De hillige vaggen durp

[p. 68]

Der beuisj rupt

DER Mertens gong tège der ovvend mit 't Barthelomeeke durch der sjnieë, de weien aaf. De loeët waor sjwoer en gries en woe de loeët aate der beuisj neerhong oppe'n èëd, dao waor 't ing van de weld. De welt is kling. Ze is nit groeëter wiej Lutterendal: ene beuisj, get weie en get hoezer en dao uvver de loeët.

Ze hent 't spoàr gezieë van ene voos. E'n is vaggene beuisj de weien op koàme. Der voos hat wiej ene volle minsj durch der sjnieë gegange. Zie sjpoàr sjlingert der berg op en lants de sjtel vaggene Hakkeret. Dò liet ene plei blood en hoondervèère. Der Mertens laacht.

Noe geet der Mertens mit 't gewèèr onder der rok en mit 't Barthelomeeke nève zich, der berg aaf, nòggene beuisj. Ze kiekke nò 't sjpoàr van der voos. Ene voos hat 'n print wiej e gravekruntje en 't is e sjpoàr watte trikt, wiej ene lange roeëzekrans.

Ze gunt onder gen dräöd durch lants gen Twelf gewande. In der beuisj hange dikke plagke sjnieë op de tek. Went me dra sjtut, valle-ze en riezzelt der sjtub uvver 'n heen.

Wè op deeren oet is, mot wiej 'n deer durch gene beuisj kunne goà, tege der wink i. E mot... ‘halt’... kunne sjtoà... der aom ophowwe, klinger wèëde en voetzieë in der sjnieë.

Noe en dan geet ene sjtoefwink durch de tek. Da sjtunt ze mit de rugke tège der wink gebaoge en hat der Mertens 't Barthelomeeke tège zich aa.

Hei en dao is der sjnieë bei-ee gejat. Dao pakt der Mertens zich 't menke en drugten 'm, wiej der hillige Sint Christoffel, dè ozzen Herregod droog. Der Mertens geet bis aggen knee durch der sjnieë en 't Barthelomeeke laacht hoeëg iggen loeët wente de voes van der Mertens vult kietele iggen nak en aggen erm.

Noe sjtunt ze. Aove op sjotswiede, is de èëd van der voos. Went de zon voetgeet tussje daag en donkel geet der voos op jach. - Ze hent zek bei zich en sjlunt diej um de bee en um gen haos en... ezu tègenee,... 't menke tège der Mertens aa en 't gewèèr neve zich, zitte ze mit der ruk tège ene boom. Ze kiekke. Mè op der sjnieë wet me meu en blink. Noe en dan deet 't Barthelomeeke de owwe toe. Opins is 'n krao in der boom koàme valle. Mit ene sjrei is ze wir van der tak en e-weg. De tek riezzele en der sjnieë vilt mit plagke en riezzelentère uvver 'n heen.

‘Haste kaod?’

‘Nee’.

[p. 69]

't Barthelomeeke razelt en beft en e vult datte kaod is bis aggen hats. E deet de owwe toe en huuët der aom van der Mertens dè aater 'm zit. Der Mertens is der grutste sjtreuper vaggen durp!

De hillige iggen kerk zunt sjun en groeët, mè der Mertens is ene groeëte sjtreuper.

De zon is benao e-weg. Ze waor der gansen daag aater gen loeët. Wè dat wit, dè zet: ‘dao mot ze zieë, dao woe de loeët dun is en klaor’. E winneke vaal lit vilt nog durch de beum, wiej ene fienge sjluier, dè in de tek van de beum is gewève. Der gansen daag hat me nuuks gehoeëd, gee geriespel en ginge laut, mè noe wet 't nog sjtiller, wiej der ovvend kumpt. Och der wink is sjtil en goà lieje. Der wink mot wied-e-weg goà sjlaope in 'n ander land. Landsem en does en hei en dao valle vlokke. Dao kumpt ee en vilt en plekt op ene tak en drei veer koàme-t-er en tieën en honderd en doezend en doezende iggene beuisj. Ze valle al flotter en flotter op de kleier en op 't gezich en in de owwe. In ezunne sjnieë... pas op!... Der Mertens hat zieng heng wiej klauwe um 't gewèèr. E liet väöruvver wiej 'n deer in der sjnieë. 't Barthelomeeke liet onder 'm. Der Mertens is alles vergèëte. 't Barthelomeeke, der sjnieë, de kauw. 't Lienteeke sjteet wir roeëd en gesjwolle in 't gezich en onder gen naas en iggen haos. Zieng owwe en de peeze van 't gezich sjtunt gesjpanne: Ene voos! Dao geet der voos. Mer twientig meter vör 'm. E geet uvver der sjnieë. En wat vör ene voos. Inge oet e ander land?

