Logo DBNL
Sjampe en verweite. Een verzameling Bilzerse scheldwoorden. Deel 1: A - M (1996)

Sjampe en verweite. Een verzameling Bilzerse scheldwoorden. Deel 1: A - M

(1996)–Patrick Slechten–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige

Sjampe & verweite
Een verzameling Bilzerse scheldwoorden (Deel 1, A-M)

Inleiding

Dat mensen elkaar zo af en toe eens flink de duvel kunnen aandoen, dat wist u natuurlijk al: u hebt het waarschijnlijk al meer dan eens aan den lijve ondervonden. Dat schelden in vele gevallen ook heilzaam kan zijn voor gal en nieren, is ook al een tijdje geweten. Getuige bekende spreekwoorden als ‘Het is stil waar het nooit waait’, of ‘Schelden doet geen zeer, slaan zoveel te meer’. Schimpen verlicht het gemoed als er een luis over je lever loopt. Maar dat schelden ook kostenbesparend is en economisch eigenlijk héél verantwoord(1), daar staat u wellicht van te kijken!

 

Niet dat daar zo direct een cijfer op te plakken valt. Maar schelden is als het ware een geweldloze (en dus een ‘beschaafde’ vorm van vechten, en als dusdanig eigenlijk te verkiezen boven vulgaire handtastelijkheden, als daar zijn: elkaar in de pan hakken, naar de strot vliegen, het hoofd inslaan of een poot uitdraaien... Wie zich beperkt tot scheldkanonnades geeft blijk van een zekere distinctie en denkt bovendien kostenbewust. Met andere woorden, hoe meer wij elkaar de huid volschelden, hoe hoger het peil van onze beschaving! Redenen te over dus om de schijnwerpers eens te richten op de rijke Bilzerse scheldwoordenschat, op pareltjes als: Bosselekop! Hoopaut! Pênskèttel! Sjaosmaül! Snotlêkker! Glaajntige vierzeeker! In deze en een volgende editie dus: V.L.D.N.'s Bescheiden Bijdrage tot een Geweldlozere Wereld. K.N.T.!

 

Alvorens de vijandelijkheden te openen, toch eerst enkele algemene opmerkingen:

 

Omwille van een betere toegankelijkheid werd gekozen voor een alfabetische ordening van de woorden, al moet gezegd dat een systematische indeling zeker ook te verdedigen ware geweest. Misschien kan in het tweede deel (N-Z), dat normaal volgend jaar verschijnt, een register worden opgenomen waarin deze trefwoorden en -uitdrukkingen staan gegroepeerd volgens hun betekenis.

 

Mocht u wat moeite hebben met het Bilzerse klanksysteem, raadpleeg dan even het beknopt overzicht van de dialectspelling op de bladzijde hierna. Ze is grotendeels gebaseerd op de aanbevelingen van de Veldeke-kring.

 

En nu, een open-doekje voor de ‘algemeen beschaafde’ zeggingskracht van onze voorvaderen en -moederen!

 

Haad oech èn oer sjoen!

 

Patrick Slechten
(sept. 1996)

Beknopt overzicht van de Bilzerse spelling

Klank: Als in... Uitgesproken als:
ae gaeve (geven), aete (eten), raech (recht), slaeg (slagen) è in Fr. père
ao maoger (mager), gaon (garen), kraol (misdienaar) o in Fr. or
au paut (poot), nauts (nooit), dauwe (duwen), nau (nu) ou in Ned. hout
aü maül (muil), sjaül (afdak), aür (oor), maür (‘moor’) au met lichte naslag
e aater (achter), pélfere (met vuur spelen) onbetoonde e
  → wordt na een klinker geschreven als ë: draeë (draaien), neië (uitnodigen), knieë (knieën), gooë (gouden)  
é méllek (melk), délper (dorpel), hébbe (hebben), kérrek (kerk), dérjaoger (‘doorjager’), vér (voor; om) niet geronde, betoonde e
  → door sommige dialectsprekers steeds vaker gerond tot ö  
è mèt (met), stèk (stuk), drèp (druppel); kènd (kind) e in Fr. lettre
ê spêk (spek), têrref (tarwe), baedelêr (bedelaar); mênke (ventje) e in Ned. ver
ei knein (konijn), verweite (uitschelden), snei (sneeuw), leiter (zeepsop) Ned. ei/ij
eï fekteïr (postbode), sjeïr (schaar), heïl (heel), zjuweïl (juweel) ei met lichte naslag
eu neuke (strikje), affreus (vreselijk) eu in Ned. keus
eû farseûr (grappenmaker), koerreûr (renner) oeu in Fr. coeur
i lilzje (lelie), Bilze (Bilzen), krib (kribbe) doffe i tussen Eng. hill en
  → klinkt doffer dan de gewone i, door sommige dialectsprekers steeds vaker gerand tot u Hull
ie dier (duur; stier), piepel (vlinder), kieke (kijken), hieë (hoeden) ie in Ned. hier
ië iëver (over), iëls (priem), stiëfke (kacheltje) ie met naslag
oe koet (gat), bloes (blouse), loete (kuren), koe (koe), sjoeë (krijsen) oe in Ned. koer
oe voert (weg), moendig (maandag), foets (fopspeen) oe in Ned. koe
  → doorgaans kort vóór een dubbele medeklinker, uitgez. bij vervoegde werkwoordvormen en in samenstellingen: b.v. de sjoers (je schuurt), sjoenmaeker (schoenmaker)  
oë stroët (straat), stoëf (kachel), bloën (merel), doë (daar) oe met naslag
aa, ee, smaat (smout), haage (houden), geet (geit), sjeeë (scheiden), sjoo (in het Ned.)
oo, uu (schoorsteen), abseluuse (absolutie)  
  → ook in open lettergreep  
     
sj sjaun (schoon), kêtsje (katje), sjroep (stroop) sj in Ned. sjaal
zj Zjeezeke (Jezus), keleizje (college) j in Fr. Jean

andere klanken en medeklinkers als in het Nederlands

sleep- en stoottoon komen nauwelijks aantoonbaar voor in het Bilzers en worden dan ook niet weergegeven

Verklaring van enkele courante afkortingen

bet. betekenis
coll. collectivum (verzamelnaam)
dim. diminutief (verkleinwoord)
eig. eigenlijk
eert. eertijds
fig. figuurlijk
m. mannelijk
mv. meervoud
o. onzijdig
oneig. oneigenlijk
onv. onveranderd
v. vrouwelijk
vero. verouderd
vnl. voornamelijk
vulg. vulgair
w.g. weinig gebruikt
z. zie

Bibliografie

J. Anthierens, Woordwijzer Synoniemen, Wolters-Noordhoff 1986
L. Brouwers, Het Juiste Woord (Betekeniswoordenboek der Nederlandse taal), Standaard 1973 + 1989
W. De Clerck, Zuidnederlands Woordenboek, Nijhoff 1981
H. Endepols, Diksjenaer van 't Mestreechs, Gadet 1993
G. Geerts, H. Heestermans, Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, Van Dale Lex. 1995
H. Heestermans, Luilebol!, Rap 1990
K. Laps, Nationaal scheldwoordenboek, Ploegsma 1984
X. Staelens, Dieksjenèèr van 't (H)êssels, Heideland 1982
A. Stevens, Tungërsë Dïksjënêer, 1986
en vele (nietsvermoedende) Bilzenaren...

Met dank aan de Raad van Wijzen (Heemkring Bilisium)

 

Opgedragen aan mijn vader



illustratie

Sjampe & verweite
Deel 1 (A - M)

- A -

den aaë van 't (s)joër
(eig. bij het rooien teruggevonden pootaardappel) scherts. gezegd van een onbekend of onbestaand persoon, niemand
nen aajl
dommerik
ne stoemmen aajl
uitermate dom persoon
nen aaveraechse
koppig, tegendraads persoon, dwarsligger
en addeloj(ke)
schamel, armoedig vrouwtje
nen alketie
z. halketie
ne sjeeven almenak
weerbarstig en eigenzinnig persoon, dwarsdrijver, Jantje Contrarie
nen ambetanterik
vervelend, humeurig persoon, brompot
nen ambras
balorig mens, vaak oorzaak van onmin, lastpost, helhond
nen ambrasmaeker
ruziemaker, twiststoker
en aofgelêkde
vrij gewillig meisje dat al meer vrijers heeft versleten dan de goegemeente voor lief houdt, vrouw met een verleden; afgereden fiets
nen aaën aofgelêkden toekker
ouwe knar die al door een legertje vrouwen moet zijn afgekust (maar niet door dat soort waartoe de spreekster zich zou rekenen, let wel!), mannetjesputter op jaren die zich qua vrouwelijk gezelschap weinig kieskeurig opstelt, ouwe snoeper
nen aoflauzer
bedrieger, afzetter, kwartjesvinder
nen aop
speels, onberekenbaar (jong) schepsel met weinig zin voor verantwoordelijkheid, kwajongen, wildebras
ne lilleken aop
lelijk scharminkel; vaak ook tegen kinderen die onophoudelijk kattekwaad uithalen, rakker
ne sjaelen aop
scheefogig, (niet zelden) gebrild (on)geval
ne stoemmen aop
dom, onnadenkend (jong)mens
nen aopekop
vlegel, deugniet (id. als aop)
nen aordige
man die zijn handen niet kan thuishouden
nen drievigen apostel
zielig, beroerd mens
ne flaaën apostel
flauwerik, lulletje rozewater
ne raaren apostel
vreemde snoeshaan, rare snijboon

