Kronyken der straten van Antwerpen. Deel 2

[p. 5]

De ryke fokker.
(1532.)

Dàer ligt hy, by zyn blinkend goud,

Van hongersnood vergaen;

Daer ligt hy, die den armen nooit,
Hoe nat beschreid, hoe zacht geschoeid,
Hoe naekt gekleed, hoe diep geploeid,
Getroost van zich liet gaen.

Jacob Karsman.

I.

Het was in den jare 1532, den avond van het feest der Geloovige Zielen.

Tweemael hadden reeds de klokken der verschillende kerken der stad Antwerpen, door haer treurig en eentoonig gebrom, de kristenen tot den dienst der overledenen geroepen. De lucht was met dikke, sombere wolken bedekt. Er

[p. 6]

heerschte eene buitengewoone duisternis en stilte in de straten; want, daer het grootste deel der bevolking zich lang reeds tempelwaerts had begeven, zou men byna de halve stad doorloopen hebben, zonder een sterveling te ontmoeten.

In een wyden mantel gewikkeld, en een breed geranden hoed, zoo diep mogelyk, op het hoofd gedrukt, stond een jongeling, sints eene uer, schier beweegloos op de Steenhouwersvest te wachten. Zyne blikken waren onophoudelyk op de vensters eener prachtige wooning gerigt, waer in men geen den minsten schyn van beweging of licht kon bespeuren. Dezelye werd destyds door een ongemeen ryk duitsch koopman, met name Fugger of liever Fokker, gelyk men dien in antwerpschen tongval uitsprak, bewoond. Ofschoon het grootste gedeelte van des jongelings aengezigt bedekt was, kon men echter aen de krimpachtige samentrekking der onderste deelen van hetzelve by poozen gemakkelyk bespeuren, dat een zeer pynlyk gedacht moest in zynen boezem woelen. Voor het overige deden de blonde lokken, die van onder zyn hoofddeksel op zyne schouders vielen, met reden gissen, dat hy, in weêrwil zyner zonderlinge houding, uit

[p. 7]

het zuiden van Europa niet oorspronkelyk was.

Na nog eenigen tyd vergeefs te hebben gewacht, trad de jongeling eindelyk verder door. Zoo lang hy het huis van Fugger kon zien, bleef hy hetzelve, hoewel voortgaende, onophoudelyk aenstaren. Wanneer echter de duisternis en de verte hem beletteden langer iets te ontwaren, liet hy moedeloos zyn hoofd op zyne borst vallen, zyne trekken kregen eene nog pynlyker, nog hopeloozer uitdrukking, en: - Katarina! zuchtte hy met eene half versmoorde stem, Katarina! en gy ook, gy vergeet my! o Nu wordt my het leven een ondragelyke last! ...

Juist was hy digt by het einde der straet gekomen, dat op den Oever uitloopt. Op eens doet het gebruisch van het water tusschen de raderen des molens, die toen kortelings op de Sint-Jansbrugge stond, hem als het ware uit zyne mymering ontwaken. Schier verheugd ligt hy het hoofd op, zyne blikken worden levendiger, zyne treden vaster en met eene wanhopende blydschap stapt hy moedig op de rui aen. Nu was het niet mogelyk langer aen zyn rampzalig voornemen te twyffelen: de ongelukkige wilde zich zelfmoorden. Er bleef geen de minste strael

[p. 8]

van hoop voor zyn behoud meer over. Reeds was hy met den eenen voet op den boord des waters, toen eensklaps het klagende gelui der klokken voor de derdemael in de lucht begint te weêrgalmen. Getroffen, deinst de jonker eenige treden terug, zyne gedachten nemen eene geheele andere rigting. Als verschrikt treedt hy nog verder achteruit, haest zich de noodlottige plaets te verlaten en eenige oogenblikken later stapte hy, schoon nog tot in de ziel bedroefd, veel kalmer over den Oever.

- Ongelukkige! sprak hy tot zichzelven, wat gingt gy doen? ... Eene misdaed begaen, die u vroegtydig eenen vader in het graf zou gestort hebben, die in u alle zyne hoop op deze wereld heeft gesteld... En voor wie zulks? ... Voor een meisje dat gy bemind hebt, zegt gy, ... en nog onuitsprekelyk bemint.... Maer, verdient zy uwe liefde? .. Mint zy u ook? ... o Neen, ik kan er niet aen twyffelen... Katarina! ... Een engel! Zy zou my niet meer minnen... Zy, om wie ik myn leven wilde geven! ... Neen, zy kan my zoo ras niet vergeten hebben... Zy kan eene opregte liefde, als de onze, zoo ras niet met de voeten treden.... Zy mint my ook nog... Maer, waerom my geen de minste tyding laten geworden? ...

[p. 9]

Zy voelt dan niet, dat die onzekerheid my moet martelen... Dat zy my moet tot wanhoop brengen.... o God! By wien voor myne bittere smart troost gaen zoeken?

