Zannekin

[p. 3]

AAN DEN SCHILDER

van

De Bannelingen des Hertogen van Alva,

den heere

FERDINAND PAUWELS,

Professor van historieschildering bij de Groothertogelijke Akademie van Weimar, ridder der Leopoldsorde, ridder van 2^e klas der orde van den Witten Valk van Saksen-Weimar, eerelid der koninklijke Akademie van Beieren, der koninklijke Akademie van Rotterdam, enz.,

wordt dit drama, ten bewijze van vriendschap en hoogschatting, opgedragen.

[p. 5]

Voorwoord.

Hoewel de schrijver van dit drama het onnoodig oordeele zijn gewrocht den titel historisch toe te voegen, houdt hij er aan te verklaren, dat hij gepoogd heeft hetzelve zoo getrouw mogelijk met de geschiedkundige waarheid overeen te brengen.

Zoo zijn niet alleen al de personen en gebeurtenissen, der geschiedenis ontleend, streng historisch gebleven; zoo heeft hij niet alleen slechts dan der verbeelding vrij spel gelaten, wanneer de geschiedenis zweeg; maar heeft hij gemeend ook aan min gewichtige bestanddeelen dezelfde zorg te moeten wijden, ten einde een geheel te leveren, geschikt om een juist denkbeeld te geven van het tijdperk, dat hij wilde ten tooneele voeren.

[p. 6]

Het is aldus, dat hij het vaderlandsche drama verstaat, dat hij het immer zal verstaan.

Na deze verklaring, welke hij in vollen ernst aflegt, acht hij het schier overbodig hier bij te voegen, dat men ongelijk zoude hebben in de denk- of handelwijs van eenige zijner personaadjen de uitdrukking te zien van zijne persoonlijke gevoelens. Hij heeft zich beieverd die denk- of handelwijs weêr te geven, gelijk de geschiedenis ze vermeldt, zonder meer. De eenigste strekking, welke hij in zijn stuk verlangde te laten doorstralen, welke hij als de zijne erkent, is de vaderlandsche.

Hun, die hem zouden te laste leggen sommige karakters en feiten ten behoeve van deze of gene gezindheid te hebben gewijzigd, zal hij derhalve eenvoudig raden de geschiedenis, en in de eerste plaats de Histoire de Flandre des heeren Kervyn de Lettenhove na te slaan. Ziehier wat zij er onder ander over Jakob Peyt, den hoofdman der Karels van Bergen en Cassel, zullen lezen: ‘Celui de leurs capitaines dans lequel revivaient le plus énergiquement les fureurs impies des Saxons, se nommait Jacques Peyt: il conduisait les siens à l'assaut des châteaux en les engageant à égorger tous les chevaliers du parti du comte, et n'épargnait point les prêtres; il n'entrait jamais, disait-on, dans les églises pour y prier, et peut-être le sang qu'il repandait n'était-il à ses yeux qu'un holocauste expiatoire aux divinités proscrites de ses aïeux.’

‘Jacques Peyt, “zoo luidt het in eene biographie van Zannekin door den heer Jottrand, vader” Jacques Peyt souleva les bourgeois de Bergues-Saint Winnock et les rua tout à la fois sur les seigneurs et sur les prêtres. Ce chef d'insurgés disait que sa soif de vengeance était trop grande

[p. 7]

pour qu'il pût l'assouvir sur les seuls chevaliers. Les clercs devaient payer comme les laïques. Il avait fait voeu de couper toutes les têtes tonsurées, qui tomberaient entre ses mains. Il disait souvent, que son seul désir était de voir tout le clergé réduit à un seul homme, pour avoir le plaisir de le pendre lui-même de ses propres mains.’

Men zal begrijpen, dat het den schrijver, met zulke opgaven, onmogelijk was Peyt en zijne makkers anders te laten spreken en handelen dan hij het gedaan heeft.

Hen, die zijne ontknooping te dramatisch, te bloedig zouden vinden, konde hij licht naar de groote tooneelschrijvers van vroegeren en lateren tijd verwijzen. Hij zal zich bevredigen met aan de stippen, dat de nederlaag van Cassel de eigentlijke ontknooping is van zijn drama. Die nederlaag nu is eene der bloedigste, welke onze geschiedenis heeft aan te teekenen. Van de zestien duizend Vlamingen, die met Zannekin tegen de Franschen streden, wilden slechts weinige hunnen bevelheer overleven. Volgens Froissart zoude zelfs geen enkele overgebleven zijn. ‘Oncques des seize mille Flamands, qui morts y demeurèrent’ zegt die franschgezinde Belg ‘n'en recula un seul que tous ne fussent morts et tués en trois monceaux, l'un sur l'autre, sans issir de la place où chacune bataille commença.’ Vergelijkt men deze historische waarheid met zijne ontknooping, dan zal men bekennen, dat het hem alweder onmogelijk was minder te doen, om die nederlaag eenigermate aanschouwelijk te maken.

Wat de wijze betreft, waarop hij zich onder het tooneelen letterkundig opzicht van zijne taak heeft gekweten, zij het hem ten slotte vergund hier eene aanmerking neêr te schrijven.

[p. 8]

Men heeft het in Zannekin afgekeurd, dat sommige personaadjen over staatkunde en geschiedenis redeneeren. Volgaarne wil de schrijver toegeven, dat de lieden, welke aldus oordeelen, gelijk kunnen hebben, indien zij zich op het standpunt der fransche vaudevillisten en melodramaturgen plaatsen. Hij zal hun echter belijden, dat hij, bij het vervaardigen van zijn stuk, niet verstaan heeft zich op dit standpunt, ja gemeend heeft zich op een verhevener, een waardiger te moeten stellen. Volgens hem dient de nederlandsche tooneelliteratuur, om de hoogte van die anderer natiën te bereiken, op te houden gemelde vaudevillisten en melodramaturgen, die zelfs in hun eigen land niet als schrijvers gelden, tot leidslieden te nemen. Shakespeare en Calderon, Vondel en Corneille, Schiller en Goethe, Hugo en Molière heeten de meesters, wier gewrochten haar ten voorbeelde moeten strekken; en men doemt haar tot eeuwigdurende minderheid, wanneer men, uit onkunde of kortzichtigheid, haren beoefenaren de studie van de heerlijke scheppingen dier kunstreuzen durft afraden.

Lier, Junij 1865.