De weg naar het recht

een rechtssociologisch onderzoek naar de samenhangen tussen maatschappelijke ongelijkheid en juridische hulpverlening

[p. 375]

Bijlage B
De drie steekproeven: respons en non-respons

De respondenten werden geselecteerd door middel van een a-selecte steekproef uit de bevolkingsregisters van de drie door ons onderzochte gemeenten. De selectie geschiedde in twee fasen. In de eerste fase werd een a-selecte steekproef uit het gehele bevolkingsregister getrokken. De steekproefgrootte was in Heerlen 900, in Valburg 500 en in Amsterdam 650. (zie de tabellen H2, V2 en A2).

In de tweede fase trokken de onderzoekers uit deze drie steekproeven zelf een a-selecte steekproef, na echter eerst de buitenlanders, de jongeren tot en met 15 jaar en de personen boven de 80 jaar verwijderd te hebben. Dit noemen wij de uitgezette steekproef (zie tabel H4, V4, A4). De grootte van de uitgezette steekproeven was in Heerlen 280, in Valburg 150 en in Amsterdam 350.

De aldus verkregen personen ontvingen van de onderzoekers een brief waarin hen verzocht werd aan een vraaggesprek mee te werken (zie bijlage A). Bij de brief werd een voorgedrukte gefrankeerde antwoordkaart ingesloten waarop de potentiële respondent te kennen kon geven dat de genoemde datum en tijdstip wel/niet schikte of dat men de voorkeur gaf aan een ander zelf in te vullen tijdstip. Van deze mogelijkheid werd vaak ook gebruik gemaakt om te kennen te geven om een of andere reden van het vraaggesprek af te zien (schriftelijke weigeringen). Daarnaast werden mondelinge weigeringen om aan het vraaggesprek deel te nemen gegeven.

Een overzicht van de respons en non-respons wordt gegeven in tabellen H5 en H6, V5 en V6, A5 en A6. Het responspercentage van de drie steekproeven was 68% in Heerlen, 67% in Valburg en 61% in Amsterdam. In Amsterdam weigerden meer vrouwen dan mannen.

De representativiteit van de steekproeven en de respons is getoetst voor de variabelen geslacht en leeftijd. Een vergelijking tussen tabellen H1 en H2 resp. V1 en V2 en A1 en A2 laat zien dat de steekproef uit het gehele bevolkingsregister voor Heerlen en Amsterdam representatief is. Alleen in Valburg is een vertekening te constateren.

Deze vertekening hebben wij enigszins gecorrigeerd (zie tabel V2). Een vergelijking tussen tabellen H3 en H5, V3 en V5, A3 en A5, laat zien dat naar de verhouding mannenvrouwen de drie responsgroepen niet significant afwijken van de statistisch te verwachten verhouding. Alleen voor de groep van 16-19 jarigen is dit wel het geval: deze groep is enigszins ondervertegenwoordigd in Valburg en in Amsterdam, niet in Heerlen.

Hoewel onze responsgroep (N = 456) niet representatief is voor de nederlandse bevolking, komen de kerncijfers naar geslacht, leeftijd, opleiding, beroep en inkomen redelijk overeen met de verdeling naar geslacht, leeftijd, opleiding, beroep en inkomen zoals die werd vastgesteld in het CBS rapport ‘De leefsituatie van de nederlandse bevolking 1974, deel 1, kerncijfers’ (Staatsuitgeverij 1975).

[p. 376]

Populatie, steekproef, respons en non-response te Heerlen

TABEL H1 Populatie van de gemeente Heerlen in 1974
	M	V	totaal	N =
0 - 14 jaar	11,8%	11,2%	23%	16656
15 - 19 jaar	4,9	4,8	9,7	7054
20 - 54 jaar	23,8	23,4	47,2	34012
55 - 64 jaar	4,8	5,3	10,1	7335
65 en ouder	4,2	5,8	10	7198
____	____	____	____	____
Totaal	49,5%	50,5%	100%	72255
N =	(35777)	(36478)	(72255)
BRON: Statistisch Jaaroverzicht Oostelijk Zuid-Limburg, deel II, 1974