- B -

ne baalèngel, [ook] baolèngel, bêllenger
belhamel, deugniet; eig. leegloper, lijntrekker
ne babbelêr
manskerel die graag zijn mondje roert
Babbelérre [mv.]
(spotnaam voor) de inwoners van Bilzen
e babbelweif
praatziek vrouwmens, babbelkous
(loope waaj) ne baedelêr
(erbij lopen, gekleed lopen als) een onverzorgd, zeer slordig mens, een schooier
ne baedelêr van ne mins
(vooral fig.) onaangenaam, vervelend heerschap, zeurpiet
ne baepaoter
iemand die zich al te vroom voordoet, kwezelaar, kerkpilaar, heilig boontje
ne loempe baer
lomp, onbeholpen (mans)persoon
e wit bag
schimpnaam voor een jonge kerel of knaap met vlasblond haar, wittekop
en baggelzoëg
(vulg.) weinig snuggere, onbevallige vrouw met nogal wat kinderen op haar actief
e leed bakkes
(eigenlijk bedoeld voor mensen met een lelijk gezicht, maar veelal gebruikt als men niet zo direct iets anders weet te verzinnen), lelijke smoel
en bakpan
praatziek vrouwmens dat overal blijft ‘plakken’, babbelkous, tatergat
ne bangesjeit
z. bang(e)sjiet
en bang(e)sjiet
bangerik, schijtbroek, flapdrol, held-op-sokken
ne baod
idem als baodjannes (z. aldaar)
ne baodjannes
persoon met verwarde, onverzorgde baard, baardaap
ne baolèngel
z. baalèngel
ne bat(te)raof
rakker, schavuit (ook schertsend)
en lang baunrie
lange slungelachtige vrouw, bonestaak
en rauw baus
(niet altijd pejoratief) vrouw die er graag met de grove borstel doorgaat, boerenkarhengst
ne bèddezeeker
1. pisbroek, bedplasser; 2. zeveraar, flauwerik, kwijlbaard
en bedrèkte-moeder-Gods
zeer bedroefd en neerslachtig uitziend persoon, een doodbiddersgezicht
ne bèdzak
slaapkop, langslaper
(e) beiëensjaarsel
(w.g.) minderwaardig volk, te vergelijken met rapzòj (z. aldaar)
en beis, [vaak] de beis, [mv.] beiste (van minse)
1. beestachtig mens; 2. vrek, gierigaard, (ook) haai, geldwolf
en glaajntige beis
vreselijk hebzuchtig iemand, aartsgierigaard
en lilleke beis
naast schraapzuchtig ook nog royaal lelijk
en onnèttige beis
onzindelijk mens
de vaül beis
1. vadsig mens, luilak; 2. onverzorgd, gemeen, ongemanierd persoon, vuilik
en zaote beis
zatlap, dronkaard
ne maogere bèkkem
zeer mager persoon (m./v.), gespierde breinaald
ne bêllenger
z. baalèngel
ne bêlsebok, [vooral mv.] de bêlsebèk
als kinderschrik bekend staande verschijning waarmee goedgelovige kinderen eertijds de duvel werd aangedaan
ne bêmmel (van e weif)
vrouw die veel kwaad spreekt, papegaai, klappei
en bêmmelkont
verklikker, klikspaan
ne bènnebeïr
(eig. mannetjesvarken met gebrekkig voortplantingssysteem, vandaar) scheldnaam voor man met onvolgroeide balzak
e bênzjaminneke
jongste telg in een gezin; troetelkind, verwend baasje
ne lêstige bèrger
vervelend heerschap, een kwaaie klant
e besjaar (van e mins)
pretentieus mens, vrouw die veel praatjes heeft, aanstellerig nest (ook wel voor mannen; in dat geval: e besjaar van ne mins)
ne besjaarmaeker
pretentieuze kerel, druktemaker, windbuil (ook wel voor vrouwen)
ne besjietelêmme [vooral mv.; onv.]
gezegd van personen die al te veel broodkruim of gemalen beschuit draaien door een zo vorstelijk gerecht als de gehaktbal of het beroemde ‘Bilzers rolleke’ (waarmee niet uitsluitend slagers worden geviseerd), culinaire cultuurbarbaren, frikadellenschenders
Bêssembènders [mv.]
spotnaam voor Diepenbekenaren
en flaa bêt
flauw, kinderachtig persoon
nen haave bewêdde
halve gare, idioot, pietenvanger
nen heile bewêdde
idem, maar dan nog erger
nen aaë biddei
(eig. oud paard, knol; schertsend ook van personen gezegd) ouwe snokker (minder courant dan aaë biddei, z. hierna)
ne bieteboo
(eig. kinderverschrikker, spook) boeman, bullebak
Biëvesklitse [mv.]
(spotnaam voor) inwoners van Beverst
nen aaë bik
nog een ouwe taaie, knar
ne blaeter
kind dat gemakkelijk of vaak aan het huilen gaat, huilebalk
ne blageûr, [vooral als dim.] e blageûrke
snoever, opschepper, pochhans
e vaül blaod
(w.g.) kwatong, lasteraar, langmuil, klappei
ne blaoker
schreeuwlelijk, brulaap; (ook) huilebalk, drenzig kind
en goej blėts
(al te) goed vrouwmens, goedhartig-onnozel vrouwtje
nen heete bliksem
vrouwengek, neukpaal, sexmobiel
nen hoeviërdige bliksem
hooghartig persoon
ne bloën
(eig. merel) dommerik, uilskuiken, grof verstand, appelflap
en bloës
1. snoever, opsnijder, blaaskaak; 2. stommerik, domkop, onnozele hals; sul van een vrouw, onbeduidend (zij het eerlijk) vrouwmens
ne blotskop
eigenzinnig, ontoeschietelijk persoon, stijfkop
boel (van vollek)
ordinair volk
ne glaajntige boer
boerenpummel, boerenkinkel, penis agraricus
ne loempe boer
onbehouwen, grof, onwelvoeglijk manspersoon
...boeste doë lèps!
achter scheldwoorden toegevoegde bijzin, ter versterking van het genoemde (b.v. Baedelêr boeste doë lèps! Leed bakkes boeste doë lèps!)
ne/en bòjjel, [ook] buïl
onaangenaam, irritant personage
en bòjjel van en vroo
onnoemelijk slordig en onappetijtelijk vrouwmens, lelijk plomp wijf, torrebak
en bòjjelkont
dik, lui, praatziek (vrouw)mens, teutebel, zwampudding
nen aaë bok
smerig, oud manspersoon
ne bossel
z. bossel(e)kop
ne bossel(e)kop
persoon met veel, dik en weelderig haar (lang en stekelig mag ook), pleeborstel
ne botterik
ongemanierd, grof individu dat voor een belediging meer of minder de hand niet omdraait, boerenhufter, ongelikte beer
e braekspiël
spelbreker
brakke [mv.]
kwajongens, straatjongens (uit het kinderliedje: De sjoël ès aut, de sjoël ès aut, de brakke koëme traut!)
(e) brakkevollek
ordinair tuig, kermisvolk, zigeuners
bras (van vollek)
ordinair volk
en brats
ruw, driftig of verkwistend vrouwmens, bodemloos vat; (van jonge meisjes) woelwater, wildebras
ne brautfraeter
armoedzaaier, schooier; in het mv. destijds vaak als scheldn. voor familie die geen communiefeest hield - uit de tijd dat communicanten per twee (poëspaor) feest hielden; het diminutief (braudfraeterkes) diende dan voor de communicantjes in kwestie
ne brênnige
wellusteling
en brêts
gek meisje, onnozel wicht
ne brétser
weinig ernstig, geinig persoon, iemand die te pas en te onpas flauwe grapjes uithaalt
ne brìljannes
(lelijke) brildrager (z. brìllekas)
en brìllekas
(raar) persoon met bril, doorgaans echter scheldnaam voor brildrager in het algemeen, vieroog, jampotkijker
ne brìlmans
spotnaam voor brildrager
ne broebbelêr
eig. iemand die ‘brabbelt’, die moeilijk te verstaan is, die praat ‘op afbetaling’; vandaar voor iemand die onzin uitkraamt, kromprater
en broederklits, [meest mv.] de broederklitse
scheldn. voor scholieren aan de broedersschool (uiteraard alleen geroepen door kinderen van een andere school, vgl. gemeenteklitse)
ne broek(ke)sjeiter
bangerik, angsthaas, paniekzaaier
en broëmel
oerdom vrouwmens, kalkoen
ne broempot
grompot, brombeer
ne broenkappel
gezegd van een bedlegerig, opgedirkt, maar voorts uiterst onvriendelijk en knorrig, verrimpeld oud mens (spottende contaminatie van proenkappel (= pronkappel) en broenker (= brompot), opgezette grompeer
ne broenkbaer
uiterst nors, onvriendelijk manspersoon
ne broenker
1. brompot, kniesoor; 2. nors, asociaal persoon, stuk sjagrijn
de Broerkes van Hees, de Broerkes van Kèsselt
spotnaam voor de inwoners van Hees, resp. Kesselt
ne brùlaop
kind dat bij het minste begint te huilen
ne buuraukrabber
spotnaam voor kantoorbediende (uit de tijd dat administratieve krachten weinig aanzien genoten en vaak smalend werden bejegend); vooral als denigrerend diminutief:
e buuraukrabberke
pennenlekkertje, potloodje

- D -

de Dabsjoël
spotnaam voor kleuterschool
nen daener
iemand die (te) graag discussieert, die steevast gelijk wil halen, die koste wat kost het laatste woord wil hebben, een doordrammer; (vandaar) twistziek persoon, ruziemaker
nen daenpot
z. daener
nen daudnak
verbastering van dauknak (z. aldaar)
nen daudvaller
iemand met rotslecht karakter, die voor jouw part ter plaatse mag doodvallen of het pleuris krijgen
nen dauknak
mens die altijd het hoofd tussen de schouders trekt; (ook) iemand met korte hals
en aa daus
oud wijf
~daus
z. ~kont
nen dauvenak
iemand met te verwaarlozen nekpartij
nen dêbber, e dêbberke (van e mênneke)
eig. peuter, dreumes, maar vaak als spotnaam voor klein persoon, dwerg
dedzjuus(e)..., doemmes(e)...
vaak in het gezelschap van invectieven aangetroffen verwensingsadjectief (verdomde, vervloekte...)
en délpermaog
(spottend) dienster, schoonmaakster die opvallend veel aan de voordeur staat te klappeien
...dènk
(vrouwelijk element in tal van fraaie combinaties; vrouwelijk van joenk, maar ook wel voor kinderen gebruikt)
en êrrem dènk
fragiel schepseltje, (ook) achterlijk vrouwtje, sukkel
e mottig dènk
slordig, lelijk meisje of vrouwtje, vuilpoes
en onnèttig dènk
onzindelijk (vrouw)mens
e smaerig dènk
gemeen, beroerd wicht
e strant dènk
stout, brutaal, ondeugend kind
e verkrap dènk
(te) klein, mager meisje of vrouwtje
nen dérjaoger
iemand die eet en eet en eet en toch niet dik wordt
nen dêrremsjrêpselfraeter
1. spotnaam voor zeer gierig persoon;
2. armoedzaaier
nen dérrepsdier
‘heetzak’, ‘dorpsstier’
nen dibbe
verkorting van dibbedeïs (z. aldaar)
nen dibbedeïs
dom manspersoon, zebedeus, oliebol
nen diëgeniet
slechterik, brutaal mens, (sterker dan Ned.) deugniet, smeerlap
e diëgenietsje
achterbaks, gluiperig, niet te vertrouwen kereltje of wicht
Diënkappers [mv.]
spotnaam voor de inwoners van Hoeselt (vgl. het gezegde: ‘In Hoeselt kapt men de doornen van verre’)
...dievel
(in vaste combinatie gebruikt met een aantal adjectieven):
ne grutsen dievel
hovaardig, hooghartig (vrouw)mens
ne kaaën dievel
kil, gevoelloos, ongenaakbaar mens (ook op seksueel gebied)
ne kèppigen dievel
koppig persoon, stijfhals, keikop
ne lilleken dievel
lelijk, verfoeilijk mens
nen onnèttigen dievel
gemenerik, vuilik (vaak gebruikt als andere scheldwoorden te kort schieten, of niet te binnen)
nen onpesjênsigen dievel
ongeduldig, ongedurig persoon; (vooral) iemand
die anderen met zijn ongeduldig gewriemel danig op de zenuwen werkt
ne rêppetigen dievel
ruige kerel, schurftige hond
ne sjaajnsen dievel
iets erger als ne sjaajnse (z. aldaar), in beide betekenissen: snaakse grappenmaker die niet zelden te ver gaat qua guiterij, failliete uientapper, resp. schijnheilige, slome donder, tweetongige judas
ne staajven dievel
hooghartig, zelfgenoegzaam mens, poseur
ne stranten dievel
brutale kerel of meid
e dievelsjoenk
iemand (een onvolwassene meestal) waar niet veel goeds in steekt
e dievelskraud
rakker, kwajongen, deugniet, (ook) eene boe poejjer èn zit; vooral bekend van het schimpvers:
Hoesselêr, gebakde pêr (of: Hoesselaer, gebakke paer), dievelskraud, maok dich Bilzen aut!
nen dievènker
(niet alg.) lollige klant, grapjurk, kerel die voor de lol van alle streken uithaalt
ne kotten dikke
dik, gedrongen persoon, opneukertje
nen disketeûr
iemand die nooit afgeeft
nen dobbelêr
leerling die moet blijven zitten, doubleur, zittenblijver
doemmes(e)...
z. dedzjuus(e)
doesse..., [ook] se...
ter versterking gebruikt vóór scheldwoorden (cf. Ned. ‘Jij...!’ of ‘Sakkers(e)...!’), vermoedelijk verbastering van D(o)e bès ne...: Doessen aop! Doesse stoemmerik! (soms verkort tot 'se) Se bloës!
Alleen te gebruiken als men zich rechtstreeks tot de geviseerde wendt; wie de nood gevoelt om alle registers open te trekken, kan b.v. zeggen: Doesse vaül klatter boeste doë lèps!
nen dreemer
(naast de gewone betekenis ‘dromer’, ook) traag, lui, futloos geval, pietenvanger
nen dreige
overdreven serieus mens, droge haring, dooie-visjesvreter
nen drêkbaer
vuil, slordig, plomp manspersoon, mestkever
en drêkkaar
idem als drêkbaer (z. aldaar)
nen drêntelêr
z. trêntelêr
nen drievige
somber en armzalig uitziend mens, doodbiddersgezicht, Pietje Sjagrijn
nen drollige
1. grappig, niet zeer ernstig persoon, vrolijke baas; 2. eigenaardig, koddig personage
e drollig joenk
z. drollige

