Kronyken der straten van Antwerpen. Deel 1

[p. 43]

Johan Bode.
(1389.)

Slechts aen u is 't, God almagtig,
Dat de wrake toekomt, gy
Hebt voor allen, naer verdiensten,
Sprak hy, straf of medely.

p.f. van kerckhoven.

I.

Onder diegenen zelfs, die den oorsprong van den naem Antwerpen aen het overbekende sprookje van den reus Druon Antigoon toeschryven, treft men verschillende gevoelens aen, omtrent de wyze, waerop die gevreesde dwingeland werd overwonnen. Eenigen, gelyk

[p. 44]

ieder weet, schryven zyne neêrlaeg toe aen zekeren Salvius Brabo, een bloedverwant van Cesar, die als landvoogd voor de Romeinen, later deze landen, naer zynen naem, Brabant deed heeten. Anderen integendeel zeggen dat hy op de volgende wyze omkwam.

Bode, Aleins, Hoboken, Wilmars, Volckaert, Pape en Impeghem, dit waren de namen van zeven dappere jongelingen uit de omstreken, die sints lang hadden besloten hun land uit de bloedige dwinglandy van Antigoon te verlossen, en hiertoe slechts eene gunstige gelegenheid afwachtten. Eer zy echter tot hun oogmerk konden geraken, kwam inderdaed Salvius Brabo naer de Burgt, om het monster aftemaken. Bevreesd dat de eer dier gewigtige onderneming hun mogt ontgaen, wendeden zich de jongelingen tot den Romein, met verzoek van die lastige taek aen hen te laten. Gewillig stemde Brabo hierin toe, en beloofde zelfs, hen, ingeval van het mislukken hunner verdienstvolle pooging, niet ongewroken te laten.

Met vreugd haestten zich nu de zeven dapperen, alles tot den gevaerlyken togt te bereiden. Zy bevrachtten een vaertuig met de meestgewilde koopwaren welke het land destyds opleverde,

[p. 45]

verstaken zich op éénen na in het onderste van het schip en voeren welgemoed de Schelde af. Voor de Burgt aengekomen, hielden zy stil als om naer gewoonte den reus de helft hunner lading voor tol te schenken; en juist wyl deze zich met het overzien zyns deels bezig hield, deed hy die boven op het scheepje gebleven was een teeken, de zes overigen traden te voorschyn, overvielen Antigoon en lieten hem dood op de plaets liggen.

Het gerucht dier onverwachtte overwinning zich weldra onder de strandbewooners verspreid hebbende, trad Brabo, van eene menigte volks verzeld, op den oever der rivier. Hy hieuw den reus de hand van het lyf, wierp ze in de Schelde en deed aldus de toekomende stad Hantwerpen noemen. De zeven overwinnaren werden door hem geadeld en tot na hunne dood door het volk met eerbewyzen overladen. Het is aen hen dat de zeven eerste adelyke geslachten te Antwerpen, hunnen oorsprong waren verschuldigd.

Het is onze taek niet, hier een gevoelen omtrent de eene en de andere dezer uitleggingen, zoo min als over het sprookje zelve te uiten. Anderen genoeg hebben over deszelfs waerschynlykheid, en over die van het meermalen her-

[p. 46]

haelde Aen 't werf en Aenwerp geschreven. Dit alleen zullen wy hier byvoegen, omdat niemand, gelooven wy, ons zulks kan betwisten, dat van de vroegste tyden de nakomelingen dier zelfde zeven edele stamvaders de eerste plaets tusschen den antwerpschen adel bekleedden en de stad byna uitsluitelyk onder hen de eerste en belangrykste ambten verdeelden.

Een der doorluchtigste dezer zeven adelyke geslachten, was ongetwyffeld het gene van Bode. Men hoeft slechts den lyst der antwerpsche magistraten en de huwlyksverbindtenissen, welke het met de oudste en aenzienlykste huizen sloot, nategaen om er zich ten vollen van te overtuigen. Johan Bode vooral, die in de laetste helligt der XIV^e eeuw leefde, en zoo wel om zyne dapperheid in den kryg als om zyne behendigheid in de ridderspelen een alom befaemd edelman was, had den roem zyns huizes ten hoogsten top doen steigen.