TABEL H2 Steekproef uit het bevolkingsregister Heerlen
		M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
0 - 14 jaar	122	13,6	106	11,8	228	25,3
15 - 19 jaar	49	5,4	46	5,1	95	10,6
20 - 54 jaar	195	21,7	185	20,6	380	42,2
55 - 64 jaar	39	4,3	53	5,9	92	10,2
65 en ouder	41	4,6	64	7,1	105	11,7
____	____	____	____	____	____	____
	446	49,6%	454	50,4%	900	100%

TABEL H3 Populatie van de gemeente Heerlen in 1974 minus vreemdelingen, kinderen tot en met 15 jaar en ouderen boven de 80 jaar
	M	V	totaal	N =
15 - 19 jaar	6,3%	6,3%	12,6%	7054
20 - 54 jaar	30,8	30,4	61,2	34012
55 - 64 jaar	6,2	6,9	13,1	7335
65 - 80 jaar	5,5	7,6	13,1	7198
____	____	____	____	____
Totaal	48,9%	51,1%	100%	55599
N =	27203	28396	55599

[p. 377]

TABEL H4 Uitgezette stekproef
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
16 - 19 jaar	19	6,7	17	6,1	36	12,8
20 - 54 jaar	95	33,9	71	25,3	166	59,2
55 - 64 jaar	18	6,4	26	9,3	44	15,7
65 - 80 jaar	21	7,6	13	4,7	34	12,3
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	153	54,6%	127	45,4%	280	100%
N.B. Tijdens het interviewen zijn er de volgende mutaties opgetreden:
man i.p.v. man (vader-zoon) 3; vrouw i.p.v. man 7; man i.p.v. vrouw 2.

TABEL H5 Respons Heerlen (gehouden interviews)
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
16 - 19 jaar	11	6,3	14	8,1	25	14,4
20 - 54 jaar	56	32,4	47	27,2	103	59,6
55 - 64 jaar	11	6,3	17	9,8	28	16,1
65 - 80 jaar	12	7	5	2,9	17	9,9
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	90	52%	83	48%	173	100%

TABEL H6 Non-respons Heerlen (absolute aantallen)
	weigering		ziek, invalide		verhuisd		nooit thuis moeilijk bereikbaar
	M	V	M	V	M	V	M	V
16 - 19 jaar	5	0	0	1	1	0	3	2
20 - 54 jaar	24	21	2	0	4	1	6	5
55 - 64 jaar	4	7	2	1	0	0	1	0
65 - 80 jaar	4	6	2	4	0	0	0	1
____	____	____	____	____	____	____	____	____
Totaal	37	34	6	6	5	1	10	8
Uitgezette steekproef: 280
Effectieve steekproef = steekproef - (zieken en verhuisd en ½ (nooit thuis en moeilijk bereikbaar) = 280 - 12 - 6 - ½(18) = 253
Percentage weigeringen van de effectieve steekproef: 71 + ½(18)/253 × 100 = 32%
Percentage respons van de effectieve steekproef: 68%
Percentage weigeringen bij mannen: 30,7%
Percentage weigeringen bij vrouwen: 30,4%

[p. 378]

Populatie, steekproef, respons en non-respons te Valburg

TABEL V1 Populatie van de gemeente Valburg in 1974
	M	V	T	N =
0 - 14 jaar	15,4%	15,0%	30,4%	2930
15 - 19 jaar	4,2	5,7	9,9	960
20 - 24 jaar	4,5	4,0	8,5	835
25 - 34 jaar	7,0	6,5	13,5	1305
35 - 44 jaar	5,4	5,3	10,7	1035
45 - 54 jaar	4,8	4,4	9,2	885
55 - 64 jaar	4,2	4,5	8,7	850
65 - 80 jaar	3,5	4,1	7,6	720
80 en ouder	0,8	0,7	1,5	140
____	____	____	____	____
Totaal	49,8%	50,2%	100%	9660
N =	4815	4845
BRON: C.B.S., Definitieve uitkomsten Algemene Volkstelling 1971, Algemene Tellingen, Voorburg.

