|
| |
| |
| |
Bergenhuizen
Straatgehucht, schilderachtig gelegen aan de verbindingsweg van Wesch naar Terlinden, noordelijk van het dorp Noorbeek op de noordelijke berghelling van het Noordal (afb. 373).
Het gehucht omvat een aantal boerderijen, die voor een deel al voorkomen op het kadastraal minuutplan. De hoofdader van Bergenhuizen loopt van het zuidwesten naar het noordoosten, waarbij de bebouwing zich uitstrekt over een lengte van ongeveer een halve kilometer. Aan beide uiteinden splitst de weg zich. Aan het westelijk uiteinde is een driehoekig groen pleintje ontstaan door de aflopende weg naar Wesch. Het uit twee boerderijen bestaande hoevecomplex Bergenhuizen nrs. 13-15 en 17 vormt daarbij een dominante afsluiting van het straatbeeld. Het aantal beschermde monumenten is tot twee beperkt, namelijk Bergenhuizen nrs. 12-14. Als gevolg van het continue veranderingsproces in het gebruik van de opstallen geldt ook voor Bergenhuizen, dat oude bouwsubstanties of in omvangrijker geworden
373 Gezicht op Bergenhuizen vanaf Noorbeek, opname 1988.
| |
| |
complexen zijn opgenomen, of door woningen en/of bedrijfsgebouwen van recenter datum zijn vervangen. Om enigszins een inzicht te krijgen in het verschuivings- en veranderingsproces zijn vergelijkbare kaartbeelden van vroegere en huidige situaties onmisbaar (afb. 305-306) Vermeldenswaard zijn een tweetal kleine vakwerkwoningen aan de straat naar Wesch, Bergenhuizen nr. 2 en nr. 4.
| |
Straatmeubilair
Wegkruisen
1. Op de splitsing van de wegen naar Terlinden en Hoogcruts staat een klein houten wegkruis met afdakje tegen een lindeboom; houten corpus, neobarok model, XVIII B of XIX A.
2. Bij de splitsing van de wegen naar Wesch en naar Noorbeek staat een gesmeed ijzeren wegkruis met gietijzeren corpus; op het hardstenen voetstuk de initialen van de stichters: ‘J H - S P’.
| |
Boerderijen
Bergenhuizen
Bergenhuizen nrs. 11-13 en 15
Van de kapitale blikvangers Bergenhuizen nrs. 11-13 en nr. 15 is de eerstgenoemde hoeve gesplitst in twee woonhuizen, waarbij het boerderijkarakter sterk is aangetast; nr. 15 is vrijwel geheel door nieuwbouw vervangen. Tussen beide boerderijen heeft nog een derde hoeve gestaan, die is verdwenen.
| |
Bergenhuizen nr. 17
Grotendeels vernieuwde hoeve met kleine restanten van de vakwerkbouw nog in het zicht. Bij de vernieuwing werd de vakwerkschuur vervangen door een lage stal.
| |
Bergenhuizen nr. 19
Kapitale, gesloten, tot vacantieboerderij omgebouwde hoeve (afb. 374), grotendeels opgetrokken in baksteen en met een witgekalkt front aan de straat, waarbij ook het oorspronkelijke schuurgedeelte aan de straatzijde op begane grond en verdieping van vensters is voorzien. Datering: XVIII B. Links van de rondbogige toegangspoort ligt aan de cour de oorspronkelijke woning met kelder en verdieping dwars op de straat gericht. De woning is met
374 Bergenhuizen nr. 19, opname 1989.
375 Bergenhuizen nr. 21, opname 1989.
| |
| |
de poortvleugel en de voormalige schuur, waarvan de nok iets hoger ligt, onder een omlopend met pannen gedekt schilddak gebracht. In het gedeelte rechts van de poort is een zelfstandige woning ondergebracht. Links van de hoeve heeft nog een afzonderlijk bijgebouw gestaan en tegen de achterbouw van de woonvleugel heeft een thans geamoveerde schuur gestaan.
| |
Bergenhuizen nr. 21
Gesloten hoeve (afb. 375), opgetrokken in vakwerk en baksteen en vergroot aan de straatzijde in baksteen. Datering XVIIIB en vergroting uit 1872.
Woonhuis met kelder en verdieping links van de hof; blijkens de jaarankers in de kopgevel naar de straat met een kamer verlengd. Gelijktijdig is ook de poortvleugel met rondboogpoort en stalvleugel gebouwd voor de oorspronkelijke straatgevel, waardoor de hoeve in haar volledige breedte over de oorspronkelijke rooilijn heen kwam, wat nog in het straatgevelbeeld is waar te nemen.
| |
Bergenhuizen nr. 23
Gesloten hoeve (afb. 376), opgetrokken in vakwerk en baksteen met woonhuis en achterliggende schuur op T-vormige plattegrond. Aan de rechterzijde van het woonhuis een overkapte poortmuur aan de straat en een smalle stal, evenwijdig aan het woongedeelte. Datering: XIX c, gebouwd ter plaatse van een oudere hoeve.