Onder het uitspreken dier by poozen afgebroken woorden, was hy zonder het zelfs te weten de Muntstraet ingeslagen, en St. Andries kerk genaderd. By het eindigen stond hy zelfs voor de groote kerkdeur in de Waeistraet. De dienst was reeds eenigen tyd begonnen en juist op het oogenblik, dat hy zyne verzuchting om troost ten hemel zond, antwoordde hem in de kerk eene zuivere mannenstem, door de klagende toonen des orgels begeleid: Consolatrix afflictorum! en al de zangers te gelyk herhaelden nu, met meerder klem en ook met zwaerdere begeleiding, het smeekende: Ora pro nobis.

Door deze omstandigheid geraekt, trad de godsdienstige jongeling in den tempel, niet twyfelende of hy zou in het huis des Heeren en aen den voet eens Lievevrouwenbeelds leniging voor zyne hartepynen ontmoeten.

De St. Andries kerk van dien tyde was in verre na degene niet, die wy nu kennen. Men weet dat deze laetste eerst in de verledene eeuw werd gebouwd, doordien het instorten des ouden to-

[p. 10]

rens geheel de kerk had doen vervallen. De oude kerk was integendeel een zeer statig en half gotisch gebouw. Reeds in 1519 hadden de Augustynen van de Saksische Kongregatie op dezelfde plaets een ruim klooster gebouwd, van hetwelk de Augustynstraet, zoo als men ziet, nog haren naem heeft behouden. Doch sommige dezer paters, eenige jaren later en wel gedurende de eerste jaren der hervorming, van kettery verdacht gevonden zynde, werden zy uit de stad gejaegd en hun klooster geheel afgebroken en verkocht; de nog niet geheel geeindigde kerk uitgenomen, welke met toelating van Paus Adrianus VI voltooid werd, om als parochie kerk en onder de bescherming van den heiligen Apostel Andries aen de geloovigen van dit deel der stad te dienen.

Aen niemand zal het dus vreemd schynen, indien wy zeggen, dat het sombere en treurige voorkomen van derzelver binnenste, vooral in dit oogenblik, in het geheel niets troostends aen de duistere geestgesteltenis van den jongeling aenbood. Die half donkere, geheimvolle ruimte, slechts door het flauwe geflikker verlicht van een aental waskaersen, wier licht niet verder dan tot het vierde der hoogte van het reuzenstaltige

[p. 11]

kerkgewelf reikte, die spraeklooze, knielende en schier beweeglooze menigte, die zwarte drappereijen en ontelbare afbeeldsels der akelige dood, waermede de wanden en pilaren schier bedekt waren, en vooral de slepende en weenende toonen der orgel, en het weemoedige der zangen, deden nog weemoedigere gepeinzen in zyne ziel opwellen. Het scheen hem toe als of dit alles, hem zyne ongelukkige liefde voorstelde; hy voelde zich elken oogenblik het hart meer en meer overladen. Eindelyk kon hy het niet langer meer uithouden, hy moest ter kerke uit, hy moest op de straet in vryheid weenen. Op het oogenblik dat hy ylings ter kerkdeur uitwilde, langs waer hy was ingekomen, ontwaerde hy, in de schaduw eens pilaers, eene vrouw, die hoewel schynbaer met de grootste aendacht aen het het bidden, hem evenwel byna onmerkbaer met de hand teeken deed te blyven. Nevens dezelve zaten twee personen: de eene was eene vrouw wier ryzige gestalte door het lange, wyde kleed, dat haer leden omsluijerde niet geheel kon verborgen worden. De andere was een grysaerd van een edelaerdig en deftig voorkomen, wiens wezentrekken, by den eersten oogslag, niets dan eerbied schenen te moeten in boezemen, hoewel

[p. 12]

iemand, die een weinig gelaetskenner was, aen de de buitengewoone dunte zyner lippen en de samentrekking zyns monds, hem wel van geldzuchtigheid zou verdacht hebben. Op het oogenblik had de jongeling Fugger en Katharina herkend. De vrouw die hem teeken deed was Klara, de dienstmaegd zyner geliefde. Na zich den mantel nog hooger over het aengezigt te hebben opgetrokken, plaetste hy zich een weinig meer achteruit, zoo nogthans dat hy zeker was van Fugger en zyne dochter niet uit hy oog te verliezen, en nu wachtte hy welgemoed het einde af van den dienst, niet twyfelende of hy zou op de eene of andere wyze iets vernemen. Bad hy intusschen voor de rust der overledene Zielen of dacht hy aen zyne Katharina, zie daer een raedsel, welk waerlyk verliefden wel zullen oplossen. Althans de tyd ging voorby. De laetste toonen der orgel weêrgalmden reeds in den byna geheel geruimden tempel, toen zich Fugger eindelyk gereed maekte om te vertrekken. De jonker volgde hem zoo digt hy kon, zonder zich aen zyne opmerkzaemheid bloottestellen. In het uitgaen voelde hy zich eensklaps in den arm knypen: terzelfder tyd stak iemand, zonder een woord te spreken, hem een briefje toe. Spraek-

