjes bij me...
(Lobberig wil uitvallen. Minke snel.)
Dingetjes die je nou best zal kennen plaatsen. Want 't Eiland leit bij wijze van spreken, op heden begraven onder de buitenlanders. En dan is jouw zakie 'n goudmijntje.
(Opent zijn koffer.)
Moet je voor de aardigheid 's effe zien...
(zonder te kijken):
Hier plaos je niks... niks niemandal.
| |
| |
(doet of hij het niet hoort):
Etui met naaigarnituur in rood leer en zilver, poederdoosjes in zilver, met 't Marker-vuurtorentje op 't deksel, mooi voor de Amerikaantjes, zakspiegeltjes met blauw schouwtegeltje.
(Hij glimlacht telkens tegen Wolmet. Maar Wolmet doet of ze er geen erg in heeft.)
Hier plaos je niks, niks...
| |
Achtste tooneel.
Vorigen, Neele.
(komt binnen in mouwvest en onderrok, het haar los over schouders en rug. Ze kijkt begeerig naar de dingen die Minke laat zien, neemt een en ander in de hand):
Prachtig mooi goed. Dat kom je beter kwijt bij Sijtje Boes, man. Och, och, wat mooi goed.
(Gekscherend.)
Daor loopt 't waoter je van om je tanden, net as van de man zelf.
(Geeft hem aanhalig een duwtje. Haalt kleeren uit portaal-kast. Tegen Wolmet.)
Help me effe.
(Wil haar rijglif aantrekken.)
(met een blik op Minke):
Jao, maor nóu in de keuke.
(Gaat keuken in, Neele volgt schokschouderend, haalt de deur dicht.)
| |
Negende tooneel.
Minke, Lobberig.
(kijkt Minke vijandig aan. Na stilte,
| |
| |
onderdrukt):
Wat heb jij hier te maoken?, wat zoek je hier?
(tracht gemoedelijk te blijven):
zaken m'n lieve mensch, zàken.
Dat is 'elogen, raadraoier.
Nou, als jij 't beter weet...
(een stap dichterbij):
Wat had je pas te smoeze met Wolmet?
(of hij zich bezint):
Pas, pàs...? O, wacht, ja, ik wou haar 'n paar zilveren akertjes verkoopen.
(bij hem):
Dat is van nuuws 'elogen.
Maar wat vráag je dan nog, als je ons afgeluisterd heb?
Ik heb niet of' eluisterd! Maor ik waorschuw je as je 't waoge om... om...
(Stokt, ademt diep.)
Om dat keind wat raors in te steken. Je wete wel wat ik mien...
Als zij er naar luisteren wil, wat doen je dan...?
Den staon ik nergens meer veur in.
(Verdrietig.)
Jij bin erger kwaod, den de tien booze plaoge van Egypteland, jij...
Heb je zoo op lang-broeken tegen in de familie?
(Lacht plagerig.)
(keert zich wat af):
Man, met teuge jou te praote gooi ik paorle veur de zwijne.
Dus je wil niet dat ze as 'n nette burger-juffrouw an de vaste wal komt te wonen?
| |
| |
(Lobberig gebaar of ze gestoken wordt.)
Ze moet hier op 't Eiland d'r leven verslijten, hè?
(onderdrukt maar heftig):
Omkooper veur de Booze, pas op! Neem je in acht...
(Neele en Wolmet komen uit de keuken.)
| |
Tiende tooneel.
Vorigen, Neele, Wolmet
(beschouwt Wolmet verliefd):
Ben jij niet wat bleek, poppie, 'n beetje moe?
(Wolmet bloo. Minke verdoken plagerig, na vluchtige blik op Lobberig.)
Nee, wat ben je toch ook 'n vrouw geworden, de laatste tijd. Zoo - 'n kind, en zoo - 'n vrouw.
(Lobberig wil telkens iets zeggen, houdt zich nog in. Neele hurkt bij de open koffer neer, bekijkt een zakspiegeltje. Minke brutaler.)
En wàt voor een... zóo kom je ze niet tegen an de vaste-wal: versch als 'n Mei-kers...
(beschaamd):
Och jij zegge ook niks aors as gekheid.
Zóo vat jij 't op.
(Zacht, aanhalig.)
Heb je nou al 's nagedacht over wat ik vroeg zoo pas...?
(onrustig):
Waor het hij 't over?
(verlegen, toch goedig):
Och hij zaonikt maar wat.
(plagerig tegen Minke):
Wil ik jou d'r 's wat zegge: je vissche precies achter 't net an,
| |
| |
m'n goeie man, ze het temet al verkeering! 'n Gnappe jongen hoor, godvruchtig en braof, en die meraokel gek op d'r is.
(heftig tegen Neele):
Je hoeve niet te spotten met Jaop.
(hevig teleurgesteld):
Wat hoor ik daar nou Wolmet?, en 'n paar weken terug zei je dat je nog niks an de hand had?
(Er gaat een heer voorbij, in witte trui, blootshoofds, die brutaallachend inkijkt.)
(ziet het, praat plotseling heftig):
't Is ook niet waor! Ik heb in 't g'eel gien jongen en... en ik blijf niet op 't Eiland.
(kijkt zeer verbaasd van de een naar de ander):
Wat nou weer? Goeie hemel wat hoor ik daar van op.
(droog-spottend):
Ik ook!
(tegen Lobberig):
Maar wat is er dan nou van an?, vrijt ze of vrijt ze niet?, blijft ze hier of blijft ze hier niet?
