Tractaten over den doop, het avondmaal, enz.

[p. t.o. I]

[p. 1]

[Voorbericht]

Op den 6^den November 1892 hoopt men in Nederland, Duitschland, Zuid-Rusland, Noord-Amerika en elders den 400^sten geboortedag te herdenken van Menno Simons, den grooten hervormer en geestelijken vader der Mennonieten of Doopsgezinden.

Het was voor mij eene aanleiding te meer, om de in 1889 bezorgde uitgave ‘Menno Simons' uitgang van het pausdom’ opnieuw in druk te doen verschijnen.

Om het boekje nog meer aan zijn doel te doen beantwoorden, voegde ik er eenige tractaten van Menno Simons aan toe over den Doop, het Avondmaal, het Eed-zweren, enz., waarin hij zijn gevoelen over deze geloofspunten uitspreekt en die ook voor ons nog groote waarde bezitten.

Zooals bekend is, werden de werken van Menno Simons in ons vaderland voor de laatste maal in een folioband gezamenlijk uitgegeven door Hendrik Jansz. Herrison in het jaar 1681. Deze uitgave gebruikte ook Johannes Deknatel, Doopsgezind leeraar te Amsterdam, toen hij zijn ‘Menno Simons in 't kleine’ uitgaf; hetwelk, volgens zijne eigene woorden, ‘benevens eene verhandeling over de rechtvaardigmaking, nog verscheidene andere voorname stukken inhield, en wel zoodanige, die de ziel van het Christendom en het merg zijner werken uitmaken. Hij heeft ze echter wat verkort, daar Menno Simons' geschriften voor menigeen wat te groot en te wijdloopig zijn om te doorlezen. Daarenboven zijn de geschilschriften uit dien tijd voor ons niet meer van dat ‘gewicht, en

[p. 2]

daarbij is de oude schrijfstijl niet gevallig. ‘Daarom geloof ik’, zoo besloot Deknatel, ‘mijnen mede-broederen, en een ieder, die er liefde toe heeft, dienst te doen, dat ik dat werkje uit zijne schriften bijeenverzameld heb.’

In 1753 kwam hiervan de eerste en in 1758 eene tweede druk uit.

Ruim eene eeuw later bezorgde J. Manhardt, Doopsgezind Leeraar te Dantzig, eene dergelijke uitgave en noemde haar: ‘Gedenkblätter zum dreihundertjährigen Todestage Menno Symons, den 13 Janùar 1861.

Het is ook eene verzameling van korte stukken uit Menno Simons' geschriften, eerst door eene vrouwen hand bijeengebracht, en nu door J. Manhardt geordend en uitgegeven.

De lezing van beide geschriften gaf mij vrijmoedigheid, hetzelfde te beproeven; want, inderdaad verdienen Menno Simons' geschriften nog gelezen te worden, wegens hunne duidelijkheid van uitlegging, degelijkheid van inhoud en vastheid van overtuiging, die er uit spreken.

Zoo voegde ik dan bij Menno Simons ‘Uitgang van het pausdom’, dat ontleend is aan zijn geschrift tegen Gellius Faber, Hervormd predikant te Embden, en voor het eerst uitgegeven in 1554, de volgende tractaten:

‘Over den Doop en des Heeren heilig Nachtmaal’, die beide eene plaats vonden in het eerste geschrift, waarmede Menno Simons naam maakte als schrijver; n.l. ‘Een Fundament en klare aanwijzinge van de zaligmakende leere Jezu Christi’, en dat reeds in het jaar 1539 het licht zag.

Daarop volgt een tractaat over het ‘Eed-zweren’, waarover Menno Simons eerst veel later zijn gevoelen uitsprak, en dat wij ontleenen aan het geschrift: ‘Een grondelicke ende klare bekentenisse der arme en ellendige

[p. 3]

Christenen etc.’ Anno 1552, terwijl het tractaat over de Kindertucht, afzonderlijk, in den vorm van een zendbrief is uitgegeven, waarschijnlijk in het jaar 1544.

De ‘liefelijke vermaning aan de verstrooide en onbekende kinderen Gods’, voegde Menno Simons achter zijn in 1556 hernieuwde uitgave van zijn geschrift over ‘de Hemelsche Geboorte en van de Nieuwe Creature’, terwijl eindelijk voor de beide laatste Brieven aan ‘Eene kranke zuster’ en aan ‘De Broeders en zusters te Amsterdam’ geen bepaald jaartal kan aangegeven worden.

Ik voegde deze brieven tevens er aan toe, daar zij ons Menno Simons in al zijne ware, oprechte vroomheid doen kennen en liefhebben, terwijl zij tevens getuigenis afleggen van den invloed en het gezag, welke hij, volkomen naar recht, onder zijne geloofsgenooten bekleed heeft.

Aan al deze verschillende tractaten en brieven liet ik eene ‘Korte Levensschets van Menno Simons’ voorafgaan.

De inhoud er van is ontleend aan de uitnemende Levensbeschrijvingen, die wij omtrent hem bezitten van de hand van A.M. Cramer in 1837, en van B.K. Roosen in 1848 en aan de ‘Mededeelingen betreffende Menno Simons’, waarmede J.G. de Hoop Scheffer de Doopsgezinde Bijdragen telkens verrijkt.

Het portret van Menno Simons, hetwelk ik hoop, dat de waarde van dit boekje moge vehoogen, is genomen naar de in 1889 uitgekomene afbeelding, door H. Braams te Norden in den handel gebracht, volgens de oorspronkelijke koperen plaat, bekend onder den naam van ‘den achthoek’, en bewaard gebleven in de Gemeente Hamburg-Altena. Dezelfde uitgever bezorgde ook deze uitgaaf.

Voorts kan ik hier weinig aan toevoegen, dan dit geschrift in de welwillendheid mijner lezers aan te beve-

[p. 4]

len; en ik eindig met de herhaling van Johannes Deknatels woorden: ‘Daarom, geloof ik, mijnen medebroeders en een ieder die er liefde toe heeft, dienst gedaan te hebben, dat ik dit werkje uit Menno Simons' geschriften bijeenverzameld heb’.

Aardenburg,
C.P. VAN EEGHEN Jr.
7 September 1892.