Der brand va Bellent

[p. 6]

Alle Räet veurbehowe!

[p. 7]

Öschte bedrief

1^e Sän.

De knets make alles in òder op 'n drische vör der vogt en de schäepe: ö deuschke - ö paar steul, op der deusch ö paar beerkanne en pöt Der aatergrond va de Bühn is va greun Tek. Dat stelt vör der boeisch. Och links en rets op de Bühn sind tek en greun. Op 'n äet liet hei. Schang en Kuub koame op mit e beervaat.

Schang:

Kuub doe rols dat Vaat, wie ne dölle. Doa opaa mottever.

Kuub:

Mer nit esoe nietsch, Johentje! Gemütelich blieve! en neet va döl gesproake, dat is noch te vreug. Schtrak zulstens get zieë went ösögaar de schäpene zich schtief motte howe in 't nò Heem goa en der dikke Häer Brassard (zö laache).

Schang:

Ziegens, dò koame de nòbere al van alle zieë. Doe zuls zieë, dat ginge ziene beerpot vergäete hat - Zie vergäete nog ieder der Gulde vör der Hootnoemer.

Peter:

't Zal hüj ezoe gemütelich nit goa, ming leef jonge. Doa könt nog get andesch op de borde... de zaak van der Hirne Willem.

Kuub:

Dat han ich och gehoeët. Wiej ich gistermurge in der beerkelder i ge Pannes an 't Wirke woar kampe de Häere van 't gericht, der Vogt en de schäepe der Willem losloate. Häe how jüs twei Jòr gezäete. Ö kamp mit öne Vlook oet. Ö schprong wie ne Wille en reep en schwoer bei der hillige Clodulphus, datte die twei lang Jòre onschöldig gezäete how en ö klaget der Bernaad Mager va Bellet aa vör Gott en alle Hillige en zaat dattenem noets get te nò gedoa how... ich wil schwiegge van dem zing Keu kapòt geschtäeke te han.

Peter:

Jüs... en dat zow hüj nog ins veurbraat wäede. Dan is 't ging Schpas mieë.

Schang:

Widdäer, wat ich derva dink. Der Häer Vogt mòg ezoe gelieët zieë wiej ö wilt, mè in dis zaak hatte zich vergäete. Ich kin der Willem va kink-op-aa. Ö is jo duks get gauw, mè dat häe der Bernaad Mager twei keu zow kapot gestäeke ha, nee jonge, dat makt mich ginge wies!

[p. 8]

Kuub:

Jowahl, mè doe wits toch, dat der Bernaad Mager 'm daags te veure ès knäet der tied op gezaat how.

Schang:

Dat is gee Bewies, Kuub, gaar neet!

Peter:

't Is mer troerig, dat die örm Vrau mit 3 kling Kinger twei Jor lank ezoe bekrimpelich hat motte läeve en hat motte dronder lieje neet alling Honger en Ieëlent, mer och nog Schant en Schimp.

Schang:

Dat is schrikkelich... Allo Kuub deuje. 't Wet tied. Do hürste de dingklok vör de tweide mòl.

2^e Sän.

Vogt en Schäepe komme op en zette zich ater 't deuschke. Der boeischwechter is och derbei en nog innige nobere De nobere spräeke onderee övver 't hoot etc.

Vogt:

Eemòl zurg vür Row!

Eemòl:

Schtil gezieë der Häer Vogt geet spräeke.

Vogt:

Nòbere va Ville!

In Nahm va de hoegadelige Grondvrau en abtiste Anna Carola von Renesse kòme väer hei bei-e-nee, vör öpelik Räet te doe - a gidderinge va Ville, riek of urm. De tiete zunt schläet, 'n Bende va Bokkeriejer, diej der duuvel Lief en ziel hent toegezaat schwerve bei naat en ontiet dörch os Land. De Höere va der Adel veure Kreeg en roove Stad en Land bis op der litste Daalder läeg. De auwere weetenet nog wie der Häer va Wittem in de ostied mit Päet en Knäts op is kòme en hei op der Schaffetsberg de miette hat gestòle, die vär gidder Joar an de grondvrau motte livvere. Vär würe urm wòde went abliste os dat Joar der fiende neet geschonke hei. Vär motte os zelf beschirme en de naatswacht oetbreie en bewòpene.