(tikt op haar voorhoofd):
Jao, kijk hier!
(Lacht grimmig.)
Ze is ook al achttien joar oud, moet je denke, 'n heel minsch!
(plagend):
Ze gaot! Maar d'r aodres blijft geheim.
Dat hoor ik wel van d'r Vader.
O jao, Pieter, die zou z'n ziel verkoopen veur 'n kwartje.
(Stilte.)
Wat ruikt 't hier fijn na koffie.
(Snuift.)
| |
| |
(schiet in een lach, geeft hem een duwtje):
Daor is ook gien ziertje van an! Maor nou het hij zin in 'n bakkie troost....
(goedig):
Ik moet nog zette, maar 't waoter staot al op 't mesien. As je effe wil wachte. ken je wel 'n tas krijge?
(vinnig):
Wàtte? Je Moer het gien openbaore tapgelegenheid. As hij koffie wil drinken, ken hij in 't hôtel te gang.
(Wolmet verlegen. Neele verbaasd.)
(innemend vriendelijk tegen Wolmet):
't Is toch even goed erg lief van je, hoor poppie. Bij jou staan ik niet in zoo'n slecht blaadje, wel? Maar je moeder dié mag me niet.
As je dat zoo goed wete, wat doen je hier dan?
(uitdagend):
Vragen naar de bekende weg!
(Lacht tegen Wolmet.)
Die dochter van je... net 'n magneet.
Dié het an half-sleten kerels van de vaste wal gien behoefte.
(Neele geërgerd-sussend gebaar, Wolmet verlegener.)
Ze ken wel wat beters krijge.
Ik heb anders 'n best zaakje, goed m'n brood. Ik kan m'n wijfie kleeden in zij en fluweel.
(beverig):
Zou je nou maor niet oprijze, man?
(luchtig):
Wel-já-wel! D'r is 'n tijd
| |
| |
van komen en 'n tijd van gaan.
(Staat op, sluit zijn koffer. Tegen Wolmet.)
Nou, ik ben deze zomer net zoo min van 't Eiland af te slaan als de vliegen! En dan hoor ik nog wel nader van een en ander, hè?
(Wolmet aarzelt met een antwoord. Hij knikt tegen Lobberig en Neele.)
Gemorgen menschen!
(Neele groet terug. Lobberig niet. Minke blijft bij Wolmet stil. Verliefd.)
Dag poes.
(Stilte.)
Dag Wolmet.
(beschroomd-zacht):
Dag.
(Minke steekt haar zijn hand toe. Ze geeft hem een hand. Hij houdt die even innig vast. Dan met spottend-triumfantelijk gebaar tegen Lobberig fluitend af.)
| |
Elfde tooneel.
Lobberig, Neele, Wolmet.
(bedeesd):
Waarom was je toch zoo aokelig teuge die man, Mem?
(gebelgd):
Jao, wat het die Minke je toch in de weg 'elegd? Je kenne hem net van anzien?
(staat op, bloo):
Dat langbroekevolk dat is niks 'edaon. Wees vrindelijk as je wat an huillie verdiene ken, maor veur de rest, bewaor de ofstand..... Gesmeerde tonge! Praotjesmaokers!
(Gaat naar buiten.)
| |
| |
| |
Twaalfde tooneel.
Neele, Wolmet.
(wipt haar ponny wat op voor de spiegel):
Nee maor daor blijf ik bij, 'n groote dwaosheid, dat je die zullevere aokertjes niet inpikte, laost, die fijne diere kappe-kant ook, toch zonde...
Dàt zou mijn 'n zorg weze, en Jaop van Noome Kao die het er zeker niks mee veur dat hij die hulften veur je uitsnijdt?
Nou, dat is wat aors, je neef... dat is 'n gewone vrindelijkheid. En dat is niet de duurte, enkel 't werk, en Jaop, die zou ik niet veur 't hoofd wille stooten...
(beteekenisvol):
O zoo, daor hoor ik je!
(verbaasd):
Wàt...? Wat mien je! nou weer met...
(Zwijgt plotseling. Beiden luisteren. Lobberig praat met iemand in de straat. Een mannestem bromt.)
(gelijk):
Jaop!
(Neele gichelt. Wolmet kijkt verlegen.)
(draait haar lokken om haar vingers in de krul, strijkt langs haar boezel):
Zoo, ik gaon effe kijke of Luutje goed bij me keindere oppast.
(Maakt spot-grimas tegen zichzelf in het spiegeltje.)
(verschrikt):
Dan gaon ik mee!
| |
| |
(met gezag):
Nee, je kenne 't huis niet allien laote.
Mem is d'r toch en Jaop! Ik gaon wel.
Maad, Jaop komt hier expres veur jou. Morge de dag gaot hij weer met zoo'n gaotepetiel van 'n troller mee. Meskien zien je hem nooit weerom. Wees toch wat zachtmoediger.
(Maakt weer grimas tegen zichzelf in de spiegel.)
(weifelend):
Ik moet ook nog wat lantaorntjes van zolder haole....
Dat is 'n smoesie! D'r staon d'r nog zadder!
(Ze gaat lachend naar het portaal, botst tegen Jaap.)
Zoo, bin jij daor ook? Wát heb je daor onder je arm veur 'n pak, Jaop? Mag ik 't niet weten? Zeg, Wolmet vraogt of je 'n tas koffie komme drinke.
(Springt schaterend de deur uit, schiet in haar klompen.)