- E -

tèsse Bêrreg ên Eek,
steet e pètsje mèt zeek,
boe de sjeiper zen koskes èn week
volks versje c.q. spotvers op de inwoners van Eik
ne kroemmen eewènter
te vergelijken met de kroemmen hèngs
(z. aldaar; eewènter = eenjarig veulen of kalf)
nen èngel mèt en bee vér
kwajongen, rakker, vlegel
nen êrrege
gierigaard, potschrapper, vrek
nen êrremoe(j)zaeër
armoedzaaier, arme drommel, iemand die geen nagel heeft om in zijn gat te krabben

- F -

ne faajne
listige, geslepen kerel, gladde vogel, goochemerd
ne faalewaa
1. (v.) kieken zonder kop, oninteressant (maar ook) groot en slungelachtig vrouwmens, augurk;
2. (m.) vent met negatieve eigenschappen, gaande van plomp en onbeholpen over futloos, wereldvreemd tot slungelachtig, kortom: een droplul
ne farseûr
1. grappenmaker, snaak, lustige broeder;
2. eigenaardige kwast, rare kostganger
ne fėlle
naast de positieve betekenis (durfal, lefgozer), vaak in ironische zin gebruikt voor:
grootspreker, pocher, tongheld
ne fieloe
onbetrouwbaar sujet, gluiperd, flikflooier
e fiemelke
klein, mager, tenger kind
ne flaaë
flauwerik
ne flabbie
niet al te snuggere jongeman, grof verstand, zulthoofd
ne (lange) flap
grote slungel van een jongen, slingeraap
en lòj flats
lui, werkschuw vrouwmens, nog te beroerd om haar gat op te lichten
en aa fleet
(vulg.) oud wijf, ouwe taart, kutwijf
en gêkke (zotte) fleet
manziek vrouwmens
en lòj fleet
idem als lòj flats, maar ietwat platter op de tong
en flêtsdaus
vleister, fleemtong (z. flêtser)
ne flêtser
(vooral van kinderen) aanhalerig, tot vleierij geneigd persoon, flemer, mooiprater; (ook wel) ‘mouwveger’, gatlikker, slijmbal
en flêtskont
z. flêtser (m.) en flêtsmie (v.)
en flêtsmie
vrouwelijke tegenhanger van de flêtser, fleemkous, slijmjurk
ne flikkeflòjjer
iemand die zijn handen niet kan thuishouden, flikflooier (z. fieloe)
en floddermie
slordig gekleed vrouwmens
ne floere
gewiekste, uitgeslapen kerel, geslepen vos
ne floëres
slungelachtige kerel, lange schlemiel
ne graute floëres
kinderachtige slungel, lummel
en flokbêl
sullige, gezette vrouw met waggelende gang, natiepaard
ne flokked
1. mannelijke variant van de flokbêl (z. aldaar);
2. klungelaar
en (vaül) flots
slordig, lomp vrouwspersoon (z. ook flats)
ne foddelêr
iemand die alles verkeerd doet, knoeier, prutser, kutsoufflé
en (dikke) foem
dikke vrouw, kamerolifant
ne foetelêr
valsspeler, bedrieger (bij het spel) (m./v.)
en foetelkont
ne foetellêmme
en foeteltrien
id. als foetelêr (z. aldaar)
ne foetser
persoon die altijd alles in het honderd stuurt, kluns, frietfietser
en foetskont
(vooral kindertaal) meisje dat stiekem het lot een handje toesteekt, valsspeelster
ne fokked
plomp, sloffig persoon met de allure van een vette gans, waggelbuik
ne fokker
1. dikzak die zich met waggelende gang pleegt voort te bewegen; (ook) mankepoot;
2. onhandige kerel, knoeier, klungelaar
ne fraetheïr, [vaak mv.] (de) fraetheire
bemiddeld, welgesteld heerschap, gezien als lid van het ‘broederschap’ van hoge heren dat weliswaar niemand kwaad doet, maar goed alleen zichzelve, rijkaard
ne fraetzak
gulzigaard, veelvraat, slokop
ne fritselêr
prutser, klungelaar, stoethaspel

- G -

en gaazekont
koket meisje, bakvis, draaigat
ne galjaar
robuuste, potige kerel die het steevast te bont maakt, branieschopper; ook spottend gebruikt in de zin van ‘dat is me ook een mooie!’
ne gamae
kwajongen, rekel
en gaopmaül
iemand die almaar staat te geeuwen, tochtgat
en gazèt
z. gezèt
nen haave gedrêdde
halve gare, idioot (ook wel v.: en haaf gedrêdde)
en geet
vrouwelijk epitheton voor gevallen waar dènk als te licht en koe als te zwaar wordt gevoeld, domme gans; z. ook de Geete van Kleene Spaan
en flaa geet
flauw vrouwmens
en stoem geet
wijfje van de stoemmen hèngs
de Geete van Kleene Spaan
spotnaam voor de inwoners van Kleine Spouwen
ne gehaukde
(minder gewoon dan) ne gestaukde (z. aldaar)
nen haave gejalde
gek, halve gare
(b.v. Dich bès nen haave gejalde, dich! - Ên dich bès nen heilen haave gejalde!)
ne lauze gêk
idioot, krankzinnige, ‘idiot savant’
en gemeentekliet, [vooral mv.] ~kliete
z. gemeenteklitse
en gemeenteklits, [vooral mv.] de
gemeenteklitse, [ook] ~kliet(e)
eertijds scheldnaam voor de leerlingen van de gemeenteschool
ne gemeentezweeter
werkman, (mv.) werkvolk van de gemeente
geen(e) gemêkkeleke
1. onhandelbaar persoon, lastig karakter, wringer; 2. streng, veeleisend, moeilijk te bevredigen persoon, tiran
ne gepolitoerde
listige, geslepen kerel
iet gesjiëte, [ook] wat gesjiëte
behaagziek, pretentieus schepsel, opkammerig wicht
ne gestaukde, [ook] gestaukte
persoon met gedrongen postuur, onderdeur
en gezèt
babbelziek vrouwmens
de gezèt van Bilze
(vrouw)mens dat van alles op de hoogte is en geen gelegenheid laat voorbijgaan om hiervan blijk te geven
e gezich
overdrachtelijk gebruikt (‘pars pro toto’ in goed Nederlands) voor de persoon die met de genoemde smoel zit opgescheept:
e lank gezich
1. mokkend mens; 2. klikspaan
e leed gezich
aartslelijk, onuitstaanbaar mens
e loemp gezich
zeer dom persoon, zulthoofd, stuitermongool (Dich mèt ze loemp gezich!)
e strant gezich
brutaal, onbeschoft, (ook) vrijpostig, stout mens
e tristig gezich
1. lusteloos, neerslachtig mens, druiloor, mater dolorosa; 2. alsmaar grienend mens, huilebalk
e zoer gezich
gemelijk, boos uitziend mens, zuurpruim (met een gezicht als een oorwurm)
(d'hébs) e gezich vér te grinse
e gezich vér op te hooë
gezegd van iemand met uiterst onaangenaam uiterlijk
(d'hébs) e gezich waaj en aachtoere-mès wo oem niëgen (ziëven) oere begint
zegt men wel eens tegen iemand met een beteuterd of verongelijkt gezicht
en goej gezon
(eufemistisch voor) lichamelijk voorspoedig, gezet vrouwspersoon
en gicheldaus
z. kicheldaus
en gichelkont
z. kichelkont
ne/en giftige
driftig, opvliegend karakter, driftkop, heethoofd, een kwaaie klant
ne goevernemêntsfraeter
spotnaam voor staatsambtenaar
ne griene
eigenzinnig, maar vooral krenterig persoon, potschrapper, erwtenteller
ne grinser
1. kind dat bij het minste begint te schreien, griener, huilebalk; 2. iemand die aanhoudend klaagt en anderen met zijn gemopper op de zenuwen werkt, kniesoor, ‘nurk’
e grinsgezich
z. grinser (bet. 1)
ne grinspot
z. grinser (beide bet.)
en grinstrien
wicht dat al grins vér ne sjiet (wo kantraore èn hér kont stik)
en groemmeldaus
idem als groemmelêr, maar meer voor een vrouwelijk exemplaar
en aa groemmeldaus
immer mopperend oud mens
ne groemmelêr
knorrig, ontevreden personage, mopperaar, brompot
ne groemmelpot
z. groemmelêr
nen aaë groemmelpot
lastige, slechtgeluimde ouderling, kniesoor van dagen
ne groosbaer
man die zwaar snurkt
ne groozer
snurker (m./v.)
ne grutshans
hooghartig, laatdunkend mens, verwaand stuk eten, kakmaker

