|
| |
| |
| |
Grieshöfke
PASTOEËR Selderke va Grieshöfke zoot aggen deuisj zich der breveer te bène, wiej der Barthelomee i kompt. E kèëk uvver der breveer heen nò der Barthelomee en zaat:
‘Jonge minsj!... aha! en wat is uch gevellig?’
Der Barthelomee sjlikket get-e-weg en zaat: ‘Ich bi durch der Bussjep benomd es assistent i Grieshöfke.
't Aod Selderke kreg der mond nit mieë toe, dong zicch der brul aaf en laat der breveer oppen deuisj... mè doe zate: ‘aha... der Hèër Bussjep...! E sjikt mich ene assistent... presbyter assistens!... Ja, dat is net! Noe!... 't presseert nog nit... Der hoft nit sjnak te koàme... Ich zal 't uch wal laote weete, wienieë dat dèr kaome mot.... Bis noe, kan ich alles nog doà.... Ich prèdig... ja, jonge minsj, ich weet wiej 't mit ur prèdige is.... Dèr jong luuj, dèr prèdigt och! Dèr prèdigt oet de beuk. Wat hat dèr väör prèdigbeuk? Bossuet, Lacordaire? Went ich in diej vitsig jaor, dat ich hej bin, ezu hei geprèdigd, da wuure ze mich allemaol van 't geloof aafgevalle.... Ging litteratoer op der prèdigsjtool, jonge minsj. Dèr wit zelver, wiej 't i Frankriek sjteet. Hent de prèdige van Bossuet en Lacordaire get genotst? Went Lacordaire op der prèdigsjtool sjtong, waor de kattedraal i Paries vol mit doezende luuj. Ezugaar op de beechsjteul zote ze. Ze heie bèëter in de beechsjteul kunne zitte, wiej bei der pastoeër van Ars. - Dè prèdiget oet 't lève! - Mesjie zult dèr zage: dat waore ging prèdige. Mienge leeve minsj... wiej kunt dèr oerdeele uvver prèdige.... Nee, nee, nee, ich verwiet uch nuuks, ich wil mer zage... me mot nit prèdige oet de beuk, mer oet 't lève, fosj oet 't lève. Dò waor ins ene pater hei en dè prèdiget uvver de praedestinatio sanctorum. Dè hei mich 't gans durp wild gemakt. Hei mot me aavange mit 't vieë en da landsem via de gewande en de luuj opklumme nò de ivvigheed. Went dèr komt - 't presseert jo nog nit - dan zal ich uch dat alles nog ins breed en lank oetee-zitte... Prèdige kan ich nog, och kristeliere en biechte en umdat ich
verantwortlich bin, gèèf ich dat och nit oet gen heng, bis dat ozze Herregod zet: ‘Sebastiane, Zephyrine, Selderke, ascende superius: gank hoeëger op.’
‘Hat dèr gelope?... dèr sjwit!’
‘Nee, ich han landsem gegange.’
‘Sjwit dèr dan ezu gauw?... Gut zitte. Zet uch mer dao! Zoeë, da kunne vèr bèëter kalle... 't Is wiej ich zaan: ich veul mich nog jonk en sjterk... en dan, woeë zot dèr woeëne?... 't Bitste is,
| |
| |
dat dèr mer nò heem gut en went ich uch nuuëdig han, zal ich uch laote rope. Giddenvals bin ich der Hèër Bussjep zier dankbaar, datte ezu good is gewes väör mich te wille helpe. Mesjie kanne uch gebroeke in 'n groeëter pfaar of bei ene Hèër, dè ouwer is wiej ich.
Doe sjtong der Barthelomee op, ezu wiej ene kranke minsj opsjteet, zich vashouwend mit de twei heng op der sjtool. E sjprong rèèt en wool pastoeër Selderke de hand gève en nò heem goà, doe zaat pastoeër: “A propos, wiej is urre naam?”
“Ich heisj Barthelomaeus Groonesjild.”