Wolmet
(in heftige schrik):
Naor-oog! (Neele lachend af.)
| |
Dertiende tooneel.
Wolmet en Jaap.
(forsch, knap jongkerel, gebruind gezicht, bruine handen, heeft alleen tegenover Wolmet wat verlegens. Hij draagt een nieuw blauw gestreept buis, een rose geruit dasje met twee gouden knoopen, blauwe wijde broek, blauwe kousen, lage schoenen en
| |
| |
slappe pet. Hij komt aarzelend naar binnen, knikt tegen Wolmet):
Nou, hier heb ik de hulften.
(Hij wikkelt de klompen uit krantenpapier, zet ze op een stoel, heeft geen oog van Wolmet af.)
Hoe vin' je ze?
(neemt de klompen op, bekijkt ze):
Wat 'n werk heb je daor op 'edaon! Prachtig mooi, zoo fijn uit'esnede, 't is zonde van... van de tijd.
(Lacht zacht, wat schaamachtig.)
'n Beddebank krijg je ook.
(Kijkt om naar het beddebankje voor de verste bedstee.)
Dat is 'n onooglijk ding, en wat 'n doffe kaole plek in 't midden...
(eenvoudig):
Dat komt, daor leg ik altijd m'n handen as ik 's aovens bid.
(zacht):
As je dan mijn bank hebbe, Wolmet, dan - dan meskien... denk je ook wel d'r 's an mijn, as je bidde.
Daor hoef ik je bank niet veur te hebbe, Jaop van Noome Kao, dat doen ik evengoed.
Is 't waor? Bid je ook wel d'r 's veur mijn, Wolmet?
Nou, as 't toch zoo waoit, jongen?, jao zeker!
(Tuurt nog altijd op de klompen.)
Laost op die sturmnacht, toe' d'r verschei-je van Urk 'ebleven binne... 't huis kraokte, Mem zee nog: 't lijkt wel of de wereld vergaot, toe' docht ik aldeur dat ik jou hoorde
| |
| |
roepe, Jaop, dat was toch zoo naor. En ik droomde zoo aokelig van je, hu, zoo aokelig. Toe' heb ik nog meer in bed 'ebeden dan d'r veur.
(Jaap schichtig-blij. Wolmet verschriktindachtig.)
Och, je lijke net m'n broer eigenlijk.
(bij haar):
O nèt! Nèt is nog niet half.
(Poogt luchtig te doen.)
En laost te Amsterdam heb ik me de toekomst laote veurspellen van zoo'n ijzeren waorzegger in 'n koffiehuis...
(Wolmet nieuwsgierig.)
As je twee cente in zoo'n ding gooie, draoit er 'n wijzer rond over 'n bord met spreuken, zel ik maor zegge, en waor die dan op stil blijft, dat is veur jou...
(nieuwsgierig):
En waor bleef ie toe' op stil?
(steekt zijn gezicht wat vooruit, langzaam en nadrukkelijk):
Neef en nicht, vrijt licht.
(lacht zeer verlegen):
Wat 'n malligheid. hè Jaop?
Dat kan ik d'r niet inzien.
(Leunt met knie op stoelzitting, zacht.)
En - en ik bin d'r wat blijd mee, dat je toch, nog wel d'r 's om me denke, en bezorgd binne as 't waoit, want dan bin je ook niet meer kwaod om laost.
(wendt haar gezicht wat af):
Kwaod dat is 't woord ook niet. Maor ik verschrok zoo, ik... had wel kenne kreite.
(erg verlegen):
Och alles kwam bij mekaor. Zaoterdagaovend, en alles zoo stil en
| |
| |
donker, en jij vlak naost me, op dat ienlijke paodje...
(Stilte.)
'n Zoen, dat is toch ook niet...
(buigt diep haar hoofd):
Nee... jao... maor zoo... zóo...
(Huivert.)
Toe praot er niet meer over.
Ik had d'r daodelijk spijt van, dat heb ik je toch 'ezeid?
(Dichter bij haar.)
Hèb je 't me wel kwijt 'escholden?
(Legt zijn handen op haar schouders.)
(keert zich bloo af, knikt heftig):
Jao Jaop, jao gerust wel, Jaop, as je dan maor niet meer...
(Stokt.)
D'r over beginnen.
(Ze zet de klompen neer in een kamerhoek.)
De hulften binne mooi, Jaop, je worde nog wel bedankt.
Krijg ik d'r niet iens 'n hand veur?
(Wolmet glimlacht schuchter, aarzelt.)
Heb ik je dan zoo bang 'emaokt?
(komt naar hem toe, geeft hem een hand, hij houdt die stevig vast met allebei de zijne):
Laot me nou los, Jaop. Ik zel koffie zette, 't waoter kookt.
(Hij laat haar los, ze haalt de koffiemolen uit de keuken, gaat bij tafel zitten te malen. Jaap neemt dicht bij haar plaats. In de stilte knerpt en ratelt de koffiemolen. Wolmet durft niet op te kijken. Jaap schuift telkens een beetje dichter bij haar, en zij schuift telkens een eindje van hem af.)
| |
| |
(erg verliefd):
Heb je ook me kaort met spiegelschrift 'ekregen uit Amsterdam?
(Dicht bij haar.)
Wàtte?
(Maalt opzettelijk druk, stoot tegen Jaap aan, trekt haar stoel een eindje van hem weg.)
(luid om zich verstaanbaar te maken):
Of je die kaort met spiegelschrift wel 'ekregen hebbe?