376 Bergenhuizen nr. 23, opname 1989.
Het woongedeelte staat op dezelfde plaats bij de oude hoeve die een C-vormige plattegrond bezat en rechts aansloot tegen een thans niet meer bestaande hoeve, die de ruimte innam tussen de huidige nummers 23 en 25.
| |
Bergenhuizen nr. 25
Gesloten hoeve met woonvleugel en poort, evenwijdig aan de straat. Een grote schuur sluit de cour aan de achterzijde af. Aan de linkerzijde wordt de poort geflankeerd door een lange stalvleugel, waarvan de muur aan de veldzijde diverse bouwperioden en materialen vertoont. Datering: in eerste aanleg XVIII B en woonhuis ca. 1860.
De stalvleugel verraadt door de staalkaart aan bouwmaterialen nog iets van de vroegere situatie en de thans verdwenen belending, een hoeve die tussen de nrs. 23 en 25 heeft gestaan.
| |
| |
377 Bergenhuizen nr. 4, opname 1989.
| |
Bergenhuizen nr. 4
Kleine vakwerkwoning (afb. 377), staande boven aan de helling van de straat naar Wesch, tot vakantiewoning omgebouwde keuterij. Datering: midden XIX. De oude kern is het rechter gedeelte, dat naar links is verlengd en vervolgens verhoogd en van een bakstenen kopgevel is voorzien.
| |
Bergenhuizen nr. 8
Boerderij (afb. 378-379), bestaande uit een woning en schuur in vakwerk en baksteen op L-vormige plattegrond. Datering: XVIII B.
Op een ruime afstand van de straat gelegen, onderkelderde, kleine wit gekalkte woning met zolderverdieping van het twee-kamer-type; ingang naast de bakstenen kopgevel.
Schuur van vakwerk met baksteenvullingen, drie balkvakken en centrale deel onder schilddak.
| |
Bergenhuizen nr. 12
Hoeve (afb. 380), opgetrokken in baksteen met in elkaars verlengde liggende kappen evenwijdig aan de straat. Samen met nr. 14 een opmerkelijk langgerekt boerderijfront, waartoe de naast elkaar liggende inrij poorten in sterke mate bijdragen. Datering: volgens sluitstenen uit 1802 en het rechter gedeelte uit 1856.
De hoeve heeft een naar achter toe open U-vormige plattegrond en is toegankelijk via een hoge ronde toegangspoort met op de sluitsteen de inscriptie: ‘I:V: / M:L / 1802’. Links van de inrijpoort een in hardsteen omlijste dagpoort. Dit wijst op een oorspronkelijk woongedeelte links van de cour. Kennelijk is later de woning verplaatst naar de overzijde van de cour, mogelijk tegelijkertijd met de aanbouw van de lagere poortvleugel die blijkens de impoststenen met de letters ‘H’ en ‘O’ en de bijpassende ringklopper, waarop staat ‘18 HO 55’, een halve eeuw jonger is. Op het kadastraal minuutplan komt
| |
| |
378 Bergenhuizen nr. 8. Woning met schuur, waarin verkleinde schuurdeur, opname 1965.
379 Bergenhuizen nr. 8. Woning, opname 1989
op de plaats van de hoeve alleen het langs de straat gelegen gebouw uit 1802 voor. Een restant in speklagen en een fragment van vakwerk behoort tot een oudere voorganger.
| |
Bergenhuizen nr. 14
Hoeve op haakvormige plattegrond aan de straat, een in baksteen opgetrokken poortvleugel in het verlengde van de straatvleugel van nr. 12 en een woonvleugel aan de rechterzijde van de open hof, ruggelings tegen nr. 12. Datering: ‘S.T. 1837’ op de sluitsteen van de dichtgezette hoofdpoort. In de korte zijde van de haaks op de straat staande woonvleugel, rechts van de dichtgezette poort, is een lagere poort gemaakt bij de herindeling van de hoeve ten behoeve van nieuw wooncomfort. De poortmuur met smalle en brede doorgang die het perceel aan de linkerzijde afsluit, is een moderne herhaling van het oude motief in historiserende vormgeving.
| |
Bergenhuizen nr. 18
Gesloten hoeve op C-vormige plattegrond, gebouwd links tegen nr. 16. Datering: 1866.
| |
| |
380 Bergenhuizen nr. 12, opname 1982.
Woning met verdieping evenwijdig aan de straat, met in de gevel rechthoekvensters met hardstenen boven- en onderdorpel. Rechts van het woongedeelte een segmentbogige poort, die op de hardstenen sluitsteen vermeldt: ‘ATMCS / 1866’.
| |
Bergenhuizen nr. 20
Hoeve in baksteen. Ellipsbogige poort met hardstenen imposten en een sluitsteen met de inscriptie: ‘A.T / 1792’; onregelmatig geblokte hardstenen imposten. |
|
Auteursrechtelijk beschermd