E 'n is good-gèèl wiej botter en e hat e wit fluuske an der sjtoets. Der Mertens verzit zie gewèèr, bis dat der voos ene sjprunk deet uvver ene boom en e-weg is in de sjtruuk.

't Is verbei!

Waoväör hat dèr nit gesjoàte?

Der Mertens gift gee antwoàd! 't Barthelomeeke is vroeë, datte nit gesjoàte hat. Da zet der Mertens: wat 'n deer!

Der voos is e weg. In dis koàmende naat holt der voos ene haan of e paar hoonder voet oppene Hakkeret. Ze weetenet allebei. Daoväör gunt ze onder lants gen weie, um der voos nit te sjtuure. Wat zunt twei hoonder? en wat is ene voos!

Ze gunt en der Mertens vertilt: 't Is jaore gelè. Doe hauw ich e jonk veuske gevange. Ich hauw 't gevange in 'n val. Woe de val waor toegesjlage, hauw 't veuske der poeët gebroàke. Ich hauw 't putje gesjpalkt en verbonge mit mienge roeë sjnuutesplak. Ich hauw och get dassevit op de wond gedoà. Ene daas drugt iggene wingter e buulke vit onder der sjtoets. Dat is ezu fie wie vitje Ich hauw dat drop gesjmieëd. Went ich oetgong naom ich 't veuske mit. E hauw e bendje um gen haos. Da hinkete fie en braaf nève

[p. 70]

mich. Vèr gonge nit wied, da waore meu. 't Nats hauw ich 'm in 'n kauw en ich hauw 'm vasgemakt mit e zilke. Gidder murge hauwe-n-'t zilke kapot gebèëte, es went 't mit e mits uvvergesjneë wuur gewè. Mèr op ene murge. iggene oethaot, waor 't veuske kapot. Da rupt der beuisj en da rupt de wildernis! Da hauwe de deeren-'t-nit mie oet. Da motte ze-e-weg en went ze nit oetkoàme, sjterve ze. Mie Vadder is och iggene oethaot gesjtorve. E zoot aggen däör en koeët nit mieë goà. E zoog der beuisj en woàd troerig en kompt in en sjtorf.

Doe sjwèg der Mertens, ummesj, dao kumpt ins ene tied datten och ezu sjterve zal.

* _* *

Aoven op der toàn drieënt der haan. E drieënt no alle zieje: Wente nò 't oste en 't norde wièst, wet der wink vrieë en kaod. Da sjniejte wiej e mits. Mè wente nò 't Weste drieënt en van dao nò 't Zuude en e paar daag ezu blieft sjtoà, valle de plagke sjnieë van de beum. 't Is mer loeter water wat van de beum aafvilt. Da roesjt 't water lants gen wèèg. De luuj gleuven nog nit dat 't oethaat is, bis dat de liester zingt.

‘Loester’, zaat der Mertens, ‘de liester zingt’. Dao is 'n mèële nog mer ene klinge jong bei’. Dè gek, loester wiej e zingt. E laacht! E kwettelt, e rolt mit de klanke, es wente gurgelet... noe wette giftig en rauwelte en dao... wat 'n hugde!

De klanke valle wiej druppele op e glaas. Went der kuster iggen kirk sjpelt, huur ich de liester iggene beuisj’.

't Waor nog keul, de murge, mè de zon sjèèn in de beum.

Woe gunt vèr heen?

Ich zal dich de jong vuskere laote zieë. E hat 'r zuvve. Diej sjpèèle te hoop in de zon. Ze zunt gèèl wiej ene eierdoàn.

Zowwe vèr ze sjieëte?

Nee!...

