De hillige vaggen durp

[p. 61]

Jonk lève

WIEJ der ouwe Groonesjild oppene Hakkereth aggen doop mos koàme, zate: “Vaöl geluks! Vèr zullen 'm Barthelomaeus heisje. Barthelomaeus Andreas Johannes”.

Barthelomaeus waor der groeëtvadder, Andreas der vadder van der ouwe Groonesjild, Johannes, dat waor hèë zelf.

... en da hatte der zège mit in 't lève va drei generatioene... drei Groonesjilds generatioene... en wente da nog ginge Groonesjild wet, da kunne vèr nuuks dra doà’.

Dat zate oet boeresjtols en wiej e dat zaat, trof zienge blik dem van 't Thriske. Twei zieële sjtoeëtete tègenee en in diej van 't Thriske blef angs en leed hange va wège dè sjtols. Boeresjtols is 'n macht. De beere laote zich durch dè sjtols gèèr mitsjleepe bis woeë ze nit gèèr zunt. 't Ing is 't ongeluk of der doeëd.

Waor 't ene Groonesjild? Nee... 't waor e Reendesj-gezich. 't Waor 't gezich van 't aod Reendesjke zieliger, 't Kempenèèrke wiej ze zate ezu wiej 't um pèëd en kaar heen hauw gedanst.

't Barthelomeeke waset en waor gezond en 't Thriske kallet mit m en 't wadet op der usjte laach. Mit zurg trokke ze 'm op en wie mieë dat ze an 'm trokke, des te langer woàte en 't kompt... ene Groonesjild oet 'm.

't Is merkwurdig wiej kling kinger verendere. 't Gezich woàd lank en de naar wòad kromp. De owwe zonke truk onder de beuisjtele van de browwe.

Der Macheel zoog zich zelver in 't Barthelomeeke truk en e vruiët zich en e vertillet 't an zie modder en diej kompt en 't Truudje kompt och en entelich och der ouwe Groonesjild zelver. E sjtong bei de weeg en kèëk en diën de kap aaf en lachet grimmig en zaat: ‘Ezu is 't richtig’. En noe goofe'n 'm der zège van de drei generatioene op e nujts... dat 't ene boer zow wèëde wiej der Barthelomaeus of wiej der Andris Groonesjild of ezu wiej hèë zelver. Ene boer is ene kunnik wente sjteet op de gewande. En mieë wiej ene kunnik. Kunnike wedde hutsegendaags gekommandieët. Dao zun'ter, diej trekke 'n an der rok en da gunt ze links en andere, da gunt ze rets en wir andere, diej dujje 'n väöroet, da laote ze zich zieë in 'n sjtaatse uniform en masjiere ze en lache ze tège de luuj. Ene boer steet op de gewande. Aove is der himmel, onde 't land. Der himmel, dao deet der boer de kap vör aaf, went 't murgesklok loewt of middes- of aovesklok. Ozze Herregod is der intsige dè kan zage: Kom hei... dog dit en dat... en ezu hat der boer generatioene en jaorhonderde zienge

[p. 62]

geloof bewaard, Geloof dè op 'n philosophie gegrondvest is, van 't gezond versjtand. Zonder dè geloof en die philosophie is der boeresjtand a nuuks en went inge wiej 't Reendesjke boer wet, da kan e lieëre boere. Mè... ene boer wette nit.

Godzegedank! 't Barthelomeeke waor ene Groonesjild, - en 't waset 't Barthelomeeke! Dat geet va zelver. Op ene boerehoof wist alles. De kaover wase en de väöëles, - en went me ze monde nit hat gezieë, da bekiekt me ze wir ins en zet: ze hent zich gemakt. 't Barthelomeeke hauw zich gemakt bis datte 6 mond waor. Doew op ene murge, waore krank. E waor mager en bleek en hauw blao rendjes um de ouwe en och de lippe waore blao.

‘Ene dokter!’

‘Wè zal goà?’

‘Der Mertens!... op der broeng!’