[p. 13]

loos nam ook de jonker hetzelve aen, stak het tusschen zyne borst, en ging voort met den koopman te achtervolgen, zonder zich eigenlyk te kunnen uitleggen, waerom hy het deed, en wat voordeel zulks aen zyne liefde kon toebrengen. Slechts wanneer hy langs de Ridderstraet over de Steenhouwersvest was gekomen, en de zware straetpoort van des Duitschers wooning had hooren achter hem en de twee vrouwen toevallen, begon hy zyne gesteltenis te beseffen. Dan, het was niet zonder nog eenige treurige blikken op het huis, dat zyne beminde inhield, geworpen te hebben, dat hy zich eindelyk langs de Kammerstraet naer het midden der stad, waer zyne wooning gelegen was, verwyderde.

[p. 14]

II.

Aen iemand, wien de geschiedenis onzer stad niet geheel vreemd is, zal het genoeg bekend zyn, tot welke verbazende hoogte de koophandel ten dien tyde by ons was gestegen. Om hier van slechts een denkbeeld te geven, zal het genoeg zyn, het getal schepen op te noemen, die dagelyks op en af de Schelde voeren. Hetzelve beliep tot byna vyfhonderd. Buiten de ontelbare vaertuigen, die in de menigvuldige vlieten in veiligheid lagen, was het getal dergene, die men op de reede vóór de stad zag, zoo groot, dat er de stroom letterlyk mede bedekt scheen. Zelfs waren er een groot getal verpligt zich hooger op, tot wyd voorby de stad, te plaetsen, om zoo

[p. 15]

hunne beurt van uitgelost te worden af te wachten; en daer zich deze reeks gewoonlyk wel eene uer ver en zelfs tot by Hoboken uitstrekte, willen sommigen, dat hier van het spreekwoord: op de Hobooksche hei liggen, zou zyn voortgekomen. Ook de bevolking der stad had op eene verbazende wyze toegenomen. Men beweert dat zy tot op 300,000 zielen beliep. De toeloop der vreemdelingen was onbeschryflyk. Er was byna geene bekende natie, die in het ryke, wereldberoemde Antwerpen geene vertegenwoordigers had; het geen een schryver van dien tyd deed zeggen, dat men er zonder reizen, de zeden en gewoonten van heel den aerdbodem kon leeren kennen. Zweden, Denen, Engelschen, Itaeljanen, Franschen, maer vooral Spanjaerden en Duitschers waren er in menigte. Dat deze laetsten, vooral op dit tydstip en later, hier tot aen het vervallen des handels in groote meerderheid waren, doen ons de prachtige vrachthuizen, het Oosterlingen-en het Hessenhuis, welke zy bouwden en die nog bestaen, gemakkelyk zien. Eene eeuw vroeger zelfs was reeds eene ryke Duitscher, Hendrik Suderman, de stigter geweest van twee kloosters: de Cellebroeders en de Zwartzusters. Tot

[p. 16]

erkentenis heeft men de straet, waer hy woonde, langen tyd Zuerstraet en in het franch rue Aigre genoemd. Sints kort echter is de naem, Sudermanstraet, hersteld geworden.

De voornaemste oorzaek dier buitengewoone en verbazende toeneming was vooreerst het groot getal jaermarkten, welke hier werden gehouden, en vooral de menigvuldige privilegiën, waermede dezelve door verschillende vorsten waren verrykt geworden. Een van deze, dat de kooplieden bevryding waerborgde van alle aenhoudingen zoo lang de jaermarkten en hunne op en afreizen duerden, moest niet weinig tot den luister derzelve bybrengen. Zoo men de groote vryheid, welke deze vreemdelingen in zeden, dragt en kleeding genoten, hierby voegt, als ook het overbrengen van den speceryhandel, en de veiligheid en uitgestrektheid onzer haven, zal het niemand verwonderen, zoo onze stad op korten tyd de rykste en aenzienlykste aen deze zyde van de Alpen was geworden.

Onder de kooplieden der duitsche natie, die in 1532 de stad Antwerpen bewoonden, mogten Fugger en Hochstetter, zeker als de voornaemste worden opgegeven. De wooning van den eersten hebben wy hooger reeds aengewezen; degene

[p. 17]

van den laetsten stond in de straet, die nog den naem van Hochtstettersstraet draegt, en kon voor een der byzonderste van geheel het kwartier doorgaen. Vele jaren had men de namen, Fugger en Hochstetter, in alle belangryke handelzaken onafgescheiden ontmoet; sints kort echter scheen die vereeniging der beide ryke kooplieden op eens te hebben opgehouden; want met verwondering hadden de Antwerpenaren, reeds eenige dagen voor het feest der Geloovige Zielen, Hochstetter alleen in eene gewigtige verkooping van Oostersche goederen genaemd gezien. Heel den handel had zich over deze schielyke scheiding met reden verwonderd. De zonderlingste gissingen waren er over gemaekt geworden, en menig geschil was uit dien hoofde tusschen verscheidene ryke handelaren, die de twee Duitschers byzonder goed kenden, opgerezen, zonder dat iemand den grond van dezelve en wat er aenleiding toegegeven had, kon aenwyzen.