Het slot van dien wyd en zyd bekenden ridder, stond omtrent op dezelfde plaets waer wy nu nog de Keizerstraet zien. Twee of drie honderd stappen digter by de stad, bevond zich een ander en niet min achtingswaerdig kasteel, met hooge gekanteelde muren, breede grachten, to-

[p. 47]

rens, lange sombere vensters, kykgaten en zware valbrug voorzien, gelyk het een middeleeuwsch kasteel betaemde, en sedert onheuchelyke tyden werd dit laetste door eene andere doorluchtige familje, met name Van den Wyngaerde bewoond. Sommigen willen dat het van deze familje was dat de Wyngaerdpoort en bygevolg de Wyngaerdbrug en straet haren naem hadden gekregen. Derzelver hoofd, Joost Van den Wyngaerde, de tydgenoot van evengemelden Johan Bode, was mede een reeds bejaerd edelman, die, door verscheiden vrome daden, niet weinig aenzien by zyne oude wapenmakkers en weldenkende medeburgeren had verworven. Dat zyne immer onbesproken deugd hem zelfs de gunst des vorsten, die toen het land regeerde had verkregen, blykt hieruit dat hy door des zelfs wil tot Amman der stad was verkozen geworden.

Naer het voorbeeld van eenige hunner voorvaders, koesterden deze twee edelen voor elkander eene opregte vriendschap. Beiden waren zy groote liefhebbers van de jagt, en een hunner meest geliefkoosde vermaken was, in het naerhuiskeeren over de zoo schitterende feiten hunner jeugd te redekavelen. Zekeren

[p. 48]

dag dat zy zich tot aen zonnenondergang hadden verlustigd, keerden zy weêr al pratende over hunne heldendaden, naer hunne kasteelen terug. Ten einde met zoo veel te meer vryheid aen hunne gewoonelyke gesprekken den vollen toom te kunnen geven, hadden zy elk van zynen kant, hunne knapen en dienaers vooruit gezonden, en nu ging men er frisch op los om de eene den andere zoo veel krygsverrigtingen optenoemen als men zich maer kon herrinneren.

Omtrent een boogscheut ten oosten van het kasteel van Johan Bode bevond zich een modderachtige poel of gracht, uit hoofde der menigvuldige puiten of vorschen die 'er zich in bevonden, onder den naem van Vorschenpoel of Paddengracht bekend. Hier scheide zich de weg in twee deelen. Het eene links geleidde tot het slot van Bode, het andere westwaerts, bragt den reiziger tot voor de valbrug van het kasteel van den Amman.

Niet lang nu wachtten de twee ridders om by de Paddengracht aentekomen. Na zich onderling de hand te hebben gedrukt, nam ieder de naer zyn slot geleidende bane. Doch nauwelyks is Bode een twingtigtal schreden gevoorderd of eensklaps hoort hy een verdoofden gil, gevolgd

[p. 49]

van een gerucht volmaektelyk den val van een zwaer lichaem voorstellende. Verwonderd keert hy op zyne stappen terug, en door zwakke klaegtoonen en gekerm geleid, slaet hy den anderen weg in. Niet verre van de gracht bevond zich een klein en digt begroeid boschje. Zoo veel de schemering het hem kan toelaten, ziet hy van verre uit hetzelve twee persoonen, als het ware, de vlugt nemen en ras uit zyne oogen verdwynen. Hy nadert met angst, altoos door het kermen geleid, en vindt eindelyk te midden van de struiken den in zyn bloed badenden, vermoorden Amman zieltogend liggen. Hy rigt hem op, tracht, zoo veel het in zyne magt is, het bloedstorten te stuiten; maer te vergeefs. Een tiental diepe en schier alle doodelyke dolksteken maken alle zyne poogingen vruchteloos. Slechts éénmael nog opent de gryze Amman de oogen, slaet zyne stervende blikken op zynen vriend, en sterft met den naem Van Wyneghem op de lippen.

