De weg naar het recht

een rechtssociologisch onderzoek naar de samenhangen tussen maatschappelijke ongelijkheid en juridische hulpverlening

[p. 361]

Bijlage A
Enquete rechtshulp

Plaats:

Wijk:

Respondentnummer:

Enquêteur:

Datum enquête:

[p. 363]

Deel I kennis en attitudes

1.	Als U of iemand uit Uw gezin of kennissenkring met een rechtsprobleem komt te zitten, weet U dan hoe U aan rechtshulp kan komen?
2.	Weet U ook hoe men aan gratis rechtshulp of aan een advocaat voor onvermogen kan komen? Indien neen, doorgaan naar vraag 5a.
3.	Moet je daar iets voor betalen? Is het kosteloos?
4.	Voor wat voor zaken kan men daar terecht?

Indien 2 en 3 niet met ‘weet niet’ beantwoord zijn:

5.	a. Als je kosteloos procedeert, moet men dan zelf nog wat betalen? b. Wie moet de advocaat van de tegenpartij betalen? c. Als U de zaak verliest, moet U dan alsnog Uw advocaat betalen? d. En de advocaat van de tegenpartij?
6.	a. Als U naar een advocaat gaat als betalende cliënt, hoeveel denkt U, dat U voor een advies van een half uur moet betalen? b. Wat vindt u van dit bedrag?
7.	a. Is het moeilijk voor U om tijdens Uw werktijden een advocaat te raadplegen? b. Moet U daar een snippermiddag voor opnemen? Of krijgt U hiervoor vrij?
8.	Nu noem ik een paar nare en minder nare voorbeelden. Zoudt U kunnen zeggen, wat U in dergelijke gevallen zou doen? a. Als de huur van Uw huis opeens opgezegd wordt, omdat het huis aan een ander verkocht is? b. U huurt een huis en het dak gaat lekken? c. Als de T.V., die U net gekocht heeft een slecht beeld blijft geven en de verkoper zegt, dat hij er niets aan kan doen? U heeft garantie. d. Als U via een langs de deur-verkoop te dure dingen hebt gekocht en er eigenlijk van af wilt? e. Als U onenigheid krijgt met Uw werkgever over vakantiedagen? f. Iemand heeft U aangereden met een auto en U breekt Uw been? - U moet veel extra kosten maken. Kunt U deze vergoed krijgen? Door wie en hoe? g. Als iemand beweert nog ƒ 3.000, - van U te krijgen en U heeft ze al betaald maar U heeft geen kwitantie? h. U bent enige tijd werkloos. Hoe krijgt U een werkloosheidsuitkering? i. U heeft een kennisje of buurvrouw, die gescheiden is, maar nu krijgt ze plotseling geen alimentatie meer. Wat zoudt U haar adviseren te doen?

[p. 364]

	j. Als U nu nog ƒ 3.000, - van iemand krijgt, maar hij zegt dat hij ze al betaald heeft, wat gaat U dan doen? U heeft het op papier.
9.	a. Heeft U wel eens voor een belangrijke zaak, bijv. een vergunning of een uitkering contact gehad met de gemeentelijke diensten? Wanneer? b. Waarvoor? c. Hoe liep het af? d. Hoe lang duurde het? e. Heeft U zich hierbij verzekerd van deskundige hulp? f. Indien, ja: wie? Hoe bent U daaraan gekomen. Hoeveel heeft U dat gekost? Indien, nee: waarom niet?
10.	Heeft U wel eens hulp ingeroepen van: Waarvoor? 1) burgemeester, wethouder 2) burgerraadsman, sociale raadsman 3) maatschappelijk werkster 4) sociale dienst 5) T.V.-ombudsman 6) belastingconsulent, accountant. Indien ja: was dat een particuliere consulent of een consulent van de bond?
11.	Vindt U, dat er voldoende advies-instanties in Uw omgeving zijn?
12.	Waar kan men het beste terecht als men juridisch advies wil hebben?
13.	Kunt U zeggen, van welke organisaties U lid bent? - kerkgenootschap. Welk? - vakbond, beroepsorganisatie - sportvereniging, gezelligheidsvereniging - kruisvereniging - toneel-, muziekvereniging - politieke partij - andere:..........
14.	Heeft U wel eens een bestuursfunctie in één van deze organisaties verricht?
15.	Helpen deze organisaties je als je ergens mee komt te zitten? Waarmee?
16.	Hebt U bij de laatste verkiezingen gestemd?
17.	Er wordt vaak beweerd: ‘De burger kan zijn recht niet krijgen’. Wat vindt U van deze uitspraak?
18.	Ook zegt men, dat ‘de rechter met twee maten meet’. Bent U het daarmee eens? Eventueel naar voorbeeld(en) vragen.
19.	En van de advocaten zeggen ze: ‘De advocaat is alleen maar voor de rijken’. Is zo'n uitspraak naar Uw mening juist?
20.	Bent U ooit wel eens van plan geweest naar een advocaat toe te stappen en heeft U dat toen niet gedaan? Waarom niet?

