Kronyken der straten van Antwerpen. Deel 1

[p. 1]

Heil-met-de-Huik.
(1246.)

Ende Kaïn sprack met zynen broeder Habel: Ende het geschiedde als zy in het veld waren, dat Kaïn tegens zyn broeder Habel opstond, ende sloegh hem doot.
genesis. kap. 4 v. 6.

I.

Omtrent het midden der XIII^e eeuw beperkte zich de omtrek der stad Antwerpen, zuidwaerts nog tusschen de hedendaegsche Suiker- Kaes- en Jesuieten-Ruijen, en strekte zich oostwaerts niet verder uit, dan tot de Wyngaerd-Brug, om zoo langs den Goddaert, de Leguit en de Sinte

[p. 2]

Pietersvliet de noordzyde der stad intesluiten. Onnoodig ware het dus te herhalen dat de Wyngaerd- en Koepoorten toen stadspoorten waren, en slechts twee eeuwen later, en wel na de derde vergrooting der stad, zyn afgebroken.

Langs henen de noordelyke vesten en niet verre van de Koepoort zelve, lag in dien tyd eene nog al groote weide of dries, welke zich van daer af westwaerts, tot niet zeer verre van de Schelde uitstrekte, en dus dit gedeelte der stad, gedurende lange jaren, tot eene zeer eenzame, weinig bewoonde wyk maekte, waer byna niet dan kwaeddoenders en zeer gemeen volk verbleven, en een eerlyke poorter zich vooral des avonds niet zou gewaegd hebben, om verscheide redenen, waervan wy er lager eene zullen opgeven, die zeker niet van de minst gewigtige in die duistere en bygeloovige eeuwen kon wezen.

Op eenen der somberste en koudste winterdagen van den jare 1246, stapte, by schemeravond, een jong en zwierig antwerpsch edelman, in eene goede kap gewikkeld, met ongeduld op den Dries heen en weder. De scherpsnydende wind, de met sneeuw bedekte grond en vooral de mistachtige lucht, die belette dat men op een kleinen afstand een enkel voorwerp goed kon

[p. 3]

onderscheiden, maekten inderdaed het wachten tot geene aengename taek; te meer nog, daer men op de plaets waer de jongeling zich bevond, vruchteloos uren lang, naer het ontmoeten van een enkelen sterveling of het hooren van een enkel geluid zou gewenscht hebben, buiten hetgene dat in de verte door het eentoonig en akelig gebruisch der golven van de Schelde werd voortgebragt. Het ware zelfs moeijelyk geweest, vooral by zulk duister weder, er den minsten schyn van wooning te ontwaren. Slechts eene eenige armoedige hut, welke eerder aen dieren dan aen menschen tot schuilplaets scheen te moeten verstrekken, liet zich in eenen omtrek van verscheide honderde passen aentreffen. Dezelve was tegens de vest, aen de oostzyde van den Dries en op niet veel meer dan een boogscheut afstands van de Koepoort, gelegen. Niet verre van daer, bevond zich een klein Houten Brugsken, dat van buiten de stad over de vest den toegang tot den Dries vergemakkelykte. Telkens dat de wandelaer tot aen dit brugsken gekomen was, hield hy een oogenblik stil, stak het hoofd vooruit, wierp zoo veel het hem de mistlucht toeliet een vluggen doch vorschenden blik naer de hut, en hernam telkens, van onge-

[p. 4]

duld morrende, zyne wandeling naer de tegenovergestelde zyde, om eenige stonden later dezelfde doenwyze te bezigen, zonder dat hem iets scheen aenteduiden dat zyne lastige taek weldra ging eindigen.

Op eens, en juist toen hy zich weder by het Houten Brugsken bevond, ging de deur der stulp open. Een schildknaep trad met verhaeste stappen en behoedzaem rondziende tot den jonker, en: - Ridder, zy wacht u, fluisterde hy hem schier onverstaenbaer en bleek van schrik in het oor.

- Gy hebt haer niets gezegd?

- Niets.

- Myn naem......?

- Geen enkel woord.

Stilzwygend deed de ridder den dienaer teeken zich te verwyderen. Deze liet het zich geen tweemael zeggen; maer nam regtstreeks door het midden der weide zynen weg naer de stad; niet zonder meermalen op het stulpje blikken te werpen, welke deden zien dat hy zich veiliger op al andere plaetsen dan in deszelfs nabyheid geloofde.

Eenige stonden nog bleef zyn meester als in vertwyfeling staen. Weldra echter stapte hy beraden op de hut aen. Wie met de bewoonster

[p. 5]

van dezelve bekend, den ridder op dit uer had kunnen zien, zou hem vast of voor een ongelukkigen dwaes of voor een vermetelen kwaeddoender gehouden hebben; zoo de schrik door deszelfs daed hem ingeboezemd, hem nog de magt van ze te oordeelen had gelaten, en zie hier om welke rede.