‘Mertens... der broeng, 't menke sjturft!’

‘Sjturft?’

Der Mertens waor al iggene sjtaal. E trok der broeng der sjtal oet... ezu mer iggen hims-mowwe en doe mit ene sjprunk en mit de sjmik zooten-op 'm. Der voes gong wiej 'n karresel op der mestum mit 'm rond. Doew joog get wiej ene wille brand durch der Mertens heen. E rèët der broeng mit der kop nò de pòat en hoeèg mit de sjmik de loeët i, leete ze zoeze lants der broeng zien knäök, datte sjteegeret en danset, mè, doe gong e wiej ene wink, dè blust... ezu gonge de poàt aaf.

‘'t Bareer op!’

Te sjpieë! Wiej ene blits waor der broeng uvver 't bareer, de wei i.

Der Mertens hauw mit de retse hand de sjmik en de lieng. De nègel van de linkse zoote vas in de mane. Vöruvver loog e op 't pèëd. 't Roeëd lienteeke, datte van der blits behouwe hauw, waor breed en gesjwolle op zie gezich van aaf de owwe en lants gene mond bis iggen haos. Der Mertens heel de teng op ee en reep en der broeng woad werm.

't Waor nit mieë der broeng van der Hakkereth, dè iggene sjtal sjteet en umkiekt en voor vrit oet de krub. Alles wat generatioeëne an 'm hent gefokt, ene sjlanke haos, ene kotte ruk, 'n brei bros is noe e-weg. E is noe der broeng oet de prairie va honderde jaore gelè: mit vuur in de owwe en 'n kraf va honderd peeze in de puuët.

Wè hat de papiere van der broeng?

Papiere? Hent de pèëd in de prairië papiere?

Dao kumpt 'n haag va baipäöl en sjtachel-draod!

Druvver heen, dat de watsje de loeët i vleege uvver der broeng en der Mertens heen.

[p. 63]

Papiere!

Dao kumpt 'n haag mit däöëne-sjtök en tek, drei meter hoeëg.

Wat zalle doà? Druvver heen? Hup... hup... der durch! Aove der durch. 't Waor ene sjlaag wiej tègen 'n poàt. E gekraak wiej van ene boom dè vilt. Ze hangen 'n owweblik in de tek en valle.

Da jage ze en klabattere ze uvver der wèèg.

Der Frens va Hukkekier waor igge veld en is kòame aageloope. E sjteet noe lants der wèèg en sjut mit der kop.

Me ka zage wat me wilt. Me ka zage: ‘der Mertens is ene gek. Wè riejt ezu op e pèëd?’ Mè wat is ene ras, wat is ene volblood, went ene Groonesjild sturft?

Bei der dokter sjtonge ze. Ze razelete, 't pèëd en och der Mertens. E zaat: ‘Oppene Hakkeret’, andesj zate nuuts. Innige owweblikke sjpieëder waor der dokter mit der Auto e-weg. Der Mertens gong noe mit der broeng landsem no heem. 't Waor es went ze sjleepe, hèë en der broeng. Ezu gonge ze. Noe en dan woad der Mertens wakker en da kloppete der broeng op der nak en zate: ‘mer landsem, vèr hent noe tied, doe kries huuj havver ezu väöl wieste wils’. Der Mertens hauw 't gezich en de heng kapot en e blowwet. 't Blood leep 'm lants 't aod lienteeken aaf, mè e volt 't nit. Och der broeng hauw ene sjram aggen haos en blowwet.

