Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging

§ 20. Julius M. Friedenthal.

Volgens Die Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring is Friedenthal (gebore 1887) 'n onderwyser in Johannesburg wat dikwels verre skiettogte tot in Midde-Afrika onderneem het en daardeur 'n intieme kennis van diere en inboorlinge opgedoen het. Hy verklaar self dat sy werk ‘net beskeie vertolkings van persoonlike waarnemings in die oerwoud (is) en wat my hier en daar deur ringkoppe vertel is.’ In baie opsigte laat hy ons aan Von Wielligh dink, want sy werk is in hoofsaak òf lektuur vir die jeug, òf anders bedoel as ontspanning vir eenvoudige lesers wat hou van avontuurlike verhale, volgepak met vreemde gebeurtenisse. Volgens dr. Abel Coetzee het Friedenthal eers as volwassene Afrikaans geleer en daarom is sy styl dan ook dikwels gebrekkig. Hy het begin met die dierverhale Ondank is die Wêreld se Loon (1931), later vervolg in Nukkebol Reinard (1936). Op die Spoor van die Gorilla (1935) vertel van die grootwildjag in Midde-Afrika en die soektog na 'n kind wat deur 'n gorilla-moeder ontvoer word. Die omslagtige verhaaltrant is vermoeiend, maar die moederliefde by mens en dier word met oortuiging geteken. Uilskuiken die Slaaf (1936) bevat die ervarings van 'n slaaf wat later na sy geboorteland terugkeer as sendeling. Ook in hierdie werk is die avontuur hoofsaak en van psigologiese indringing is daar weinig spore.

In Die Wagter van die Koning se Beeste (1937) is daar 'n opmerklike styging in Friedenthal se verhaaltegniek. Hier is geen sprake van omslagtige beskrywings nie, want dis 'n verhaal vol spannende aksie wat ons jongmense end-uit sal boei. Oemswaas, koning van die Swasies, is deur sy bygeloof oorgelewer aan die genade van sy toordokter, Segwana, wat met die hulp van 'n Portugese kleurling planne smee om hom van sy

[p. 157]

goudskatte te berowe. Segwana word egter ontmasker deur die koning se beeswagter, Hlopek, wat in die laaste hoofstuk ook Dingaan doodsteek en in triomf terugkeer. Die intriges van die slim toordokter gee natuurlik aanleiding tot 'n reeks dramatiese toneeltjies, onder andere 'n groot volksvergadering waarop Segwana 'n demonstrasie gee van sy kundigheid deur 'n teenstander uit 'n met kruit gelaaide pyp te laat rook. So goed het die skrywer hom ingeleef in die mentaliteit van die kaffers dat hy ook hul eienaardige denkwyse kan weergee in hul eie styl en beeldspraak. Daardeur word sy figure lewende wesens wat nie slegs pionne in 'n skaakspel bly nie. Ek kan nie beoordeel of hierdie kaffers in elke opsig volkekundig korrek geteken is nie, maar weet dat die skrywer uit die intriges in hierdie stat 'n aangrypende verhaal saamgestel het waarin die liefde en wraak van verstote minnaresse 'n groot rol speel. Sommige gebeurtenisse lyk wel onwaarskynlik, maar by 'n avontuurverhaal word daar nie so nou op gelet nie.

Die taal en styl van hierdie verhaal is nagesien deur dr. A.J. Coetzee en vergelyk baie gunstig met Friedenthal se vorige werk. By 'n tweede druk, wat ek hierdie verhaal van harte toewens, kan o.a. die volgende verbeter word: Hy hunker nou op twee gedagtes (p. 115); hy het op haar aangesien as 'n moeder (p. 141).

In Die Avonture van Ras Sjoema (1938) ontmoet ons 'n jong kaptein, wat verliefd raak op die opperhoof se dogter, en haar na die uitvoering van 'n besonder moeilike opdrag as bruid verower. Jong lesers sal hierdie spannende verhaal verwelkom.