Eenige jaren voor het tydstip, waerop deze geschiedenis aenvang neemt, was deze stulp de sedert lang onbewoonde en zelfs onbewoonbare eigendom van een ryk antwerpsch edelman, die ook een gedeelte gronds op den Dries bezat. Daer hem deze sedert lang geen penning meer opbragt, achtte hy het zelfs de moeite niet waerd er naer om te zien, toen men hem zekeren dag aenkondigde, dat eene vreemde, onbekende vrouw ze wenschte te bewoonen en hem den prys zoude betalen, welke hy er wilde opstellen. Voor eenige penningen 's jaers stond haer de edelman het huisje en den grond af, daer aen toebehoorende, en nu betrok de nieuwe meestersse hetzelve zeer spoedig. Het was eene reeds bedaegde en nog niet geheel van alle schoonheid ontbloote vrouwspersoon, welke door niemand in de stad gekend was en zoo het scheen ook niemand kende. Zy sprak het

[p. 6]

vlaemsch op eene zeer gebrekkige wyze, en dit gevoegd hy de ongewoone bruinheid harer huid, de pikzwarte kleur harer oogen en hairlokken en de vreemde vorm harer kleeding, deed vermoeden dat zy niet in Vlaenderen noch Braband, en zelfs niet in het noorden van Europa moest geboren wezen. Voor het overige wist geen mensch van waer zy kwam, noch op welke wyze zy haer bestaen won. Zy stond hoegenaemd in geene betrekkingen met hare weinige buren en ging nauwelyks twee of driemael op eene week uit hare stulp, alleen om zich van de allernoodzakelykste dingen te verzorgen. Haer naem zelfs wist men niet, en lang nog waren misschien de nieuwsgierige bewooners der omliggende straten geweest, zonder te weten hoe haer te betytelen, hadde het eindelyk baes Gorps, de weerd eener Stove by de Koepoort niet gewaegd, eens dat hy haer des ochtends heel vroeg op den Dries ontmoette, naer denzelven te vragen. Hier door kwam hy te weten dat zy Heilwich heette; doch hy beweerdde, dat zy by het uitspreken van dien naem, een paer oogen op hem vestigde, die hem sedert altyd belet hadden verder naer hare omstandigheden te vernemen.

In hare schaersche verschyningen op den Dries,

[p. 7]

was Heilwich of Heil gelyk men ze meestal by verkorting noemde, met zeker kapsel overdekt, het welk in een groot en lang stuk zwarte stof bestond, waervan een gedeelte tot op den rug nederdaelde. Dit kapsel dat nog zeer lang daerna werd gedragen, noemde men eene huik. Hiervan dat de vreemde vrouw, aen wie men slechts den voornaem Heilwich of Heilkende, weldra in dat gedeelte der stad waer zy woonde, onder den naem van Heil-met-de-Huik was bekend geworden.

In zulke omstandigheden zal idereen ligt begrypen, dat Heil-met-de-Huik de nieuwsgierigheid der poorters van gene zyde, op eene ongewoone wyze moest wekken. Alles werd te werk gesteld om te weten wie zy was of ten minsten, wat zy zoo onophoudelyk in hare stulp had te verrigten. Doch alle poogingen om tot dit doel te geraken, waren vruchteloos; en na duizende gissingen en nasporingen beweerde de eene dat het eene ryke verleide dochter was, die haer land had verlaten om hare ouders en overige verwanten geene schand aen te doen, en na vele omzwervingen zich daer was komen vestigen. De andere hield ze vast en zeker voor eene ligte vrouwspersoon die, van haer goddeloos leven

[p. 8]

afziende, aldaer wilde boetveerdigheid doen. Een derde fluisterde met afgryzen en onder het maken van een kruis, in het oor zyner verbaesde toehoorders, dat het een wyf was dat met den Satan in verband stond, en dat zulks gemakkelyk aen hare handelwyze te zien was. Kortom zoo vele uitleggers, zoo vele verschillende gevoelens. Dan, het laetste was nog wel dat welk het meeste aenhangers vond. Men bragt by dat het verwonderlyk was dat Heil, zoo alleen als zy daer woonde, nooit iets van de kwaeddoenders, die wy gezegd hebben er veel rond te zwerven, had te lyden. Ook hadden sommige vrouwen uit de Zierickstraet weleens bemerkt, dat, zoo de tooverheks by dag niet uitging, noch bezoeken ontving, het evenwel des avonds en des nachts meermalen gebeurde. Was het nu om ongestoord te kunnen wandelen, dat Heil, slechts wanneer ieder terust was, den Dries en de byliggende straten doorkruiste, of was het met het eene of andere godetergende oogmerk? En was het een mensch of de duivel die het aldus bestond den duisteren aftewachten om Heil te gaen bezoeken? Zie daer hetgeen men niet wel kon zeggen. Doch waerschynlyk genoeg was het, dat de laetste dezer veronderstellingen, vooral in aenzien van