(Komt dicht bij haar.)
(hard malend):
'n Kaort zeg je?
(luid om zich verstaanbaar te maken):
Met spiegelschrift.
O, jao zeker, je worde nog wel bedankt...
(bij haar):
Wat ston' d'r dan op?
(guitig onnoozel):
'n Kerk met drie boomen.
Nee, ik mien an de aore kant?
(als daareven):
Me aodres! Heb je nog al plezier 'ehad in Amsterdam?
(Maalt verwoed.)
schudt verstrooid van neen, buigt naar haar toe. Wolmet maalt met afwerend gebogen arm, haar elleboog botst tegen Jaap aan. Ze kan haar stoel niet verder weg schuiven, zit ‘vast’ tegen de schouw):
En wat had ik d'r nog meer op'eschreven dan je aodres?
(wil nog doormalen, maar de molen is leeg. Ze zit uitgeput stil):
Om je de waorheid te zegge, dat is me ontskoten.
(Wil opstaan.)
Kom, 'k zel koffie zetten.
| |
| |
(houdt haar tegen):
Eerst zegge.
(de kin op haar bouw, schalksch):
Bin jij 't dan zelf ook vergeten?
(Jaap knikt. Wolmet als ernstig.)
Dan heb 't zoo moeten wezen Jaop, ik ook... Laot mijn er nou deur...
Gaon je dan vanaovend 'n slaggie om, met me?
(Wolmet verlegen-onwillig.)
Morgen gaon ik weer veur zes weke weg, veur areve maond... Doen je 't?
(Omvat haar.)
Ja, je doen 't wel...?
(verschrikt):
Niet weer... dwingen, Jaop...
(Hij laat haar los, buigt zijn hoofd, stilte. Wolmet gaat langs hem heen naar de keukendeur.)
Hoe laot vertrek je morgen?, en de heele ploeg ineens?
(Jaap knikt verstrooid. Ze komt terug bij hem.)
En allemaol tegelijk?
(Hij knikt, kijkt naar haar. Wolmet zacht.)
Waorom trek je nou zukke verdrietige oogen, hè?, waorom glimlach je niet...? We binne tòch goeie maotjes?
(Legt haar hand op zijn schouder. Hij wil haar naar zich toe halen. Lobberig komt binnen.)
| |
Veertiende tooneel
Vorigen, Lobberig.
(kijkt benieuwd de kamer in. Haar strak verbeten gezicht klaart op, als ze Wolmet en Jaap zoo vertrouwelijk bij elkaar ziet. Ze glimlacht, knikt):
Zoo, dàt mag ik zien! Maok juillie mekaor maor wat wijs, keindere!
(Jaap en Wolmet verlegen.)
| |
| |
Nóu ken ik toch zien, dat me jongste dochter al is ze klein van stik en jonk van jaoren, 'n volwassen vrouwminsch is.
(Lacht.)
Nou zóo klein is ze aors niet, ze mag d'r weze.
(Ziet Wolmet's verwarring. Tegen Lobberig.)
Ik zeg net, mijn tijd kort ook al weer op, Peet.
(Tast in de zak en haalt er in verwondering een gedroogd scharretje uit, dan een voor een, een heele rij van die vischjes: ze zijn met de staart aan een touwtje gebonden, op eenige afstand van elkaar.)
Wat is dat nou...? O, dat is waor, van Tao veur juillie...
(Lobberig grijpt ze gretig aan, knikt dankbaar, bergt ze weg in de keuken, komt weer terug. Jaap praat door.)
Overmorgen bij leven en welzijn alweer op de Noordzee, vleetschieten.
Jao jongen, dat gaot zoo in 't leven, 't is komme en weggaon.
(Bedenkt zich.)
Weet je wat, kom venevend ook!
(Knipoogt tegen hem.)
Wat zeg jij, Wolmet, laot hij venevend ook komme?
(knikt bedeesd):
Maor dat zel Noome Kao niet aordig vinde, die leste aovend, en hij is toch al zoo allien.
Nou z'n Tao is ook jonk 'eweest...
(Aanmoedigende gebaren tegen Jaap. Op de drempel van de buitendeur.)
De boot is ook in 't zicht. D'r lijke nogal mensche op te weze... 'k Zel ofmaoke. Zet jij koffie, Wolmet?
(Wolmet dadelijk naar de keuken. Lobberig af.)
| |
| |
| |
Vijftiende tooneel.
Jaap, Wolmet.
(volgt Wolmet tot aan de keukendeur):
Peet zeit dat nou van venaovend, maor màg ik 'n beetje komme te nachtbeurse bij je, Wolmet?, om 'n uur of tien, as ze hier slaope?
(komt met groote koffiepot de kamer in, tikt met het omgekeerde deksel tegen de tuit):
Moet je zien, nou is hij weer verstopt...
Pas maor op, aostons krijg je nog 'n heele scheut over je handen, nou wat denk je er van...?
(giet de koffie door):
Ah, daor heb je hem, nou nog effe trekke.
(Gaat naar de keuken, komt aarzelend terug.)
(bij haar):
Wat denk je dan over venaovend?
Ik denk d'r over dat je erg op je stik blijve staon.
(Ongeduldig.)
Ik begrijp eigenlijk niet...
Dat ik bij jou wil weze, die leste aovend, begrijp je dat niet?
(Triest.)
Wil je niet? Is 't omdat ik je neef bin?
(Wolmet schudt van: neen.)