TABEL V2 Steekproef uit het bevolkingsregister Valburg
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
0 - 15 jaar	24	4,8	21	4,2	45	9,0
16 - 19 jaar	7	1,4	8	1,6	15	3,0
20 - 24 jaar	25	5,0	15	3,0	40	8,0
25 - 34 jaar	53	10,6	35	7,0	88	18,3
35 - 44 jaar	70	14,0	37	7,4	107	21,4
45 - 54 jaar	50	10,0	20	4,0	70	14,0
55 - 64 jaar	51	10,2	23	4,6	74	14,8
65 - 80 jaar	28	5,6	24	4,8	52	10,4
80 en ouder	3	0,6	6	1,2	9	1,8
____	____	____	____	____	____	____
	311	62,2%	189	37,8%	500	100%
N.B. Deze steekproef uit het bevolkingsregister valt naar geslacht en leeftijd buiten de statistisch te verwachten grenzen. Hij is vertekend zowel naar geslacht als naar leeftijd. De ondervertegenwoordiging van de leeftijdsgroep 16-19-jarigen kan voor een deel verklaard worden uit de aanwezigheid van grote jeugdbeschermingsinternaten in de betreffende gemeente. De inwoners van de internaten werden niet aangetroffen in de steekproef. Op een relatief klein bevolkingsaantal (9660) is het aantal jongeren in de populatie derhalve hoger dan elders.
De ondervertegenwoordiging van vrouwen kan niet verklaard worden. Omdat het ondoenlijk was om ten tweede male een steekproef te laten nemen uit het bevolkingsregister, hebben we uit de 189 vrouwen 75 namen en adressen at rondom getrokken, evenals 75 at random getrokken namen en adressen uit de 311 mannen. Op deze gestratificeerde wijze had de uitgezette steekproef wel een 50%-50% verhouding tussen mannen en vrouwen.

[p. 379]

TABEL V3 Populatie van de gemeente Valburg minus vreemdelingen, kinderen tot en met 14 jaar en ouderen boven de 80 jaar.
	M	V	T	N =
15 - 19 jaar	6,2%	8,4%	14,6%	960
20 - 24 jaar	6,7	6,0	12,7	835
25 - 34 jaar	10,2	9,5	19,7	1305
35 - 44 jaar	7,9	7,8	15,7	1035
45 - 54 jaar	7,0	6,4	13,4	885
55 - 64 jaar	6,2	6,7	12,9	850
65 - 80 jaar	5,2	5,8	11,0	720
____	____	____	____	____
Totaal	49,4%	50,6%	100%	6590
N =	3255	3335	6590

TABEL V4 Uitgezette streekproef
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
16 - 19 jaar	2	1,3	5	3,3	7	4,6
20 - 24 jaar	4	2,6	5	3,3	9	5,9
25 - 34 jaar	17	11,3	18	12,0	35	23,3
35 - 44 jaar	17	11,3	17	11,3	34	22,6
45 - 54 jaar	11	7,3	12	8,0	23	15,3
55 - 64 jaar	17	11,3	8	5,3	25	16,6
65 - 80 jaar	7	4,6	10	6,6	17	12,2
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	75	50%	75	50%	150	100,5%
N.B. Tijdens het interviewen vonden 4 mutaties plaats:
3 × man i.p.v. vrouw geïnterviewd
1 × vrouw i.p.v. man geïnterviewd

TABEL V5 Respons Valburg
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
16 - 19 jaar	1	1,1	3	3,1	4	4,2
20 - 24 jaar	2	2,1	3	3,1	5	5,2
25 - 34 jaar	12	12,6	8	8,4	20	21,0
35 - 44 jaar	13	13,7	11	11,6	24	25,3
45 - 54 jaar	9	9,5	8	8,4	17	17,9
55 - 64 jaar	11	11,6	7	7,4	18	19,0
65 - 80 jaar	2	2,1	5	5,3	7	7,4
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	50	52,6%	45	47,4%	95	100%

[p. 380]

TABEL V6 Non-respons Valburg (absolute aantallen)
	weigering		ziek, verhuisd		nooit thuis, moeilijk bereikbaar
	M	V	M	V	M	V
16 - 19 jaar	1	1
20 - 24 jaar	0	3			2
25 - 34 jaar	2	5			5
35 - 44 jaar	2	5			2	1
45 - 54 jaar	2	2		1	1
55 - 64 jaar	5	5
65 - 80 jaar	3	5	2
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	15	26	2	1	10	1
Uitgezette steekproef: 150
Effectieve steekproef = 150-3-½(11) = 141
Percentage weigeringen van de effectieve steekproef: 41 + ½(11): 141 × 100 = 33%
Percentage respons: 67%

[p. 381]