[p. 9]

al de aengehaelde omstandigheden, de gegrondste waren. En ofschoon men werkelyk geene proeven van haren omgang met den booze had, zou een eerlyke Antwerpenaer het voor al het geld van de wereld niet gewaegd hebben, des avonds in de nabyheid harer wooning te komen. Doch keeren wy nu tot den ridder, dien wy op weg naer de stulp gelaten hebben, terug.

Het ware misschien hier de plaets geweest, om den lezer eene treffende afschildering te maken van al de gruwelyke dingen die zich in de woonst eener tooverheks, gelyk Heil was, zeker moesten bevinden; maer hoe zeer het ons ook spyt het te moeten bekennen, er was in de stulp maer niets te zien van al de zonderlinge voorwerpen, die anders de krocht van zulk een goddeloos wyf onvermydelyk versieren. Geen enkel armzalig doodshoofdje, dus verre van een geheel rif, loste zich grynzend op den zwartberookten wand. De akelige zwarte katten met flikkerende blikken, de onophoudelyke gezellinnen van al wie zich met de zwarte kunst bemoeit, schenen hier nooit te zyn geweest. Geen het minste spoor van ketels om jonge kinders het bloed in aftetappen, noch van bestoven flesschen en bokalen om het daerna in optevangen, was aenwezig. De hut was zoo,

[p. 10]

als men ze, zonder aen de beschuldiging van toovery te gelooven, had kunnen verwachten. Weinige steenen potten en kruiken, een handvol strooi en eene slechte tafel met twee schabellen, was al wat het binnenste dier afgryzen inboezemende wooning den ridder ter beschouwing opleverde. Was nu in der daed Heil onpligtig van de misdaed die men haer te last legde, of diende deze afwezigheid van de voorwerpen, noodig tot het uitvoeren van de geheimen harer kunst, haer enkel om de dienaren van den Schout, in geval van huiszoeking, te misleiden, dit zullen wy den lezer door het volgende laten oordeelen. Doch het is zeker dat de tooveressen van dien tyd, niet te veel voorzorg konden gebruiken om hare kunst te verbergen, mits het niet zelden gebeurde, dat, zelfs zonder andere proeven, de enkele beschuldiging van toovery haer op den houtstapel bragt.

Althans, het scheen dat de ridder zich weinig om het geringe voorkomen der hut bekreunde. Na de deur achter hem gesloten was, plaetste hy zich, zonder een woord te spreken, regt over het vreemde wyf, en op een toon, die deed zien dat hy zeker van zyn stuk was:

- Ik heb uwe hulp noodig, sprak hy.

[p. 11]

- Myne hulp, Ridder!

- Op het oogenblik!

- Hoe kan ik, arme, zwakke vrouw, u, jong en magtig ridder, helpen? Ik versta zelfs niet eens, wat gy van my kunt vergen.

Glimlachend trok de ridder eene goudbeurs van tusschen zynen gordel en wierp haer dezelve in den schoot:

- Verstaet gy my nu, vroeg hy?

- Zoo min als daer even, antwoordde hem Heil, de beurs met verachting op de tafel werpende.

- By den Satan! Gy oude kol! snauwde haer de ridder, van de schabel opstaende, toe: denkt gy misschien dat ik u niet ken? Ik heb u myn dienaer alléén gezonden, om dat ik door niemand in uwe krocht wilde gezien worden; maer ik zweer het u, by de hel! Ik moet een drank, een duivels, een minnedrank hebben, hoort gy? ... Een drank, die my van eene magtige juffer doet beminnen, om welker bezit ik u lyf en ziel wil verpanden.

- En ik ben het, die u dien moet bezorgen? ... Neem gerust uw goud terug, ridder, sprak zy, de schouders ophalende.

- Wat gy voor geen goud doet, zult gy welligt

[p. 12]

voor stael wagen, schreeuwde hy haer, zyn dolk trekkende. Doch eer hy den tyd had gehad haer één stap nader te komen, sprong Heil eenige treden achteruit, wierp met eene beweging des hoofds de verwarde lokken die haer byna geheel het aengezigt bedekten op haren rug, en stond hem op hare beurt met eenen ontblooten dolk in de vuist, dreigende aentestaren.

- Hier, laffe ridder! riep zy met eene half versmoorde stem, hier heb ik waermede uwe mishandelingen op eene zwakke vrouw te beletten.... Nader nu, zoo gy durft!