- H -

nen haafwas
klein, onvolgroeid kereltje, dwerg, kraakamandel van een ventje
nen haajler
kind dat licht aan het huilen gaat, schreier, drens
nen halketie
slordig, onbekwaam vakman, (vandaar) onderkruiper, beunhaas
nen hamper
mankepoot, kreupele, hinkepink
(nen) hanskroef
scheldnaam voor Zwarte Piet
nen haos
(vooral ironisch) iemand waar je vooral niets moet van verwachten, onbenul, ‘dakhaas’
nen/en hapsjaar
gulzigaard (m./v.), slokop, kerel c.q. tante die alles naar zich toe haalt of voor zich opeist, geldwolf
e slaoten hàtsje
een weekhartig karakter, doetje
nen haugdiener
mens met veel pretenties die met de rijken aanpapt en de anderen vanuit de hoogte bekijkt, ogendienaar
nen hausdievel
in de zegswijze Stroëtèngel, hausdievel!: persoon die zich thuis onder huisgenoten veel minder attent en verdraagzaam voordoet dan buitenshuis
nen heemeleke, [ook] nen hiemeleke
achterbaks individu dat nooit het achterste van zijn/haar tong te zien geeft, stiekemerd
(n)en heete
seksueel warmbloedig geval
nen heeterik
manskerel die weinig moeite doet om zijn seksuele appetijt in bedwang te houden
nen heetzak
kerel met meer dan doordeweekse belangstelling voor sex, seksueel geobsedeerde, neukbeer; vaak wordt denigrerend het verkleinwoord gebruikt:
en heetzêkske
hengst in zakformaat, (klein) opflikkertje
ne maogeren heiring
idem als ne maogere bèkkem, met uitzondering van het pekelgehalte natuurlijk
en hèkke
(niet noodzakelijk gemeen, maar toch) onooglijk plomp en lelijk vrouwmens, onbehouwen stuk vlees
en aad hèkke
en nog versleten bovendien!
nen hooten héllige
onbeholpen, houterige klaas, stijve hark
ne maogeren hèngs
(te) mager persoon
ne kroemmen hèngs
lelijk en mismaakt schepsel; (ook) onbetrouwbaar sujet
ne stoemmen hèngs
stommeling, sufferd, vaak gezien in de nabijheid van de hin, de stoem geet en het kaefke Moozes (z. aldaar)
nen hênnige/en hênnig
(iron.) een mooierd
en hênnig mênneke
z. mênneke
en hidsje-rier-mich-nie
netelig, onverdraagzaam sujet, kruidje-roer-mij-niet (b.v.: Oejoej, hidsje-rier-mich-nie! Besjeit dich mêr nie!)
nen hiemeleke
z. heemeleke
en hin
lompe vrouw, domme gans
nen hoddelêr
minder gebruikelijk dan foddelêr (z. aldaar)
nen hoeddelêr
man die buitenechtelijk onder de draad door graast door naast de pot te pissen (en daarbij nog samenhokt met een ander!), boeleerder
nen hoële
persoon die veel kan eten, holbuik, haaienmaag
nen hoengerlaajer
armoedzaaier, bedelaar; (vaak gewoon voor) vervelend sujet dat altijd aan je hoofd komt zeuren om een stukje eten, snoep of dergelijke, bedelzak
nen hoerebok
oversekst heerschap, man die geregeld naar de hoeren trekt
nen hoerejaeger
man die de lichtekooien naloopt, ‘hoerenbok’, (ook) man die achter alles wat een rok draagt aan zit, vrouwenloper
nen hoeresloef
vrouwengek, rokkenjager, hoerentemmer
nen Hollênder
alle inspanningen van de Taalunie ten spijt, blijft dit woord ten volle zijn pejoratieve bijklank behouden
en holster
lomp en ongemanierd vrouwmens, onbeholpen wicht, bolbegonia (enigszins vergelijkbaar met de broëmel, maar dan veel erger)
ne rotten hond
verachtelijk, gemeen mens, teringlijer
nen honsman
(enigszins oneerbiedig voor een) gepassioneerd liefhebber of fokker van honden
en hoopaut
iemand die licht uithaalt, gemakkelijk klappen uitdeelt, een ‘sla-graag’ (van het soort dat alleen maar kan Dikke heep sjeite ên kleen kènderkes hun mikbotrêmkes aofpakke!)
en hospitalirke
(destijds) ouderling, bewoner van het voormalige oudmannetjeshuis (anno 1920-30) in de Hospitaalstraat

- I -

nen iegel
persoon met opstaand, stekelig haar, egelskop
ne (glaajntigen) iëzel
grote lomperik, aartsdommerik, klotskop (vgl. soortgenoten als bloën, hin, keike, koerskiëmel en andere kaaver uit de stoem-stal)

- J -

ne jan-men-klitse
eufemistisch broertje van de jan-men-kloete (z. aldaar)
ne jan-men-kloete
man van niks, prutsvent, onbenul, failliete broodjeballenwipper
~jannes, [ook] ~jaanes
geslachtsbepalend tweede lid van samengestelde scheldwoorden waarmee wordt te kennen gegeven dat het in het eerste lid genoemde attribuut toebehoort aan een kwibus (alleen nog in baodjannes, brìljannes en hier en daar nog een kloetjannes)
ne jaoger
1. zeer gespannen, opgejaagd, nerveus persoon, m.n. als ie ook nog de anderen op stang jaagt, jachtduivel; 2. iemand die zeer snel eet, schranser, schrokhans
ne jèngelêr
(niet alg.) kind dat zijn huisgenoten of buren auriculair teistert, hen met zijn aanhoudend gegrien vreselijk op de zenuwen werkt
jing [mv.]
bende rakkers, kwajongens, (ook wel) tros rumoerige kleuters, ‘keuteljacht’
koj jing [mv.]
idem als jing maar iets minder gemoedelijk
onnèttige jing [mv.]
z. smaerige jing
smaerige jing [mv.]
brutale, harteloze kinderen, raddraaiers
(Liske mèt) hér joch
nest lawaaierige kinderen
ne joebbe
sul van een vent, lobbes, soepharses
ne joed
1. (destijds de gewone, niet helemaal ongemarkeerde benaming voor een) jood; 2. iemand die het op je geld gemunt heeft, onbetrouwbare kerel, bedrieger
en aa joengdochter
oude vrijster, een vaatje zuur bier
ne joengesgêk
(jong) meisje dat verslingerd is op jongens; ook wel uit jaloezie gezegd van een meisje dat wél - door andere meisjes die niét (enz.)
e joenk, [mv.] jing
onvolwassene; doorgaans gebruikt in de betekenis van bengel, rakker, wildvang (zowel van jongens als van meisjes gezegd); ook als tweede lid van samengestelde, tegen kinderen gebezigde scheldwoorden, b.v. rotjoenk, snotjoenk; z. ook jing)
e dievels joenk
ondeugend, woelig kind, wildebras (niet zo afkeurend als dievelsjoenk, z. aldaar)
e drollig joenk
koddig, eigenaardig, (en daardoor) lachwekkend kind
e knoddig joenk
idem als drollig (joenk) (z. aldaar)
en onnèttig joenk
vuil, smerig, (vooral) slecht kind, rotkop
e sjaajns joenk
te vergelijken met e sjaajns man (maar dan in het klein)
e smaerig joenk
vuil, smerig én gemeen bovendien
e strant joenk
stout, onbeleefd kind, brutale vlerk
ne joenker
kind dat om een kleinigheid aan het huilen slaat