Ze gonge der beuisj in en zoote tège der wink. Doe zaat der Mertens: ‘Went ich geld hei, da geul ich dè beuisj, mit de veus en de des en alles wat drin hoest. Sjpieëder wenste groeët bis, da kunste 'm gele... Da bis doe ene groeëte boer. Ich bi dan aod en sjravel mit e sjtekske um gen hoes en... da geet gidderinge zienge wèèg.

‘Mertens’.

Der Mertens sjwèg. Ummesj dat is alle-ze-lève ezu gewest. Groeëte boere gunt uvver de gewande. Ze hent vrow en kinger, pèëd en keu en väöl zurg en ginge tied vör vrundsjap mit kling

[p. 71]

erm luuj. Mè dat sjtut 'm tège der kop, en e zow mer 't lifste noe al zage: ‘Barthelomaeus Groonsjild, gut urre gank.

‘Mertens, ich wed nit boer!’

‘Wat dan? dokter of advokaat?’

Gee antwoàd!

De zon veel durch de tek en sjpeëlet i plagke gèèl lit uvver gen èëd.

Sjnak koàme de vuskere.

Wat zow dat menke wille wèëde?

‘Burgemeester?’

‘Neë, ich wed pastoeër!’

‘Pastoeër?’

Der Mertens keëk 't Barthelomeeke mit groeëte owwe aa en do waor ene angs in die owwe van der Mertens, ezu dat 't Barthelomeeke wal hei wille kriesje. Noe rieëtet der Mertens zich op en e zoot oppen knee, wiej went 't haofmis wuur gewès en è dong de kap aaf en waor vuurroeëd in 't gezich en zaat: ‘Pastoeër?’ Bis noe waor 't es went ze te hoop mer ing zieël heie gehad. De zieël van der Mertens en diej van 't Barthelomeeke pasete te hoop, wiej twei sjtukker van ene appel dè is durchgesjneë... Mè noe hauw gidderinge zieng eege zieël wir truk.

‘Pastoeër?’

Der Mertens zoot oppen knee, mit der kop in de heng, wiej onder haofmis. E 'n is mer ene sjtreuper. E 'n is erm. E verlangt och nit nao riekdom en geld. Dat... is zieng vruid: der beuisj... Mè, dao is 'n ander welt... en dat is diej va pastoeër mit prèdige en kristeliere... de hillige mis en de biech, wierook en lit. Wè gedupt is, ka wal ins zienge eege wèèg durch 't lève goà, der wèèg va zung en bedorvenigheed. Mè diej ander welt rupt en trukt... en ma ka zonder dat alles nit good lève en nit gelukkig zieë. Vèr hent allemaol. wiej vèr 't väör de usjte maol vertille hoeëte, ene kotte tied in 't paradies gelefd. Sèr dèn tied rupt dat paradies. En alles wat der Biebel vertilt lit os nit mieë los.

‘Pastoeër?’

Der Mertens zit oppen knee en hat de kap iggen heng en 't Barthelomeeke ziet 't en zow wal wille kriesje. Hei begint 't leed en 't zal mit 'm goà durch 't lève. Preester zieë is 'n ieër. Mè e zal ze alling motte drage... gans alling! Eenzaam en alling.

't Barthelemeeke kriesjt en begript nit waoväör. Mè va wiejds vulten-t-aa. Alles wat groeët en hoeëg is, is mit angs verbonge... ene berg!... dao sjteet ene minsj hoeëg op ene berg...! ene boom... dao zit ene jong, aove in ene boom. 't Preestersjap...!... 't is mi alles 't zelvige. Och mit 't Preestersjap en der angs dao van kumpt

[p. 72]

uvver der Mertens en 't Barthelomeeke heen en vilt neer in hun zieël.

't Is och 'n ieër...! Went inge in ene boom klumpt, bis aove... in ene kanadas, dat de tek heen en weer gunt en e kiekt um en lit de hand los en rupt: ‘hoera’. Dan is dat 'n ieër... ene angs en 'n ieër. En went inge ene berg beklumpt, duch sjtruuk en brieëme en brennietele, uvver klauwede en durch klei en zand hoeëger op, wiej lants 'n moer en e zieng veut en zieng heng wiej 'n kat in diej moer vasklampt... dan is dat 'n ieër en ene angs....

Of went inge aove op der toàn sjteet....

‘Kom, vèr gunt’.