Verwonderd bleef de jongeling eenige oogenblikken roerloos staen. - Zou men my bedrogen hebben, mompelde hy, door den ernst, waermede hem het wyf zynen wensch weigerde, getroffen? .... Wee dan myn medeminnaer! Wee myn broeder! .... En zonder op de dreigende houding der vrouw te letten, liet hy peinzend zyn hoofd op zyne borst vallen.

- Medeminnaer....! Broeder...! ... morde Heil op eene schier onverstaenbare wys: Zou....? .... Heer Willem Van Lier, sprak zy eensklaps, den mymerenden ridder op de schouder kloppende.

- Wat wilt gy van my? vroeg deze, die op

[p. 13]

het hooren zyns naems, als uit zyne mymering scheen te ontwaken.

- U helpen! sprak zy op een veelbeteekenenden toon; en wyl zy de vreugd, van door list den naem des jonkers te hebben vernomen, met moeite poogde te verbergen.

- My helpen! maer zegdet gy niet, dat zulks niet in uwe magt was.

- Om u te beproeven, ja! hoor nu, en oordeel of ik u helpen kan. Uw naem is Willem Van Lier.... Gy en uw broeder Johan, bemint dezelfde vrouw, freule Kunegonde, de dochter van den ryken en magtigen ridder Van Hoboken; met het eenigste verschil, dat uw broeder bemind, en gy veracht wordt!

- Doemnis! Wie heeft u gezegd...?

- Myne kunst!

- En zy kan my niet helpen?

- Daereven kon zy het niet... Nu wel! .... Het wyf liep naer eenen hoek der wooning, haelde een zeer klein en met zeker zwart vocht gevuld fleschje te voorschyn, en fluisterde, den ridder met brandende blikken gadeslaende: - Twee druppelen van dit vocht, en zy mint u onuitsprekelyk!

Met woede wrong haer de ridder het fleschje

[p. 14]

uit de handen, beschouwde het eenige stonden met twyffel, en:

- Vrouw, bedriegt-gy my niet? sprak hy heesch van ontroering.

- Zoo min als ik u in het zeggen uws naems en uwer geschiedenis heb bedrogen.

- Genoeg! Myne wraek of dank wacht u! .... Onder het uitspreken dezer woorden trad hy buiten de hut, en verdween weldra in den mist, die steeds dikker en dikker den Dries verduisterde.

- Wraek of dank! grimlachte Heil-met-de-Huik met een helschen gryns: het eerste zal ik in den ruimsten graed genieten, en het laetste zult gy my wel kwytschelden.

[p. 15]

II.

Aen gene zyde van den Dries, op den boord der Sinte Pietersvliet, die toen der stad als vest diende, stond destyds de wooning van heer ridder Herman Van Hoboken. Deze edelman, uit eene der roemrykste antwerpsche geslachten gesproten, had in zyne jeugd verscheiden aenzienlyke krygsverrigtigen bygewoond, en zich vooral in eenige van de luisterrykste steekspelen veel roems verworven. Dat hy, voor het overige, een braef en edeldenkend man was, blykt uit een enkelen trek zyns levens, welkers noodlottige gevolgen hy zelf, en zyne oude krygsmakkers zich echter nooit zonder afgryzen konden herinneren.

[p. 16]

De graef van Holland, Floris IV, die in 1223, zyn vader Willem I opvolgde, was een om zyne dapperheid en zyn vroom beleid in de steekspelen zoo vermaerd ridder, dat zyn naem in byna al de sloten en hoven van Europa met roem weêrgalmde. De vrouw van den graef van Clermont, in Picardiën, zich van die zoo hooggeroemde ridderlyke deugd willende overtuigen, verzocht haer man ook een steekspel te doen aenkondigen, niet twyfelende, of Floris zou er met de andere ridders verschynen. Het feest greep te Corby, by de Somme, plaets, en zoo als de vorstin had voorzien, de graef van Holland verscheen er inderdaed aen het hoofd des duitschen adels. Van zynen kant, hield het de graef van Clermont met de fransche ridderschap. Het steekspel begon. Floris en zyne vlaemsche gezellen deden, naer gewoonte, al de overigen zwichten. Hierdoor ontstak de overwonnen adel in zulke woede, dat hy slechts de minste gelegenheid wenschte, om zich op de gruwzaemste wyze te wreken.

Deze gelegenheid wachtte niet lang zich aen te bieden. Herman Van Hoboken bevond zich in het gevolg van Floris. Eene der edelvrouwen van de gravin van Clermont, oogge-

[p. 17]

tuige van de luisterryke feiten der Vlamingen, was smoorlyk op hem verliefd geworden, en schaemteloos genoeg om hem haren drift openlyk te verklaren. Van Hoboken die eene aengebeden gade te Antwerpen had gelaten en, in den vollen zin van het woord, een slaef zyner pligten was, verwierp al de voorstellen der vrouwmet verontwaerdiging. Woedend zwoer deze hem zyne verachting duer betaeld te zetten, en zie hier hoe zy haer schandelyk doel gedeeltelyk bereikte.