Der Mertens zaat: ‘Vèr twei (wa broeng?), vèr twei, vèr gève nuuks um de ganse welt... vèr rieje tège der bitste in 't ganse land’. Da hoof der broeng der kop de hugden i, ieësj een oeër en dan 't andert en da hauwen 't versjtande en gonge ze wir allebei es went ze heie gesjlaope. En wiej ze op der Hakkereth aakompte, kompt der Macheel de däör oetgelope en zaat: ‘Mertens... Godzegedank... 't Is gered, vunf minute sjpieëder, Mertens, en 't wuur te sjpieë gewest, mè... kompt i... en et uch get... mè wat zit dèr oet?... der blowt... Kompt i en da gut dèr nò heem...’. Mè der Mertens gong diej naat nit nò heem, e sjleep iggen vrej, väör went 't nog ins nuuëdig wuur gewest. En in der sjlaop krèësje, wente an 't Barthelomeeke daat, dat benao gesjtorve waor en e dong ene eed in der sjlaop: Ezu waar ene Herregod iggen himmel is, ezu waar zal mich ginge get an dat menke doà... en e woàd in zieng fantazie ummer willer en e joog mit der broeng durch de canadasse en uvver de hoezer en uvver de kirk. E lachet en krèësj en loog op 't sjtruuë mit der mond op en e heel der aom i... hoeëg iggen loeët en 't murges waore meu, meu van 't jage in der sjlaop.

En wiej 't murges de hoesdäör gesjlòate blef, heel der Mertens 't nit mieë oet. E wadet en wadet en gong op en aaf en kèëk nò de vinstere en doew kloppete oppen däör en der Macheel kompt

[p. 64]

och en e sjtong dao en kèëk no de loeët en zaat: ‘Mertens’... en e zaat: ‘e'n is doeëd’.

Doew zaat der Mertens: ‘ao’... en e zaat nuuks en kèëk noggen èëd en zaat: ‘doeëd!’ en gong nòggen sjtel i. E gong no de broeng en sjloog 'm op 'n nak en zaat: ‘E'n is doeëd!... An os hat 't nit gelège... broeng ich goà!’

Doew zoge ze der Mertens 'n ganse wèëk nit mieë. Went ze vroge, woeë is der Mertens?’ da zaat zieng vrouw: ‘Zat mer nuuks, lot 'm... e'n is iggene beuisj’.

Ozze Herregod hat der zège van der ouwe Groonesjild nit aagenaome... der zège va drei generatioeëne!... Umdat 't sjtols en hòvaad waor dè zège. Ozze Herregod hat zelève ginge sjtols en hòvaad aagenaome.

Der Mong va Lieëne va Sjildershäövelke hat ene brul va zie groeëtvadder zilliger. Wiej 'n 't hoeëd vaggene Hakkereth, gonge nit mieë wirke: E zoot zicch dè brul oppen naas en loos in der Biebel va der murge bis der ovvend en dò loos e:

Dao waor ene essense man in 't land van Hus, Job heisjete: Dè waor tessens, en rechsjaffe waore, en gong wied oet der wèèg vör alle zung. E hauw zivve jonge en drei medjere en ziengen eegendom waor groeët: zivve doezend sjaop, drei doezend kamieële, en vunf honderd koppele ös en vunf honderd èzelinne en e houw 'n groeëte famielige. E waor inge van de grutste onder alle luuj van 't Morgenland. Zieng zäöns kirmesde te hoop, gidderinge op zienge toer. Da sjikkete ze besjeed an de drei zustere en ze ladete ze i vur te èëte en te drinke. En went diej daag um waore, bènet Job väör 'n: ‘went ze mesjie 'n zung gedòa zouwwe kunne ha... Ezu dong Job dat e giddes maol.

Ins op ene daag dat de kinger Goddes bei ozze Herregod waore, waor och der duuvel dao. En ozze Herregod zaat an der duuvel: “Has doe mienge vrund Job gezieë, ezu wiej ginge tweide-n-is op de ganse welt, ene man rechsjaffe en rèët, rèët en tessens en wied-e-weg van alle zung?”

Der duuvel krummelet zich grielachet en zaat: “Deete dat ummezuns? Dèr hat zie hoes en ziengen eegendom van alle zieje wiej mit ene berm umgève en 't werk van zieng heng hat dèr gezend en ezu is zienge eegendom gewase wiej bei ginge tweide in 't ganse land”.