In eene ruime en prachtig versierde zael van Hochstetters wooning, bevonden zich denzelfden avond van het feest der Overledenen twee persoonen. De eene was een reeds bejaerd man, op wiens opene en achtingwekkende wezen-

[p. 18]

trekken men al de ingeboren edelmoedigheid zyner natie lezen kon. Dit was de oude Hochstetter zelve. De andere, die in eene droefgeestige houding, in een zwaren leuningstoel was gezeten en vruchteloos zyne tranen onder een ryk geborduerd zakdoek poogde te verbergen, was de jongeling, dien wy zoo even aen de St. Jansbrugge en in St. Andrieskerk hebben gevolgd. Op het oogenblik dat wy den lezer in het slechts half verlichte vertrek van den koopman inleiden, was deze juist bezig met luidop den brief te overloopen, welken wy Klara den jonker hebben zien in de hand steken. Van tyd tot tyd echter staekte hy zyne lezing, om met deelnemende treurigheid de hopelooze houding des jongelings gade te slaen. De inhoud van het schrift was inderdaed juist niet geschikt, om den jonker tot bedaren te brengen. Hetzelve luidde aldus:

Myn Edward,

‘Ziedaer reeds acht doodelyke dagen, dat ik verre van u te zien, u zelfs geene hoegenaemde tyding van my heb kunnen geven. Misschien hebt gy my reeds meermalen van ondankbaerheid en van zorgeloosheid beschuldigd? o Zoo dit is,

[p. 19]

herroep uwe woorden, vraeg er aen God vergeving over; want nooit was eene beschuldiging ongegronder, noch minder verdiend... Zoo gy myne gesteltenis kendet, Edward, wat zou zy u eerder beklagenswaerdig voorkomen. Verbeeld u, dat sedert het ontvangen van den brief, waerin uw edele vader onze vereeniging voorsloeg, de myne zoo buitengewoon is veranderd, dat ik hem zelve niet meer herken. Niet te vreden met my alle gemeenschap met uw huisgezin te verbieden, wil hy my niet meer toestaen, zonder hem eenen enkelen voet uit den huize te stellen. Tot myne bediende toe is in ongenade gevallen: Klara ook deelt in myne gevangenis. Hoe kon ik u nu tyding laten? ... Voorts van uws vaders vraeg geen enkel woord. Wanneer ik hem naer de reden van zyne strenge handelwys vraeg, antwoordt hy, dat hy my dezelve later zal doen kennen. Ik versta er niets aen: een vader zoo teder als er een wezen kan, die gestadig myne kinderachtigste wenschen zocht in myne oogen te lezen, my op eene zoo hartscheurende wyze behandelen! Want hy bedriegt zich over myne gevoelens niet: hy verstaet gemakkelyk, dat myne aenhoudende zuchten en getraen, meer dan eene enkele vriendschap doen kennen, en nogtans blyft hy my even streng bejegenen....’

[p. 20]

‘Ook onder andere opzigten, is hy op eene byzondere wyze veranderd. Altyd vol angst en onrust, beeft hy by het minste buitengewoon gerucht, spreekt hy van dieven en roovers, als of de stad er van krielde, en zou des avonds niet eer gaen slapen, voor hy zelf nagezien heeft of alles wel is gesloten. Het is Klara die my dit alles overbrengt. Gy weet wel, de lange afwezigheden waervan ik u wel eens sprak, welnu, zy worden daeglyks menigvuldiger. Soms is hy halve dagen weg, zonder dat iemand der huisgenoten hem heeft zien uitgaen. Op eens is hy weêr in huis, zonder dat men hem is gewaer geworden. Dit alles komt my als een droom voor. Ik kan my niet voorstellen, dat het wezenlyk zoo zy. Tot zelfs myne gewoone bezoeken naer St. Andries kerk zyn my verboden en het is slechts, op myn aenhoudend verzoek, van tot rust der ziel myner moeder zaliger gaen te bidden, dat hy my eindelyk toestond er onder zyne geleide te gaen. Daer ik byna zeker ben u daer te zien, heb ik Klara met myn briefje belast. Gave de hemel, dat zy het u koude bestellen. Het zou my een groote troost zyn, te weten dat gy in myne smart deelt... Vaerwel! ...’