Dit Joar henter twei va lepe i ge Pannes vasgezaëte va wäges 't Schnieje va Beng igene boeisch.

't Wet tiet, dal de stròve stranger wäede, vördat ozze boeisch neet ganz veroweniet wet.

Vär gönt och 't hoot weer gôeve en, gidderinge mot zörge 't vür der ochde Mei aaftehaa.

't Reglement va 1600, Artikel no 14 zät och: ‘Nog saal men niet langer moegen afvaaren als 14 daag naar Sint Jans dag.

Och zal Räet gesproake wäede. Doch een deel zaan ich öch: wä klagt mot dinke dattenet deet veur Gott en zie geweete.

[p. 9]

Der wit wie drissig Joar heiveur der Schiffelder gehange woat op 'n Honsberig i Vols, onschöldig aageklagt en wiej getügt woat tägenem en wiej 't oet is koame, dat 'n bende Bokkeriejer hau gemoat, nit häe - Ocherm! Zing vrau schtorf schnak noa höm, ganz plötslich van 't Leet en va de Schand.

(ö waat 'n owweblik en zei:)

Der boeischwechter zal der Eed aaffläege, dat ö de opzicht op der boeisch tröj en gewissenhaft zol opnäeme.

Eemol! hei is 't Ivvegilië

Eemol:

‘Ich, Jos. Eymòl sichere u globe der Hochwürden Frau Abdessinnen an einer, dem Vogt an die ander, und dem Gericht wegen den gemeinen Nachbahren an die dritte seith, treu und hold zu seijn, als viel der Busch belanget, das ich denselbigen Busch ehrlich und fromlich unterhalten und Aufsehen darauf haben solle, und dass ich bausen die ander Forstmeisters des vorberuhrten Oberbusch halber nichts vornemen werde, noch kieneswegs, wie es seijn mag, handlen, thuen noch lassen solle, sondern den Busch mit allem Fleiss helffen unterhalten und darauf sehen, dass Einen jeden daraus zukomme, was ihne “von rechtswege” gebühret und dass ich auch kein Holz des gemelten Buschs verkauffen, verausseren noch verbringen solle, es seye dan mit wissen, bewilligung der vorgenannter dreijen Parteijen, forsichere und globe ich, dass Ich dieses Fortmeistersambt bewahren, und fromlich bedienen soll, gleich einem Forstmeister zu thun schuldig ist, so wahr als mir Gott hilffe und sein Evangelium’.

Vogt:

Der Häer Sikretaris list de strove veur:

Brassard:

In 't vergange Jòr sönt bestroft:

Öschtens der Bingels oet gen Rot, va wäges 't nit op zienge tied hoale van 't Hoot: twei daalder of 10 Liter beer.

Volk:

Gäef mer beer Johan!

Brassard:

tweidens der Ernst wäges 't hange va Ströppe: 3 daalder öker gewieet of 15 L. beer.

dreidens der Spät va Iepe wäges 't schnieje va bessemsries, twei kier aateree draa gefrappieët; hat zes daag vas gezäete.

Volk:

Hölpt doch nüks of ze mottenem vas lòte zitte.

Brassard:

Viedens. Der Deums va Mechele hat hoot wille stäele. Ze hant 'm Kaar en Päet i Beschlaag genoame en hat veur foofsig daalder alles trökgegowe.

[p. 10]

Twei Villender hent de Stròf neet wille betale wäges 't streupe en motte hüj veurkòme, der Gilles Äene va gen boom en der Karis oef gen Rot.

Vogt:

Die twei koame vühr!

(Die twei koame nòder).

Eemol:

Hofdäer de kap neet aaf te doeë, jonge? Hadder gee fatsoen? (doon ze oaf.)