- K -

en kaa
frigide vrouw, kouwe taart, palehaatster (niet te verwarren met en kaa kont, een koukleum)
ne kaaë
(seksueel) ongevoelige man, een hart van marmer
e kaaf
idioot, sufferd, stomme kinkel, rund - vooral bekend van de kwelconversatie: Ich e kaaf? Kaaf bèste mêr e joër. Dich bès en koe (en beis), ên koe (beis) bèste vér heil ze laeve!
e loemp kaaf
uitermate dom en lomp persoon (z. stoem kaaf)
e stoem kaaf
imbeciel, runderachtig sujet, vleesgeworden dekzwabber
kaaf van Moozes
slome stommerik, sul, boerenhufter
de Kaaver van Spaan, [ook] de Kaaver van Moëpertènge [mv.]
spotnaam voor de inwoners van Spouwen, respectievelijk Mopertingen (kennelijk hét rundergewest)
ne kaareeziger
man die vlug koud heeft, die blauwbekt bij de minste koelte, koukrimper
en kababbel
z. kebabbel
ne kabioo
kalf, lomperd, dwaas
Kabotsekèp [mv.]
(spotnaam voor) inwoners van Munsterbilzen
ne kadêbber
z. kedêbber
ne kadee
(alg.) vent, kerel, (vooral spottend) schertsfiguur, mooierd, ‘ook eentje’
ne kadèt
z. kedèt
ne kadodder
z. kedodder
e kaefke Moozes
idem als het kaaf van Moozes, maar dan een maatje kleiner
ne kaekelêr
(veelal van volwassenen gezegd) iemand die hard schreeuwt, (vooral) onophoudelijk kijft en opmerkingen maakt, schreeuwlelijk, bullebak (van een baas b.v.), brulboei, bulderbast
ne kaeker
iemand die hevig weent, huilmuil, een mooi gezicht voor een kapotte ruit
kaerkesnès [coll.]
laag, gemeen volk, kermisvolk, tuig
en kakmadam
z. kakmedam
en kakmedam, [ook] ~madam
pretentieus, zich schijterig sjiek en opgedirkt voordoend mens, vrouw met kale complimenten
de Kaksjoël
spotnaam voor de Bewaarschool
(ne) kalderlêmme
oudst bekende, in geschriften teruggevonden Bilzerse persoonsnaam, alleszins een bijnaam; of het woord ook scheldende potentie bezat is niet geweten (kan eventueel nog proefondervindelijk worden achterhaald; voor uw bevindingen houden wij ons aanbevolen).
[cf. E.H. Arnold Stiels, Bilzerse parochieregisters: ‘Die 13 novembris (1726) sepulta est femina habitans in Heesvelt vulgo bij calderlemmen (Op 13 sept. 1726 is overleden de vrouw wonende in Heesvelt bij de genaamde Calderlemmen).’ - met dank aan dhr. Fr. Maurissen]
ne kaljan
veelprater, zagevent
ne kalot
spotnaam voor roomsgezinde, aanhanger van klerikale partij
ne kalviël
z. kaljan
en kanaj
z. kenaj
ne kannepei
krom(lopend) vrouwmens, gemaakt van groen hout dat in de zon is kromgetrokken
e kanon
z. kenon
en kaol/ne kaole
pretentieus mens, pedanterik, grootbroek
ne kaozelêr
iemand die onnozele praat verkoopt, brabbelaar, afgezakte negertiet
Zjang van de kaploën
z. Zjang
ne karotjee
naast de algemene betekenis van ‘plantrekker’ vaak gebruikt in de bet. van kerottentrèkker (z. aldaar)
ne karottentrèkker
z. kerottentrèkker
ne kastaar
z. kestaar
ne kattentêkker
dierenbeul, nijdas, pestkop
e kaud
z. kojje
ne kaudkaller/en kaudkalster
kwaadspreker (-spreekster), lastertong, langmuil
ne kaurepoeper
scheldwoord voor kraol, misdienaar, altaarknaap (gehoord in Spurk)
ne kauriëzel
spotnaam voor een misdienaar (ook gehoord in Spurk, welwel!)
ne kazakdraeër
persoon die de huik naar de wind hangt, jabroer, windvaan
en kebabbel, [ook] kababbel
tatergat, kletstante, klepmolen
en aa kebabbel
oude zeur, zaagwijf, ouwe teut
en kêddel, [ook] kêttel
klein en mager persoon (meestal in de diminutiefvorm: z. kêddelke)
e kêddelke
klein, mager meisje of vrouwtje, garnaal
en aad kêddelke, [ook] en aa kêttel
oud, verrimpeld en verschrompeld vrouwmens, een vrouwtje als een gebakken appeltje
ne kedêbber, [ook] kadêbber
klein kind, peuter, ukje (ook wel van volwassenen gezegd die qua postuur eerder aan de kleine kant zijn uitgevallen)
ne kleene kedêbber
qua grootte het best te vergelijken met e kedêbberke
ne kedèt, [ook] kadèt
maffe kerel, vreemde snoeshaan
ne kedodder, [ook] kadodder
1. klein, onbenullig persoon; 2. spotnaam voor klerikaal
e keike zonder kop
lomp, onbezonnen mens, domme gans, uilskuiken
e keikekènd
idem als keikekop, maar voornamelijk van (onnozele) kinderen gezegd
ne keikekop
domoor, ezelsveulen, achterlijke gladiool
ne Keiskênder
scheldwoord voor de Chinezen van Europa, vnl. in het spotvers Hollênder! Keiskênder! Koekkoek!; ook wel Keislênder hier en daar (vgl. het Bilzerse keiskant = boterham met kaas)
ne Keiskop
Kaaskop (commentaar overbodig)
ne Keislênder
z. Keiskênder
en keismoj
iemand die verzot is op kaas
ne keissjeiter
bleekneus, bleekscheet
ne witte keissjeiter
idem als keissjeiter, deserteur van het kerkhof
ne kemikke
iemand met grappig voorkomen
iet kemik
lachwekkend, maar tegelijk vreemd (vrouw)mens
ne Kêmpenêr
bewoner van de Kempen, maar vaak gebruikt als scheldwoord voor dom, plomp, achterlijk, en onbetrouwbaar mens (Kêmpenêrre, de kiele steif ên de pênse slap! of nog: De bèste Kêmpenêr hèt nog e piëd gestoële!)
en kenaj, [ook] kanaj
ongelikt vrouwspersoon, gemene feeks, helleveeg, serpent
e kènd
z. graut kènd
e graut kènd
volwassene met de dwaze kuren en de onhebbelijkheden van een kind, baby, puber
e kaud kènd
kwaad, lastig kind, (vandaar) kind met slecht karakter, rotjoch, hellebrok
e leed kènd
lelijk kind (vooral gezegd tegen kinderen als ze een lang gezicht trekken)
...van e kènd, [mv.] van kènder
ter versterking van een reeds bestaand scheldwoord aan het adres van een (irritatie opwekkende) onvolwassene: nen diëgeniet van e kènd, batraove van kènder
e kenon, [ook] kanon
(voor alle duidelijkheid zegt men meestal: e dik kenon, z. hierna)
e dik kenon
onooglijk dik en vet vrouwmens, uitgezakte drilpudding
ne kèppige
veelal verlengd tot: kèppigen dievel (z. dievel)
ne kérkesliëtel
overdreven fatsoenlijk en preuts (vrouws)persoon, kuise Suzanna
geene kérkesliëtel
weinig voorbeeldig, ronduit eervergeten (vrouws)persoon, del
en kermêl
plompe, onhebbelijke vrouw
en aa kermêl
gruwel van een wijf (lelijk, onaangenaam, vunzig, al wat je maar wilt, maar met de nadruk op ‘oud’)
en kernoeffel
goedmoedig, enigszins banaal en meestal corpulent vrouwmens
en aa kernoeffel
oude ziel, net zo'n ouwe teut als een aa kebabbel, maar niet zo'n zaagwijf; andere vaak gehoorde kwalificaties zijn:
en dikke kernoeffel
en lee kernoeffel
en lòj kernoeffel
en vaül kernoeffel
met name als het geviseerde object alles behalve mager, schoon om zien, werklustig resp. proper is
en kernoelzje
1. lastig, vaak knorrig mormel, boerentrien, kween; 2. stom vrouwmens, onnozel schaap,
ezelin op twee benen, kortom een echte troela
ne kerottentrèkker, [ook] k(a)rottentrèkker
iemand die zich aan zijn verplichtingen tracht te onttrekken, profiteur, lijntrekker
ne kestaar
zwaar geval, van het slag dat men in Hoeselt e sjau man pleegt te noemen
nen aaë kestaar
oud ‘peeke’, stokoud baasje, ouwe knar
en kêttel, e kêttelke
idem als kêddel (z. aldaar); z. ook spauk van aa kêttele
en aa kêttel
oud, onverzorgd wijf (z. aad kêddelke)
en kicheldaus, [ook] gichel-
meisje dat bij de minste aanleiding de lachstuipen krijgt, vnl. als teken van onzekerheid, ginnegapster
ne kichelebok, [mv.] ~bèk
(oud volksgebruik) mèt wisse noe Maerem jaoge ên trèg!
en kichelkont, [ook] gichel-
nog een giecheltrut
ne kiël
al wat ouder woord voor ‘kerel’, maar vaak spottend gebruikt voor: kwast, schertsfiguur, geintje van een vent; held-op-sokken
ne kieverbêk
kieskeurig, veeleisend persoon, meestal van een kind gezegd dat nooit tevreden is of dat met lange tanden eet, kieskauwer
en kieverkont
idem als kieverbêk (z. aldaar), maar vooral voor meisjes, vrouwen en dergelijke
ne kinkel
brutale, onbeschofte kerel, (boeren)kinkel (doesse kinkel boeste doe lèps!)
ne staajve kinkel
weinig toeschietelijk, afstandelijk manspersoon, hark
ne kis-men-kloete
onaangenaam (mans)persoon die je in hoge mate ergert en tegen wie je maar al te graag ‘k.m.k.’ zou willen zeggen (gesteld dat je dat zou durven)
ne kaole kis-men-kloete
verwaand stuk vreten (wie denkt ie wel dat ie is?)
ne kis-men-sjiëne
meer welvoeglijke variant van de kis-men-kloete, maar het blijft een vent van niks
ne raare kis-men-sjiëne
vreemd, ongewoon uitziend geval, snijboon, gekke kwibus, schele bolwang
ne kisper
kieskeurig mens (z. kisperkont)
en kisperkont
iemand die erg veeleisend is, en dus niet vlug tevreden als het om eten gaat (vnl. op kinderen toepasselijk)
en klaeverkont
iemand die het klimmen en klauteren niet kan laten (meestal gezegd van kinderen, met in het achterhoofd de verzuchtig: geen seconde mag je die uit het oog verliezen!), klauteraap
ne klaoger
vaak ontevreden, klaagziek persoon, hangwang, ouwehoer
klaogers geen naud, stoeffers gee braud!
geef de boffer een brood, de klager heeft geen nood! (klagers en pochers moet je niet ernstig nemen)
en klapkont
z. klêpkont
en klappaaj
kwaadspreekster, roddeltante
en klappèt
babbelwijf op zonne-energie, klettermolen
en klatter
vrouw van lichte zeden, sloerie (zelden gebruikt zonder het epitheton ornans ‘vuil’), kut met klapdeuren (vgl. klêtterke)
en vies klatter
se vaül klatter!
en zwatte klatter
slet, pothoer, vuilstuk, ongewassen loopschuit (ook bekend van: Wao kimp aater niëgetein?
Twintig, zwatte klatter! - gevleugelde woorden, oorsprong duister)
ne kleene
onvolwassene, onvolgroeide (in zowat alle denkbare opzichten)
ne kleene kedêbber
e klee(n) mênneke
e klee(n) petieterke
e klee(n) piemelke
ne kleene snatsel
z. telkens het hoofdwoord
en klêpdaus
idem als klêpkont (z. aldaar)
e klêpkoet
1. idem als klêptoeng (z. aldaar); 2. (ook oneig. voor) roddeldorp (Bìlzen ès e klêpkoet)
en klêpkont, [minder gewoon] klapkont
meisje dat, vrouw die klikt, een klikspaan(se?)
en klêpmaül
idem als klêptoeng, maar eerder vulgair
ne klêpper
(vooral mannelijk) verklikker (z. klêptoeng)
en klêptoeng
klikker, klapspaan, flapuit (m./v.)
ne klêtskesdrènker
persoon die erop gebrand is om de (vnl. bier)restjes van tooggenoten uit te drinken
ne klêtskeszauper
1. idem als klêtskesdrènker, iets minder proper; 2. (vandaar) armoedzaaier, schooier
en klêtskont
babbelkous, kletstante i.c ~majoor, turbozaag
ne klêtskop
manskerel die geen kam (meer) nodig heeft, aangezien het bij hem altijd volle maan is, biljartbal, knikkerkop
e klêtsweif
tante van de kletskous (z. klêtskont)
e klêtterke
dim. van klatter (z. aldaar), lichtekooi, meisje dat met zo ongeveer alle jongens meegaat (om te hossebossen)
en klezaür
hatelijk, gemeen vrouwspersoon, serpent, appelteef
en aa klezaür
oud, lelijk (of wat dacht u?) en slonzig wijf, harpij
ne klitsbiegel
bastaardwoord voor kloetzak (zie dit woord)
ne klitsjie (van ne man)
iemand die men niets kan toevertrouwen, even onberekenbaar als een kipkar (het is maar een veronderstelling, hoor), geiteneuker
ne sjeeve klitsjie
onbetrouwbaar sujet
en kloek
z. kloekhin
en kloekhin
dik, plomp vrouwmens, kalkoen (om in de familie te blijven)
ne kloemmelêr