Nu ging als een licht voor de oogen van den ridder op. Met weinig moeite herrinnerde hy zich eene toen kortelings voorgevallen gebeurtenis, en twyfelde geenszins, of zyn edele vriend was het slagtoffer zyner menschelykheid en zyner regtvaerdigheid geworden, en zie hier op welke wyze:

[p. 50]

De heeren Van Wyneghem, waren van over lange jaren voor hunne kleinachting en onmenschelykheid jegens hunne arme vassalen bekend. Geeraert Van Wyneghem, de toenmalige heer der vryheid van den zelfden naem, had vooral de grootste blyken van barbaerschheid ten opzigte zyner ongelukkige laten gegeven. Eenigen van dezen hadden zich in hunne wanhoop tot den Amman gewend, die menschlievend genoeg was om den vryheer, inweerwil zyns verheven stands, de krachtigste vermaningen over zulk gedrag te doen. Dit had dezen zoodanig tegen hem verbitterd dat hy besloten had hem op de eene of andere wyze van kant te helpen. Hy kende de gewoonte van Van den Wyngaerde, van 's avonds nog al laet van de jagt te keeren, al te wel, om dezelve niet waertenemen. De dienaren, die de beide vrienden gewoonlyk vergezelden, hadden hem tot dan toe belet zyn laeg en eens edelen ridders onwaerdig voornemen uittevoeren. Maer dien dag had het vooruitzenden der dienaers hem eindelyk maer al te wel in zyne barbaersche poogingen doen gelukken.

Op minder dan een oogenblik had zich de gryze ridder dit alles herrinnerd. Dan, de yslykheid van het voorval deed hem hetzelve byna

[p. 51]

als een droom beschouwen, en eene poos lang bleef hy het ontzielde lichaem schier beweegloos aenstaren. Eindelyk ontwaekte hy uit zyne mymering. Met een diepe zucht vatte hy het lyk, torschte het op zyne schouderen en droeg het zelf tot op den burgt van den ongelukkigen Amman.

[p. 52]

II.

Men zou zich grovelyk vergrypen, zoo men zich de Groote-Markt ten dien tyde van dezelfde uitgestrektheid en het zelfde voorkomen verbeelde als de tegenwoordige. Het Stadhuis, een zonderling en overoud gebouw, stond toen omtrent op dezelfde plaets waer nu de Paerdenstraet is. De voorgevel, die juist tegen over de Braderystraet gaf, was met getraliede vensters en een slach van kleine torens voorzien, die het veel overeenkomst met onze gevangenis het Steen gaven, gelyk deze nog voor eenige jaren bestond. Een zeker aental blauwstee nen trappen geleidden tot den ingang, die zich nevens de Hoogstraet aen de linker zyde van het

[p. 53]

gebouw opdeed. Ter rechterzyde, nevens 'den doorgang die naer de Suikerrui geleidde, bevond zich eene kleine overdekte zitplaets voor de regters, die aldaer het Maendagsche-regt kwamen uitoefenen. Tusschen die regtsbank en den ingang van het Raedhuis kon men door een klein venstertje, slechts een of twee voeten boven den grond verheven, en met eene goede, zware yzeren tralie voorzien, het tydelyk verblyf der poorters betrachten die zich om de eene of andere weinig gewigtige reden, door het magistraet eene tydelyke schuilplaets deden verzorgen. Zoo men hierby voegt, dat rondom het aloude Paleis der vryheid en der menigvuldige voorregten onzer gemeente, de overige gebouwen en huizingen der Markt zich in eenen byna volmaekten halven kring schaerden, zal men, denken wy, zich omtrent een juist denkbeeld kunnen vormen, van de gesteltenis en het voorkomen van de belangrykste onzer openbare plaetsen voor het tydstip waerop de woede der Spaensche muitelingen een gedeelte der stad in assche legde.

Den 12^en september van den jare 1383 leverde de Groote Markt een zeer ongemeen schouwspel op aen de verwonderde Antwerpenaren. Al de straten die tot dezelve geleidden waren, behalven

[p. 54]

de Zilversmidstraet, afgesloten, als of men allen doortogt wilde beletten. Voor het stadhuis was een sterk getimmerd en met tapyten behangen estrade opgeslagen, het welk niet dan tot zitplaets voor het magistraet en andere voorname persoonen scheen te kunnen dienen. In het midden van de markt zelve had men met eene omheining van in den grond gehechte palen eene zekere ruimte willen voorbehouden. Al de Gildebroeders waren in de wapens en eene ontallyke menigte vervulde niet alleen de vensters der huizen, maer zelfs de Groote Markt en de omliggend straten.

