Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden

De klugtige tyd-verdryver

Simon de Vries is waarschijnlijk de samensteller van De klugtige tyd-verdryver. Ook Bolte (1920), 95, die hem merkwaardig genoeg een Amsterdamse boekverkoper noemt, uit deze veronderstelling.

Simon de Vries (Culemborg ca. 1624 - Utrecht 30-IV-1708) was schoolmeester, schrijver en boekverkoper te Utrecht. Zijn oeuvre bestaat uit tal van prozawerken en gedichten, zowel oorspronkelijk als vertaald. De Winkler Prins classificeert hem als ‘een vertegenwoordiger van de nog weinig bestudeerde onderstroom van de ‘grote’ 17de-eeuwse Nederlandse letterkunde.’

Naast ca. 175 kluchten waarvan de bron onbekend is, bevat dit kluchtboek enkele gedichten van Simon de Vries en een zangspel van Isaac Vos. Over de gedichten Parys trou-geval en Gebroken en gebonden trouw van Simon de Vries is niets te vinden.

Het zangspel Pekelharing in de kist van Isaac Vos dateert uit 1648 en is een vertaling van het Duitse Pickelhering in der Kiste uit 1620, dat op een ouder Engels origineel met de titel Singing Simpkin teruggaat. Bolte: Singspiele, 17-20 en 50-71 besteedt aandacht aan deze zangspelen en geeft de teksten

[p. 68]

in de verschillende talen integraal weer.

Isaac Vos (? - Amsterdam ?1651) was toneelspeler en -dichter en schreef verschillende toneelstukken. Hij stierf, waarschijnlijk in 1651, in het armhuis.

Literatuur: Over Simon de Vries: Biographisch woordenboek, XIX, 448-451; Winkler Prins, 7e druk, XIX, 559. Over Isaac Vos: NNBW, III, kol. 1346; Worp: Geschiedenis, II, 31.

30. De klugtige tyd-verdryver. 2e vermeerderde druk. Utrecht: te koop bij S. de Vries boekverkoper; [colofon: gedrukt bij M. van Dreunen], 1653. 12^o.

Titelpagina (fol. A1r):

De Klugtige | TYD-VERDRYVER | Waar in | De alder-aardigste vermaaklijk- | heden van verscheide Schrijvers | t'zaam gezet zijn. | Bestaande in boertige Bedrijven aardige | Vragen, vermaakelijcke Antwoorden, en | treflijke Zin-spreuken. | TWEEDE DRUK | Verbetert met ontrent Hondert uitnemende | En noit in Neerlands gedrukte Iokkernijen. | [houtsnede] | t'UTRECHT, | [lijn] | Uyt de Boek-winkel van Simon de Vries. | Anno M. DC. LIII. ||

Colofon (fol. K10v):

Tot UTRECHT, | [lijn] | By MEYNDERT van DRUENEN, | Boeck-drucker woonende onder | de Doncker-gaart 1653.

12^o: A-K¹²

[$6 (-A1, -E4, -F3)]

E3 gesigneerd als E5, K4 als K5 en K5 als K4.

120 folia, gepagineerd = 1-2, 3-235, [5].

Pagina 156 gepagineerd als 146.

Signatuurposities:

A2 alleen op

K6 weerde zijn

A1r :	[Titelpagina.]
A1v :	[Blanco.]

[p. 69]

A2r - K10r :	DE | KLUGTIGE | Tyd - Verdryver :[Kluchten, onderbroken door enkele andere, hieronder genoemde, onderdelen.]
I7r - I12v :	IZAAC VOS | PEKELHARING | IN DE KIST. [Zangspel.]
K3v - K8v :	PARYS | TROU-GEVAL. | Door S.D.V. gerijmt. [Gedicht.]
K8v - K10r :	Gebroken en Gebonden | TROUVV. | Door S.D.V. gerymt. [Gedicht.]
K10v :	[Colofon.]
K11r - K12v :	[Blanco.]

Exemplaren:

- Amsterdam: U.B. 1210 F 30.

Opmerking: Folium K12 ontbreekt.

- 's-Gravenhage: K.B. 29 D 37.

Bibliografische verwijzingen:

Bolte (1920), 95; Buisman: Populaire prozaschrijvers 2380; Cat. Scheepers, II, 782.