Of... of omdat ik vijf jaor ouër bin...?
(na aarzeling):
Nee daorom niet, en ik mag je ook wel lijen, maor...
(Weifelt.)
Toe, kom d'r maor veur uit.
Nou, hier op 't Eiland is altijd wat
| |
| |
aokeligs, àltijd... telkens sturm, almaor benauwdheid en zorg en... en al zoo meer. Ik kan d'r niet in aorde Jaop, ik... ik aord hier niet op 't Eiland, dat is 't. Ik zel 't je wel zegge, Jaop, ik gaon weg.
(verbijsterd):
Weg? Je gaone weg? Wat is dat nou? En - en waor na' toe?, waor gaon je dan na' toe?
Ik denk na' Amsterdam. Op rikkemedaosie van de Domeneesjuffrouw bij 'n aore Domeneesjuffrouw...
Wèg? Jíj weg? Wat blijft d'r dan nog over veur mijn? Niks!
(Vleiend.)
Toe gaon niet! Blijf bij ons allemaol. 't Is ook niet vast nog... is 't wel? Heb je 't d'r meskien maor om 'ezeid?
(Wolmet schudt bloo haar hoofd. Jaap overredend.)
Wat moet ik met mezelf an, as ik je niet iens meer uit de verte kan zien? En dan 't Eiland, Wolmet: je geboortegrond, hier bin je groot 'ebrocht, hier heb je 'espeeld, hier leit je Bappe begraoven, hier komme je Tao en je Mem in de aorde. Kan je dan zoo maor uit eige beweging weggaon van alles en iederien? Is 't wel wezenlijk waor?
(Wolmet knikt.)
Maor as 't enkel om 't Eiland is, dan - dan wil ik ook wel an de vaste wal.
(heftig-beslist):
Ik wil gien zeeman, Jaop.
Dan... dan zoek ik ook wat an de vaste wal... 't ien of aore baontje.
| |
| |
Och Jaop toch...!, wat zou daor nou wezen veur 'n visscherman?
Nou 't zij licht-wachter of haove-meester of 'n zaokie in visch...
(Dringend.)
Zeg dan op, is 't dan goed, wil je 't zoo?
(Omvat haar schouders.)
(verlegen):
Och, ik weet nog niet wat ik wil. Ik bin nog zoo jong. Ik - ik wil me liever nog niet binde, Jaop.
(Maakt zich schuchter van hem los. Gerucht van stemmen in de straat. Jaap ontmoedigd, keert zich dralend af naar de portaaldeur. Wolmet bedeesd.)
Jaop, wacht nog effe, hoor 's, ik heb 'n mooie warme halsdoek veur je 'emaokt, met je letters er op: J.S., die krijg je in... in ruil voor je hulften.
(Jaap blijft weifelend staan. Ze haalt een grijs geruiten doek uit een van de kabinet-laden, vouwt die op.)
Hier, die moet je omdoen 's nachts, as je de wacht hebbe.
(Geeft hem.)
't Kan al frisch wezen 's nachts.
(Zacht.)
En... en dat de lieve Heer je bewaore mag, Jaop.
(Hij knikt, probeert iets te zeggen, maar kan niet. Wolmet kijkt schuchterverwonderd naar hem op.)
Huil je...?, huil je nou, Jaop?
(Hij ontkennend.)
Jao, ik zien 't toch...
(Ze dwingt hem haar aan te zien, knikt, praat aarzelend.)
Nou vast is 't ook nog niet dat ik weggaon, Jaop. Mem weet nog van niks en meskien wil Tao 't niet...
(Stilte. Jaap doet aarzelend stap naar de deur. Wolmet hartelijk.)
Stuur
| |
| |
je nog 's 'n ansichtkaoretje uit IJmui-je, Jaop?
(Hij knikt.)
Dag Jaop! Zeg je nou niks meer, niet een woordje? Je gaone toch niet kwaod bij me vedaon...?
(keert zich om in de deur, glimlacht met een vertrokken smartelijk gezicht. Moeilijk):
Je moete altijd onthouën dat ik met 'n glimlach van je weg 'egaon bin, Wolmet.
(Knikt met een lange trieste blik, dan snel af. Wolmet blijft in gedachten staan staren. Neele komt binnen.)
| |
Zestiende tooneel.
Wolmet, Neele.
(diep ademend, lachend en rood):
Ze binne al op de Kerkebuurt, de vreemden. Bin je allien? Je hebbe Jaop nogal houën?
(Snuift.)
Nou ruik ik de koffie wezenlijk, zelle we...?
(spijtig):
Nou heb ik nog vergete Jaop 'n tas in te tappe.
(jolig):
Och heere-heere, dat is óok begrootelijk! Maor je kenne hem nog praoie hier in de straot? Waor heb juillie 't dan toch zoo druk mee 'ehad?
(Gichelend.)
En hier leit Minke z'n stik sukelao nog!
(Grijpt het van de tafel, doet of ze er de tanden in zetten wil. Wolmet pakt het haar af.)
O, die man z'n snoeperij deugt toch wel.
(proeft van de chocola):
Ik heb nooit 'ezeid van die man-zèlf niet...
| |
| |
Waorom bin je dan ook altijd zoo haotelijk teuge hem?
(als peinzend):
Haotelijk?, nee, dat bin ik niet, maor stuursch, dat weet ik wel... en dàt kan ik nooit begrijpe... ik wil wel aors weze, maar ik kan niet... en hoe aordiger of ze teuge mijn binne... hoe banger word ik van mezelf, en dan dóen ik maor stuursch...