En wiej ze voet waore, kompte de vuskeren oet en sjpeëlete in de zon. Ze sjpeëlete wiej kinger, rollete uvveree, beëte zich in der sjtoets en kregte sjlèèg van de ouw. Mè der Mertens en 't Barthelomeeke hoeëte-t-nit. Der Mertens hauw sjwoer gedanke. Och diej van 't Barthelomeeke waore sjwoer, väöl te sjwoer väör ezu klee menneke.

't Zondes daonao waor der Mertens goà biechte. E zoot och aggen kommenioensbank. E hauw an de vrouw gezaat: ‘doe mos och goà. Ich han e geheem en dao motte vèr väör bène. Pastoeër hauw der Mertens gezieë en gong iggen nòddenoon lants gene beuisj väör der Mertens te treffe en mer ezu mit 'm te kalle, uvver 't weër. Mèr e trof 'm nit.... Bei pastoeër is mieë vruid uvver inge zunder, dè zich bekieët es uvver nüng en nuunsig gerechte, diej 't nit nuuëdig hent. En in de zieël va pastoeër gonge de wäöëd van inge psalm op en neer i vruid en dank: Wonderbaar zunt Goddes werke: Mirabilia opera tua Domine.

* _* *

Iggene oethaot wèëde de keu oetgelaote. Ze lope zonder bezei bis oppene mistem en sjtunt te kiekke. De knets drieve mit twei, drei man de keu onde de pòat durch dat de pòat krakt van de keu. In de wei sjtunt ze te kiekke mit groeëte glazere owwe. Ze kiekke nao 't gras en vrèëte.

‘Barthelomeeke,’ zaat de man, ‘doe bis noe groeët genog, doe kins de flatte sjpreie. Sjpieëder moste dat allemaol kunne, wenste boer wils wèëde...’

‘Ich wed nit boer!’

‘Wat da?’

Mer... 't Barthelomeeke waor e-weg, de wei i en sjpreiet de flatte. 't Thriske zoog 'm durch de vinster iggen wei... 't hauw 'm zelève nit ezu gezieë... eegentlich te fie väör boer te wèëde.

[p. 73]

Wat da? Pastoeër? Preester? 't Hats kloppet 't Thriske bis iggen haos. 't Waor noe wir gans 't Thriske, dat ins krulkere droog, mit derzelvige hovaad va jonk medje, dat drumt de madam te wèëde van der grutste boerehof en de vrouw van der bitste boerejong. Mè noe waor 't ene hillige sjtols, dè väör ozze Herregod oppen knee geet zitte en bent en zet:

‘Dèr hat nuuks nuuëdig, dèr hat himmel en èëd, mè went dèr 't Barthelomeeke zot nuuëdig han, da nemt 'm van os aa: vèr gèven uch ozze riekdom en alles wat vèr hent, ongetild en ongerèkend.’

Mè sjnak daonao vergoot 't Thriske ozze Herregod en 't waor al an 't vlaam bakke väör der daag van de usjte hillige mis en 't waor al der sjtoof an 't oetzeuke väör e kleed te laote make va puur ziej, en 't sjtong nève der Macheel en sjtrèëk 'm der ziejen hood glad wiej ene sjpegel. Dao kompte och al de jonge van de jonkheed op hun pèëd, mit bloome in de mane en de sjtets van de pèëd en 't hoes waor versieëd en de kamere begonne te sjieëte en de klokke loewete....

En pastoeër en ander Hèëre kompte en dò sjtong der Barthelomee mit der sjtieëk iggen heng en sjtaats in der nuje toog en de zieje centuur en dao nève stòan ich en der Macheel. Der Macheel hat gries in de haore.... E'n is kirkmeester en in der raod en dao sjteet de ganse famielige i ziej en zammet en mit dikke oerekittes.

En der vadder..., der ouwe Groonesjild...? woeë is dè? Isse nit koàme? 'N is ummer der tège gewen. E wilt ene boer van 'm make, der litste en der grutste Groonesjild....

E zal dertège zieë! E zal neet op 't fes zieë. Wiej went de wolke väör de zon koàme... en de zon voet geet, en 't duuster wet... ezu gong de vruid-e-weg oet 't Thriske zie gezich... en 't waor alles wir wiej gister en huuj en nog... nog lang väör 't ezu wièd zou zieë.