Met blykbaer ongenoegen wierp Hochstetter

[p. 21]

het briefje op het kostelyk tapyt, dat de groote eiken tafel bedekte. Dan zich tot den jongeling keerende, namen zyne trekken eene min duistere uitdrukking:

- Edward, sprak hy hem by de hand nemende, gy ziet wel, dat alles nog niet verloren is: Katarina mint u altyd even zeer. - Maer haer vader! zuchte Edward. - Haer vader.... Ik wil u volgaerne bekennen dat ik ook niets aen zyn zonderling gedrag versta. Myn vriend, myn makker sints meer dan twintig jaren, my zoo eensklaps niet meer willen zien, geen handel met my meer willen dryven, zyne dochter beletten van ons iets te laten weten, en dit alles omdat ik my verstout, hem de hand zyner Katarina, voor myn eenigen zoon, voor myn Edward te vragen! En wat heeft zulks buitengewoons? Zyt gy niet beide, om zoo te zeggen, samen opgevoed? Of dacht welligt myn oude vriend dat gy altoos kinderen zoudt gebleven zyn? Ik toch niet. Ik wil u zelfs belyden, Edward, dat het zoo veel de vriendschep of de handelsvereeniging van Fugger niet is, welke ik betreur, als het schielyke omverwerpen der luchtkasteelen, die ik op uwen echt met zyne dochter bouwde. - Eilaes! waerlyk luchtkasteelen! - Nu, zoo ras geen moed

[p. 22]

verliezen, myn zoon! My dunkt niet dat gy hard hoeft te klagen: het meisje mint u, uw vader is uw vertrouwde, en niet tegenstaende het strenge gedrag van Fugger jegens Katarina, vindt zy toch middel u door hare dienstmaegd tyding te laten geworden; tyding wel is waer, die niet zeer troostend is, als die van u te laten weten, dat zy en hare Klara moeten opgesloten zitten. ‘Doch, voegt zy er zelve by, ik kanmy aen myn vader niet meer herkennen. By poozen is hy zoo ontsteld, zoo ongerust als of hy vreesde, dat men hem al wat hy bezit zal ontdragen.’ Nu, gy begrypt, Edward, dat die onnatuerlyke staet niet kan blyven duren; en zoodra Fugger van zyne ziekte hersteld is, vind ik in hem een vriend en gy een vader weder. En zeg my, waer zou hy eenen beteren schoonzoon vinden? Gy zult ryk zyn, myn zoon! onmetelyk ryk. - En, wat baet my zulks, vader, indien Fugger my zyne dochter niet wil geven: wat baten my dan al de rykdommen der wereld? - Rykdommen baten altyd, myn zoon! ... maer, hy zal u zyne dochter geven. En zoo hy niet... Hoor, Edward, sprak hy na een weinig stilte, zoudt gy het meisje zonder bruidschat willen? - o! Op het oogenblik vader: al ware zy zelfs zoo arm als

[p. 23]

het armste meisje van de straet, zou ik my nog gelukkiger, dan wie het ook ware, achten, zoo zy my slechts hare trouw schonk. - Welnu, laet my begaen, Edward; blyf gerust en vooral, breek my met uwe onmatige droefheid niet langer het hart; integendeel zyt vrolyk en welgemoed, want, ofschoon ik u geene valsche hoop wil geven, zoo ik Fugger eenigzins ken, zal de stap, dien ik nu nog wil wagen, hem een geheel ander man doen worden.

By het eindigen dezer woorden, vermaende hy zynen zoon de rust, die hy zeker hoogst noodig had, op zyne legerstede te gaen zoeken; wyl hy van zynen kant, voor Edwards geluk, eene laetste pooging wilde wagen. Na elkander de hand gedrukt en een hartelyk goeden nacht gewenscht te hebben, vertrokken zich beide op hunne kamer.

[p. 24]

III.

Op de Steenhouwersvest, in eene zael van het huis van Fugger, had, omtrent op het zelfde oogenblik, een tooneel plaets, dat, ofschoon met andere omstandigheden vergezeld, onder sommige opzigten, met het deze niet weinig betrekking had.

- Kind, sprak de oude Fugger tot zyne dochter, gy weet, hoe ik, sedert den dood van uwe moeder, niets dan u op de wereld heb bemind; hoe ik byna aen niets gedacht heb, dan door een altyd toenemend fortuin u, na myn afsterven, eene der rykste dochteren van geheel ons land te laten. Dit weet gy... Welnu, kunt gy dan voor my, die zoo veel voor u deed, niets hoegenaemd

[p. 25]

doen? Kunt gy aen my, die u nooit iets geweigerd heb, thans de gehoorzaemheid weigeren, die elk kind zynen ouderen verschuldigd is? - Ik heb u nimmer gehoorzaemheid geweigerd, vader, sprak het meisje op een vasten toon; en altyd zal ik trachten uwe bevelen, zoo veel het in myne magt is, na te komen. - Noemt gy dan gehoorzaemheid de liefde, die gy ondanks my, den zoon van Hochstetter blyft toedragen. - Vader! in 's hemelsnaem! gilde het meisje, wyl eene purperroode kleur zich over haer aengezigt verspreidde. - Oh! loochen het niet, ging de oude met meerder drift voort: gy mint Edward! gy mint hem, zeg ik u... - Welnu, ja! vader, sprak zy bevende, na een oogenblik stilte: ik min hem; macr kunt gy het my ten kwade duiden? Hebt gy my niet van myne tederste jeugd geleerd Hochstetter als uw vriend hoogachten en beminnen? en is het nu myne schuld, zoo ik met voor zynen zoon de zelfde gevoelens te koesteren, geëindigd heb met hem een warmer gevoel te wyden? - Eilaes! mompelde op eene onverstaenbare wyze Fugger, ik, oude dwaes! dit alles is myne schuld; maer... maer, zoo gy met een weinig toegevenheid, uw ouden vader kondet gelukkig maeken, vroeg hy luider? - U gelukkig maken, vader, ik versta u

