Het Rijk van Nijmegen. Westelijk gedeelte

[p. 308]

Afb. 391. De dorpsgebieden van Keent en Balgoij volgens het verzamelblad van het kadastraal minuutplan uit 1820.

[p. 309]

Keent
Gemeente Ravenstein

Historisch-geografische schets

De loop van de rivier de Maas heeft bij Balgoij en Keent in de loop der eeuwen zeer ingrijpende veranderingen ondergaan. Voor de 11de eeuw omsloot de rivier het grondgebied van Keent met een grote lus zodanig, dat het verbonden was met Nederasselt. Het destijds aan de overzijde van de rivier gelegen Balgoij sloot aan bij Overlangel en Neerloon. Later sneed de veranderde Maasloop Keent van Nederasselt af en verenigde het met Balgoij (afb. 391). Deze situatie duurde van het einde van de 11de of het begin van de 12de eeuw tot aan de grootscheepse kanalisatie van de Maas in 1927-1937, waarbij Keent opnieuw van Balgoij werd afgescheiden en op Brabants grondgebied in de gemeente Ravenstein kwam te liggen, waarvan het overigens in 1958 gemeentelijk deel ging uitmaken. Juridisch moeten Balgoij en Keent reeds voor 1172 bij elkaar hebben behoord. Dit was kerkelijk eveneens het geval, zoals blijkt uit drie complexen in Keent die tot de pastorie-korentiend van de kerk in Balgoij behoorden.

In Keent is een kapel gesticht op het punt waar de wegen op de oeverwallen samenkomen. Rivieroverstromingen werkten een zekere concentratie van de bebouwing rond de kapel in de hand. Na de middeleeuwen heeft zich hier een verval ingezet. Dit proces heeft na de Maasverbetering een steeds dramatischer karakter gekregen, waarvan de sporen thans zijn uitgewist.

Buiten het wegenbeloop en de in de droge Maasbedding herkenbare omgrenzing is er van het oude Keent behoudens een enkele boerderij niets gespaard gebleven.

De eeuwenlange banden met het kerkdorp Balgoij rechtvaardigen een beschrijving in samenhang met dit dorp.

- Literatuur. L.J. Pons. De verkaveling van Balgoij, B.M. Gelre liv (1954), blz. 147; W. de Vries, Bijdragen tot de geschiedenis van het rechterlijk bestel in Gelderland, xii, De hoge heerlijkheid Balgoy (Balgoy en Keent), B.M. Gelre liii (1953), blz. 1-18; Van Zuijlen, 1978, blz. 103-104.

Voormalige kapelruïne

Ten zuiden van de Kapelstraat stond tot 1944 de ruïne van de aan St. Antonius Abt toegewijde Keentse kapel.

Bronnen

-	Afbeelding. De kapelruïne gezien vanuit het noordoosten, anonieme 18de-eeuwse penseeltekening in kleuren, Collectie r.k.d., Den Haag (afb. 392); fotografische opname van de ruïne in 1918 in collectie r.d.m.z. (afb. 393b).
-	Opmetingstekening. Opmetingstekening, schaal 1:50, door G. de Hoog Hzn, gedateerd december 1918, in tekeningenarchief r.d.m.z. (afb. 393a).
-	Literatuur. Van der Aa vi (1845), blz. 373; Van Schevichaven 1846, blz. 76-77; Schutjes iii (1872), blz. 188, 189-191; Jaarverslag p.g.a.c. over 1919, 1934, 1934, 1936 en 1946, in B.M. Gelre xxiii (1920), blz. xv; idem xxxviii (1935), blz. xxi-xxii; idem xl (1937), blz. xxi; idem il (1947), blz. l; Stüwer 1938, blz. 185; Maris 1939, blz. 159; Oediger 1940, blz. 61, nr. 104; Van Zuijlen 1978, blz. 33-34.

[p. 310]

Afb. 392. De St.-Antoniuskapel te Keent in het 2de kwart van de 18de eeuw, anonieme tekening, r.k.d., Den Haag.

Geschiedenis

Over de oudste geschiedenis van de St.-Antoniuskapel is niet veel bekend. In 1421 was de toenmalige pastoor van Balgoij tevens rector van de kapel in Keent. In 1460 wordt Henricus Bloemaerts als rector genoemd van de kapel waaraan een beneficie was verbonden ter ere van St. Antonius Abt en de H. Catharina. Volgens een aantekening in het eerste hoofdstuk van het Registrum Memoriale van de parochiekerk in Balgoij moest in de kapel vijf à zes maal per jaar een gezongen Mis voor het gilde van St. Antonius Abt worden gehouden, namelijk op de quatertemperdagen en de zondag na het feest van St. Jan de Doper. De gildemeesters waren gerechtigd om, indien de geestelijke(n) van de parochie weigerden, een priester van elders te vragen zonder dat de pastoor zulks kon beletten.

