De koel i Lutterendal (1947)

De koel i Lutterendal

(1947)–Frans Schleiden– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend



[pagina 27]
Driede bedrief Op 't tooneel een bong met opschrift: I leef en deed Preester in ivigheed.
1e scène. Berbke en Sjtienebebke zijn bezig rozen in de eerepoort te bevestigen, en kijken scherp in de richting van Mechelen, of ze nog niets zien. Sjt.-Bebke Mich dunks, Berbke... ziëste do aove nuuks...? Is dat nit 't dokkerke mit pastoeër? God gèèf va neet, dat wuur nog te vreug... Jiddemvals hauwe vèr 'm aa... en motte hei wade bis alles gereed is. Berbke Ich zieën waal get, mer mich dunks 't is ieëder 'n koo... Jo, jo..., dao zieste, ze geet no gen wei i aggen klieë. En wie maog ozze hèër gesjlaopen han al die nate... ich duppe, ich han gans vergèète te zage, va die bottermilk. Sjt.-Bebke Och Berbke... dò zunt, ming ich, doch och ouw patere en de breurs motte doch weete do mit um te gòa. Berbke Ozze hèër is wie e kink, wente nit kriet wat 'm toekumt, vrogt e zich och nog nuuks. Witste ich zelver han al die nate nit gesjlaope. Ezu fes, dat dich zelver aa geet... dat griept ene minsj te sjtrang aa. Sjt.-Bebke Ezu is 't mich och gegange. Nee kinger 't is get gewest mit dat roeëze make en de sjwung, benao waor mich gister der kook verbrand. Dat waor evvel kòame durch 't Thriske. Ich kan 'm nit verdinke, dat urm sjaop hauw die daag te väöl. Ich gong de weisj oprape en zaat aan 't Thriske: kink, paas ins op der kook va pastoeër en wie ich truk komt, ich hauw 'n aanoeng, ich roop al oet de wei. Miene leeve God, der kook... en e geluk, der òaven waor nit te fosj en noe dè 't is der fiengste kook, des-te dich dinke kans. Mè Berbke... jummich dèr hat de vaan nog nit oetgesjtoake, komt ich zal uch helpe. Berbke Kinger nee, wè vergit da noe de vaan. (af).

[pagina 28]
2e scène. De heele optocht komt op, de kerkmeesters voorop, dan 't Angenieëske mit de lowwerbeum, daar achter der hille Sint Martinus en de harmenei. Menschen met hooge hoeden. Hannes Gut dèr mer no heem, kinger, wie winniger vroluuj wie leever. Halt howwe hei! - Ginge sjrit wiejer. Vèr hant oetgemakt... hei zow e kòame en hei wed gewaad. Vroluuj aatenaa! Sjtil gezieë heil Morjeng is dat e fes... dèr sjtelt uch aa wie de gekke. Wo blieft der kuster mit 't loewe. Dò mot geloewt wèëde... Nog ging kamere sjieëte... dat kost te väöl polver. 't Loewe kost nuuks... ze motte-n-et huure bis Vols, Osjbich, Ieëpe en Wittem. Sjniederke Zowwe-n-och patere mit koame? Hannes Nee, do is ging plaatsj in 't dokkerke, dat geet nit. Sjwiege do aatenaa... Sjnieder, doe hets dich de heisje motte aandoa.... Sjniederke 't Is jo gaar nit kood huuj. Hannes Dat past zich bei zoeë fes. Da hot de heng mer i gen teisj en hèër lieërer, wie is 't mit de sjpruch? Ich ming, went dèr ze mer ins opzèët, da konne vèr huure of ze fosj genog is... Alo, ich... wil ver zage, bi noe pastoeër, vangt aa. Mèèlkop D'r hoof aaf, jonge! Hr. Lieërer Hoeëgwurdige hèër pastoeër. Hannes Mich dunks, dèr kust wal zage ‘Hoeëgwurdigste hèër pastoeër’. Dat sjtong och in der breef an der bussjep... alo, gut mer wiejer... Hr. Lieërer Hoeëgwurdigste hèër pastoeër. Wie dèr drei daag gelè nò Wittem zut gegange, waor 't op 3 daag en 4 nate nò 40 jaor, dat dèr i Lutterendal benomd zit woade. De mitste die hei sjtunt, hat dèr gedupt, aagenoame, getrowt en begrave... Hannes Dat sjtumt nit. Sjniederke Wòvör nit? Hannes Vèr lève doch nog. Hr. Lieërer Dò kumt nog get aate... Hannes Da mer wiejer! Hr. Lieërer en begrave, die van os gesjtorve zunt. Hannes Dat sjtumt, da han ich nuuks gezaat. Hr. Lieërer en um uch dovör te bedanke hant vèr uch e fes bereid ezu ongeniedig wie Vols en Mechele en Ieëpe en och Lutterendal zelève nit gezieë hant. 6 man sjtunt gereed urn de klokke te loewe, 150
[pagina 29]