[p. 26]

niet! Welk groot belang kunt gy er in stellen? ... - Welk belang, kind! welk belang? riep hy, wyl zyne trekken eensklaps eene uitdrukking aennamen, die zyne dochter byna verschrikte: zie, Katarina, vraeg myn leven, myn bloed en... laet hem! o ja, laet hem! ... schreeuwde hy als uitzinning's meisjes arm vastgrypende, ik smeek, ik bezweer het u... by den dood uwer zalige moeder, zeg my dat gy hem niet meer zult beminnen. - Onmogelyk! weende Katarina, onmogelyk! - o Zeg my, dat gy my nimmer zult verlaten, my altyd zult byblyven, ging hy zonder hare woorden gehoord te hebben voort... Gy zoudt immers myne dood niet willen? - uwe dood! ... vader! ... sprak het hopelooze meisje. - Myne dood, kind! ... vervolgde de onbarmhartige gryzaerd, hoor: uwe moeder heb ik ook, misschien te veel bemind; dan, haer verlies heb ik zoo veel niet gevoeld, daer ik my in het gedacht vertroostte, later in u haer levend evenbeeld aentetreffen. Deze hoop, Katarina, gy hebt my in dezelve niet te leurgesteld: in u heb ik myne geliefde Anna, met al hare vrouwlyke deugd, met blydschap weêrgevonden. Maer... door uw verlies myne dierbare ega, om zoo te zeggen, tweemael te verliezen; my, armen gryzaerd,

[p. 27]

alleen op de wereld te bevinden! ziedaer, het gene ik niet, ten tweedemael zou overleven; ziedaer, hetgene my alras ten grave zoude doen dalen. - Oh, vader! in 'shemelsnaem! ... - Ik weet wel dat gy my zeggen zult, dat uw gemael myn vriend is; dat hy u, misschien uit medelyden, zou by my laten; maer... het gedacht alleen van zyne magt over u, zyne magt, die vroeg of laet, u van myne zyde zou kunnen rukken, dit gedacht alleen, Katarina, was in staet, myn leven te verkorten... Welnu, ging hy met vreugd den indruk, dien zyne woorden op het meisje gemaekt hadden, bemerkende voort, welnu, Katarina! zoudt gy nu, door my, uw ouden zwakken vader, alleen op de wereld te laten, zyne dagen te willen verkorten op zyne laetste stonden met smart overladen? Zoudt gy hem by het denkbeeld zyner naderende dood, zyne dochter willen doen vloeken? - o Nimmer! neen, nimmer! viel zy hem snikkende te voet; vergeef my, o myn vader, vergeef my! ik wist niet dat myne liefde u zou den dood kosten... - Zoo heb ik eindelyk myne dochter wedergevonden... Sta op, myn kind! ween niet langer: het gedacht van uws vaders geluk, zal de smart uwer teleurgestelde liefdedroomen verzachten. Sta op; maer neen... blyf,

[p. 28]

blyf nog een oogenblik, vervolgde hy; en dan zyne beide handen op haer hoofd leggende: - De God, die zelfs een lang en gelukkig leven in deze wereld, en den hemel na den dood aen de ouderminnende kinderen belooft, sprak hy zyne oogen ten hemel heffende, die God zegene u, myne dochter, zoo als ik u heden zegene... en geve u al de vreugd, die uwe kinderliefde my op dit oogenblik doet smaken... -

Hy schelde. Klara verscheen: - Gelei de jongvrouw, sprak de gryzaerd. - Weenend viel Katarina hem nogmaels om den hals en haestte zich door de dienstmaegd ondersteund met zwakke schreden het vertrek te verlaten.

Luisterend bleef Fugger aen den ingang zyner kamer staen: zyne wezenstrekken glansden met een wonderlyken en schier zegepralenden glimlach. Wanneer hy eindelyk de twee vrouwen niet meer hoorde, trad hy terug binnen:

- Indien echter het meisje eens van voornemen veranderde, morde hy na eenige stonden sombere mymering! ... Indien zy my later eens dwong in haer huwelyk toetestemmen, ging hy levendiger voort! Wat dan begonnen? ... Weigeren? ... Onmogelyk! ... Hier... vervolgde hy, een ontvouwen schrift uit eene lade zyner schryf-