“Barthelomaeus, dat bevilt mich, dò zunt nit väöl Barthelomaeusse op de welt en diej ezu heisje zunt allemaol good. Barthelomaeus, dat is der brommelekunning! En da Groonesjild? Da zit dèr va Lutterendal! Dicitur, fertur, narratur, ze zage, dat wuure groeëte boere.... Jennemieke! kom ins hei... Jennemieke, alzoeë, dat is der Hèër Barthelomaeus Groonesjild va Lutterendal, durch der Hèër Bussjep benomd es assistent i Grieshöfke. Mer ich zaan, wat is hei te assisteere? Ich han assistentie genog en mieë wiej genog an uch Jennemieke. Wat zat dèr? Ich zaan, e kan nò heem goà,... nit? Jennemieke?... ming dèr va nit?”
't Jennemieke sjtong dao mit de ellebäög iggen zieje en zaat: “Sjamt uch get.”
“Jennemieke!”
“Ich zaan, dèr must uch sjame!”
“Jennemieke, ich han gee werk”.
“Der Hèër kan hei van uch väöl lieëre!”
“Ja, dat is richtig:... dat sjtimt.”
“Woe zal der Hèër da woeëne?”
“Bei 't Mieke vaggene Tievelder. 't Mieke wed och al aod aa en 't hat mich ins gezaat: 't zaat: 't wuur mieng grutste vruid ene Hèër in mie hoes te han.”
“Es assistent?”
“Laacht nit, Hèër. 't Mieke vaggene Tievelder is e braaf minsj en dat hat zich alle ze lève daoväör gebend. Ich goàn nò 't Mieke. Lot der Hèër de pfaar ins zieë”.
“De pfaar? Da komt hei an de vinster! Kiek, hei dat is de pfaar!... en dan is hei, - komt mer ins mit - hei aater 't hoes, dat is der mostum en dao aater, dat is de wei... de pfaar?... Went dèr twei sjtond i Grieshöfke zit, hat dèr de pfaar van alle zieje gezieë... en mieë wiej genog. Jonge minsj, ich bin hei 35 jaor... wit dèr wat dat is? Mesjie zul dèr zage... dèr het och wal ins 'n andere plaatsj kunne han?... Mè,... hei is alles wat och in groeëte plaatsje gevonge wet: duuëgd en onduuëgd... Ze hent hei ève
| |
| |
good de sacramente nuuëdig en predige mot me uvveral... Ezu dink ich...”
Pastoeër gong mit der Barthelomee durch der mostum op en aaf, lants de selderei en 't sjpoor. 't Mitste wat dao sjtong, waor onkroed.
“Och 't onkroed zukt zie rèët, hei en uvveral”. Doe komt 't Jennemieke. 't Zaat: de grus van 't Mieke: der Hèër zow koàme en 't hei gèër wente noe sjnak kuuëm, väör alles te verordeniere’.
Doe pakket zich pastoeër 't bonnet en der sjtek en ze gonge der berg aaf nòggene Tievelder. Pastoeër wiezet der Barthelomee 't durp: e zaat: ‘alzoeë’, zate, ‘dàt, dat is 'n klaps-favoriet, 'n lekker pèèr, hilt zich waal nit... Dao,... dò wont der kuster zilliger... ich mot 'm murge begrave. E waor al aod, acht en zuvvenzig ming ich... Da, kun dèr dat uvvernème en hei... dat dannebeuisjke is van de kirk. De wolke koàme op. 't Gift rèèn. Hei, dat kruuts lants der wèèg, han ich laote zitte’.
Der Barthelomee waor uvver der usjte sjrik heen. E daat: 't Selderke is ene gowwe minsj. E 'n is vunf en achsig, mer e-n is nog jonk blève... get mieë wiej e kink. Alles is van häöm; de klaps-favoriet... der kuster zilliger... Oze Herregod lants gene wèèg der rèèn en de wolke... en de ganse welt.
Bei 't Mieke komt ene räöëk de deur oet... ene ouwe-luujsräöëk. Get wiej va geramiums van oet 'n kamer, die jaore lank nit is gedoà en geluft.
