De hillige vaggen durp

(1946)–Frans Schleiden– rechtenstatus



[pagina 106]
Lutterendal i noeëd I Lutterendal zate ze: de bronk geet nit oet. Pastoeër sjtong aggen kirk. E kèëk de jongen aa. Diej sjlooge de owwe neer en drieënete zich um. Pastoeër reep: ‘Sjeng, kom ins hei’. En dè kompt en sjtong dao väör Pastoeër. Doe zaat Pastoeër: Dèr mot wirke. Zaag 't an de andere: ze zowwe wirke’. En wiej der Sjeng nog get wool zage, reep pastoeër: ‘Gank en wirk’. Doe vervieret zich der Sjeng en e gong nò heem. Mè iggene sjtaal pakkete zich de sjup ene worp ze durch der beied op, dat ze joenket en i sjtukke vloog tège ene balk. In die daag sjpatseeret pastoeër durch ge veld en wente de karoeëtevelder zoog, diej ongeregieëd en onnuts dao sjtonge te waasse en vol onkroed, da reepe op de jonge en zaat: ‘Wat is dat?’ ‘Woeë?’ ‘Dao!’ ‘Karoeëte’. ‘Dat zeen ich’. ‘...dan is 't good, Hèër’. En da gonge ze voet en leete ze pastoeër alling sjtoà op der wèèg en dè sjtong dao mit e sjwoer hats en sjot mit der kop. Oppen pasterei zoot pastoeër te dinke, mit de erm oppen knee en de heng gevowwe. Sjtonde zoot e dao en zaat gee woàd. 't Waor es wente wadet op get wat verbei mus zieë bis datte wir sjprèëke koeët. 't Berbke zaat: ‘Hèër, sjtopt uch 'n piep’. Doe zate: ‘ich zal ze mich sjtoppe’. E sjtoppet zich de piep, mer e maket ze nit aa. ‘Hat dèr ging sjwègele?’ ‘Sjwègele... jòwaal, diej han ich’. en da makete ze aa. Da sjtong 't Berbke dao en sjwèg... bis dat 't zaat: ‘Hèër... is 't woeër van de klokke?’ ‘De klokke?... wat is mit de klokke?’ ‘Dat ze wedde voetgehold?’ ‘Ow-wa't! doe hils dich och an alle kal op. Gank en wirk!’ ‘'t Sjteet in de siedoeng. Ich han 't gelèze!’ Pastoeër waor in der groeëte sjtool mer 'n höpke ieëlend mieë. Wente noe hei kunne sjterve, dan heie ozze Herregod bedankt. Mè e kos nit sjterve... E kos och nit lève. E mos mer ezu blieve zitte. ‘Roop mich der Mertens en der Frens en der Sjeng!’ 't Berbke gong en hoalet ze. Ze kompte en sjtonge dao.