De gravin van Clermont, die enkelyk om Floris wille het steekspel had ontworpen, was door deszelfs vroomheid zoodanig in geestdrift geraekt, dat haer gemael reeds meermalen bewegingen van haet tegen den Hollandschen graef in zyne borst had voelen opwellen. Van deze omstandigheid maekte Helena, (dus hiet de vrouw die op Van Hoboken verliefde,) gebruik, om zich terzelfder tyd op Herman en al de vlaemsche ridders te wreken. Zy hitste door valsche bekentenissen en opmerkingen de yverzucht des graven van Clermont zoodanig aen, dat hy eindelyk, op het toppunt der woede, de Vlamingen, die zich aen niets dergelyks verwachtteden, aen het hoofd zyner franschen verraderlyk overviel,

[p. 18]

vorst Floris en een groot aental zyner makkers vermoorde, en de overige nog blyde van ten minsten het lyk huns opperhoofds te hebben gered, tot den aftogt dwong.

Niet lang daerna overleed de gade van Herman. Die slag deed hem voor altyd vaerwel aen het onrustige krygersleven zeggen, om zich geheel en al aen de opvoeding der twee kinderen te wyden, welke zy hem naliet, en die hy, zoo als gewoonelyk, hartstogtelyk beminde. Beide waren inderdaed beminnenswaerdige kinderen. Het jongste, een zoon, Jakob genaemd, beloofde later de voetstappen zyns vaders te volgen, en den luister zyns alouden naems geenzins te zullen verminderen. Het oudste, eene dochter met name Kunegonde, was een lief, engelachtig meisje, met blonde lokken en tooverende blauwe blikken, welke, niettegenstaende hunne hemelsche zachtheid, het hart van menig antwerpsch edelknaep in ligte laeije vlammen hadden gezet, en den vader vele en hem uit ganscher ziele toegenegen vrienden hadden verworven. Onder dezen waren de gebroeders Willem en Johan Van Lier, wel van de aenzienlyksten, zoo door den adel huns geslachts, als door de overgroote rykdommen, welke hun reeds bejaerde vader Aernout, heer

[p. 19]

van Berchem, in sloten en landeryen bezat. De eene dezer twee broeders, Johan, was een braef, regtschapen jongeling, die by al de fierheid van een ridder, de menschenkennis van een wysgeer en al de hoedanigheden voegde, die een goed en medelydend hart geven. Willem, de andere integendeel, ofschoon niet geheel van edel en ridderlyk gevoel ontbloot, was echter zoo buitengewoon trotsch en woest van aerd, dat zulks voor het grootsten deel den glans der goede hoedanigheden, die hy had kunnen bezitten, niet alleen verduisterde, maer zelfs geheel te niet deed. Door den natuer met een schrander en doorziende oordeel bevoordeeld, zal het niemand verwonderen, dat de edele jonkvrouw Kunegonde aen Johan den voorkeur gaf, en voor den ongetoomden Willem, als broeder haers beminde, slechts gevoelens van achting en vriendschap koesterde. Deze was in den beginne verre van aen zulk een belachelyke keus, zoo als hy het noemde, te kunnen gelooven; maer de wezenlykheid eener liefde, die reeds diepe wortelen had geschoten, hem eindelyk niet toelatende langer te twyfelen, kon zyne opgeblazen ziel dien ingebeelden hoon niet langer verkroppen. Hy zwoer Kunegonde tot zyne vrouw te ver-

[p. 20]

krygen, of op zynen broeder het hem gedane ongelyk op de vreesselykste wyze te wreken, en wy hebben gezien hoe hy om dit eerste doel te bereiken zich reeds tot de geheel de stad door geroemde magt van Heil-met-de-Huik had gewend.

Eenige dagen na het tooneel dat wy den lezer in de hut hebben gepoogd te schetsen, keerden de twee broeders, die de gewoonte hadden soms halve dagen in het huis van den vader hunner geliefde doortebrengen, des avonds samen huiswaerts. Het Hof van Lier, waervan men later een paleis voor Karel V maekte, was buiten de stad, in de tegenwoordige Prinsenstraet, en juist op dezelfde plaets gelegen, waer zich nu het gasthuis voor krygslieden bevindt. Om dus hunne wooning te bereiken, moesten zy over den Dries hunnen weg nemen. Ofschoon in verre na zoo onguer niet, was het weder toch nog zeer koud en de grond nog altyd met sneeuw bedekt. De lucht was helder, duizende starren blonken aen den hemel, wyl de stille glans der ryzende maen het witte kleed der aerde met eenen ongewoonen luister deed schitteren, en zich in de verte de torens der kerken en hooge gevels der huizen met al hunne versierselen

[p. 21]

zoodanig op het verlichte azuer oplosten, dat het geheel een tafereel geleek, welk een kunstenaer met zwart alleen op witten grond zou malen. Naer gewoonte was alles op den Dries doodstil. Het scheen of de broeders in die buitengewoone kalmte van den natuer deelden; want geen van beiden sprak een enkel woord. Omtrent het midden der weide gekomen, hield Johan eensklaps stil.