[p. 365]

21.	Heeft U wel eens gehoord van wetswinkels?
22.	Indien vraag 21 ontkennend is beantwoord, uitleggen wat wetswinkels zijn. Nu zijn er de laatste tijd in Nederland op vele plaatsen wetswinkels opgericht. Nu zeggen ze: ‘De wetswinkels vullen een leemte in de rechtshulp op’. Is dat juist? Kun je dat zeggen?
23.	Als we nu een paar juridische instanties met elkaar vergelijken, door wie zou U het liefst met Uw problemen geholpen willen worden (in volgorde)? 1. advocaat 2. deurwaarder 3. jurist uit eigen omgeving 4. rechtskundig adviseur 5. juridisch student 6. wetswinkel 7. ombudsman 8. anonieme krantenrubriek, tijdschrift 9. eigen organisatie

Deel II. Vragen over rechtshelpers

1.	Heeft U ooit wel eens contact gehad met een advocaat?	- neen
		- naar vraag 9
		- ja
2.	Was dat Uw eigen advocaat of de advocaat van een tegenpartij?	- eigen advocaat
		- advocaat tegenpartij
		- naar vraag 6
		- beide
3.	Ik zou U nu eerst iets willen vragen naar aanleiding van het contact dat U met Uw eigen advocaat hebt gehad. Weet U nog hoe lang het is geleden dat U daarmee voor het laatst contact gehad hebt?	- 1 maand
		- 3 maanden
		- 6 maanden
		- 1 jaar
		- 2 jaar
		- 3 jaar
		- 5 jaar
		- > 5 jaar

4.

Voor wat voor soort zaken? Hoe lang geleden? (de onderstaande vragen werden gesteld voor elke zaak, waarvoor contact met een advocaat was geweest) a. Wanneer deed het probleem zich het eerst aan U voor? b. Wanneer besloot U er wat aan te gaan doen? (Indien lang gewacht, vragen naar de reden daarvan) c. Wat deed U het eerst? (contacten met andere personen/instanties) d. Hoe bent U aan deze advocaat gekomen? e. Heeft U er vrij voor moeten nemen? N.B. alleen van toepassing op werknemers.

[p. 366]

f. Wat heeft U aan deze advocaat gehad? g. Wat heeft het U in tijd en geld gekost? tijd: geld: h. Vond U dat een redelijk bedrag? i. Zou U in een soortgelijke zaak weer een advocaat in de arm nemen - ja - neen j. indien neen Waarom niet?

Indien er contact is geweest met een advocaat van een tegenpartij (zie antwoord op vraag 2):

5.	Weet U nog hoe lang het is geleden dat U voor het laatst contact gehad heeft met een advocaat van een tegenpartij?	- 1 maand
		- 3 maanden
		- 6 maanden
		- 1 jaar
		- 2 jaar
		- 3 jaar
		- 5 jaar
		- > 5 jaar
6.	Hoe vaak heeft U de laatste twee jaar contact gehad?	- 0 keer
		- 1 keer
		- 3-5 keer
		- 6-10 keer
		- > 10 keer

7.

Voor wat voor soort zaken? Zaak 1: a. Op welke manier werd U benaderd? (per brief, telefonisch e.d.) b. Heeft U nog opmerkingen over de manier waarop dat gebeurde? Zaak 2: a. Op welke manier werd U benaderd? (per brief, telefonisch, e.d.) b. Heeft U nog opmerkingen over de manier waarop dat gebeurde?