Onder de menigvuldige groepen die zich met redeneren over deze zonderlinge toebereidselen bezig hielden, was het niet moeilyk aen het vuer, waermede de poorters, die denzelven samenstelden, zich onderling schenen toetespreken, er eenen te onderscheiden die inderdaed de aendacht tot zich trok van al wat zich daer omtrent bevond. Vooral muntte een zware blonde gezel, dien men aen zyn lederen schootsvel, opgestroopte hemdmouwen en de zwarte tint, die zich op zyne bloote armen en aengezigt vertoonde, gemakkelyk voor een smid kon herkennen, boven alle de anderen uit, door de ernstige

[p. 55]

redenen waermede hy, onder het maken van vele krachtvolle bewegingen, zyne toehoorderen onderhield.

- De oude schildknaep van den overleden Amman, de Heer heeft zyne lieve ziel! riep hy byna luidkeels, is een man die niet bekwaem is om eenen arm van eenen vinger te maken: ik wil zeggen dat hy nooit iets van het zyne zou doen by al wat hy u vertelt; welnu, hy heeft het my zelf gisteren en wyl ik de wapens van ridder Bode aen het schoonmaken was, in myne smis nog gezegd, dat het niemand dan de ruwe Van Wyneghem kon wezen.

- Maer hoe kon hy zulks weten? vroeg een klein mager manneken, dat men aen al het bont dat zyne kap en muts versierde ten minsten voor een bontwerker zou genomen bebben.

- Hoe hy het kon weten, hernam de smid, heel gemakkelyk. Vooreerst het is bekend dat hy Van den Wyngaerde zyn ambt benydde, en daerby....

- Daerby? vroegen al de omstaenders nieuwsgierig en de koppen digter by den redenaer stekende.

- Daerby, ging hy, minder luid en na behoedzaem te hebben rondgezien voort; het

[p. 56]

schynt dat wel al onze edelen niet van het gedacht zyn dat God hen van andere stof maekte als ons; want de Amman, zegt men, moest dit zelfs eens duchtig aen Van Wyneghem hebben doen verstaen. Deze was daerop kwaed geworden.... en.... gy weet allen dat de gramschap een van de zeven zonden is die het begin en de oorsprong....

- Maer dit alles geeft toch geene zekerheid, viel hem de bontwerker in de reden.

- Dat geloof ik gaerne, hernam de gezel... Zekerheid! ... Denkt gy dat het zou noodig geweest zyn de straf van den misdadige aen de beslissing van een Oordeel Gods te laten, zoo men zekerheid had; neen, vriend, zoo niet. Maer zie hier de zaek. De moord is by avond en niet verre van de Paddengracht geschied: er waren geene getuigen. Ridder Bode beschuldigt Van Wyneghem. Deze loochent. Nu blyft er niets meer, dan de waerheid door een Oordeel Gods te onderzoeken; en daer Van den Wyngaerde geene zonen had, en Bode zyn beste vriend was, is het deze die zich derwyze met de wraek heeft belast.

- Ik geloof dat hy een ruwen tegenstrever zal hebben, sprak iemand van de toehoorders.

[p. 57]

- Gelukkig dat de ridder nog al van geen klein gerucht vervaerd is: hy was een vroom man in zynen tyd, antwoordde een gryzaerd.

- Waer mogen zy dan toch zoo lang blyven? vroeg de kleine bontwerker.

- Zy zyn tegenwoordig nog in de Burgtkerk bezig met misse te hooren, sprak weder de smid. De gryze Dirk, de schildknaep waer ik u even van sprak, heeft my al die plegtigheden uitgelegd: vooreerst....

Hier onderbrak een dof en verward geruisch eensklaps den spreker. Daer zyn zy! ... klonk het geheel de Markt rond, wyl de menigte hare begeerige blikken op de Zilversmidstraet rigtte. Weldra verscheen inderdaed de stoet. Voorop traden een hoop gewapende Gildebroeders. Deze werden door de twee strydende ridders te paerd en van het hoofd tot de voeten met yzer en stael overdekt, opgevolgd. Na hen kwam het Magistraet, door den Markgrave, als vertegenwoordiger des Hertogs van Brabant, voorgegaen en door een aental roeidragers en andere geregtsdienaren opgevolgd. Een tweede hoop Gildebroeders sloot den optogt.

Te midden van de Markt aengekomen, plaetste zich de overheden op het estrade. De Gilde-

[p. 58]

broeders schaerden zich rond het strydperk in goede orde en, na ieder afzonderlyk op het Heilig Evangelie gezworen te hebben dat de zaek, waer voor zy gingen stryden, regtvaerdig was, namen de ridders tegenover elkander plaets in de omheining.