kamere wèëde gesjoate, do hange iggen durp 85 sjwung, de jonkheid hat daag en naat do aa gewirkt, mè al die kamere zunt nit i sjtaot os geveul va vreud en geluk aaf te sjieëte wie zich dat huuj in os hats geweldig opdringt. Vèr heie 100.000 kamere en 50.000 kanonne motte ha en 't wuur nog nit te väöl gewest. Nemt da, hèër pastoeër, in de plaatsj dova aa der kook van 't Angenieëske van der kuster, die twei lowwerboom en ozze en urre nuje hillige Sint Martinus en nemt och aa hei dit bloomebokit, dit bokit, woa vèr hant bei-ee braat... ich zal mer zage... wat os velder en weie, de binnede en de gewande os gève, 't allerbitste, 't kòan en der terref. Dò zunt bloomen i - 'ne boer hat nit gèèr bloome, wò bloome sjtunt, do sjteet gee kòan, mè hèër pastoeër, vèr zowwe doch nit gèèr de bloome in de velder misse. En went de koel kumt... da geet dat alles voet en da bezondesj mot dèr bei os blieve, bei os, um os te truuste va wège de verloare velder en binnede en de verloare bloome in 't kòan en der terref. Ezu wie dit bokit zunt och de luuj, dit bokit ruukt no 't land. Vèr och, hèër pastoeër, zunt graof en hel wie 't land wo vèr woeëne. Os plat is hel wie der mergelklei, mè wie die bloome en der terref sjprèëke vèr lof en dank a God al de daag van os lève. Der boer op 't veld, de vrouw in 't hoes, de kinger i gen sjoeël. Der wit jo wie der biebel 't zet: ‘Benidicat terra Dominum, benedicite filii Domini Domino...’ en ezu zunt vèr blèvè durch uch, durch der sjtorm van ur woad en der blits van ur owwe... Wat zouwe vèr zonder uch. Nee pastoeër... hei vuur dat dèr ene sjrit vòr-aa gut... vör dat dèr ene sjrit vör-aa gut... ieëder vingt 't fes nit aa, hei versjprèkt dèr os, dat dèr zult blieve der pastoeër van Lutterendal.... Hannes ... in ivvigheid. Amen... Morjuuts, hèër lieërer, dat hei ich nit gedaat, morjeng, dat klingt... en sjtraks mer fosj... mer fosj... dat ze 't huure bis onde i gen del... ongenieëdig. Mèèlkop Ongenieëdig... ezu mot 't zieë.... Groonesjild Wat zal e opkieke... morjeng joa!
3e scène. Vrouw Doal komt op. Mephisto is onder de speech tusschen het volk opgekomen. Vr. Doal Luuj... luuj... wo is... hat dèr mienge jong nit ge-
[pagina 30]
zieë... miene jong... der Mathies... e is nog nit heem. O wieë... ich sjterf... miene jong. Hannes Wat hant vèr mit ure jong... wè mot hei aafgehoald wèëde, urre jong of pastoeër? Vr. Doal E is gister no gen koel gegange en hei um twei oer motte truk zieë, en noe is 't ach. Hannes ... en is e nog nit trök? Mephisto ... van de koel! Vr. Doal Jo hèër van de koel! Mephisto Van... de koel...! wit dèr wat 'n koel is? Do koame - 't er väöl neet truk van de koel. Do zunt er, die wirke 200 meter deep iggen èèd... andere 300... wat is 300?... 500 meter en mieë...! deeper, ummer deeper. Aa! de koel, en da gunt ze mit 'n lift de koel i... pas op... 'n auweblik... tel bis twei, drei... ze zunt al dao... 500 meter. Dèr wit nit wat 'n koel is... En da zunt ze onde i... went 't good geet... en 't zeel nit brikt.... Vr. Doal Hèër! Wat is...? went 't zeel brikt...? ja... wat da? Mephisto Da koame ze nit mieë aove... Mè went ze onde zunt... ich kan 't uch genau oetrèëkene: 100 meter per second... 5 minute - 500 meter. Kon dèr tille 1-2-3-4-5? onde...! ezu flot geet 't. En dan is 't nog nit oet. Dèr wit nuuks van 'n koel... Da begint 't ieësj... Wat hat urre jong vör ene nommer... Dèr wit 't nit? Dat kon dèr och nit wete. Lot vèr zage 5673... kan dat...? is och allelee... en da mesjeere ze durch hieël brei geng... hèë is nit alling. Do masjeere 't er 100-200... wat is 200? Die geng zunt breed en hoeëg. Do loope tsug, wied, wied. Kiek went dèr hei zit en masjieët bis Vols, ezu wied masjeere ze, en da koame geng - väöl klinger... do mot 'r oppasse uch nit te sjtoeëte, en dan geng... ezu kling, en do wirke ze... do mot 'r kroepe... en Vr. Doal Hèër. went-e zich verlupt... Mephisto Hahal!... verloope... wè verlupt zich in de koel... ich zaan jo, dèr wit nuuks van de koel... Dao is der kaol... hat dèr ene kaol gezieë... (toont een stuk steenkool). Hei dat is ene kaol... zilver, good, lectisj, oalig, gaas... alles is dri... en went ze in die geng zunt, dè gank ka ivalle... en dè kaol... hei... dat is der doeëd...! Die kaole... ezu groeët wie en hoes... pas op... went ze valle, dan zunt ze doeëd allenei.... Vr. Doal (zinkt neer). Hèër, doeëd....