prutser, knoeier, klungelaar, onhandige bliksem
en kloemmeltrien
stumperige, onpraktische vrouw die haar tijd verprutst en nauwelijks uit de voeten kan met haar handen, kluns
nen hoote kloës
slome, onbeholpen kerel, stijve hark, slungel
ne stoemme kloet
domme, onbeduidende manskerel
ne kloetjaanes
z. kloetjannes en kloetmezjaür
ne kloetjannes, [ook] ~jaanes
z. kloetmezjaür
ne kloetmersjang
‘handelaar in klotkolen’ zo dacht ik vroeger, maar dit blijkt niet te kloppen: het is gewoon een kloetmezjaür
ne kloetmezjaür
onaangename, onbetrouwbare en onfatsoenlijke kerel, wc-duiker
ne kloetzak
(ik begrijp uw misnoegen, maar het is bijna
gedaan met kl-, we zitten zo aan de letter kn; dit is echt de laatste!) 1. pestkop, etter, zak met vingers; 2. onvoorspelbare en onbetrouwbare puist, bedrieger, kippeverkrachter
ne knein
1. bitsig, asociaal, eerder bekrompen sujet dat zich tot frusterens toe inlaat met andermans zaken; vitter op kleinigheden, muggezifter, regelneef; 2. in verband met geldzaken: even zeikerig en onuitstaanbaar als 1., maar daarbij nog krentenkakkerig precies en onverbiddelijk
ne maogere knein
onaangenaam, haast sclerotisch mager mens, aangeklede spijker
ne knèppel
niet te vertrouwen kerel die tot alles in staat (want van alle markten thuis) is, lefgozer
ne staajve knèppel
houterig, zelfgenoegzaam figuur, grootsaard
e knèppelke
1. idem als knèppel, maar iets gemener en dus dubbel gevaarlijk, stiekemerd, gluiperd; 2. brutaal kind, rekel, deugniet
knèppelkes van kènder
zijn dus stoute, ondankbare kinderen
ne knoddige, e knoddig
lachwekkend, maf, (vooral) weinig ernstig, drollig typetje, hapsnurker
nen aaë knoëk
stokoud, hopeloos versleten mens, ouwe sok
ne knoepper, [vaak dim.] e knoepperke
achterbaks, geniepig individu, huigbertje
nen heemeleke knoepper
stiekemerd die 's nachts poesjes gaat pitsen, gluiperd
ne knotsed, [ook] knotser
(eerder) schijnheilig en slinks kereltje (maar vaak schertsend gebruikt; klinkt in dat geval gemoedelijker dan knoepper of toekker)
ne knotser
heimelijk, achterbaks mens
nen heemeleke knotser
geniepige, onbetrouwbare kerel
(eene mèt) knotsknieë
scheldnaam voor persoon met lachwekkende, aan zekere schaapachtigen herinnerende kniestructuur
ne knotskop
nurks, onverzettelijk mens, hardlijvig qua centen, stijfkoppige gierigaard
en stoem koe
idioot, stommeling, rund (zo lomp als het paard van Christus - en dat was een ezel!), doorgaans gezegd tegen iemand die een bok heeft geschoten
en koekkevaajfoog
aartsdommerik, sul, te lomp om te helpen donderen en niet eens in staat om tot 10 te tellen, appelflap
ne koekkoek
1. enigszins achterlijk, alleszins uitermate geborneerd, mogelijk zelfs helemáál belatafeld individu, imbeciel, putjesschepper;
2. (misprijzend voor) enig kind in een gezin (z. ook Keiskênder)
ne koemmendant
bazig manspersoon of vrouwmens, jannig type dat graag de pan bij de steel houdt
ne koenoenk
stommerik, met het rund verwante ezel, frietfietser
ne koëpere
rosse, roodharige vlerk, roodbol, melkfles met rooie dop
ne koerskiëmel
1. domoor, sul, idioot, gediplomeerde bakharing; 2. rare, slungelachtige, wereldvreemde kwast, met vlag en wimpel gekwalificeerd voor Parijs-Dakar (categorie kamelen en ander woestijnvee)
ne koesj
zelfzuchtig, hebberig kereltje (ook wel van meisjes gezegd), dikke egoïst, (aan tafel) schrokhans, vreetwolf (met varkensmanieren)
e koesjke
id. (van kinderen gezegd)
~koet
z. ~kont
ne koetaajl
onvoorstelbaar domme vogel, uilskuiken, geschuffelde steenezel, bongobrain
ne koetnol
zeveraar, zanikpot, kletsmeier
ne koetpie
reiziger in kletspraat, Pietje Zagemans, emmer, zeikstraal
ne koetsjoeles
onbetekenend mannetje, niemendal, dakhaas, en áls ie wat te zeggen heeft: een lulhannes (of gewoon; ‘is dat iemand?’)
ne koetter
zagevent, zeurzak, vervelende zwamneus (dezelfde zwetser als koetpie, z. hoger)
ne sjaele koettie
1. scheeloog, scheefogig stuk onbenul, schele wip, otterius schelentis (ook wel geslingerd naar het hoofd van gewone, onschuldige brildragers); 2. (oneig. voor) kwispel met normaal gezichtsvermogen, maar te suf om het te gebruiken; sjaele koettie klinkt dan enigszins als (zij het iets minder beleefd dan) ‘kijk uit je doppen!’ of ‘als het een hond was had ie je allang gebeten!’
ne kojje, [v.] en koj, [o.] e kaud (dènk)
1. kwaardaardig, opvliegend stuk secreet, want vlug in zijn/haar pik geschoten (of zoiets);
2. moeilijk, streng en veeleisend persoon (voornamelijk te situeren in de onderwijsbranche)
ne kojjoeng, [mv.] kojjing, kojjoenge
kwajongen, vlegel, rakker (ook wel van meisjes gezegd)
en kojtoeng
kwaadspreker, lasteraar, kwatong, langmuil, (van vrouwen ook:) klappei
~kont
(verzamelwoord voor de partes posteriores van de mens; tweede lid in samengestelde scheldwoorden, doorgaans gebruikt als epitheton voor vrouwelijke, ‘te-nen-krom-mend’ irritante schepsels), ~kous, ~gat, ~jurk, ~wijf
en dikke kont
(vrouw)mens met opvallend ontwikkelde achterkaak, bipskuiken, drilbil, toeptafel
en kaa kont
kouwelijk vrouwmens, krimpkous, kleumkat
en lòj kont [enz.]
luierika
en kontebêt
z. kontemie
ne konteklêtser
plaagziek, kortswijlig mens, grapjas, uientapper; (onder vrouwen, ook) kerel die zijn handen niet kan thuishouden, billeknijper, Willem de Hijger
ne kontekrauper
vleier, gatlikker, pluimstrijker
ne kontekrêtser
immer weifelend, besluiteloos iemand, op wie je geen staat kan maken, twijfelaar, draaitol, pimpelmees
en kontemie, [vaak dim.] kontemieke
meisje of vrouw met prominent ontwikkelde achtersteven, toeptafel
ne/en kontraore
eigenwijs, bokkig persoon, dwarsdrijver, keikop
~kop
geslachtsneutraal twee lid in heel wat schimpsamenstellingen (z. ~jannes; vgl. ~kont)
ne kotte
klein, kort ventje, stompje
e kraatske
z. kraetske
ne krabber
krasselaar, knoeier, nietsnut; (Eng.) ‘loser’, klapscheet van een man
en krae, [meest mv.] de kraeë
(eert.) spotnaam voor geestelijken, klerikalen en andere gerokte eminenties, zwartrokken, japneuzen
e kraetske, [ook] kraatske
1. klein, mager, onvolgroeid kind, achterblijver, embryootje; 2. klein, verschrompeld oud vrouwtje, rimpelteefje
en krak (van ne mins)
waardeloos, verachtelijk persoon (z. ook Liëter krakke, Wìller krakke)
en aa krak
oud, versleten vehikel van een mens, ouwe knakker
en krak van e weif
vrouwelijke wederhelft gezien als een rampzalige investering, huishoudkundig waardeloos en onnuttig schepsel, gezinsbegoocheling
de goej piëd op stal, de krakken iëveral!
(gesteld dat men met het oog op een huwelijk een gezinsmatig verantwoorde keuze dient te maken) goede (huis)vrouwen zoeke men aan de haard; ergo: fatsoenlijke (vrouw)mensen verdoen hun tijd niet op straat!
ne krapkop
scheldwoord voor iemand met krappe in het haar (d.i. hoofdzeer, soort huidziekte), kanenkop, schurftrochel
(en) krappul
1. gemeen volk, schorem, janhagel (doorgaans zonder lidwoord; Wao krappul!); 2. schoft, schoelje, lamlendig stuk verdriet
kras (van vollek)
gemeen volk, uitschot, tuig van de richel
ne kreeselkop
persoon die opvallende sporen van het kreesel (= schurft) vertoont (en die voor de rest eigenlijk ook niet deugt), schurftige krabkronkel
e kreis
aanhoudende bron van hartezeer, lastpost, huisverdriet
ne krêkke (mins)
(naast de positieve, maar voor ons minder interessante betekenis, ook) overdreven nauwgezet persoon, muggezifter, kanenbrader
e krêlke (van e kènd)
(w.g.) kleine, ondermaatse dreumes, peuk, ukkepuk
ne krêntesjeiter
zeer gierig, krenterig schepsel, schraapmans, knijpkont
e krêpke
1. (te) klein en onooglijk mager kind;
2. petieterig klein, verrimpeld vrouwtje, niet noodzakelijk lelijk, maar wel ferm afgeleefd
ne krêtser
z. krêtspaut
e krêtske
(w.g.) idem als kraetske (z. aldaar)
en krêtspaut
iemand die gemeen krabt bij het stoeien of vechten, krabbekat
ne kribbebeiter
(naast de betekenis van ‘magere, gestresseerde knol’, ook) vervelend, gefrustreerd en (vandaar) vitterig persoon, knibbelaar
ne kriekel
enghartig, knibbelziek mens, albedil, criticaster
ne kriekelebok
kregelig, verwend kind; (ook) lastig en sikkeneurig mens, kieskauwer
en krienekraon
z. kroenekraon
en krievelkont
zenuwachtig, krieuwelig jongmens zonder zitvlees, kwikkebil; vaak ook voor onrustige of ongedurige volwassenen
ne krievelstat
hetzelfde als krievelkont hierboven, maar eerder van kinderen gezegd
e krifke
klein, gebocheld madammeke of meneerke (dim. van kroef, z. aldaar)
en krinsel
zeurderig, dreinerig kind of meisje, drens
ne krinselêr
idem als krinsel, maar ook voor drenzerige types van het mannelijke geslacht
en krinselkont
drenspens, zeurkous (meestal vrouwelijk, al zijn ook zeurpieten niet veilig), z. krinsel (soms ook in de betekenis van kritselkont; z. aldaar)
ne krispel
(w.g.) z. krievelstat & co
en kritsel
vervelend mens (m./v.), kieskeurig op eten en drinken
ne kritselêr
idem als kritsel
en kritselkont
moeilijk te bevredigen, kieskeurig kind of vrouwmens (vgl. kritsel)
ne kroef, [dim.] e krifke
(eig. bult, bochel; overdrachtelijk voor) bochel-mannetje, bultenaar, eene mèt de sakkrestaaj op zene règ
ne kroemme, en kroem, e kroemp
1. man, vrouw resp. jongere met kromme rug, niet echt kreupel, maar toch duidelijk gehinderd in het bochtenwerk; 2. idem, maar dan zonder kromme rug en helemáál kreupel, krompoot
en kroenekraon, [ook] krienekraon
(eig. kraanvogel, vandaar) lang, mager en stijf mens, bonestaak, lantaarnpaal, met alle kenmerken van wat men in Tongeren ne biëkëspréngër noemt
ne kroezel(e)kop
schimpwoord voor iemand met kroeshaar, kroeskop, kroezelbol
ne krollei
belachelijk krulharig kereltje, poedelkop
ne krollekop
algemene benaming voor iemand met krulrijk haar, krullekop, krullebol
ne krottentrèkker
z. kerottentrèkker
ne kwakkelêr, [ook] kwêkkelêr
man van twaalf stielen en dertien ongelukken, prutser die niets tot een goed einde kan brengen, broddelaar, kruk
ne kwas
malle kerel, kwibus; (ook) grapjas, grollentapper, loljanus
ne kwêkkelêr
idem als kwakkelêr (z. aldaar)
en kwêkmie
kwetterend vrouwmens met op hol geslagen spreekorgaan, kwebbel
ne kwiebes
vreemde kwast, rare snoeshaan
ne kwieker
persoon die (overdreven) hard en scherp schreeuwt of gilt (vooral gezegd van een kind dat ongenadig zijn klep roert)
en kwiekmie
hinderlijk hard en onbeheerst gillend vrouwmens; schrikt bij het geringste en laat dit in de regel luidkeels en bloedstollend blijken
en kwiëzel
onaangenaam, heimelijk mens met al te vrome, overdreven heilbegerige levenswandel, femeltrees, bidziel
ne kwikkelêr
iemand die constant zit heen en weer te wiebelen of te balanceren op zijn stoel, schommelgat, kwikkebil
en kwikkelkont
kind dat niet lang kan stilzitten; (van volwassenen, vrouwen vooral) erg zenuwachtig mens dat voortdurend gaat verzitten, schommeltrees, wipkuiken