De schildknapen bragten hun nu spoedig hunne speren, schilden en helmen aen. Een der Schepenen las met luider stemme een plakkaert voor, de regels inhoudende van het gevecht, en den poorteren op dezwaerste straffen verbiedende het minste geluid uittegalmen in het voordeel van eenen der beide stryders. Wanneer hy geeindigd had, voegde hy zich weder nevens zyne ambtgenoten.

Het volk nam dit alles in de diepste stilzwygenheid waer. Ofschoon weinigen over de geregtigheid der zaek van eenen der twee edelen konden oordeelen, waren nogtans aller beden en wenschen voor den vromen Bode, aen wie, gelyk wy gezegd hehben, een vleklooze levensloop sedert lang den eerbied en de achting zyner medeburgers had verworven. Slechts eenige edelen van zyne vrienden hielden het met den onmenschelyken Van Wyneghem. Voor het overige waren de kansen der twee stryders omtrent de zelfde; want zoo de laetste jonger en star-

[p. 59]

ker was dan zyn tegenstrever, had deze op hem het voordeel van veel behendiger in den wapenhandel en vooral eene groote ervarenheid in dit slach van gevechten te hebben verkregen.

Na eenige oogenblikken ongeduldige afwachting van den kant der aenschouwers, stond eensklaps de Markgraef regt en wierp naer het overoud gebruik de handschoen van den beschuldiger Johan Bode in het perk. ‘Doet uwen pligt, ridderen!’ weergalmde de stem des Schepenen, en beiden vlogen ongestuimig met gevelde speer tegens elkander aen. De schok was zoo geweldig dat niet alleen de speren in splenteren wegvlogen, maer zelfs de stryders ontzadeld van hunne paerden in het zand der renbaen rolden. Spoedig waren zy echter beiden weêr op de been, trokken hunne slagzwaerden en vielen even verwoed elkander op het lyf. Eenigen tyd streden zy nu, zonder dat de eene iets op den andere scheen te winnen; doch eindelyk bemerkte de hygende menigte met angst dat Bodes arm vermoeide en hy de slagen zyns vyands met minder vuer scheen te beantwoorden. Dit gezigt scheen de krachten van Van Wyneghem te verdubbelen. Nog heviger dan te voren deed hy zyn zwaerd op den helm en het harnas des

[p. 60]

gryzaerds neêrbonsen. Gedurig meer en meer verzwakt, kon deze met moeite nog de slagen afweren. Een oogenblik zelfs was hy zoo afgemat dat hy schier de kracht niet had zyn zwaerd tot zyne verdediging in de hoogte te brengen. Van dit oogenblik gebruik makende, hief Van Wyneghem het zyne met geweld op en liet het juichend, als of hy reeds overwonnen had, nederdalen. Gelukkiglyk had Bode tegenwoordigheid van geest genoeg om den vreesselyken slag te ontwyken. Het zwaerd, kloof sissende de lucht en zyn vyand storte door het geweld waermede hy het voortdreef op den grond. Deze vervaerlyke val gaf den gryzen ridder zyne uitgeputte krachten weder. Snel als de bliksem wierp hy zich op den verslagen, zette hem zyne knie op de borst en dreigde hem met zyn dolk te doorbooren, ten ware hy zynen moord bekende. Razende poogingen om zich aen de ysselyke knelling des ridders te ontwringen, waren zyn eenigste antwoord. Een oogenblik later werden zyne bewegingen minder hevig. Eindelyk hielden zy geheel op. De gryze vriend des vermoorden Ammans had zyn dolk tot aen het gevest in den strot van Van Wyneghem geplant.

[p. 61]

III.

Drie jaren zyn sedert den dood des Ammans verloopen.

Wy zyn in de wooning van heer Godevaert Van Immerseele, een der prachtigste antwerpsche jonkers.

Het is feest in de adelyke wooning. De ridderzael dreunt en weergalmt van de verwarde vreugdekreten der tallyke gasten. De kostelykste wynen stroomen by plassen over de rykelyk toegediende tafel. Eene menigte vassalen en dienaers verdringen elkander met nieuwe spyzen, en versche gerechten aen elken ingang. Een aental uitgelezen muzykanten streelen by tusschenpoozen door het zoet geluid hunner speeltuigen de ooren der ridderen met de lieffelykste gezangen.