(Neele schudt lacherig-verbaasd haar hoofd. Pieter's stem klinkt op in de straat. Lobberig komt haastig binnen. De bezoekers naderen.)
| |
Zeventiende tooneel.
Pieter, Lobberig, Neele, Wolmet, bezoekers, Markervrouwen, Markermannen, Marker ventstertje.
(komt gejaagd de kamer in, haalt uit keuken opknappersbuis, trekt dat haastig aan over zijn rood-baaien ondergoed, praat meteen):
Gaon jij nou mit de ansichtkaorte op 't beun, Wolmet, en netjes prisseteere, vrindelijk wezen. En asse d'r Buitenlanders bij binne: al de Engelsche woorden zegge die je weete. Schuif de raome nou op, Neele, hóog, zoo hóog meugelijk.
(Neele doet het.)
Nog hóoger!
(Helpt zelf ook mee. Wolmet pakt onwillig een stapeltje ansichtboekjes van de tafel, gaat met stroef gezicht op het beun staan, voor het raam. Lobberig doet nog gauw een schoon boezel voor, zucht een paar keer zwaar,
| |
| |
loopt ook naar buiten. De bezoekers: voorop eenige Amerikanen, een paar Engelschen, eenige dames zeer excentriek gekleed, enkele Hollanders, een paar opgeprikte dametjes, een jonge man in witte trui, witte pantalon, schoenen en pet. Man en vrouw in Zeeuwsche kleederdracht. Een Markerventstertje, hengselmand met bont-gekleurde souvenirs aan de arm. Een jonge Markervrouw, enkele Markervisschers. Praatgeroes, uitroepen.)
Het Markerventstertje
(wrang):
De meeste binne toch bij Sijtje Boes 'ebleven, 'n trúúp!
Gaon je!
(Maakt nijdig dreig-gebaar tegen haar. Praat uitnoodigend, bij het opgeschoven raam, in de kamer, tikt tegen de pet.)
Morry Sirs, Ladys. As juillie 'n old Mèrkerroom bezichtigen willen?, de intree is free. Juillie magge d'r vrij in...
(loopt heen en weer over het beun):
Old Markerroom!
(Houdt de ansichten op.)
Picturepostcards? Ansichtkaorte?
(in het open raam):
'n Keepsake van Mèrken? Souvenirs van Mèrken?
(Er komen menschen binnen.)
(aan de open kamerdeur):
In dutzelfde huis hebbe we de Keunegin ontvange en de Prins, en gezante en vreemde mogendheden. En de Keunegin zee: man hou je maor bedaord, je hebbe teuge mijn niks aors te zegge dan Mevrouw, en teuge de Prins niks as Meneer.
| |
| |
(Heer in witte trui gaat de kamer in, de anderen volgen. Wolmet komt ook naar binnen. Pieter wijst.)
De bed-room. Yes, very nice! De... de klok. 'n Friesche. Yes, very nice!
(Een Engelschman wil klokke-looden aanraken.)
No, no, ofblijve!
Wolmet
(haalt pakje in doek gewikkeld uit kabinet, slaat de doek open, laat een dik oud Psalmboek met zilveren sloten zien):
Dut is 't psalmboek van m'n 'esturven Bessie, daoto zeuventienhonderdvijftig.
(Doet het open.)
Hier staone al onze naome in op'eschreven, al wie d'r 'ebore en 'esturreve is in de faomielje.
(Slaat het boek toe.)
(knikken telkens, glimlachen):
Oh? Hee...?, ach?
(Heer in trui praat bij de tafel met Neele, maar kijkt aldoor naar Wolmet.)
(haalt een bundel keurig opgevouwen kleeren uit het kabinet. Lobberig brengt ook twee paar klompen):
En dut binne de bruidsklompen van me Moer. En deuze met de ijzers er onder de hulften veur 't ijs. En dut is 't bruidspak,
(ze haalt de kleeren niet uit de vouwen)
daor is Bessie in 'etrouwd en Memme en me zuster hier.
(Bergt het vlug weg.)
En dut is 't Pinksterpak, en alles wat je hier ziene, is met de hand 'emaokt, zelf 'emaokt en dut is 't winterpak.
(De bezoekers(-sters) als daareven. Wolmet pakt een en ander grappig-vlug weer op.)
(tegen heer bij de schouw, wijst op
| |
| |
de tegels die hij bezichtigt):
Printe uit de Bijbel, meneer: hier heb je Aodam en Evao onder de boom... en daor heb je ze nao de zondeval mit 'n schortje van blaore, en hier Jonao as hij net uit' espoegd is van de wallevisch, en daor de arke Noachs.
(Heer knikt.)
(tegen de anderen):
En dut is 't pronkbed.
(Wijst op borduursels.)
En alles wat je daor ziene is met de hand 'emaokt, zèlf 'emaokt.
(wijst naar de wand):
En veur die schuttels daor, is ons al 'n kaptaol geld 'eboje, dat binne heele diere, heele ouë schuttels, die gaone van ouër op keind...
(Heer in trui koopt een en ander van Neele, geeft fooi, gaat bij de tafel zitten of hij thuis is, steekt sigaret op, kijkt voortdurend naar Wolmet.)
(merkt het ineens, draait zich schichtig af, kijkt na een oogenblik nog eens over de schouder naar hem, en ontmoet weer zijn blik, blijft aldoor met de rug naar hem toe staan. Beschroomder tegen de bezoekers):
'n Andenke van Marken?