Vogt:

Is 't woer Äene, woe ze öch hant vör aageklagt. Haddäer geströpt?

G. Äene.

Häer Richter, wendäer dat streupe neumt, went ich 't oaves mit 'n Lüet mich der weg zeuk dan widdär neet wat streupe is, dan modär dat an der Karis vròge, dä kan öch dat liere. (Gelaach onder 't volk).

Karis:

Noe hür mich dem ins, dò geet ginge'n oavet vörbei of doe bis in de Mechelder denne.

G. Äene.

Doch neet op ozze boeisch, dat neet. Häer richter: Went ich die va Mechele 'ne Haas kan aafvange... ala bonheur! mè in der Villender boeisch... dat neet.

En went ich 's oaves oet goa bei düster wäer dan han ich Lit nüdig Wat zaddäer, Haer richter? Wat zow ür Vrau wel zage, wendär zonder Lit 't nats dörch gene boeisch zaut goa?

Vogt:

Äene, 't wor dän oavet gee düster wäer! Där hot ene kapotte Haas bei òch, wiej där getrappieët wòd! Is 't ezoe neet Eemol?

Eemol:

Joa Haer richter, 't is ezoe.

Vogt:

Noe vròg ich üch noch ins: Haddär geströpt of neet?

G. Äene:

In ene Godsnahm, da zal ich 't vör dis kier mer gedoa ha, Häer Richter, me der Karis dae deet 't ooch.

Vogt:

De Stroaf is 2 daalder öker gewiet of 10 L. beer. Der Karis kömt vöhr.

(der Karis kömt nòder).

Vogt:

Karis, der hat in der Villender boeisch geströpt en hot twei Haaze bei-ech.

Volk:

Nog wel twei

(gelaach).

Karis:

Wienieë mingder Häer?

[p. 11]

Vogt:

Op Dreikönnikedaag!

Karis:

Nee, Häer, doew han ich gekat i Mellisched.

Vogt:

Jüs, mè iggen noddenoon hodder twei Haaze geschòte. Ich vrog 4 daalder of 20 L. beer.

Karis:

Evvel neet a mich! vrògt à wä en wadder wilt - ich han neet geströpt!

Vogt:

En wender 't nit betalt hat vör St. Mäteskirkefest, könder i ge Pannes de kirmes viere op water en broet.

G. Äene:

Wievöl daag, Haer?

Vogt:

Däer hat te schwiegge, Äene, hüder dat!

... Nobere va Ville: Gister mörge is der Hirne Willem nò twei Joar i ge Pannes gezäete te han vrei koame. O hat zie Beklag i gedint en wilt de zaak openöjts vörbringe. Is der Willem hei?

Eemol:

Nee, Häer!

Vogt:

Da wet de zaak oetgestelt. Räet mot zieë!

Brassard:

Zow vir nit 't öschte ee drinke, 't is ezoe döschtig hüj, Häer Richter?

Volk:

Bravo! Haer sikretaris. Dat is 't richtig woat.

Peter:

Der Häer Brassard geet met zienge tied mit!

Vogt:

Jonge da schöt mer i.

(Zö beginne beer te tappe, de kroeke te völle).

(Donoa zet der Vogt:)

Nò òt gebroek wil ver 'ne gelöksdronk oetbringe. Ich drink op de gezondheet va de hoegadelige jongfer Anna Carola von Renesse.

Op de abdei va botschet
Op der ganse byvank
Op der boeisch
Op allenei kling en groet.

Volk:

Gezondheet! Gezondheet, Haer Vogt.

Gezondheet, Häer Brassard.

Karis:

Frens, zing ins 't lieët va der boeisch.

Frens:

(geht in ze mids stoa en zingt:

Komt nòbere komt en stoet ins aa!
Komt allemòl, komt hei op-aa!

[p. 12]

en hürt der noemer däe üch vilt,

zoe wie 't reglement dat wilt.

Refrein:

Der boeisch der is en blieft va os

Zoelang i Ville ne nober is.