Populatie, steekproef, respons en non-respons te Amsterdam

TABEL A1 Populatie van de gemeente Amsterdam in 1975 (1-1-1975)
	M	V	T	N=
0 - 14 jaar	9,0%	8,5%	17,5%
15 - 19 jaar	3,7	3,6	7,3
20 - 24 jaar	4,6	4,7	9,3
25 - 34 jaar	8,4	7,8	16,2
35 - 44 jaar	5,3	5,1	10,4
45 - 54 jaar	5,7	6,4	12,1
55 - 64 jaar	5,3	6,3	11,6
65 - 80 jaar	5	7,4	12,4
80 jaar en ouder	1	1,7	2,7
____	____	____	____	____
	48%	51,5%	99,5%	756.649
BRON: Bureau van Statistiek der gemeente Amsterdam, Jaarboek 1975 (tabel 3.12)

TABEL A2 Steekproef uit het bevolkingsregister Amsterdam
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
0 - 15 jaar	56	8,6	30	4,6	86	13,2
16 - 19 jaar	10	1,5	17	2,6	27	4,1
20 - 24 jaar	38	5,8	30	4,6	68	10,4
25 - 34 jaar	59	9,1	56	8,6	115	17,7
35 - 44 jaar	30	4,6	27	4,2	57	8,8
45 - 54 jaar	42	6,5	45	6,9	87	13,4
55 - 64 jaar	49	7,5	42	6,5	91	14
65 - 80 jaar	36	5,5	50	7,7	86	13,2
80 jaar en ouder	5	0,8	13	2	18	2,8
____	____	____	____	____	____	____
Subtotaal	325	49,9	310	47,7	635	97,6
Vreemdelingen	15	2,3			15	2,3
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	340	52,2	310	47,7	650	99,9
N.B. Met weglating van vreemdelingen is de steekproef als volgt samengesteld:
Mannen 51%
Vrouwen 49%
N = 635

[p. 382]

TABEL A3 Populatie van de gemeente Amsterdam minus vreemdelingen, kinderen van 0 tot en met 14 jaar en ouderen boven 80 jaar.
	M	V	T
15 - 19 jaar	4,7	4,5	9,2
20 - 24 jaar	5,8	5,8	11,6
25 - 34 jaar	10,8	9,8	20,6
35 - 44 jaar	6,7	6,5	13,2
45 - 54 jaar	7,1	8	15,1
55 - 64 jaar	6,7	8	14,7
65 - 80 jaar	6,3	9,3	15,6
____	____	____	____
Totaal	48,1%	51,9%	100%
N =			600.000
			afgerond

TABEL A4 Uitgezette steekproef Amsterdam
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
16 - 19 jaar	4	1,1	4	1,1	8	2,3
20 - 24 jaar	20	5,7	20	5,7	40	11,4
25 - 34 jaar	37	10,6	42	11,7	78	22,3
35 - 44 jaar	21	6	21	6	42	12
45 - 54 jaar	25	7,1	27	7,7	52	14,9
55 - 64 jaar	33	9,4	30	8,6	63	18
65 - 80 jaar	30	8,6	37	10,5	67	19,1
____	____	____	____	____	____	____
Totaal	170	48,6%	180	51,4%	350	100%
N.B. Tijdens het interviewen traden de volgende mutaties op:
vrouw i.p.v. man geïnterviewd	:3
man i.p.v. vrouw geïnterviewd	:1
man i.p.v. man (vader-zoon)	:1
vrouw i.p.v. vrouw (dochter i.p.v. moeder)	:1

TABEL A5 Respons Amsterdam
	M		V		T
	abs.	%	abs.	%	abs.	%
16 - 19 jaar	3	1,6	3	1,6	6	3,2
20 - 24 jaar	10	5,3	9	4,8	19	10,1
25 - 34 jaar	29	15,4	24	12,8	53	28,2
35 - 44 jaar	17	9	11	5,9	28	14,9
45 - 54 jaar	16	8,5	15	8	31	16,5
55 - 64 jaar	14	7,4	14	7,4	28	14,9
65 - 80 jaar	13	6,9	10	5,3	23	12,2
____	____	____	____	____	____	____
	102	54%	86	46%	188	100%

[p. 383]

Uitgezette steekproef: 350

Effectieve steekproef: 350 - 35 - ½(15) = 307

Percentage Respons: 61%

Percentage Non-respons vrouwen van de effectieve steekproef = 45%

Percentage Non-respons mannen van de effectieve steekproef = 35%