“Da dog mit 'm watste wils”, zaat ozze Herregod. Van “hem” zelf moste aafblieve ’.

Doe gong der duuvel zienge gank en wiej op ene gewisse daag de zäöns en däöëter wie te hoop oote en dronke iggen hoes van der ödste zoon, kompt ene jong aageloope... inge van de knets wir

[p. 65]

Boeten aom kompte en e sjtong väör Job en zaat: ‘De ös waore op de gewande an der plog en de èzelinne in de binnede nève ge veld... doe veele de Sabeër uvver os heen en naomen os alles aaf: de ös en de èzelinne en ze hent de knets mit de metser doeëdgesjtoàke... en ich bin der intsigste dè is uvverblève, vör uch dit troerig nujts te koàme vertille’.

En wiej dè nog sjprook kompt ene andere en dè zaat: ‘E vuur is oet gen loeët gevalle op de sjaop en de kents en ze zunt allenui verbrand... en ich alling, ich bin uvverblève vör uch dit troerig nujts te koàme vertille’.

En wiej dè nog sjprook, kompt ene andere, en dè zaat: ‘de Chaldeër kompte va drei zieje. Ze veele uvver de kamieële her en naome ze mit. Ze hent de knets doeëdgesjtoake en ich bin der intsigste, dè uvver is blève vör uch dit troerig nujts te koàme vertille’.

En wiej dè nog sjprook, komt ene andere en dè zaat: ‘de zäöns en däöëter waore, wiej dèr wit, bei-ee vur te èëte en te drinke in 't hoes van urre ödste zoon. Doe is plutslich ene sjtorm opkoàme, oet de wuuste. En dè sjtorm hat 't hoes van de veer zieje aagepakt en durchee gesjot en 't hoes is igevalle en ur kinger zunt onder de belk en der sjoet verongelukt... en ich alling bin uvverblève vör uch dit troerig nujts te koàme vertille’...

Doe... sjtong Job op en rèët zie kleed van-ee, en leet zich de haore van der kop aafsjèëre en worp zich op 'n èëd en zaat: ‘Naksj bin ich geboàre, naksj zal ich begrave wèëde. Der Hèër hat 't gegève, der Hèër hat 't genaome... der Naam van der Hèër, ozzen Herregod, zej geprèze’. En bei alles watte dong en zaat, dong Job ging zung, nit mit de lippe en och andesj nit.

Der Mong van Lieëne va Sjildershäövelke hauw zich de haore van der kop pielgraad de huuëden-i geword en der brul hong 'm lants gen naas aaf bis op 't book. E drieënet de pitrolslamp get hoeëger op bei klaor lichten daag en loos wiejer.

Ins op ene daag dat de kinger Goddes wir bei-ee waore koàme waor och der duuvel wir dao en ozze Herregod zaat:

‘Woeë kumste vandan?’

E zaat: ‘ich han de ganse welt aafgerist’.

En ozze Herregod zaat: ‘Haste gezieë, dat ginge tweide-n-is op de welt, wiej Job, ene man oprèët en tessens. Doe evvel has mich tègen 'm opgejat, dat ich 'm zow sjloà!’

Der duuvel gaof antwoàd en zaat: ‘'t Litste en 't hugste vur der minsj is 't lève. Sjtrikt ur hand oet en komt 'm an de eege hoet, da zult dèr zieë, datten uch verwunsjt midden in 't gezich’.

Doe zaat ozze Herregod, ‘dan isse in dien heng, mè sjpaar zie lève’.

[p. 66]

Der duuvel gong en sjloog Job mit sjwèère van der kop bis aggen veut.

Job zoot op ene meshoop en sjavet mit e sjerf der eiter van de wonden aaf.

En zieng vrow kompt en reep: ‘Vlook tège God en sjterf!’

‘Wiej 'n dom vrow’, zaat Job, ‘sjprekt dèr’.