(Wijst naar de tafel.)
Ansichtkaorte?
(Ze verkoopt een paar boekjes, krijgt fooien, dankt stug-vriendelijk. Pieter loopt langs het raam, praat met veel gebaren tegen Engelschman, tracht hem de kamer in te loodsen. Engelschman schudt het hoofd, loopt door. Een Engelsche dame praat voor het open raam tegen een Markerin. Markerin verstaat niet, haalt gichelend de schouders op.)
| |
| |
(toeschietend, groet beleefd):
Lady, good morning!
(knikt. Tot Markerin):
Are you married?
(De Markerin gichelt weer, gebaart dat ze het niet verstaat.)
Ze vraogt of je 'etrouwd binne.
(Schudt zijn hoofd.)
Treurig, zoo'n piezeltje Engelsch as dat vrouwvolk hier ken. Married dat is zooveul as 'etrouwd...
(tegen Engelsche):
O yes, yes.
Yes, but her - her man - her echtgenoot zel ik maor zegge - is at sea...
(luider)
at sea...
(Tegen Markerin.)
Nou vertel ik haor dat je man op zee is.
O yes, yes, hij komt Zaoterdag thuis.
Saturday komt hij bij - bij z'n vrouw - z'n woman terug.
(Wijst op haar photo-toestel.)
Wil you 'n picture?
(Wijst op zichzelf en de Markerin. Engelsche dame knikt, praat met veel gebaren tot hem. Pieter toestemmend, kijkt onder het raam door. Tegen Neele.)
Dut Engelsche Missie wil Babbetje en mijn-persoon uitpottereteere... Maor d'r moete nog 'n paor vrouw-minsche bij. Kom je ook?
(Neele aarzelt, kijkt om. De bezoekers trekken de een na de ander af. Geven fooi.)
Dank-ie wel! Thank you very much!
(Alleen de heer in witte trui blijft zitten. Pieter stroef aanmoedigend tegen Neele.)
Toe veuruit!, kom ook, wat
| |
| |
kan 't je schelen?
(Zachter.)
Ze stinkt nao 't geld. Je krijge vast wat.
(Neele komt naar het beun. Lobberig gaat ook naar buiten. Engelsche dame stelt hen allen met veel bereddering op, wijst de straat in, praat rad, onduidelijk. Pieter begrijpend.)
D'r moeten nog 'n paor bij.
(Schreeuwt met hand aan de mond.)
Gaart van Lijsie van Mao! Tijne van Hilletje...! Juillie kenne wat verdiene, as je op petret wille.
(Een paar jonge lachende vrouwen en een oud stuntelig Markertje komen op klompen nader.)
De beide Markerinnen en het oude Markertje:
Good bye! Good bye!
(Engelsche neigt even, haalt het oude ventje er ook bij. Pieter geeft instructies. Heer in trui en Wolmet blijven alleen in de kamer.)
(kijkt een paar keer verlegen naar hem om, over de schouders. Schuchter):
Wil U ook alles zien?
(knikt, staat op, stoot de kamerdeur dicht):
Ja, heel graag.
(Staat met de rug naar het raam, wil de arm om Wolmet's schouders leggen.)
Kind, wat vind ik jou 'n snoes!
(schichtig ontwijkend):
Nee, dat moet je niet doen meneer, daor... daor bin ik niet van 'ediend.
(Haalt het Psalmboek en de pakken goed voor de dag. Dreunerig.)
Dut is 't Psalmboek van m'n 'esturreve Bessie, anno zeuventienhonderd en vijftig, hier staone al onze naome in op'eschreve... al wie d'r 'ebore en 'esturreve is in de faomielje.
(Slaat het boek toe.)
En dut is
| |
| |
't bruidspak, daor is Bessie in 'etrouwd en Memme en me zuster hier...
(kijkt er ternauwernood naar, heeft enkel oog voor Wolmet):
En jíj...?
Ik? Ik bin nog niet 'etrouwd.
Maar verkeering heb je toch zeker wel...?
(schudt ernstig van neen, praat dreunerig door):
En dut is 't Pinksterpak, en alles wat je hier ziene is zelf 'emaokt, met de hand 'emaokt...
(zonder te kijken):
Prachtig, pràchtig! Maar heb je heusch geen vrijer?
(Wolmet blooontkennend. Ze bergt het goed weer op.)
Je bent toch 't mooiste meisje hier, 't prinsesje van 't groene Eiland... Of je voor de grap dat Markerpakje draagt.
(Wolmet keert zich schuchter-verbaasd naar hem om. Hij neemt een van haar lokken in zijn hand.)
Wat 'n prachtig zwart haar, wàt 'n oogen! Hoe ben je toch hier verzeild geraakt, kind? Je kon 'n Zigeunerinnetje zijn!
(Wolmet kijkt hem de woorden van de lippen.)
Je vader had 'n Spanjaard kunnen wezen: Don Carolus Giometti, 'n edelman!
(gretig):
Wat zeg je toch allegaor? 'n Edelman, dat is zooveul as 'n graof, hè? Vin' je wezenlijk dat ik...
(Bedenkt zich, plukt zeer verlegen aan de gestrikte banden van haar boezel, kijkt naar het raam. De Engelsche dame heeft haar groep dwars van het raam gerangschikt.
| |
| |
Lobberig en Pieter staan in het midden. Neele tracht telkens naar binnen te kijken. De Engelsche trekt Pieter's pet eerst wat opzij, dan wat naar achteren, duwt zijn hoofd wat achterover, kijkt critisch. Telkens als ze wil ‘knippen’ beweegt iemand zich.)