[p. 29]

tafel nemende, hier is die noodlottige uiterste wil! Hier staet het duidelyk door de hand myner zalige vrouw geschreven, dat ik my, wanneer myne dochter twintig jaren heeft en wil, van de helligt myner schatten ten haren voordeele moet ontblooten! ... Ha! zy kende my niet, myne gade! Zy wist niet dat geld, goud, dat die schatten myne ziel, myn leven, myne zaligheid waren! ... Doemnis! Zy wilde! ... Een ander zou dit zoo behendig, met zoo veel arbeids gewonnen goud in zyne magt hebben! Een ander zou op zyne beurt die duizenden regeren, welke ik tot hiertoe alleen bestuerd heb! ... Vermaledyding! ... Ik zou my niet meer aen het hoofd van zoo vele miljoenen kunnen gelooven! My dagelyks by het gezigt dier opeengestapelde goudhoopen niet meer kunnen verlustigen! Haer de helligt moeten afstaen! Neen! ... Nimmer! Eerder... geloof ik... wilde ik haer dooden! sprak hy met een afgrysselyken gryns... Maer neen, zy zal niet trouwen, ging hy bedaerder voort, zy hceft het my beloofd; en toch... heb ik het schrift niet in myne magt? ... Ja, maer Hochstetter! ... hy heeft er ook een! o, Hy weet zeer wel wat hy doet! Myne dochter voor zyn zoon! ... Ha! de ellendeling! zoo myne vriendschap misbruiken... Het

[p. 30]

roept den hemel om wraek. En ik zelf, oude dwaes, heb ik niet als een ongelukkige gehandeld? Hun myne Katarina vertrouwen... Oh! het is om razend te worden!

Onder het uitspreken dezer laetste woorden, liet hy zich neêrslachtig in een zwaren eiken leuningstoel nedervallen, en bleef zoo roerloos mymerend, en een marmeren beeld gelyk, eenen geruimen tyd zitten.

[p. 31]

IV.

Omtrent eene uer later, en wanneer hy oordeelde, dat het geheele huis zich tot de rust had begeven, stond Fugger eensklaps regt, ontstak een slach van houten lantaern, welke slechts van den eenen kant een zeer doof licht verspreidde, nam uit eene verborgene schuif zyns lessenaers een kleinen sleutel en opende zoo stil mogelyk zyne kamer. Na zich nogmaels te hebben verzekerd dat alles sliep, trad hy behoedzaem, en zonder zich het minste gerucht te veroorloven, naer beneden. In den wyden gang zyner wooning aengekomen, onderzocht hy eerst zorgvuldig of men de straetpoort wel degelyk had verzekerd, opende dan zachtjes eene deur op het einde van

[p. 32]

den gang, en stapte met verhaeste treden den trap af, die naer de kelders geleidde.

Het kostelyk gebouwde huis zeer groot en ruim zynde, hadden ook de kelderingen onder hetzelve eene niet onaenzienlyke uitgestrektheid, die zeker aen iemand, niet gewoon den doolhof van derzelver menigvuldige afdeelingen dagelyks te bezoeken, niet gemakkelyk om te doorloopen zou hebben geschenen. Met vaste, hoewel altyd nog verhaeste treden, spoedde zich echter de oude door verscheiden dier onderaerdsche kamers, tot hy eindelyk in den laetsten van allen stil hield. Hier leende hy nog eens met alle aendacht het oor, of hy welligt geen gerucht, hoe klein ook, kon gewaer worden; dan alles bleef dood. Stilzwygende opende hy nu den dieven-lantaren, en ontdekte by het meer heldere licht, in eenen hoek van den kelder, eene zoo goed verborgen yzeren deur, dat welligt niemand dan hy, die het geheim kende, ze kon ontdekken. Doch nauwelyks had de koopman den sleutel in een klein rond plaetje, dat zich op dezelve bevond rondgedraied, of de zware deur liet zich grynzend op hare leden bewegen, en Fugger trad in het hem alleen bekende vertrek. In zyne overyling vcrgat hy zelfs den sleutel van de deur te

[p. 33]

trekken, en deed deze door eene ligte aenraking onwetens met een dof gerucht achter hem toevallen. De slag weêrgalmde geheel de onderaerdsche wooning rond. Een oogenblik later echter was alles weêr in de doodsche stilte teruggekeerd.

Des anderendaegs al vroeg in den morgen bood zich Hochstetter ten huize van Fugger aen. De brave vader, die Katarina als zyne dochter minde en die gedurende de lange jaren hunner handelsbetrekkingen gelegenheid genoeg had gehad om de byna door niemand gekende zwakke zyde zyns ouden vriends te leeren kennen, kwam hem voorstellen, van het meisje, zonder bruidschat, met zynen Edward te vereenigen, en zonder dat een van hen beiden aenspraek op het erfdeel der moeder, vóór des vaders dood kon maeken. Nu twyfelde de edelmoedige man geen oogenblik of het huwelyk zou zonder uitstel worden gesloten. Dan, Fugger werd niet gevonden. Zyne huisgenoten, voor wie reeds de herhaelde afwezigheden huns heers geen nieuws meer waren, baden den ryken Duitscher, later op den dag wedertekeeren. Zoo deed hy; doch van Fugger, geen de minste tyding. Daer zyn afwezen nog nooit zoo lang geduerd had, begon