't Mieke zaat: ‘zit uch allebei’. 't Zaat: ‘Foi’, zaat 't, ‘dat dèr der Hèër wolt voetsjikke’, zaat 't. ‘Ich han mich mie lève lank gebend, dat ich op miengen ouwen daag nog ins 't geluk zow kunne han van ene Hèër hei i mien eege hoes. Ich han kamere genog. Aove kun-dèr woeëne. Twei kamere zunt väör uch. Is dat genog?... En da komt dèr mer ezu gauw es dèr kunt. En wiej pastoeër nog get zage wol, zaat 't: Hèër, dèr wet och al aod aa en väör uch is 't och good. Dèr wit, ich han alle ze lève väöl väör de kirk gedoà... en dat is 't litste wat ich doà...’ Doe sjweg pastoeër en dronke ze 'n tas kaffieë en vertillete ze oet der ouwen tied: ‘Ja kinger’, zate ze en ze zuuëtete en zate... ‘wat is dat lang gelè...’ Durch de vinster veel en sjtriep ovveszon nò gen kamer i. Ouw luuj dinke dan an der ovvend van hun lève. Ze wedde da rujig en sjtil. 't Is es went ze meu wuure, wiej inge dè sjlaop kriet en nògge bid wilt goà. Ezu zote ze dò en sjwegte. Doe sjtong der Barthelomee op en bedanket zich. Pastoeër kloppet 'm oppen sjowwer en 't Mieke goof 'm de heng allebei. Der Barthelomee volt zich wiej e kink en waor troerig en content en gong nao heem.
Op Sintermees - der usjten October voor der Mertens mit ene
| |
| |
groeëte zes tonner en twei pèëd d'r väör en volbelane va Lutterendal nao Grieshöfke zes maol berg-op en zes maol berg-aaf. E hauw mieë wiej drei doezend kilo op der waltel. Grieshöfke zelver liet och op ene berg. Dat waor der zivvende en der sjlimste berg. Wè dat lapt mit drei doezend kilo en mit twei pèëd nao ezun rees, väör dem en väör dem zieng pèëd kunne ze de vaan oetsjtèëke. Dat motte pèëd zieë, diej... ju, aatrikke, dat de kittens krake en 't vel van de pèëd zich lants de zieje druvver-heen let wiej zilder... En dan ‘voes’, ‘broeng’ en dan der Mertens... ene duuvel, andesj geet it nit.
‘De vaan oet’.
Mè i Grieshöfke hent ze ging vane. En went ze vane heie gehad, heie ze vergèëte ze oet te sjtèëke. Diej va Grieshöfke sjtonge mer dao en kèëke nò de meubele.
Der Mertens zaat wiej e truk komt: ‘Ich zaan’, zate, ‘dat is gee volk’ zate. ‘Ich han ze van der wagel aaf motte howwe. Ze heie mich de kloemele van de kaar aafgesjtoàle... Dat ezunne Hèër, bei ezu volk mot woeëne... Gut-e-weg... dat is mich te fosj’.
* * *
Der Barthelomee houw zich de kamere bei 't Marieke vaggene Tievelder aoven-op igerich. Dao sjtong der büro, groeët en breed väör väöl te sjrieve, prèdige en ezoeë, - ene deuisj väör draa te zitte went bezeuk zow kaome en zich get te vertille en - de bibliotheek mit groeëte glaze däöre, vol beuk. Alles van 't bitste eeke hoot - alles ezu fie es went 't väör bei de Sint Servaos wuur gegowwe woade. Wiej e kink mit zie sjpèëlgood waore geluklich mit zie kèmerke, wente dao zoot an der büro en rondkèëk. - Ezu is ene sjriener vroeë - gans in der aavank - wente get hoot hat, 'n zèèg, en ene hamer. Wè da kumpt en zet: ‘sjriener, hat dèr tied väör mich väör e keske te make of ezoeë, dè kriet 't gemakt en haof väör nuuks en e zal draa wirke van 't murges bis 't ovves en de luuj op 'n sjtraot zullen 'm huure zinge en fleute onder 't werk. Mesjie makte an 't keske hei en dao nog e krultje. Dat sjtikte oet, ezu mer va loeter vruid. Mè went ginge kumpt, da sjteet der sjriener igge wirkes. E sjteet aggen vinster en wente dao meu is, an de sjaafbank, mit sjwoeër gedanke. Mit ene geesliche is dat evvel andesj, dè hat ummer werk. Ene geesliche mot zie lève lank sjtoedeere. Dat hent de professere in 't Séminèèr ezu minnig maol gezaat: Dinkt draa, dat dèr ur lève lank sjtoedeert. Zie zelver, de professore hent dat och gedoà. Went me bei ezunne professor is en dao zit, da zage ze: ‘ja’, zage ze, wat dèr mingt, is nit
| |
| |
ezoeë... kiek hei in de Theologie van Dr. Mannens sjteet 't andesj’. En da sjtunt ze op, gunt nao de bibliotheek en krieje zich de Theologia Dogmatica, Pars Secunda en zage: ‘ich dink, 't sjteet ongevèèr op pagina twei honderd veer en zessig...’ Ezu dunt ze. Der Barthelomee waor och opgesjtande van aate der büro en ehouw och ezu gedoà, mer e zoot 't book wir sjnak in de bibliotheek, ummesj op pagina twei honderd veer en zessig sjtong nuuks bezondesj.