De kapel schijnt na de Hervorming buiten gebruik te zijn geraakt. Op de 18de-eeuwse afbeelding (afb. 392) heeft het gebouw zijn kap al verloren en is ook het klokketorentje verlaagd en op een paar moerbalken gezet. In de 19de eeuw zette het verval door en werden de muren tot onder de vensterbanken afgebroken. In 1918 stond het muurwerk nog tot 2 à 3,50 m hoogte overeind (afb. 393b).

De overblijfselen van de kapel die met de grond waarop zij stonden, toebehoorden aan de hervormde pastorie van Balgoij, gingen op 3 mei 1920 voor de prijs van twintig maal de jaarlijkse erfpacht over in eigendom van de Provinciale Geldersche Archeologische Commissie. Deze commissie heeft verschillende pogingen in het werk gesteld om de ruïne te behouden. Hij werd echter in 1944 op bevel van de Duitse Wehrmacht gesloopt.

⁺ De kapel was een eenbeukig bakstenen gebouw, daterend uit de 15de eeuw met een lengte van drie traveeën en een vijfachtste gesloten koor.

Uitwendig stonden rondom steunberen. In de noord- en westmuur waren inwendig onder de vensters bogen uitgespaard. In de tweede travee van de noordgevel, die aan de Kapelstraat grensde was een toegang. Ook in de westgevel bevond zich een ingang die was dichtgezet, zoals blijkt uit de opmeting van G. de Hoog uit 1918 (afb. 393a).

+ De kapel

Boerderijen

Van het oude Keent zijn maar heel weinig sporen overgebleven, behalve een drietal historische boerderijen, waarvan Kapelstraat nr. 3, ten zuiden waarvan aan de overzijde van de weg de Keentse kapel heeft gestaan, bijzondere aandacht verdient.

[p. 311]

Afb. 393a. Opmetingstekening van de plattegrond van de kapelruïne door G. de Hoog, 1918.

Afb. 393b. De ruïne van de voormalige St.-Antoniuskapel (opn. 1918).

⁺ Kapelstraat nr. 3. In baksteen opgetrokken, ongepleisterd, naar links uitgebouwd krukhuis gedekt door een vrij hoog rieten dak. Voorhuis met zesruits schuifvensters met klampluiken. Links van de toegangsdeur twee grote vensters, rechts een kleiner zesruits schuifraam. Op de verdieping kleine vierruits vensters. Het bedrijfsgedeelte is voor bewoningsdoeleinden ingericht waarbij de dwarsdeeldeuren aangepast zijn behouden.

Naast het voorhuis een door een met pannen belegd zadeldak gedekt voormalig bakhuis annex varkensschuur, welk bijgebouw is aangekapt tegen de lage rechter zijbeuk van de woning. De boerderij dateert in hoofdopzet uit de 18de eeuw, met latere toevoegingen en wijzigingen.

Kapelstraat nr.4-6. Dubbele woning onder een met riet gedekt schilddak, oorspronkelijk het voorhuis vormend van een t-boerderij, waarvan het bedrijfsgedeelte is afgebroken. Beganegronds zijn de oorspronkelijke zesruits schuifvensters in het aan de Kapelstraat grenzende gedeelte nog aanwezig. Boven de drie vensters in de voorgevel bevinden zich op de zolderverdieping kleine tweeruits vensters. Datering xix b.

⁺ Oude Maasweg nr. 3. t-boerderij waarvan het voorhuis met lage verdieping, gedekt door een met zwarte pannen bedekt schilddak nog een harmonische aanblik biedt. De vertrekken beganegronds worden verlicht door zesruits schuiframen die zijn voorzien van klampluiken. Links van de ingang twee vensters in de voorgevel, rechts daarvan een venster. Het voorhuis is onderkelderd in de rechterflank. In de zijgevel twee kleine keldervensters. Datering xix b.

+ Kapelstraat

+ Oude Maasweg

Voormalige windmolen

Aan een wiel bij de Uiterdijk stond een uit 1908 daterende houten standerdmolen, op een plaats die voor de Maaskanalisatie ongeveer halverwege tussen Keent en Balgoij lag. Hij verloor door de kanalisatie zijn functie, ging in 1937 over in handen van de Domeinen, raakte vervolgens snel in verval en is afgebroken.

- Literatuur. Van Zuijlen 1978, blz. 140.