[p. 34]

het nu eerst onrust te baren; en toen men hem geheel den dag niet ontmoette, klommen weldra die onrust, de vrees en het achterdenken ten hoogsten top. Byzonder hield er Hochstetter nu op aen, om de jonkvrouw te spreken; en de bekommering over 's meesters afwezen grooter zynde, dan de eerbied voor de door hem gegevene bevelen, maekten de dienstboden geen de minste zwarigheid om aen zynen wensch te voldoen. Regt hartelyk was de ontmoeting van Katarina en den koopman, en wyl de buitengewoone droefheid van het meisje, haer tot het nemen van de noodige maetregelen onbekwaem maekte, besloot zy de zorg der opzoekingen en naspeuringen, aen haer ouden vriend overtelaten. Gewillig nam deze, die belangryke taek op zich, en deed al wat hem mogelyk was, om ten minsten iets van die zonderlinge verwydering te vernemen. Dan al zyne moeite was vruchteloos: geen sterveling die hem van Fugger het minste spoor kon kenbaer maken.

Niet min zonderling kwam het aen Hochstetter voor, dat men van al de schatten, die hy wist in Fuggers bezit te zyn, schier niets merkweerdigs kon ontdekken. Deze omstandigheid deed aen velen denken dat het de slechte staet zyner

[p. 35]

handelszaken was, welke den Duitscher tot eene schielyke verdwyning, ja misschien wel tot eene zelfmoord, hadden doen besluiten. Doch Hochstetter wist te wel hoe verbazend groot Fuggers rykdommen waren om zich door eenig gerucht van dien aerd te kunnen laten misleiden. Althans, het zekerste van al was, dat de rykaerd en met hem zyn onmetelyk fortuin verdwenen waren en dat Katarina een zeer middelmatig ryk, om niet te zeggen gering, ouderloos meisje was geworden. Dit belette Hochstetter nogtans niet haer, na een geruimen tyd op tyding gewacht en zynen ouden vriend betreurd te hebben, aen Edward uit te huwen; want omtrent een jaer, na het verdwynen van Fugger, bediende de Eerweerde heer pastor der parochie van St. Andries het heilig Sakrament des huwelyks aen deszelfs dochter en aen den zelfden jongeling, die eens wanhopend de kerk verlaten had, om over zyn ongelukkig lot op de straet in veiligbeid te kunnen weenen.

Misschien ware de echte oorzaek van het verdwynen van Katarina's vader voor altyd een geheim gebleven, had niet het toeval alleen, gelyk gewoonlyk, het zyne toegebragt om alles zeer klaer uit te leggen. Zie hier op welke wyze. Of-

[p. 36]

schoon Edward na het voltrekken zyns huwelyks met zyne bruid by zyn vader was blyven woonen, had hy echter het huis op de Steenhouwersvest, uit eerbied voor de gelukkige dagen, welke hy er weleer in zyne jeugd aen Katarina's zyde gesleten had, behouden, en niet zelden gebeurde het zelfs dat hy en zyne gade aldaer aen de gedagtenis van den ongelukkigen Fugger eenige stonden kwamen wyden. Vooral was de groote hof die zich achter het huis tot tegen de Augustynstraet uitstrekte hun boven alles dier. Immers waren de boomen die er toen nog stonden meermalen getuigen van hunne onnoozele kinderspelen en later van hunne ontwikkelende liefde geweest; geen wonder dus zoo beiden een rein genot in het versieren en onderhouden van den hof vonden. Eens dat Edward in denzelven het graven eens vyvers niet verre van de wooning had geboden, kwam een der werklieden hem aenkondigen, dat hy en zyne gezellen, omtrent drie voet in den grond eene welving hadden ontdekt, die hun een slacht van kelder scheen te moeten aenduiden. Nieuwsgierig gebood hy voorttegaen, om te zien wat onder het welfsel zou te voorschyn komen. Weldra ontdekte men inderdaed een kelder. In denzelven bevonden zich zulke

[p. 37]

verbazende en ongelooflyke schatten in gouden en zilveren speciën en andere kostbaerheden op een gestapeld, dat er genoeg scheen om een geheel koningryk te koopen. Te midden van deze en juist vóór eene onbeweegbaer zware yzeren deur, die in de andere kelders van het huis leidde, vond men op den vloer een dor en reeds van alle vleesch ontbloot menschen rif, waerin men uit hoofde van het gene wy vroeger van het schielyke verdwynen des gryzaerds verhaelden, het overschot van den onuitsprekelyk ryken Fugger meende te erkennen.

Te Antwerpen wordt een ryk gierig mensch nog weleens een ryke Fokker genoemd. Wanneer men naer de oorzaek dier anders onverstaenbare uitdrukking verneemt, wordt de geschiedenis van den koopman Fugger verhaeld. Met gaet nog verder: men toont zelfs de plaets waer zyne wooning stond; want wie is de Antwerpenaer die het Fokkershuis op de Steenhouwersvest niet zou kunnen aenwyzen.