8.	Heeft U in juridische problemen wel eens advies gevraagd of de hulp ingeroepen van andere personen of instanties?		neen
			doorgaan naar vr. 10
	1a.	Persoon/instantie: Wanneer?	ja, nl.
	b.	Waarvoor was dat?
	c.	Heeft U aan het advies of hulp wat gehad?
	d.	Wat moest U daarvoor betalen?

[p. 367]

	e.	Zou U in soorgelijke aangelegenheden weer naar deze persoon/instantie gaan? Indien neen, waarom niet?
	2a.	Persoon/instantie Wanneer?
	b.	Waarvoor was dat?
	c.	Heeft U aan het advies of de hulp wat gehad?
	d.	Wat moest U daarvoor betalen?
	e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar deze persoon of instantie gaan? Indien neen, waarom niet?
	3a.	Persoon/instantie: Wanneer?
	b.	Waarvoor was dat?
	c.	Heeft U aan het advies of de hulp wat gehad?
	d.	Wat moest U daarvoor betalen?
	e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar deze persoon of instantie gaan? Indien neen, waarom niet?
9.	Heeft U op een of andere manier nog te maken gehad met:
	1a.	een notaris? Wanneer?
	b.	Waarvoor was dat?
	c.	Heeft U aan het advies of de hulp wat gehad?
	d.	Wat moest U daarvoor betalen?
	e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar een notaris gaan?
		Indien neen, waarom niet?
	2a.	Een deurwaarder? Wanneer?
	b.	Waarvoor was dat?
	c.	Heeft U aan het advies of de hulp wat gehad?
	d.	Wat moest U daarvoor betalen?
	e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar een deurwaarder gaan?
		Indien neen, waarom niet?
	3a.	Een wetswinkel? Wanneer?

[p. 368]

b.	Waarvoor was dat?
c.	Heeft U aan het advies of de hulp wat gehad?
d.	Wat moest U daarvoor betalen?
e.	Zou U in soortelijke aangelegenheden weer naar een wetswinkel gaan?
	Indien neen, waarom niet?
4a.	Een rechtbank? Wanneer?
b.	Waarvoor was dat?
c.	Heeft U aan de hulp of het advies wat gehad?
d.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar een rechtbank gaan?
	Indien neen, waarom niet?
5a.	Een rechtskundig adviseur? Wanneer?
b.	Waarvoor was dat?
c.	Heeft U aan de hulp of het advies wat gehad?
d.	Wat moest U daarvoor betalen?
e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar een rechtskundig adviseur gaan?
	Indien neen, waarom niet?
6a.	Heeft U wel eens advies gevraagd of de hulp ingeroepen van de politie? Wanneer?
b.	Waarvoor was dat?
c.	Heeft U aan de hulp of het advies wat gehad?
d.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar de politie gaan?
	Indien neen, waarom niet?
7a.	Heeft U wel eens ‘last gehad’ van de politie? Wanneer?
b.	In verband waarmee?
8a.	Een jurist van een vakbond?
b.	Waarvoor was dat?
c.	Heeft U aan de hulp of het advies wat gehad?
d.	Wat moest U daarvoor betalen?

[p. 369]

	e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar een jurist van de vakbond gaan?
		Indien neen, waarom niet?
		Voor werknemers:
	9a.	Een jurist van het bedrijf waar U werkt?
	b.	Waarvoor was dat?
	c.	Heeft U aan de hulp of het advies wat gehad?
	d.	Wat moest U daarvoor betalen?
	e.	Zou U in soortgelijke aangelegenheden weer naar de bedrijfsjurist gaan?
		Indien neen, waarom niet?
10.	Kent U advocaten bij naam?
	Wie bijvoorbeeld?
11.	Een notaris?
	Weet U waar zijn kantoor is?
12.	Kent U een rechter?
	Weet U waar de rechtbank gevestigd is?

Deel III. Probleeminventarisatie en sociaal-economische variabelen

1.	Het doel van ons onderzoek is uit te zoeken met hoeveel problemen, vooral juridische problemen, heel veel mensen blijven zitten. Zou ik U mogen vragen, wat voor dergelijke problemen U de laatste jaren aan de hand heeft gehad? Probleem 1: Probleem 2: Probleem 3: Probleem 4:
2-4.	Hoe bent U nu te werk gegaan om hiervoor (probleem nr. 1.) een oplossing te vinden? (de onderstaande vragen werden gesteld voor elk van de onder vraag 1 genoemde problemen) a. Wanneer deed het probleem zich het eerst aan U voor? b. Wanneer besloot U er wat aan te gaan doen? (Indien lang gewacht, vragen naar de reden daarvan) c. Wat deed U het eerst?