[pagina 107]
‘Zit uch dao’ en pastoeër zaat: ‘Versjprekt mich, dat, went de klokke wedde voetgehold, dat ginge sjuut, of sjleet of ezoeë’. E kèëk de jongen aa. Ze sjwegte. ‘Mertens!’ ‘Hèër, went ich 't zage däör... Ze hent och der Hèër Barthelomee wiej ene hond (der Mertens sjreiet 't durch de vinster oet, e sjreiet wiej e deer dat iggene beuisj in 'n val gevange zit)... ze hent der Hèër Barthelomee wiej ene hond gevange mitgenaome’. E koeët nuuks mieë zage. Doe krèësj der Mertens en zaat es wiej inge dè ene eed aaflet: ‘Dèr Hèër Barthelomee houw, wiej pastoeër va Grieshöfke krank waor, op ene Zondig geprèdigt. Almechtig, houw e geprèdigt, ezu, dat diej va Grieshöfke iggen benk heie gezeëte, kriesjentère, Hèër, kling en groeët. Doezend gulde hei ich gegève went ich ze gehoeëd hei, die prèdig, ezu absjuilich fie wuur ze gewes. Wiej ene hond Hèër hent z'm gevange mitgenaome...’ ‘Ich weet 't, ich weet 't, ich han 't gehoeëd’. ‘Wos' dèr 't al Hèër?’ ‘Jonge, zit uch dao!... Mertens, ich han nog 'n mèèrsjoeme piep... nèèm die mit... me wit nit wat passieët... diej is väör dich... en hei Sjeng, hei is mieng oer... en doe Frens... ich han nog ene sjtek mit ene zilvere knop... Mè, ze zate... ‘Hèër, wat zit dèr... zonder piep en zonder sjtek en zonder oer! ‘Ich?’ zate... en e waor gans vrem wiej 'n 't zaat... gut mer nò heem. Mè ze gonge nit. E zaat: ‘Ich goàn nogge bid’. Mè wiej e opsjtong, waor 't es wente veel. De jonge krègten 'm onder gen erm en volte datte zonk. Doe drooge ze n'm de trappen op... Doe zaat pastoeër: ‘Danke’ zate, dèr zut och bedankt, murge is 't bèëter’. 't Daags daonao hoeëd pastoeër de klokke loewe. 't Murges begos 't. 't Gans durp trok der berg op väör te loewe. Went inge loewet, reep der andere: ‘e-weg, ich loew... bis dat ze mit 't blink doof sjieëperke komte. Doe makete ze plaatsj. Ze zooten 't blink doof sjieëperke mit der ruk tège de moer en gooven 'm de zilder iggen heng. E trok, mè 't goof ginge klank. 't Blink en doof sjieëperke evvel zaat: ich han ze gehoeëd... en ze braten 'm nò heem. Dò kompt iggen nòdenoon ene vrachtauto mit kels. Diej jooge de luuj oet 't klokkes en worpe de klokke durch de sjalläöker oet. Mit ene sjrei veele de klokke en dè sjrei joop durch gen beum en durch gen loeêt en uvver ge durp e-weg. Doe zènete zich de luuj. Mè der Mertens kompt mit ene baipaol. E sjprong de trappen op
[pagina 108]
nògge klokkes i en sjloog der inge van die kels in ene hook, der andere tège de moer op en der dreide de trappen aaf. Die sjreiete och ezu wiej de klokke in hunne val houwe gesjreit. Mè der Mer tens waor-e-weg, de trappen aaf... Ze zoeëten 'm uvveral. Diej va Lutterendal woste, woeë waor... iggene beuisj, me ze vongen 'm nit. Dèn daag zow der dokter koàme väör pastoeër. ‘Hèër, dèr zut allezelève direct väör ene dokter gewes. Dèr hat ummer gezaat an de luuj: ‘Lot der dokter koàme,’ zaat 't Berbke. ‘Ich wil ginge dokter!’ ‘Wat zowwe de luuj wal zage?’ ‘Da lot 'm koàme’. Der dokter kompt en sjtong bei 't bid en zaat: ‘'t is 't hats... dèr zit uvverwirkt’. ‘Uvverwirkt?’ ‘Dèr wet wir bèëter, row en nog ins row. Ich zal uch get versjrieve’. Doe gong der dokter, mè pastoeër heel 'm aa en zaat: ‘Hèër dokter... ich wol ins vraoge: ‘däör ich de piep rooke?’ ‘Nee, nit rooke!’ ‘'n inkel piepke, Hèër dokter?’ ‘Ja... da dot 't mer’. ‘Danke och, Hèër dokter... en da wet ich och wir bèëter... en went ich gans bèëter bi, da kom dèr och wir ins ene ovvend of zoeë’... Wiej der dokter onde kompt, zate an 't Berbke: ‘Wie aod is der Hèër?’ ‘Acht en zuvvetsig, Hèër dokter’. ‘Hatte famielige?’ ‘Famielige?... nee... ozze Hèër is ezu get famielige va gidderinge... richtige famielige, wiej me zet, diej hatte nit. E hat waal twei breur’. ‘Da zow ich ze mer laote koàme...’ ‘Nee, Hèër dokter, diej zunt doeëd. Dao mot waal nog ene nonk va zie broor zieë urges in 't Belsj. Der Hèër sjprook wal ins van der nonk Salmoeënes. Mè Hèër, wente nog zow lève, da mot dè... honderd vofsig jaor aod zieë’. ‘Berbke, ik huur 't al, der Hèër hauw 'n curieus famielige. 't Bitste is, dat dèr ze mer allenei lòt koàme, doeëd of lebendig. ‘Jao, Hèër dokter, dat zal 't bitste zieë’. Pastoeër hauw zich igge bid e piepke gerokt en zich ene minnige roeëzekrans gebend. De krefte leepen oet 'm-e-weg wiej water en
[pagina 109]
de vinster en de däör begonne väör zieng owwe op en aaf te goà, och wente de owwe toedieën. Van dèn owweblik aaf late de piep väör good e-weg en heele zich nog mer an der roeëzekrans. E benet väör row en went onze Herregod 't wool, väör de ivvige row. Op ene murge, wiej e nog alles wool regeleere, links en rets, late zich meu in de kusses. Ze houwe zienge vrund, pastoeër Dominicus gehold en dè houw de zieël va pastoeër verzurgd mit 't alderlitste. Noe sjtorf pastoeër.. Wiej e doeëd waor, zate de boere: ‘Da zulle vèr loewe’. ‘Loewe?’ Doe vlokete de boere... mè ze verbèëte de vleuk, oet respect väör pastoeër, dè gesjtorve waor. Ze zate: ‘Noe is alles a nuuks’. Dat waor 't litste... pastoeër... ‘Wat?’ zate ze, ‘de karoeëte, 't veld? de weien?... Pastoeër is doeëd!’ Wiej pastoeër begrave woàd, kompt der Mertens gans verwilderd oet gene beuisj. E houw ene mond lank onder de danne of urges in de brieëme gesjlaope. Noe kompte-'n oet. En ze sjnappete 'm en gonge mit 'm e-weg, och wiej ene hond. Gee minsj wit wat wiejer is gepassieëd. Ze zage 't waor ezoeë: Urges wied-e-weg, sjtonge ze op 'n rei: loeter geesliche tège 'n moer. Väör 'n saldaote mit gewèëre. Och der Barthelomee sjtong dao, der Barthelomaeus Groonesjild. - E waor der jungste. - Dan is 't hel te sjterve, bezondesj wenste der doeëd väör dich zies en went der doeëd dao sjteet en waat en laacht. Twei minute is 'n ivvigheed. Doe is der Mertens koàme. E kompt wiej oet gene beuisj en reep: ‘Hèër, nèven uch!’ E heel der Barthelomaeus vas... ‘Hèër, zut sjterk! O wieë Hèër, uur jonk lève... Vèr sjterve! Geft mich de absolutioen! Hèër, de väös en de des, der beuisj! wit dèr nog... wiej vèr jonk waore... Nit an get andesj dinke... An de Modder Goddes... Flot, vuur!... ich sjterf!’ Doe is der Mertens gevalle en der Barthelomee veel och. Der Berthelomee houw in der doeëd der erm um der haos van der Mertens. 't Woàd duuster... en lit.... ‘Woeë is pastoeër?’ ‘Pastoeër!’ ‘Pastoeër is dao. E hat zich iggen himmel de koerkap umgedoa en e kumpt de trappen aaf. Oet gen himmel kumpte. E hat 't Sjieëpesjsjupke iggen heng. E kumpt mit al de hillige vaggen durp. Pastoeër väörop en aater 'm 't Jennemiekeshuupke... “Zit dèr och al doeëd... en sèr wienieë?” 't Jenemiekeshuupke laacht