- L -

ne lampètter
persoon met een principiële hekel aan volle glazen, iemand die zijn vlees goed onder de pekel houdt en, als gevolg hiervan, vaak scheefgeladen over straat laveert, zuipschuit, zatladder
ne landleeper
vagebond zonder vaste verblijfplaats, schooier, vuilnisbakkenras
ne lange
lang opgeschoten slungel, magere lat, dunne pier, lange sladood
en langtoeng
babbelzuchtig, lasterlijk mens dat maar al te gretig zijn/haar mond voorbijpraat, vooral als het over anderen gaat, aangever, klikspaan, oorblazer
ne lanseme
traag, eerder lui individu, van het type ‘gauw is dood, langzaam leeft nog’, treuzelaar, seibeltienus
ne lantiën
1. lang, stijf persoon, lantaarnpaal (bedoeld is vooral de soort met weinig licht), dipstick;
2. (ook wel gezegd tegen een) grote lange die pal voor u staat en u het zicht volledig belemmert (De bès ne graute lantiën, dich, mê de gifs gee lich! Gank èns aut men zon!)
ne laome
1. hompelvoet, trekbeen, hinkepoot, jacobsganger; 2. sloom, futloos en bijzonder onaangenaam persoon, lamzak, lamstraal
~lap
tweede lid in samengestelde scheldwoorden, betekent: verachtelijk, nietswaardig manspersoon (als in lòjlap, smaerlap, vaullap, vètlap, zaotlap, zauplap...)
en lang lat
lang en dun, eerder schraal mens, panlat, aspergesliert
ne lauszak
onzindelijke, groezelige, door luizen (en vermoedelijk ook nog door heel wat ander ongedierte) bewoonde vijfkantswortel (ook plagerig gezegd tegen toevallig slachtoffer van een luizeninvasie)
ne lauze
(naast de courante, minder negatieve betekenis ‘plagerig, schalks, ondeugend’ ook) lepe, onbetrouwbare kerel, geslepen vos (z. ook gêk)
ne lauzeknoepper
handig woord dat ondergetekende jarenlang vrij aardig heeft weten te bezigen in zijn (jeugdige) ‘conversaties’ met andere snotters, tot later bleek dat het niet ‘luizenkop’ of ‘smerige vlooienzak’ of iets dergelijks betekende, maar gewoon een benaming was voor de duim (uit het bekende telversje(*). Jammer, want het werkte. Met Doesse mottige lauzeknoepper! had je gegarandeerd het laatste woord.
ne sjeeve lavabau
1. medemens met duidelijk zichtbare afwijking in de lichaamsgestalte, kurketrekker;
2. (doorgaans ook nuttig passe-partout voor) iemand die u ferm de keel uithangt
e (graut) laweit
z. lewaet
ne leeë, en lee
(spuug)lelijk, wanstaltig mens, vogelverschrikker, lelijke balkonsmoel, remedie tegen de liefde
e leewammes
(w.g.) z. lòjwammes
ne leige
schamper gezegd van een persoon met gedrongen postuur, dreumes, kruimel
~lêmme [mv. onveranderd]
tweede lid in samengestelde scheldwoorden, bestemd voor de mannelijke medemens, oorspronkelijk een eigennaam (vgl. ~jannes, ~nol, (v.) ~bêt); komt nog voor in oudere scheldwoorden zoals besjietelêmme, foetellêmme, zaotelêmme enz.
e lêmmeke
(naast de gewone betekenis van ‘rustig, voorbeeldig kind’, ook spottend voor) al te zachtaardig, doorbraaf, zelfs ietwat karakterloos mens, halve zachte, softy, dwalm
gee lêmmeke
(wordt dan zoiets als:) geen lammetje om zonder (wollen) handschoenen aan te pakken
ne/en lêstige
1. onvriendelijk, korzelig en nors persoon, moeilijk in de omgang; 2. (van kinderen vooral) onhandelbaar joch of wicht; 3. niet vlug tevreden, moeilijk te bevredigen individu
ne leulap
z. lòjlap
e leuwammes
z. lòjwammes
e (graut) lewaet, [ook] laweit
1. lawaaiige kerel of meid, levenmaker;
2. aansteller, (grote) opschepper, blaaskaak, branieschopper (Dae mèt ze/Daaj mèt hér graut lewaet!)
ne lewaetmaeker
lawaaimaker, kabaalmaker, kouwedruktemaker, keet- en herrieschopper
en liëgebeis
leugenzak, liegbeest, jokkebrok
en smaerige liëgebeis
grote (gepatenteerde) leugenaar
ne liëgenêr
leugenaar, woordverdraaier, duimzuiger
(ne) lange liereboom
eig. naam voor de middenvinger, bekend uit een oud Bilzers aftelrijmpje (z. lauzeknoepper); vandaar hier en daar: spotnaam voor een lange slungel
Liëter krakke [mv.]
spotnaam voor de inwoners van Leten, met name in het hekelvers (nouja): Liëter krakke, zitten op de takke, ze valle daud vér e stèkske braud! (die van Waltwilder kregen van hetzelfde laken een pak: z. Wìller krakke)
ne/en lìlleke
meestal gevolgd door een versterkend substantief:
en lìlleke beis
ne lìlleken dievel
ne lìlleke mins...
niet bepaald bloedmooi persoon, eerder een lelijkerd om zien, (familie van) Miena Vruchtwater
en livroo van slêtte
z. slivroo van slêtte
ne loebbas
grote, lompe kerel van het brutale soort, boerenkinkel, neanderthaler
ne loebbe, [ook] lubbe
weinig elegant, wat sullig mansmens, een trage dikkerd, lobbes, pummel
ne loempe (baer, boer),
en loempe (trien),
e loemp (gezich, kaaf)
zie bij het hoofdwoord
ne loemperik
1. lomperd, dommerik, luisterend naar de naam Loemp geboëren ên niks beigeleïrd! (domoren ‘pur sang’ plegen hierop te reageren met: Loemp ès ooch vès! - waarop de ander dan weer: Mê de kop doog nie!); 2. bot, onbeschaafd manspersoon, kloefkaffer
ne loenker
weinig betrouwbaar, irritant persoon die al het bezienswaardige binnen oogbereik gluurogend pleegt gade te slaan, loervogel, gluiperd
ne loerjaeger
(eig. stroper) sjacheraar, profiteur
nen aaë loerjaeger
(ook) oude, onverbeterlijke rokkenjager, ouwe snoeper
ne lòjje, [ook] luië
gemakzuchtig, arbeidsschuw individu, luiaard, gaapstengel
ne lòjjerik, [ook] luiërik
(in recentere taal) luierik, nietsnut
ne lòjlap, [ook] loojlap, leulap, luilap
z. lòjje
e lòjwammes, [ook] luiwammes, leuwammes, [zelfs] leewammes
(w.g.) luie donder, lanterfanter, kasseienslijper
ne/en lokbòjjel, [ook] ~buïl
spottende, enigszins vulgaire betiteling van een bazin of een dienster in een tap- of boeleergelegenheid wier ‘lokkende eigenschappen’ zelfs bij kaarslicht ver te zoeken zijn, zwaar gehavende loksies (zie hierna), tietenbakkes
en loksies
(schampere benaming voor) cafémeisje dat moet dienen als lokvogel voor de klanten, barmeid, animeermeisje
ne loojlap
(vero.) z. lòjlap
ne loorejas
slungelachtige, eerder onbetrouwbare man of jongen, leegloper, lummel
ne lubbe
idem als loebbe (z. aldaar)
ne luiërik
ne luilap
e luiwammes
z. lòjjerik, lòjlap, lòjwammes
ne (graute) lummel
lompe, onbeholpen kerel, te groot voor zijn verstand