[p. 62]

De Gastheer, een schoon en bevallig jongeling, zit den disch voor. Aen weêrszyden heeft hy nevens zich twee niet min aenzienlyke jongelingen. Het zyn de twee gebroeders, Niklaes en Johan, de zonen van wylen Geeraert, vryheer van Wyneghem, wien eenige jaren te voren het Oordeel Gods door de hand van den dapperen Johan Bode, als pligtig van moord, met den dood heeft gestraft. De overige feestgenoten zitten zonder eenig onderscheid nevens elkander langshenen de kunstig, gewrochten eiken tafel. Lieve blonde paedjes, met lange tot op de schouders vallende lokken, nemen de minste beweging waer om overal de gouden en zilveren bekers en kelken, zoodra zy geledigd zyn, tot over de randen te vullen.

Een belangwekkend jongeling, met treurigen doch fieren blik en edele wezenstrekken, houdt zich nevens heer Godevaert Van Immerseele. De kleur zyner kleeding en het wapen der Van Wyneghems, dat hy op de borst draegt, doen vermoeden dat hy die edele familje toebehoort. Het snaertuig, dat hem aen den gordel hangt, duidt klaerlyk het beroep van spreker aen. Op een gegeven teeken des Gastheers houdt al overige muzyk op, de gasten zwygen, en eene diepe

[p. 63]

stilte heerscht door het geheele vertrek. De oudste Van Wyneghem doet een teeken, de jongeling grypt en stemt zyne harpe, en zingt:

Ghestadighe minne draeghe ick altijt,^(*)
Dies lijdet mijn herte pijn.
Mocht ick noch zijn van haer verblijt,
Hoe vrolick soude ick sijn!
Tot haer soude ick my keren,
Gheen ander lief begheren,
Want sij is die allerliefste mijn.

Ist niet een druckelick leven,
Te derven die ick min?
Ick hadder my toe begheven,
Ick en was niet dan een kint;
Ick dedet in corter uren,
Dat ick langh moet besuren,
Eilaes, ick was so seer verblint!

Doen ick laeste met oghen aensach,
Die myn harteken heeft bevaên,
Doen was ick vrolick nacht en dach,
Ende nu ist al ghedaen.
Van haer ben ick gescheiden,
Alle druck moet ick verbeiden,
Ick mach wel treurich gaen.

(*) Zie F.A. Snellaert, Verhandeling over de Nederlandsche Dichtkunst in België.

[p. 64]

- Goddelyk! ... Schoon gezongen, Johan Winken! riepen allen den spreker toe, die, fier van door zyn gezang den geestdrift te hebben opgewekt, zich heuschelyk boog.

- Men ziet wel dat hy het geluk heeft gehad den edelen Bode te dienen, sprak heer Albrecht Van de Werve.

- Het geluk! ... morde de spreker met een bitteren grimlach.

- Den edelen Bode! fluisterden nydig de beide broeders Van Wyneghem elkander toe.

- Daer, dichter! sprak de gastheer, Johan Winken een zilveren kop met wyn reikende, ledig hem op de genezing van uw hartewee, den beker schenk ik u op den koop toe.

- Ik twyfel nogtans of de schoone, die u zoo veel doet lyden, zoo beminnelyk als de myne kan wezen, sprak lachend Van de Werve, hem eene beurs toewerpende.

- Ik denk ze schooner, antwoordde de zanger, na te hebben gedronken, den beker en de goudbeurs tusschen zynen gordel plaetsende.

- Gy zyt vermetel, vassael! sprak weder de jonker. De myne noemt zich freule Aleide Van Halmale! ...

- Aleide Van Halmale...! ..... Gy liegt als

[p. 65]

een verrader...! schreeuwde, bleek van ontsteltenis Niklaes Van Wyneghem, naer zyn geweer grypende.

- Ellendige....! sprak schaemrood de andere, zoo een verachtelyke medevryer als gy my kon honen, ik zou u dit woord duer betaeld zetten.