[pagina 110]
en sjwiet en winkt. En 't Nölke oet de sjtèèg, en 't laam Thieske! Kinger deus, zit dèr allenui hei... wienieë zit dèr gesjtorve? en der Frens va Sjengeklöske, 't aod Hanne-Marjentje... 't fiedeel Frenske.... Wè zal noe i Lutterendal 't murges de kirk opdoà? En loewe... 't is waor och, de klokke zunt-e-weg. 't Hof ginge mieë te loewe en wè zal de sjtatioene bène nao de hillige mis en durch der daag ozze Herregod gezelsjap houwe; allenui-e-weg, allenui-doeëd! - Al de hillige vaggen durp en dao aater diej van op de kruutser oppene kirkef... va honderde jaore gelè... al de hillige vaggen durp. Ze hoàle der Hèër Barthelomaeus Groonesjild aaf en der Mertens, diej väör hunne geloof gesjtorve zunt.... “Barthelomaeus!” “Hèër Pastoeër!” “En Mertens, dèr...?” “Danke och, Hèër väör alles, dèr hat mich gekommensieëd, getrowd, en doe, wit 'r in de alkoof bei der Mong va Lieëne op 't Sjildershäövelke sjrikkelich gebiecht!”... Pastoeër laacht! “En noe komt... Sjtimt aa!... Vèr zinge!” Ze zonge. 't Waor nit fie wiej ze zonge. Ze hent allezelève valsj gezonge. Ooch pastoeër hat zelève nit fie gezonge. Mè dao waor zelève ginge dè ezu fie zong, wiej pastoeër en wiej ze zonge gong der himmel op en alle groeëte en kling hillige veelen i en dat waor 't aod lieëd van 't Alderhillige-fes: Placare Christe, Servulis. Ze hent iggen himmel allemaol Latien gelieëd. Dao geet pastoeër mit de bronk noggen himmel i. En wiej pastoeër mit al de hillige vaggen durp väör de Alderhilligste Dreifaltigheit sjtong, beugete ze. Ze beuge nit gemekkelich. Ze zunt allemaol sjtief gewirkt en gesjraveld. - Luuj, die zelève nit hent gewirkt, beuge gemekkelich. Ze beuge nit gemekkelich, mè woeë is mieë gloof? Nurges in de welt. Deo Patri sit gloria. An God der Vadder bringt de ier en an der Zoon van Hem alling der Hillige Gees te glieker tied, in d' ivvigdoerend' ivvigheed. Amen.
[pagina 111]
Doe zaat pastoeër: Alderhilligste Dreifaltigheit! Ich bin der pastoeër van Lutterendal. Hei, dat zunt mieng luuj. Dat zunt de hillige vaggen durp. Namens de ganse pfaar danke vèr uch, bezondesj väör die twei... woeë zunt ze... zit der dao? Komt hei sjtoà, kotter bei... wie gezaat... vèr danken uch Alderhilligste Dreifaltigheit väör dis groeëte ier... ich ming... väör der Mertens en der Hèër Barhelomaeus Groonesjild, die väör der gloof gesjtorve zunt... en dat dèr genieëdig maagt zieë väör diej nog lève. Went dèr wilt, sjterve ze allenui väör uch en väör der geloof van noe aaf bis in alle ivvigheed.’ En diej va Lutterendal beugete ezu deep wiej ze koeëte de köp en zaten-'t-nao: ‘van noe aa bis in alle ivvigheed. - Amen.’ Ouw kustere zoote op de urgele. Ze trokke de registere op en der wink voor durch de urgele heen en ene sjtorm va moziek daveret van alle zieje durch gen himmel. Doe kèëk pastoeër uvver diej van Lutterendal heen en - zaat: ‘Zit 'r noe... Ich han 't uch jo ummer gezaat... der himmel, dat is 't fiengste wat besjteet....’

Lutterendal i noeëd