- Broeder! sprak hy, wilt gy my eene vraeg veroorloven?

- Wat begeert gy? vroeg Willem op een barschen toon.

Hy had Kunegonde dien dag veel meer met zynen broeder ingenomen gezien.

- Erkent-gy dit fleschje?

Willem antwoordde niet: zyn aengezigt gloeide van schaemte en gramschap.

- De knaep van Kunegonde beweert dat gy het hem ter hand stelde, en eene ryke vergelding beloofde, zoo hy maekte dat er de jonkvrouw van dronk.

- En wie geeft u het regt myne daden zoo nategaen?

- ô Niemand, broeder! Dan, dit kind is my zeer genegen.... Het bragt my het fleschje en....

[p. 22]

Weet gy wat het bevat, broeder? zeg, weet gy het?

De rampzalige kon van spyt geen enkel woord stamelen.

- Neen, ik kan niet gelooven dat gy het wist; want het ongeluk uws broeders, hetgene van den vader van Kunegonde, en den dood van het meisje zelve wildet gy niet?

- Den dood!

- Zoo waer ik leef! Eén druppel van dit gift, en zy verloor in uitzinnige stuiptrekkingen het leven.

- By de hel! Gy liegt als een laffaerd...! schreeuwde Willem, woedend de hand aen zyn zwaerd slaende: Herroep uwe onedele logen, of ik dwing ze met het stael in uwen gorgel terug...

- Ik spreek geene logen: twee druppels deden mynen hond bersten en....

- Achteruit, verrader! klonk de byna bovennatuerlyke stem van Willem, wyl hy zyn zwaerd trok, en door de gewisse slagen waermede hy zynen broeder bedreigde, dezen tot verdediging dwong.

- De hemel zy my getuige, riep Johan, wyl hy zich slechts met het afweren der slagen zyns broeders bezig hield, dat ik tot dit schriklyk gevecht geene aenleiding wilde geven.

[p. 23]

En nu klonk weldra het gekletter alleen der elkander rakende zwaerden de geheele uitgestrekheid van den Dries rond, wyl de zachte glans der maen, by wylen de gladde wapens als ligte bliksemstralen deed schieten. Nog eenigen tyd hoorde men het gerucht dier onnatuerlyke worsteling. Eindelyk viel een der twee stryders tusschen het uitspreken van eenige onverstaenbare woorden. De andere vlood in eene houding, die degene van den eersten broedermoorder moest herinneren, over den Dries stadwaerts, en eenige stonden later hoorde men weêr niets meer dan van verre het gebruisch der Scheldegolven.

Des anderdaegs 's morgens vond men te midden eener bloedige plek, die door de schitterende witheid van den sneeuw waermede zy omringd was, een nog schrikkelyker voorkomen had, het ontzielde en reeds versteven lyk van den ridderlyken Johan. By het vernemen dier akelige tyding werd de arme Kunegonde zinneloos. Haer vader, door zoo vele onheilen tegelyk getroffen, verviel in eene sombere droefgeestigheid, en dreigde het omkomen van den lieveling zyner dochter niet lang te zullen overleven.

Naer allen schyn ware de moordenaer van

[p. 24]

den ongelukkigen Johan, voor altyd ongekend gebleven, hadden de wroegingen, die Willem op het oogenblik van den val zyns broeders alreede begonnen aen het hart te knagen, eenen enkelen stond opgehouden hem te folteren. Den geheelen nacht door dwaelde hy als uitzinnig langs de straten der stad. Het scheen hem toe als of hy onder elk Lieve-Vrouwenbeeld, by het bleeke licht der lamp voor hetzelve onstoken, het bebloede lyk in dreigende houding ontwaerde. By elken hoek dacht het hem de stem zyns broeders in de daeraengelegen straet om hulp te hooren gillen. Slechts wanneer de morgen aenbrak, verstoutte hy zich met rasche schreden het slot zyns vaders te betreden. Doch, door de herinnering aen zyne misdaed daer nog meer en onophoudelyker gepynigd, liep hy terug de wooning uit zonder zelfs zyn gryzen vader, die door dienaren naer zyne zonen had laten vernemen, onder de oogen te durven komen.