- M -

en madam
z. medam
Maerem, graut dérrep,
ziëve haajs ên geen kérrek!
spotvers dat destijds ook wel voor andere gehuchten van Bilzen moest dienen; na de kerstening aldaar, en zeker sinds de grote restauratie (van de hoofdkerk), heeft dit vers wat aan slagkracht ingeboet
ne mafkèttel
(w.g.) ergerlijk flauw en vervelend persoon, mafkees, stuk hondegemacht
en makral
lelijk, boosaardig wijf, helleveeg, heks
en aa makral
lelijk, harteloos oud wijf, klerewijf, toverkol
ne man
het gewone woord voor volwassene van het zogenaamd sterke geslacht, maar in pejoratieve zin vooral ironisch voor iemand die eerder blijk heeft gegeven van het tegendeel (b.v. in: Dich bès ne man, dich! = jij bent me er ook eentje!)
ne fèlle man
persoon die zich moediger voordoet dan hij in feite is, die zonder verdienste het hoge woord voert, stoerdoener, grootsmoel
e man
(onzijdig!) manspersoon, gezien in het licht van zijn morele eigenschappen (of van wat daarvoor moet doorgaan)
e leed man
kwaadaardige, (angstaanjagend) boos uitziende kerel, schreeuwlelijk
e sjaajns man
eigenaardige, schalkachtige, onverwacht geinig uit de hoek komende (en daardoor enigszins onberekenbare) vlerk, olijkerd
e vies man
zeer te duchten, niet te onderschatten kerel die tot alles in staat is, durfal; (ook wel spottend) zonderling, bijwijlen zelfs grappig kereltje, te vergelijken met het sjaajns man hierboven, maar toch minder subtiel in zijn gedragingen
e vrei man
ook niet te onderschatten heerschap, iemand van wie al meermaals is gebleken dat hij tegen een stootje bestand is, een geharde kerel (soms wel eens spottend voor iemand van wie al meermaals is gebleken dat hij net niét tegen een stootje kan)
ne mankepaut
iemand die zwaar hinkt, kreupele, trek- resp. slingerbeen
~mans
suffix dat dient om het epitheton of de eigenschap waaraan het wordt gehecht als het ware te ‘verheffen’ tot een eigennaam; erg productief in het (zuidelijk) Nederlands, in het Bilzers eerder zeldzaam (z. brìlmans)
ne maogere/en maoger
dun, enigszins scharminkelig uitgevallen figuur, schrielhannes
ne maoleleeper
persoon die erop uit is van anderen te profiteren, die zoekt te eten, roken, drinken enz. op kosten van de evenmens
ne maolevèller
baatzuchtig mens die zich op grove wijze verrijkt ten nadele van de gemeenschap, profiteur, zakkenvuller
ne maol(e)zauper
iemand die de hatelijke gewoonte heeft te drinken op andermans kosten, m.a.w. die wel vrolijk zit mee te lebberen als anderen tracteren, maar die nooit zelf eens een rondje geeft
en (lòj) masjoeffel
(w.g.) dikke (luie), al te suffige vrouw, pieremachochel
en matroelzje
grote, forse vrouw, ongegeneerd dom tot wansmakelijk vormeloos vehikel van een wijf, trekzeug
ne mattelêr
man (knuppel, eerder) die met de meest elementaire handvaardigheden pijnlijk moeilijk uit de voeten kan, stoethaspel, kluns, lekke condoom
en maül
(vr)eetwerktuig van grotere diersoorten, vaak overdrachtelijk gebruikt voor het kakement van
menselijke wezens als zinnebeeld van hun dierlijke eigenschappen; vandaar voor: schepsel (m./v.) met hinderlijk brutale of loszittende smoel
en graute maül
1. soort ayatollah die te pas en te onpas een grote mond denkt te moeten opzetten om zijn gelijk te halen, zoiets als die mauleman wat verderop; 2. veelprater die niet in staat is zijn klep in bedwang te houden, overdwars uit de baarmoeder geslingerde zwetser die domweg dingen eruit flapt die niet voor allemans oren bestemd zijn
en strante maül
vrijpostig creatuur dat in zijn/haar spreken blijk geeft van weinig respect voor meerdere of medemens, blaag
en zoer maül
boos, ontevreden persoon die geen moeite doet om zijn of haar misnoegdheid te verbergen (beetje gefrustreerd? pestbui? maagzuur? zuurpruim ingeslikt?), donderwolk
ne mauleman
brutaal kereltje met nogal wat noten op zijn zang, grootspreker, branieschopper, klepzeikerd
ne mauwvaeger
slijmbal die door vleierij bepaalde gunsten tracht te verkrijgen, hielenlikker, achterbakse gulpesnuiver
ne mauzer
(eig. muizenvanger, vandaar) iemand die het niet kan laten overal rond te neuzen, snuffelaar, asbakkenras
en mêchel
doodgoed, eerder dikkig en meestal welgemutst, maar voor het overige niet al te snugger vrouwmens, goeie ziel, sulletje; vooral in:
en gezon mêchel
(eufemistisch voor) lichamelijk voorspoedig tot gezet vrouwspersoon
en goej mêchel
idem als en gezon, maar toch vooral gebruikt voor de bravere types, watje
en lòj (lui) mêchel
sloom en gemakzuchtig (ge)wicht waar je qua werk niet te veel op moet rekenen, teutebel
en kaol medam, [ook] madam
vrouw van mindere komaf die zich de pretenties van een dame aanmeet, zich aanstellerig sjiek voordoet, kouwedruktemaakster
Medam Sjiesjie
vrouw die graag duur doet, die zich uitslooft om tot de lokale chic te worden gerekend, chiquelinge, merkwijf
e kaud mèdske
vrouwelijke variant voor kojjoeng, houdt het middel tussen e kaud kènd en e kaud vroomes
ne mèdskesgêk
meidengek, scheld- resp. plaagwoord voor jongen die achter de meisjes loopt (maar vaak ook gewoon uit jaloezie gezegd, z. joengesgêk)
e méllekbaedsje
beginneling, groentje, melkmuil, feutus novitius
en méllekkoe
spottende benaming voor een geldschieter
en méllekmaül, e méllekmaajlke
jong, onervaren kereltje, snotneus, augurk
en mêm
eigenlijk een vrouwenborst, vandaar: iemand die onnozele praat verkoopt, zeveraar(ster), zeurkous, femelgat
en aa mêm
domme oude vrouw, naar wie niemand nog luistert, afgesleten zaag, ouwe zeverkut; ook voor mannelijke zeurkousen, in de mate dat zij in hun praten aan bovenstaande teut doen denken
e mênneke, e mên'ke
kleine jongen, baasje, ventje; meestal echter denigrerend voor een volwassen man: klein mannetje, (pruts)ventje, opdondertje
e mênneke van niks
verachtelijk, nietswaardig kereltje, nietsnutter
e drollig mên(ne)ke
z. kemik mênneke
e flaa mên(ne)ke
flauw, weinig sociaal voelend stuk verdriet dat niet meedoet, niet solidair is met de anderen
e giftig mên(ne)ke
ogenschijnlijk volkomen beheerst mannetje (of
jongetje) dat bijwijlen echter ten prooi is aan hevige woedeuitbarstingen, opvliegend typetje, driftkikker
en hênnig mênneke
enigszins denigrerend voor iemand waarop weliswaar niet veel is aan te merken, maar waaraan ook weinig leuks valt te beleven, droge klaas, stokvis
e kemik mên(ne)ke
vreemd, eerder koddig kereltje, rare smurf
e klee(n) mên(ne)ke
(snot)jongetje; klein ventje, onbeduidend kereltje, pispiemeltje
e vies potterig mên(ne)ke
vuil, weinig verzorgd, knoeierig mannetje; kleinere variant van de vieze potter (z. aldaar)
e gêk mesjien
uitgelaten kind (ook wel van meisjes of vrouwen gezegd), zotte mus, knotsgekke meid
en aad mesjien
versleten, vaak ook nog lelijk (vrouws)persoon; ouwe pruik die in weerwil van een vast(geroest) maar volstrekt misplaatst vertrouwen in eigen kunne(n), meer gelijkenis vertoont met een sputterende stoomgenerator dan met een redelijk denkend mens
e miëlepiëd
ongemeen zwaar, plomp vrouw- resp. mansmens, natiepaard
ne mins
meest algemene betiteling die een volwassen persoon kan meekrijgen en waaraan zowat elk denkbaar invectief of scheldwoord kan worden vastgekleefd, zonder dat het geheel meteen echt kwetsend wordt; het is onbegonnen werk hier alle mogelijke combinaties op te voeren, wij beperken ons dus tot enkele zeer gangbare voorbeelden; voor de volledigheid: ne mins slaat gek genoeg doorgaans op een mannelijk specimen; voor het vrouwelijk wordt dan weer het onzijdig gebezigd: e mins... (Hallo, bent u daar nog?)
nen dreige mins
saai, oervervelend, (ook wel) nors mens, droogstoppel
geene mins
harteloos, ongenadig persoon, onmens
ne leeë mins
mens met ongenietbaar lelijk of kwaad gezicht, schreeuwlelijk
ne lìlleke mins
lelijkerd, wangedrocht van een mens
nen ongeraokeleke mins
z. nen ongeraokeleke
ne vaule mins
lui, (vandaar) weinig proper, liederlijk mens
ne zoere mins
meestal zuur kijkend, weinig vriendelijk persoon
...van ne mins, [v.] van e mins, [mv.] van minse
deze toevoeging aan (vooral mannelijke) persoonsnamen of scheldwoorden is erg productief en versterkt het genoemde aanzienlijk door understatement, b.v.: Da's ne baedelêr van ne mins, dae! Zau e kaaf van e mins! Beiste van minse zin 't!
ne minsekloeter
1. persoon die er blijkbaar genoegen in schept zijn evennaaste te jennen en te pesten, of hem een papje te koken, rotvent, klootzak;
2. gewetenloze bedrieger, zwendelaar, afzetter, oplichter
èn Minster kieke z'on de vinster,
ze kieke sjerwips, ze kieke sjerwaps,
ze maoke pap van klènterend mael
(eert.) spotvers bestemd om te worden afgedreund in aanwezigheid van een of meer (maar liefst niet té veel) Munsterbilzenaren
Minsterkliete [mv.]
spotnaam, zgn. locofaulisme voor de inwoners van Munsterbilzen, m.n. in het spotvers Minsterkliete lotte sjiete, waaraan soms wel eens wordt toegevoegd: ze valle daud vér e stèkske (e koske) braud, maar deze eigenschap - het moet gezegd - werd toebedeeld aan de inboorlingen van nog andere dorpen en gehuchten in de omtrek (z. Liëter, Willer)
ne Minsterman, [vaak mv.] ~manne
(mannelijke) inwoner(s) van Munsterbilzen
en moef (van e weif)
hoogst onaangenaam, asociaal en onvriendelijk vrouwmens, hark, klerewijf
en moekkel
gemoedelijk, zachtaardig, eerder mollig vrouwmens
en dikke moekkel
meestal klein, wel niet ongezellig, maar toch vooral dik vrouwmens, miss piggy (vaak ook gezegd van een flinke, gezonde baby, maar dan is moekkel als troetelnaam op te vatten, in welk geval u in deze verzameling aan het verkeerde adres bent)
ne moekser
wrevelig, vitziek persoon, chicaneur, kankeraar
en moekskont
vrouwelijke moekser (z. aldaar)
e lìllek moembakkes
vreselijk onaangenaam, lelijk persoon; vnl. gezegd van een pruilmond met de lip op het derde knoopsgat
ne moemêttenhèngs,
[vooral dim.] e ~hèngske
vinnig, (over)ijverig, maar onbeduidend en onbenullig persoontje
ne moenker
1. ontevreden, nukkig mens, pruillip, kniesoor;
2. idem als loenker (z. aldaar)
ne moesjtàsj
kerel die weinig meer te bieden heeft dan zijn snor
(e) moetsenirke
oorspronkelijk volkse naam van bepaald persoon, later overdrachtelijk gebruikt voor iemand die altijd een muts draagt
ne moetsepie
manskerel met onafscheidelijke muts of pet op het hoofd
ne moetsjannes
idem als moetsepie (z. aldaar)
Moopertênge, boe de mèdskes op de joenges sprênge!
(met poging tot imitatie van het lokale dialect) plaagvers dat onwillekeurig op eenieders lippen komt, zodra in een Bilzers gezelschap het woord ‘Mopertingen’ valt
en (goej) dikke mossel
dik vrouwspersoon, enigszins te vergelijken met de moekkel en de mêchel iets hogerop, wandelend gebakje
ne vieze motter
scheldwoord voor bijzonder onaangenaam persoon, slubberaar, lamzak, ‘scheve lavabo’ (vgl. viezen otter)
ne mottezak
(eerder vulg.) man die geen kinderen kan krijgen, zeldzame zaadschieter
ne/en mottige
lelijk, hoogst onsympathiek mens (alle geslachten), met de frisheid van een afgesmolten fritzak
[mottig is, net als lìllek en smaerig, een van die Bilzerse scheldadjectieven die zo goed bekken dat ze haast met elk concreet naamwoord tot een verschroeiend nieuw invectief te combineren zijn; wij willen uw inventiviteit derhalve niet fnuiken door hier een uitputtende opsomming van mogelijke combinaties aan te bieden]

(vervolgt)


Vorige

Over het gehele werk

plaatsen