(dicht bij Wolmet, maakt gebaar of hij haar omvatten wil, bedwingt zich):
Is die man daar je Vader?
(Wijst naar Pieter.)
Die man daor...?
(Knikt.)
Ja, Pieter Schipper, en ik... ik bin Wolmet Schipper...
't Is haast niet te gelooven, jij 'n kind van...
(Houdt zich in. Wolmet drentelt verlegen om de tafel heen, hij dicht bij haar.)
Kom je vanavond in m'n boeier? M'n boeier ligt aan de stille kant van de haven.
(Wolmet schudt beslist van neen.)
Dan krijg je wijn zooveel je lust en chocola en fijne sigaretjes.
(verachtelijk):
Wijn?, om van me verstand of te raoke?, en sigaretjes?, bàh!
Nou iets anders dan, iets waar je meer van houdt. Ik kan ook voor je viool-spelen en liedjes zingen.
(knikt):
En ik heb bloemen aan boord.
(Vat haar bij de schouders, haalt haar dichter naar zich toe. Vleiend.)
Zal ik dan wat muziek voor je maken, dan krijg je de bloemen mee... Ja?
(schuchter-zacht):
Is d'r 'n lekkere lucht an die bloemen...?
| |
| |
(haalt haar dicht naar zich toe, knikt. Wolmet kijkt gretig. Hun gezichten zijn dicht bij elkaar. Op het beun meer drukte. De Engelsche dame heeft haar kiekje genomen, geeft fooien. Pieter, Lobberig en Neele staan met de rug naar het raam, knikken, groeten, praten nog met Babbetje en de anderen. Heer even afgeleid kijkt om, spreekt dan weer door):
En als je vanavond in m'n boeier komt, dan koop ik morgen die heele Sint-Nicolaastafel hier leeg, dan zullen we je Vader 's laten glunderen, hè?, en jij krijgt iets apart...
(Wolmet schrikt op, beseft ineens dat de vreemde haar vasthoudt, maakt zich snel los. Heer perplex.)
Wat is er nou...?, waarom doe je dat?, ben je boos ineens?
Niet op jou.
(Keert zich af. Pieter luistert, kijkt naar binnen.)
Op m'n eige...
(Als Heer nadert.)
Nee gaon weg, gaon nou weg... aors gaon ik...
(blijft weifelend staan, legt gulden op tafel):
Voor de bezichtiging.
(Wolmet zwijgt. Heer ziet op de drempel nog eens om. Zacht.)
Kleine prinses...
(Heer af. Wolmet leunt zwaar-ademend tegen de tafel, grijpt fooi, steekt die in haar zak.)
| |
Achttiende tooneel.
Wolmet, Pieter, Lobberig, Neele.
(komt snel achter Lobberig binnen):
Geef mij de cente nou...
| |
| |
(leegt haar zak op tafel, telt uit):
Dat is alles.
(legt ook geld neer):
Dat heb ik.
(Neele diept ook geld uit haar zak, gooit het stuursch op tafel.)
(al tellend):
't Is weer niks 'edaon. Heb juillie wezelijk niet meer?
(Alle drie ontkennend. Neele verontwaardigd. Pieter gemelijk.)
Nou 't is 'n beetje! Die aore vrouwlui vange vast veul meer in. Juillie binne lang niet aordig genog, lang niet anvallig genog.
(Tegen Wolmet.)
Jij ook! Jij hebbe zoo pas die man zoo maor weg' estuurd. 'k Heb 't wel 'ehoord! 'n Schandaol! Ja zeker! Jij moete d'r toch ook van ete... 't Zou ook wat as hij zoo effentjes an je komt, en 'n zoen is maor stof...
(zeer boos):
En wat zou jij dan wille beginne, in je weuning, Tao? Wat wil je d'r van maoke?, moete je dochters vrouwe worden die d'r lichaom welriekende hebben 'emaokt veur de vreemden?, die loere op de hoeke van de straote en lonke met d'r oogleden?
(Zeer verbolgen.)
(stampvoetend):
Nee, Mem, ik wil 't nou zegge, ik schaom me zoo as we hier gaone en staone.
(Tot Pieter.)
Je laode 'n vloek op je huis met dat vuile geld en die blinkende anloksele hier, die santekraom.
(Lobberig sussend schrikgebaar, Neele ook.
| |
| |
Wat?, schaom jij je? Jouw boterham zit er toch ook in!
'n Boterham ken ik wel ergens aors haolen... in de stad!
(kwaadaardig lachend):
Jao! In de stad is 't op'eschept! 't Zou wat! 't Mocht wat!
(woedend):
Zoo, ken dat wel! Ken dat? Dan maor daodelijk! Opvreters geen gebrek!
(Half-overeind, wijst naar de deur.)
D'r uit, nou derekt maor!
(schreierig sussend):
Nee Pieter...
(Tegen Wolmet.)
Keind, keind...
(slaat met vuist op tafel):
Nee, nou gaot ze d'r uit! Nou zel ze!
Jao, ik gaon al! Ik gaon naor de domeneesjuffrouw!
(Lobberig wil haar nog vasthouden. Wolmet snel af, slaat deur achter zich toe.)
(bitter schreiend):
Ons keind... ons keind...
Gordijn.
|
|
Auteursrecht onbekend