Was het de vreeze van als broedermoorder ontdekt en voor zyne yzingwekkende euveldaed gestraft te worden, welke den rampzaligen derwyze ontstelde? Dit gelooven wy met eenen stelligen neen te kunnen beantwoorden. Het

[p. 25]

gedacht eener straf vooreerst kon weinig indruk op eene onverschrokken ziel als die van Willem maken. Hierby kunnen wy voegen, dat in die nog half barbaersche tyden de moord in tweegevegt, vooral door een edelman begaen, was het dan zelfs eene broedermoord, in het geheel niet of ten minsten met weinige strengheid werd gestraft; ten ware de bloedverwanten des overledenen zich met het eischen der wraek belasteden. Nu, dit was hier niet te vermoeden. Maer Willem was geen booswigt. Zyne driften wist hy wel is waer, niet te beteugelen, maer zou om ze te voldoen, veel, alles zelfs opgeofferd hebben. Doch na de eerste uitbersting van derzelver woede, kwam hy om zoo te zeggen weer tot zich, de ingeboren edelmoedigheid zyns karakters nam de overhand en dientengevolge werd hy een geheel ander mensch. Zoo was het hier ook gebeurd. De menigvuldige tegenkantingen welke zyne liefde ontmoette, hadden zyne driften hard gaende gemaekt. De uitbersting zou en moest plaets hebben. Hy was byna niet in staet zulks te beletten. Maer nu hy weer tot zynen natuerlyken staet gekeerd was, zag hy maer al te wel, hoe groot zyne misdaed en hoe pynlyk hare gevolgen waren. Hy verfoeide, beweende

[p. 26]

bitterlyk zyne schier voorbeeldelooze moord, en was zelfs eenige stonden op het punt zyn broeder door eene zelfmoord te wreken, toen het gedacht van zyn vader en eenen jongeren broeder nog ongelukkiger te maken hem eensklaps tegenhield. Daerby, er was nog iemand buiten hem, die eene ongemeene straf verdiende. Dit was de ellendige Heil, die door haer strafwaerdig bedrog mogelyk de oorzaek dezer schroomelyke ramp was geweest.

In deze gedachten begaf hy zich tot den Schoutet van het Markgraefschap. Hier verhaelde hy openhartelyk geheel zyn ongeluk, zonder zich zelven noch het vreemde wyf te sparen. Hy stelde zich als wraekeischer zyns broeders voor, en verzocht zonder eenige aenmerking op zynen rang of naem te worden gestraft.

Het zonderlinge van het gebeurde, het berouw van den ongelukkige en vooral de veelvermogende voorspraek van den ouden Van Lier, deden nogtans zulken indruk op de regters, dat men zich vergenoegde met den misdadige eene zeer gematigde straf opteleggen. Hy moest voornamentlyk tot boeting zyner moord, eene reis naer St. Jakob van Compostella doen, en by

[p. 27]

zyne wederkomst twee roeden van de stadsmuren, aen den kant waer zy het meest vervallen waren, laten herbouwen en van goede wachthuizen voorzien.

Van Heil-met-de-Huik werd sints nooit meer gehoord; den dag na de moord zond de magistraet geregtsdienaren naer den Dries om haer van daer op het Steen overteleiden. Deze vonden geene levende ziel meer in de stulp. Heilwich was er reeds den vorigen nacht uit vertrokken. Den avond te voren, een weinig na het vertrek der twee broeders, vond Herman Van Hoboken toen hy zich tot bidden stelde, een perkament met een dolk op zyne knielbank gehecht. De inhoud luidde aldus:

‘De wraek is het zoetst genot der goden, zegde men weleer: hoe aengenaem moet zy dus den stervelingen niet zyn. Welnu, ik ben gewroken....! Gy herinnert u misschien de vrouw niet meer wier liefde gy aen het hof van den graef van Clermont versmaedde; doch zy heeft zich herinnert. In hare hoop van u met graef Floris te zien omkomen, bedrogen, heeft zy uwe verblyfplaets trachten optesporen. Hare wezenstrekken zyn vervallen, en hare hairen vergrysd in naer u te zoeken. Ein-

[p. 28]

delyk vond zy u, en wachte, u onophoudelyk bespiedende, nog jaren hare wraek af. Deze is gekomen: het gift door Willem Van Lier aen uwe dochter als een minnedrank gegeven, werd door myne handen bereid.’

heilwich.

Met afgryzen herinnerde zich de ridder deze vrouw. Verschrikt liep hy naer het vertrek van Kunegonde; maer vond het meisje zoo gerust als ooit. Dit belette hem nogtans niet zich voor het toekomende eene strenge waekzaemheid te beloven; doch wy hebben gezien hoe de gebeurtenis van den zelfden avond al zyne voorzorgen verydelde.