[p. 370]

d. Met welke personen of instanties had U contact? Wat deden deze voor U? Was U daar tevreden over? persoon/instantie 1.: activiteit en evaluatie: persoon/instantie 2.: activiteit en evaluatie: persoon/instantie 3.: activiteit en evaluatie: persoon/instantie 4.: activiteit en evaluatie: persoon/instantie 5.: activiteit en evaluatie: e. Hoelang heeft dat nu eigenlijk geduurd? f. evaluatie van de eventuele oplossing:

Checklist

Nu noemen we nog een aantal situaties om te kijken op welke gebieden zich de laatste twee jaar een aantal kleine of grote moeilijkheden hebben voorgedaan.

5.	a. Heeft U een auto? b. Heeft U na aanschaf ervan problemen ervaren m.b.t. de eventuele gegeven garantie? c. Hoe heeft U dit opgelost? d. Heeft U wel eens schade geleden aan Uw eigen auto? e. Hoe heeft U dat opgelost? f. Heeft U wel eens schade toegebracht aan andermans auto? g. Hoe heeft U dat opgelost?
6.	a. Heeft U wel eens problemen gehad met andere gekochte zaken? b. Hoe heeft U dat opgelost?
7.	a. Heeft U een particuliere verzekering? (bv. brandverzekering, particuliere W.A.-verzekering) b. Heeft U daarmee problemen gehad? c. Hoe heeft U dat probleem opgelost?
8.	a. Heeft U wel eens op afbetaling gekocht? b. Heeft U daarmee problemen gehad?

[p. 371]

	c. Hoe heeft U het opgelost?
9.	a. Heeft U wel eens van een verkoper aan de deur gekocht? b. Heeft U daarmee problemen gehad? c. Hoe heeft U dat opgelost?
10.	a. Heeft U wel eens een huis gekocht? b. Heeft U daarbij problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat opgelost?
11.	a. Heeft U wel eens schriftelijk een contract gesloten? b. Heeft U daarmee nog problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat opgelost? d. Heeft U een schriftelijk of mondeling huurcontract? e. Met wie (bijv. particulier, bouwvereniging, gemeente)? f. Heeft U wel eens problemen ervaren met Uw huiseigenaar (bijv. reparaties, ontruiming)? g. Hoe heeft U dat opgelost?
12.	a. Heeft U wel eens een uitkering ontvangen van de Gemeentelijke Sociale Dienst, of een uitkering aangevraagd? b. Heeft U daarbij nog problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat opgelost? d. Bij evt. ongunstige of afwijzende beschikking: bent U hiertegen in beroep gegaan? Indien neen, waarom niet? e. Heeft U wel eens een andere uitkering ontvangen? Bijv. een studiebeurs, huursubsidie, invaliditeitsuitkering? f. Heeft U daarbij nog problemen ervaren? g. Hoe heeft U dat opgelost? h. Bij evt. ongunstige of afwijzende beschikking: bent U hiertegen in beroep gegaan? indien neen, waarom niet?
13.	a. Heeft U wel eens een vergunning aangevraagd? Welke? b. Heeft U daarbij nog problemen ervaren?

[p. 372]