Dao sjtonge nog mieë beuk: Sacra Liturgia, twei deel..., Theologia Moralis, twei deel van Aertnijs-Daemen... de kirkgesjiechte van Dr. de Jong en diej van Habets. E hat de bibliotheek toegedoà. Aater glaas zunt de beuk kaod wiej ies. E hei beuk motte han, 't is egaal wat, theologie of moraal, die werm zunt van 't lève, die nit alling sjprèëke tot 't versjtand, me tot 't hats... beuk wiej de luuj. An de luuj wet alle theologie werm. Went me ze ziet, de luuj, wiej ze dao zitte iggen kirk en me dinkt druvver nao, wat ze nog nit weete, da wet de theologie werm van de luuj. Och de moraal! Ezu muste de luuj zieë en ezu muste ze doà. Me ze zunt andesj en dunt nit ezoeë. Lot mich prèdige, pastoeër. Ich wil prèdige... Jonge minsj, prèdige?... Wat zot dèr prèdige? Litteratoer...? oet Bourdaloue... Dèr wit, wat ich uch han gezaat... ‘ich’ prèdig. Ich prèdig al vitzig jaor en... hat 't mich get genotst? Der kint diej va Grieshöfke nog nit. -’.
Wè werk wilt ha, dè zukt. Och der Barthelomee zoeët werk. Iggene wingter 't ovves ka me ze bei-ee roope iggen sjoeël um dao lits te gève. Dat zalle doà. Wat zal dat 'n vruid zieë, wente-ze dao ziet zitte en loestere, de ouwe en de jonge. Ze zulle riek wèëde, de luuj; riek is nit, wè geld hat, mè wè get wit. Teuntje va Vöskes Piërke, pas 'ns op, wat ich dich vertil... doe bis alle-ze-lève ene gewieksde sjtreuper gewes. Doe kins 't lève van de deere, van väös en des... Vöske, kins doe 't lève van de genade... dat aavingt bei de doop mit geloof, hoop en leefde en dat nit kapot te kriege is, och wenste de leefde nit has... Lèès mer ins in de encycliek van der Paus... dao sjteet 't. Wens doe, Teuntje va Vöske, 'n doeëd zung has gedoà... da biste bang, da sjreitste va heemwieë nao der biechsjtool en van angs väör de hil. - Aha, Teuntje... zieste? Doe has de leefde nit, mè der geloof en de hoop zunt nog dao. Wat ozze Herregod eemaol vas hat, dat litte nit ezu gauw mieë los. Dat is wiej 't lève in de beum. De canadasse, diej aafgehouwe zunt en lants gen wèèg lieje, sjproete nog oet. Ezu is 't lève in dieng zieël, mechtiger en sjterker es 't lève in die lief... Teuntje va Vöske... Dat sjteet och urges in de theologia... ich ming in 't dreide deel... Ich zal 't ins zeuke, noe nit, sjpieëder: Ich zal uch
| |
| |
och vertille oet de moraal: Actus hominis en actus humanus. 't Is nit 't zelvige. 't Is wiej ‘verkieëd en zung!’ Dat is e groeët ondersjeed. Is 't lestig? Ja...! 't is nit gemekkelich. Daoväör sjtoedeere vèr och, twelf jaor, Teuntje va Vöske. Vèr koàme van 't Séminèèr wiej de boere oet ge veld, der wagel vol koàn of terref. Woeë kunne vèr aaflane? Ich i Grieshöfke? - ‘Pastoeër, ich zow gèèr get ovveslitse gève’, mè pastoeër hilt nit va nujjigheete. E zet: ‘dèr mingt 't good, mè dèr zult zieë: 't is ram verkieëd... 't geef mit uch wiej mit dè pater, dè uvver de praedestinatioen prèdiget. Dè hat mich de luuj wild gemakt. Lot 't Hèër’.
‘Pastoeër?’