[pagina 31]
Hannes Morjuuts (schreeuwt) wat is dat... mot dèr os 't fes koame bederve. (Vrouw Doal wordt weggedragen). Mephisto Dèr sjprekt van e fes? Hannes 't Fes va pastoeër! Mephisto Wo is pastoeër? Hannes I Wittem, noe al drei daag. Mephisto Drei daag, dat is lank,... Pastoeër is... Hannes 85. Mephisto 85... dè owwerdom is 'n krankheed en van 'n krankheed bis der doeëd... en dan hei - Lutterendal... do sjterve ze allenei van e besjlaag... drei daag... waat ins... i drei daag kan me doeëd zieë en begrave... en dèr viert fes! en went ezunne man nit kriet wat e vör good muët han en dan vrem... vrem (hard) . Luuj, da hat dèr pastoeër misjie doeëd gemakt... ha... ha! (op verschillende toonaarden) Hannes Hèër lieërer, 't is mich te fosj, ich bi kapot, zit dèr nog gee dokkerke... (mat) haha! gekheid, doeëd, ne minsj, dè ezu prèdigt, ezu masjieët, ne minsj wie 'n wolk... dèr mot 'm zieë, wie e vuur op der prèdigsjtool, wie ne donder, ene blits.
4e scène. Een bode komt, vlug loopend, op. Hannes Halt! Halt! 't verkieër is hei aafgesjlaote. Bode Pastoeër Hannes Deet nuuks, truk, of ich sjloan dich neer. Bode Ich mot uch melde.... Hannes Doe has nuuks te melde. Bode Urre pastoeër... Hannes Wat pastoeër... Bode Pastoeër is doeëd...! Hannes Do, da lieste (werpt hem neer) ellendige honk, wens nit wils... Hr. Lieërer Wat haste gezaat - jong - halt, sjwiege. Wat haste gezaat, zaag 't nog ins. Bode Urre pastoeër is doeëd... dizze naat gesjtorve. Hannes Wat... pastoeër gesjtorve? Hr. Lieërer Sjpriks doe de worred? Hannes Da zaag 't nog ins, dat ich 't huur! Bode Dizze naat is i Wittem in 't kloster urre pastoeër gesjtorve, plutslich, an e besjlaag. Hannes An e besjlaag? Pastoeër... kinger nee... laot de vroluuj voet goa... e groeët ongeluk is uvver Lutterendal koame.
[pagina 32]
Vroluuj Vèr gunt nit voet. Hannes Nee kinger... nee, pastoeër i Wittem? Mèèlkop Dò kumt nog al inge. Der pèëdsknet va Wittem,... op 'n zie!
5e scène. Knèët Luuj, huuët. Do is op 'n koel e groeët ongeluk gepassieëd. Do zunt 'r onge, 500 meter deep, 5 doeëd blève... 3 va Lutterendal, dè van de witvrouw Doal, der Matties en twei oet 't Hanebuutje. Gisterovvend hant ze 't pastoeër kòame zage, en dizze murge zoot e doeëd a gen deusj te sjrieve, ene breef an der bussjep. E houw nuuks andesj gesjrève es dit, Hoeëgwurdigste hèër Bussjep, e groeët ongeluk... drei va Lutterendal...’ Doew hat 't besjlaag zie hats getroffe en e waor doeëd! Hannes Doeëd, dè dan is 't ganse fes a nuuks. Luuj, urre pastoeër is doeëd..., luuj... ich veul 't... ich sjterf va leed... Hat dèr i Wittem pastoeër och good verzurgd? (streng). Knèët E sjleep in de kamer wo der bussjep sjleep en der kardinaal va Roeëm. Hannes En de bottermilk? Knèët E hat alles krège, wie 't Berbke 't hauw besjtild. Hannes O... dan is 't good, andesj, ich wol zage... Ja luuj, da huuët; dan zaan ich de sjpruch: ‘Pastoeër, des toe lies op 'n sjoof in 't kloster va Wittem. Doe bis te vrug gesjtorve vur die durp... Heej sjtunt vèr kling en groeët... dieng groeëte famielige... verweesd en verlaote durch dich, Pastoeër. Das doe us dat has aagedoa...! nee kinger... 't is te fosj... En noe pastoeër... vèr koame dich hoale... doeëd of lebendig... en noe luuj... 't Angenieëske mit der kook vurop... en de lowwerboom... dan der hillige Sint Martinus... De harmenei dao aate... die blust ene troermarsj... en noe ophuure mit griene... doa wet gebend... vör de urm zieël va pastoeër en vur die ander drei.... Ich bèèn väör en dèr bent noa... In den naam van den Vader en den Zoon en den H. Geest. Amen. De heele stoet trekt af, de harmonie valt in met een treurmarsch.