Twintig dolken fllikkerden nu te gelyker tyde aen al de hoeken der tafel. Elk der twee ridders zyne vrienden en vyanden in het gezelschap hebbende, waren al de aenwezigen ook in twee partyen verdeeld, die dreigden op korten tyd de luidruchtige vreugdekreten, in afgrysselyke vloeken en moordgejammer, en de plassen wyns in stroomen bloeds te doen veranderen; ware ridder Van Immerseel niet tusschen beiden gesprongen, om hun donderend toe te roepen:

- Welhoe, Heeren! ... Op myn slot! ... Is het aldus dat gy myne gastvryheid beloont! ........ Uw gedrag is niet alleen eens ridders, maer zelfs eens onedelen laets onwaerdig!

- Bloed alleen kan dien hoon uitwisschen! schreeuwden ongestuimig de Van Wyneghems.

- Bloed! .... hernam de Gastheer... Bloed! .... En waerom geen eerlyk tweegevecht, liever dan u hier onderling, als duitsche soldenieren en roovers, te vermoorden?

[p. 66]

- Juist! spraken eenstemmig al de ridderen, een duchtig, een openbaer tweegevecht.

- Oogenblikkelyk, riep Van Wyneghem.

- Nimmer!.. sprak bedaerder zyn tegenstrever: de zoon eens moorders, de laffaerd, die zelfs niets deed om de eer zyns vaders te herstellen, verdient zulke eer niet.

Nu kende de woede der twee gebroeders geene palen meer. Razend liepen zy beiden op Van de Werve aen, en welligt ware er, ondanks al de poogingen des Gastheers en der feestelingen, adelyk bloed vergoten, had Johan Winken niet eensklaps elken zyner meesters met kracht by den arm gegrepen, en geheimvol in het oor gefluisterd:

- Hy heeft gelyk, ridders! Ik heb het u gezegd: allen kunnen zy u het zelfde verwyt doen.

- Wraek! gilden zy beiden.

- Die zal u niet ontsnappen, sprak de zanger; doch eerst moet gy u in staet stellen om ze van allen te kunnen vergen.

Bedaerder hernamen de broederen hunne zitplaets aen de tafel; doch ondanks al de poogingen der overigen om de vreugd in de vergadering te doen wederkeeren, liep het feest in de somberste stilzwygenheid ten einde.

Twee dagen later werd ridder Johan Bode,

[p. 67]

by klaren dag, voor den altaer van den H. Eloy in St.-Walburgis kerk, door Johan en Niklaes Van Wyneghem vermoord. Johan Winken, een spreker, welken de gryze ridder zich had verpligt gezien van zyn slot te jagen, omdat de vermetele zich zoo verre vergat, van op de dochter zyns meesters te verlieven, had, zegde men, uit wraekzucht de jongelingen tot dien gruwelyken moord aengedreven.

Indien tyde en nog lang daerna was hier te lande een zeer zonderling gebruik in zwang. Byna nergens werd van justitiewege een moordenaer achtervolgd, ten ware op aenzoek der nabestaenden van den vermoorder. Tot vergoeding hadden de bloedverwanten des overledene het Oordeel Gods tegen den vermoeden dader en, was hy openlyk bekend, het regt van zich op denzelven te wreken zoo als zy het goedvonden. Niet moeijelyk ware het dus den vrienden en verwanten van ridder Bode geweest op hunne beurt zyne moorders te overvallen. Doch al ras vernamen zy dat deze uit het land geweken en waerschynlyk aen een vreemd hof hunne wroegingen waren gaen verbergen. Slechts twee jaren nadien waegden het de Van Wyneghems den bodem des vaderlands weder te betreden. Korts daerop in de

[p. 68]

maend January van den jare 1389, werd tusschen hen en de familje Bode eenen vrede of mondzoen gesloten, waerby de gebroeders zich verpligteden eene dagelyksche misse tot rust der ziel van den afgestorven in O.-L.-Vrouwe kerk in te stellen. Ook verzoenden zy zich met de familje Van den Wyngaerde en bouwden, tot laeffenis van des Ammans ziel, op de plaets zelve, waer deze den dood vond, eene kapel die men tot herrinnering de gratiekapel noemde. Toen lang daerna deze kapel door zeker ryk antwerpsch koopman herbouwd en met een Godshuis voor twaelf ouderlingen verrykt wierd, bleef zy nog altoos den zelfden naem dragen, en deed alzoo de straet waer zy zich nu nog bevindt, den naem van Gratie-Kapelstraet behouden. Ook wordt op onze dagen de plaets waer het slot des Ammans stond nog Ammanstraet geheeten.