Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden

Het leven en bedrijf van Klaas Nar

Het leven en bedrijf van Klaas Nar is een vertaling van het door Wolfgang

[p. 92]

Bütner geschreven Duitse kluchtboek Sechshundert sieben und zwantzig Historien von Claus Narren. De nederlandstalige edities bevatten respectievelijk 519 en 514 kluchten. Hoofdpersoon van het werk is de bestaande historische figuur Claus von Rangstädt, die daadwerkelijk als hofnar in dienst van Hertog Frederik van Sachsen is geweest.

De frontispiece van de editie 1736 is gesigneerd met de initialen J.v.S., die niet met zekerheid konden worden ontcijferd. Mogelijk staan zij voor Joachim von Sandrart.

Joachim von Sandrart der Ältere (Frankfurt am Main 12-V-1606-Neurenberg 14-X-1688) was schilder, etser, tekenaar en kunsttheoreticus.

Literatuur: Over Von Sandrart: Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler [...], XXIX, 397-398; Waller, 280; Winkler Prins, XX, 54.

50. Het leven en bedrijf van Klaas Nar. Uit het Duits in het Nederlands vertaald. Amsterdam: C. Last boekverkoper; [colofon: gedrukt bij T. Houthaeck], 1652. 12^o.

Titelpagina (fol. A1r):

Het Leven en Bedrijf | Van | KLAAS NAR, | Hoofsche Bootzemaker, en won- | derlikke Tijdverdrijver van zij- | ne Keur-vorstelikke Door- | luchtigheit van Saxen. | Van verscheide Hovelingen, uit zijn | mondt, vergadert, te zamen ge- | brogt, en, in 't Hoog- | duitsch, beschreven. | Doch nu, | Tot eerlik en leerlik vermaak, in 't | Nederduitsch vertaalt. | [vignet] | t'AMSTERDAM, | [lijn] | By Cornelis Last, Boekverkooper in de | Gasthuis-Moolensteeg, in de vier | Euangelisten. 1652. ||

Gegraveerde titelpagina (fol. π1r):

'tLeeven en bedryf | van den | WYSEN GECK | CLAES-NAR. | VOL AERDIGE VERTELLINGE | AMSTERDAM | By Cornelis Last. ||

Colofon (fol. M10r):

t'AMSTERDAM, | In de Drukkery van TYMON | HOUTHAAK, op de hoek van | de Nieuwe-zijds Kolk.

12^o: π1, A-M¹².

[$6 (-A1)]

[p. 93]

Afb. 11. Het leven en bedrijf van Klaas Nar. Amsterdam: C. Last boekverkoper, [colofon: gedrukt bij T. Houthaeck], 1652. 12^o. Ex. Leiden: U.B., M.N.L. 1073 A 24¹. (50).

[p. 94]

145 folia, gepagineerd = [2], 1-2, 3-283, [5].

Signatuurposities:

A2 zou vallen

M6 Linden behangen

π1r :	[Gegraveerde titelpagina, voorstellende Klaas Nar als ganzenhoeder. De gravure beeldt een op de folia A2r-A3r vertelde gebeurtenis uit.]
π1v :	[Blanco.]
A1r :	[Titelpagina.]
A1v :	[Blanco.]
A2r - M10r :	Het Leven en Bedrijf | Van | KLAAS NAR. | EERSTE DEEL. [In het kort wordt verteld hoe Klaas Nar in dienst van Zijne Keurvorstelijke Doorluchtigheid Hertog Frederik van Sachsen komt. Daarna beginnen de kluchten, welke ieder ‘toeval’ worden genoemd. Het boek is in zestien delen van ongelijke lengte onderverdeeld.]
M10r :	[Colofon.]
M10v - M12v :	[Blanco.]

Exemplaren:

- 's-Gravenhage: K.B. 30 A 2.

Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van F.G. Waller. Opmerking: De folia π1, M11 en M12 ontbreken.

- Leiden: U.B., M.N.L. 1073 A 24¹.

Convoluut, waarin verder aanwezig:

2: De gaven van de milde St. Marten. Amsterdam: C. Last, 1654. 12^o. (6).

3: St. Niklaesgift. Amsterdam: voor J. Jacott boekverkoper, 1647. 12^o. (58).

Bibliografische verwijzingen:

Cat. Muller 356; Cat. Waller 1057.

51. Het leven en bedrijf van Klaas Nar. Uit het Duits in het Nederlands vertaald. Amsterdam: G. de Groot boekverkoper, 1736. 8^o.

[p. 95]

Titelpagina (fol. A2r):

HET LEVEN EN BEDRYF | VAN DE WYZE GEK | KLAAS NAR, | Hoofsche Potzemaker, en wonderlyke | Tydverdryver van zyne Keurvorstelyke | Doorlugtigheid van Saxen. | Van verscheide Hovelingen (uit zyn mond) | vergadert, te zamen gebragt, en in 't | Hoogduitsch beschreven. | Doch nu, | Tot Eerlyk en Leerlyk Vermaak, in het | Nederduitsch Vertaald. | [drukkersmerk] | T'AMSTERDAM, | BY GERRIT DE GROOT, | Boekverkoper op de Heilige Weg, 1736. ||

Gegraveerde titelpagina (fol. A1r):

't LEVEN en BEDRIJF | van den | WYSEN-GECK | CLAES-NAR | VOL AERDIGE VERTELLINGE ||

[graveur J.v.S.]

8^o: A-O⁸.

[$5 (-A1, -A2, -C3)]

112 folia, gepagineerd = 1-4, 5-224.

Pagina 192 gepagineerd als 292.

Signatuurposities:

A3 met de

O5 helpen, eer

A1r :	[Gegraveerde titelpagina, voorstellende Klaas Nar als ganzenhoeder. De gravure beeldt een op de folia A3r-A3v vertelde gebeurtenis uit.]
A1v :	[Blanco.]
A2r :	[Titelpagina.]
A2v :	[Blanco.]
A3r - O8v :	HET LEVEN EN BEDRYF | VAN | KLAAS NAR. | EERSTE DEEL. [In het kort wordt verteld hoe Klaas Nar in dienst van Zijne Keurvorstelijke Doorluchtigheid Hertog Frederik van Sachsen komt. Daarna beginnen de kluchten, welke ieder ‘toeval’ worden genoemd. Het boek is in zestien delen van ongelijke lengte onderverdeeld.]

Exemplaren:

- Amsterdam: G.A. V 10⁴.

[p. 96]

Convoluut, waarin verder aanwezig:

1: J.C. Weyerman: Vermakelyk wagen-praatje, over verscheyde gevallen [...]. [Z.pl.: z.n., z.j.]. 8^o.

2: J.C. Weyerman: De zeldzaame leevens-byzonderheden van Laurens Arminius, Jakob Campo Weyerman, Robert Hennebo, Jakob Veenhuyzen, en veele andere beruchte personaadgien. Amsterdam: te koop bij B. Dass boekverkoper, 1738. 8^o.

3: J.C. Weyerman: Natuurkundige historiesche, ernstige, schertsende, en vrolyke aanmerkingen [...]. Amsterdam: te koop bij B. Dass boekverkoper, 1738. 8^o.

- 's-Gravenhage: K.B. 533 E 18.

Olim: in potlood: 19 G 1058.

- Leiden: U.B., M.N.L. 1178 G 31.

Herkomst: Het exemplaar is in 1880 door Dr. Eelco Verwijs aan de Maatschappij geschonken.

Opmerking: Het eerste katern is in sterke mate door boekenworm aangetast.