‘Lot 't!’
Dè murge, wiej der Barthelomee mit pastoeër houw gesjproàke, zoote aggen deuisj en oote. Mè e kos nit èëte. Dao waor get andesj, watte hei motte aafsjlikke en dat in zieng kèël blèf sjtèëke.
Dat zoot 'm dik en breed iggen kèël en dat loog 'm sjwoeër oppen hats. Dat maket 'm meu en krank. 't Intsige wat hei hulpt is werk... werk... prèdige, kristeliere, biechte... en biechte, kristeliere, prèdige van 't murges bis 't ovves. ‘Werk’ sjreit 't in 'm. ‘Get doà’. En 't waor es went 'n 't reep uvver de berg wied-e-weg bis woeë der dèëke wont en wiejer bis woeë der Hèër Bussjep wont
‘Ich wil alles doà en lieje... mè dat nit... de vervèëling nit... de vervèëling is ene ermood!... dan is alles a nuuks...! de bibliotheek, der büro, de beuk... alles is a nuuks...! Teuntje va Vöske, wat biste riek! Doe sjwerfs durch gene beuisj en sjtrups... Teuntje va Vöske!
Der Bartheomee kèëk väör zich oet, bis datte van de traone in de owwe nuuks mieë zoog. Doe kompt in der sjimmer 'n bèvende hand bis bei 'm en e aod truj gezich. Der ouwe président kompt bei 'm... Wè zow andesj kunne koàme? Dè houw 'm alles gelieëd en dè laat 'm de hand op der kop en zaat: ‘Barthelomee...’ E zaat: ‘Barthelomaeus Groonesjild va Lutterendal!’ En der Barthelomee hoeët de vraog van der Bussjep bei de preesterweiing: dè vraoget: ‘Seis illos esse dignos... wit dèr dat ze wurdig zunt?’ En der président zaat: ‘Väör ezu wied es ich zage ka... zunt ze wurdig!’ En dèr Barthelomaeus..., dèr? han ich mich an uch vergèëte?... Ich han uch e minnigmaol gezaat: 't kumpt bei gidderinge... 't preesterleed... bei der inge in der aavank, bei der andere sjpieëder - mer 't 't kumpt gans zieëker... bei uch, Barthelomaeus is 't koàme... noe, hei... dat is 't... Zat nit, woeväör. Vrògt nit, waorum? Mesjie hat der 't sjnak nueëdig, mesjie sjpieëder ieësj. Dèr zit veer en twientig jaor... mè dèr zit nog mer e kink... Ich weet 't... Ich waor 't och... mit zuvvetzig jaor waor ich 't nog...
| |
| |
Godzegedank, dàt dèr 't zit... Vegt de traonen aaf, dao koàme-'t-'r! Sjtut op... dao koàme-'t-'r de trappen op...
't Is 't Teuntje va Vöske... 't Sjengske va Chriske, en 't Tinuske vaggene Weyer. Dao sjtunt ze. Ze hent noeëd... Noe vingt-'t-aa! Noe... gee kink mieë... noe vingt-'t-aa. 't Volk is i noeëd.
Der Barthelomee sjtong dao... wiej ene Groonesjild igge veld. Wat is-'t? Wat hat dèr?
Ze bènete... 't Teuntje va Vöske en 't Sjengske va Chriske en 't Tinuske vaggene Weyer... Ze sjtamelete en zate: ‘...vèr zunt verloàre... 't is kreeg... Ze zunt i Vols uvver de grens en ze hent 'r drei doeëd gesjoate i Lemieësj... en twei aggen Eisj... Diej leepe lants gen wèèg. Jonge van os...! Ze bènete. Teuntje va Vöske en de andere. Bis noe hent ze iggene beuisj deere gesjoàte. Ze hent nit gewete, dat me och luuj ka sjieëte... En noe sjtunt ze dao en bène en kriesje. Kaplaon kèëk 'n aa en zaat: ‘Loestert...’ zaat e... Dèr gut uvver hage en sjtruuk! ezu flot wiej dèr kunt... nòggene beuisj... dao zunt nog saldaote... diej holt dèr hei... Zat 'n dat 't gekheed is, dat drei man tege honderd doezend vechte... Ze kunne sjpieëder... ander werk doà... zat 'n: ich hei 't gezaat - en noe flot.
|
|
Auteursrecht onbekend