Mè noe kompte zieng drei vrung Eliphaz, Baldad en Sophar. Ze hauwe zich aafgesjproàke vur te goà en Job te truuëste, mè, wiej ze 'm zoge, kante ze 'm nit mieë truk. Ze rèëte zich de kleier kapot, hove de owwe noggen himmel en krèësje en ze zote bei Job zùvve daag en zùvve nate en sjproke geen intzig woàd.

Der Mong va Lieëne dong de owwe toe. E laat zich mit der kop op der Biebel en veel i sjlaop. De pittrolslamp begos te sjwame en vittige viezelkere veelen op 't book en op de heng en op der kop en op 't gezich van der Mong va Lieënne va Sjildershäövelke.

Doe sjprong de vlam van de pittrolslamp nog drei maol op en gong oet.

* _* *

Dao is op ene boerehof winnig tied, vör te troere. Went ze gee voor krieje, brulle de keu en sjreie de verke en sjtampe de pèëd op de plavei iggene sjtal. Went ene boer nit wirkt, wist 't onkroed uvver de vruuët en verzowwe de gewande. De keu motte gemolke wèëde, de milk wet aafgedrieënd, en de luuj vraoge botter... och went me leed hat. 't Wet daag en ovvend, zommer en wingter en de luuj gunt mit. Ze motte wiejer 't lève in. 't Ovves, went 't Thriske aggen deuisj zoot te sjtrikke, en der Macheel sjtil waor en nuuks zaat, nève de sjtaof, komte 't Thriske de traone iggen owwe.

... Mèr, och dat geet verbei. An 't roesje van de beum huuët me dat 't Oethaot wet en de botte verberge nuj lève en bluj. Da sjwilt 't hats va vruid en kiekke de luuj wiejer uvver de gewande en nao 't lèven in.

't Waor iggene zaomer, dat der Macheel wir noggene Berghof gong. Ze wosten al, datte koàme zow en ze lachete, wiej ze 'm zoge en ze zate:

‘Ene jong?’

‘E medje!’

‘'t Is Goddes wil’, zate ze.

Der ouwe Groonesjild sjweg. Wieje jonk waor en 't kompt get andesj oet, wieje hauw gedaat, bukkete zich. E gong onder der sjtorm durch en went de zon sjèèn, lachete nao 't lèven in.

Noe isse aod. Bei gidder leed brikt get in 'm. 't Hat ouw sjtök

[p. 67]

iggen hage! Ze zunt ève aod wiej der Groonesjild! Iggene sjtorm brèëke de tek. Ze beuge nit.

Der Groonesjild sjweg. Mè oppene Hakkeret waor vruid. Ze vruiete zich, ummesj 't nuj kindje dong 't andert vergèëte. 't Waor es went inge wuur koàme en hei 'n bloom oppen deuisj gezat. Went 'n bloom in 'n kamer sjteet, laacht de ganse kamer mit.

En wir gonge de monde verbei. 't Woàd wir wingter en Oethaot, zaomer en herrefs en doew kompt der Macheel wir nòggene Berghof en zaat:

‘Ene jong’.

Der ouwe Groonesjild kèëk 'm aa mit groeëte owwe en zaat: Dan hei ich gèèr, datte Barthelomaeus heisjet: Barthelomaeus, Andreas, Johannes, nit väör dit of dat... en dat ozze Herregod dan mer mit 'm deet, watte wilt. Ozze Herregod dong och mit 'm watte wool. 't Menke woàd krank en wir good. De ganse famielige sjtong e paar maol 'ne doeëdsangs mit 'm oet. En giddes maol leete ze misse vör 'm lèze en 't bleef lève.

Dao kompte nog drei medjere nò 't Barthelomeeke. Diej waeste lants 'm op en uvver 'm heen. 't Barthelomeeke bleef e kling kniesper menke, mè 't lieret flotter wiej al de andere; e'n is genau 't aod Reendesjke zate ze. Ezu waore - krek wiej 't aod Reendesjke zilger, ginge Groonesjild.