	c. Hoe heeft U dat opgelost? d. Bij evt. ongunstige of afwijzende beschikking: bent U hiertegen in beroep gegaan? Indien neen, waarom niet?
14.	a. Heeft U wel eens een dagvaarding in een strafzaak gehad? b. Welke problemen heeft U daarbij ervaren? c. Hoe heeft U dat opgelost?
15.	Nu zou ik U willen vragen naar Uw burgerlijke staat. Bent U ongehuwd? gehuwd? gescheiden? weduwe, weduwnaar? Niet bestemd voor ongehuwden:
16.	a. Heeft U kinderen? Hoeveel? b. Hoe oud is (zijn) hij, zij? Indien gescheiden:
17.	a. Heeft U problemen ervaren m.b.t. Uw echtscheiding? Bijv. m.b.t. de alimentatie of het onderhoud van de kindern? b. Hoe heeft U dat opgelost?
18.	Mag ik U vragen welk beroep U uitoefent? (vragen naar de functie, die men heeft en de aard (bijv. overheid) en omvang van het bedrijf; bij werklozen en bejaarden vragen naar hun laatste beroep).
19.	En het beroep van Uw echtgeno(o)t(e)?
20.	a. Heeft U wel eens een aangifte voor de inkomstenbelasting ingevuld? (Bij jongeren T-formulier) b. Heeft U daarmee problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat opgelost? Voor werknemers:
21.	a. Heeft U bij Uw beroep wel eens problemen ervaren bijv. m.b.t. het vakantiegeld, vrije dagen, ontslag of minimumloon? b. Hoe heeft U dat opgelost?
22.	a. Heeft U recht op een pensioen (anders dan A.O.W.)? b. Heeft U daarmee problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat opgelost? Voor zelfstandigen:
23.	a. Heeft U bij de uitoefening van Uw bedrijf wel eens juridische advies ingewonnen?

[p. 373]

	Bij wie? Waarover? b. Heeft U wel eens een zaak overgenomen of overgedragen? c. Heeft U daarbij problemen ervaren? d. Hoe heeft U dat opgelost?
24.	a. Bent U wel eens medisch gekeurd? Bijv. voor een nieuwe baan, militaire dienst? b. Heeft U daarmee problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat probleem opgelost?
25.	a. Heeft U zelf een testament gemaakt? b. Heeft U daarmee problemen ervaren? c. Hoe heeft U dat probleem opgelost?
26.	a. Mag ik U vragen, wat voor opleiding U heeft? b. Heeft U deze voltooid?
27.	En Uw echtgeno(o)te?
28.	Mag ik U vragen wat Uw (gezins) inkomen is? (kaartje met inkomenscategorien)
29.	Indien jongere: Wat is het beroep van Uw vader?
30.	Geboortejaar:
31.	Alleenstaand/in gezinsverband levend:
32.	Geslacht: M/V

[p. 374]

Universiteit van Nijmegen

Faculteit der

Rechtsgeleerdheid

prof. Dr. C.J.M. Schuyt

NIJMEGEN,

van der Brugghenstraat 5

Tel. [phone]

Geachte

Op aandrang van verschillende groeperingen in ons land, wordt er gewerkt aan een nieuwe regeling voor rechtshulp. Deze zal het de mensen gemakkelijker moeten maken om vragen op te lossen die zij op het gebied van het recht kunnen tegenkomen. Een van de belangrijkste punten daarbij is: welke vragen hebben de mensen over hun rechten? En verder: is er behoefte aan verbeterde vormen van rechtshulp? Het is belangrijk om te weten welke ervaringen de mensen zèlf met dit soort zaken hebben gehad of wat zij daarover denken.

Ons Instituut heeft het op zich genomen dit onderzoek te doen. De adressen van personen die wij hierover graag een aantal vragen willen stellen zijn op geheel willekeurige wijze verkregen uit het gemeentelijke bevolkingsregister. Ook Uw adres was hierbij. Wij zouden het op prijs stellen, indien U Uw medewerking aan dit onderzoek zou willen verlenen. U kunt er zeker van zijn dat alle gegevens en antwoorden die U geeft op onze vragen, anoniem blijven en alleen voor dit onderzoek worden gebruikt.

Het vraaggesprek zal ongeveer een uur duren. Het wordt gevoerd door één van de zes onderzoekers nl. Mej. L.G.M. Baten, C.A. Groenendijk, N.F. van Manen, C.J.M. Schuyt, B.P. Sloot en P.J.M.v. Wersch.

Wij stellen ons voor U te bezoeken op:

.................... dag..................... 1975 om ongeveer....... uur.

Het is natuurlijk mogelijk dat U op de aangegeven dag of het tijdstip ons niet kunt ontvangen. Zoudt U dan zo vriendelijk willen zijn het bijgevoegde antwoordkaartje in te vullen en aan ons terug te zenden?

Wij kunnen dan met Uw tijden rekening houden.

Tenslotte wil ik U er op wijzen dat de resultaten van dit onderzoek van groot belang zullen zijn om voor vele mensen het recht toegankelijker te maken.

In de hoop op Uw medewerking te mogen rekenen,

hoogachtend,

Prof. C.J.M. Schuyt,

hoogleraar rechtssociologie.