Wat Willem Van Lier betreft, het hart in diepen rouw gedompeld, spoedde hy zich de reis naer S.^t-Jakob aentevangen. By zyne terugkomst vernam hy dat, gedurende zyn afwezen, Herman Van Hoboken en zyne dochter gestorven waren. Omtrent eene halve eeuw later, in 1398, was Jakob Van Hoboken, broeder van Kunegonde, amman van Antwerpen, en het is waerschynlyk naer hem dat men later de Hobokenstraet genaemd heeft.

[p. 29]

Na de dood zyns vaders, erfgenaem van een aenzienlyk fortuin en nog in den bloei der jeugd had Willem nog lang en roemryk kunnen leven en door een regt edel gedrag zyne vorige ongelukken doen vergeten; doch hy gevoelde te wel dat de gestage herinnering aen de droevige broedermoord zyn leven voor altoos zou vergiftigen. In die overtuiging stond hy geheel zyn fortuin en al zyne tytelen aen zynen jongsten broeder af, besloot zyne overige dagen aen het berouw en de gebeden toetewyden, en in een klooster de rust te gaen zoeken, die hem op de wereld onmogelyk scheen.

Het klooster der Dominikanen of Predikheeren was tot op dit stydstip buiten de stad, zuidwaerts op eene plaets gelegen, die men nu nog Prekerstraet noemt. De toenemende bloei van dit orde, sints lang een uitgestrekter verblyf vorderende, stond eindelyk, hertog Hendrik III, in den jare 1246, aen deze vaders toe, hetzelve op den Dries over te brengen. Hier bouwden zich de Predikheeren, een klooster en eene kerk, welke in 1271 door Albrecht de Groote, bisschop van Ratisbonne gewyd en onder de bescherming gesteld wierd van den H. Paulus. Deze kerk later vernieuwd en vergroot

[p. 30]

is nog degene welke wy heden aen de Veemarkt zien.

De omstandigheid van het verplaetsen dezes kloosters maekte dat Willem het boven alle andere verkoos. Door het schenken van een huis en een groot deel gronds op den Dries gelegen, het eenigste wat hy van zyns vaders goed had willen behouden, hielp hy mede aen het opbouwen van het klooster, en het was daer dat hy na nog vele jaren zyne broedermoord, op de plaets zelve waer zy geschiedde, te hebben beweend, zaliglyk ontsliep in den Heere. Meer dan twee eeuwen later werd de naem van Jan Van Lier, een der afstammelingen zyns jongsten broeders aen een straetje gegeven, datmen niet verre van het hof Van Lier bouwde.

In de geschiedenis der stad Antwerpen vinden wy dat de gewoonte van zekere misdadigen tot eene pelgrimagie of het bouwen van eenige roeden stadsmuren nog lang daerna bestaen heeft. De veroordeelden waren verpligt by hunne wederkomst schriftelyke bewyzen van het volbrengen hunner reis aen het magistraet

[p. 31]

te vertoonen. Somtyds werd hun zelfs daerby nog opgelegd van in pelgrimsgewaed de eene of andere processie te volgen en dus een slach van openbare boetpleging te doen. Men wil dat het gebruik van op Goeden-vrydag de processie van het H. Kruis door pelgrims te doen vergezellen, dat nu nog bestaet, hieraen zynen oorsprong zou hebben te danken.

Wanneer later het steeds vermeerderen der bevolking ook het toenemen der misdadigers te weeg bragt, besloot men de straf op eene voor de stad meer voordeelige wyze interigten. Men vergenoegde zich met de schuldigen tot eene aenzienlyke geldboete te verwyzen, tot dat men op die wyze geld genoeg geloofde verzameld te hebben, om eene kerk te bouwen, waer voortaen de veroordeelden hunne pelgrimagie met meerder gemak konden doen. Zoo ontstond, zegt men, S.^t-Jakobskerk. Doch hetzy dat men de onkosten van het bouwen niet goed had berekend; hetzy dat andere redenen, welke niet tot onze kennis zyn gekomen, het werk deden opschorsen, altyd is het waer, dat men van het voltooijen des torens eerst tot op een ander tydstip, en daerna geheel heeft moeten afzien. Zoodanig dat op onze dagen,

[p. 32]

nog, de kerk slechts met een stomptoren staet te pryken. Het volk zegt dat de Satan, niet willende gedoogen dat een toren met het geld van zoo vele booswigten begonnen, de prachtige naeld der hoofdkerk, ter eere van de Moeder Gods gebouwd, evenaerde, om zulks met meerder zekerheid te voorkomen, zich onledig hield met het werk, dat men by dag hooger dan wy het thans zien, maekte, des nachts aftewerpen.