Me kan och zinge:

En zunt de tiete och nit Goot,

d'Abtiste zörgt vür beer en Hoot.

2) 't 1 Reglement, dat wòot gemaat

wie os drei jongfre hent vermaat

der schoene boeisch der boeisch va os

der boeisch däe va de nobre is.

3) De zilder stönt al gans paraat;

't Hoot is dik en op os waat!

Doch wat es stòl geteikend wòt,

Dat ühr dat ongehingerd lot!

4) Doch wäe va Mechle of Iepe könt

en beng of hoot zich mit en nömt

Der Eemol zal dem wal ins vlot,

nò Pannes bringe in 't kaschot.

5) d'Abtiste die ühr jo wal kint,

Der Vogt dem vär i Ville hent

De Schäepe och, ze läeve hoeg!

Ze läeve hoeg, jo hiel hiel hoeg.

(Nò eeder stroof 't refrein!).

'T Lieëd va der boeisch.

[p. 13]

(Plötslich hüre ze 'n trompit!).

Volk:

Brant! 't Brent... Opene boeisch! Dò zieste de vlamme!

Eemol:

Geschwäge hei, der Häer Vogt zet üch get.

Vogt:

Nòbere ühre boeisch brent! Dat is e groet ongelök, wat ös allemòl trott, riek en orm en de erme 't mitste In ene Goddesnahm, noe holt hak en schöb en trekt allemòl op.

(Alle nòbere aaf, Vogt en Schäepe blieve!)

3^e Sän.

Vogt:

Klinkeberg schikt inge nò der Häer Pastoer Charli, dattene zoe goot zow zieë en zänet 't vühr, wä wit wat 't andesch nog git.

Radermacher:

Doa ziddäer 't vühr nao gen Loëet i goa i doezende vonke! Häer Vogt, dat is 'n miet.

Ernes:

Doa is doch gee Velt nò däe kant! 't Veld is mieë nò Rets. Dat is ging miet.

Schins.

Dat is neet op der boeisch, dat is wiejer.

4^e Sän.

D'r Johan va Bellent könt op mit de trompit onder gen erm.

Radermacher:

Dò könt der Johan va Bellet... Jong, wat is-èt, doe bis gans oet gen òm.

Johan.

Häer Richter... Bellent i Brand.

Roskop:

Wat zeste?

Johan:

Jò, Haëre. Bellet steht in ing gloet!

Vogt:

... en wiej is dat koame?

Johan:

Häer richter der wit, der Hirne Willem is gistermörge oet ge Pannis oet 't gevenknis vrei koame...

Vogt:

... en?

Johan:

en noe wòr häe dizze mörge öm 11 oer ongeväer bei der meester en vroaget vör oppenöjis aagenomme te wäede... mè der meester hat 'm voetgejat en zaat: woeënet zich onderstöng nog onder zien owe

[p. 14]

te koame. Der Willem beddelet vör Werk, vör Vrau en Kinger, mè 'holp 'm nüks, ö kos goa. Dizze noon, wie vär an 't öngere woare, loage väer Knets i, gen Schür en der Meester a de ander ziej, woe 't litste gebermt is. Doew op eemòl kamp der meester geloope nao gen Hoof op en reep: Jonge 't brent! En wat zòge vär doew!:

der ganze wisch mit der beijet brong en stong in ing gloed.

In e paar minute schlooge de vlamme dörch gen daak oet. Dò woar niks te leische. De Päet sunt allenei verbrant. Noe is der Brand noa 't Hoes övver geschläge. De Hon spronge wild a gen Kitte en joamerete, dat inge 't Hats ping dien 't Erm vieë kermet en brullet, dat 't nit wòr aa te hüre.

Vogt:

En wiej is dat koame?

Johan:

Häere, mich how get geahnt.

Gisteroavent kamp 'n grellige groete ester över gen Hoes gevleege en beuket gans erbermlich en dizze naat han ich get hüre kriesche lands gen göl.

Vogt:

Owwat! Bij-j-geloof! mit die kriesche.

Johan:

't Ka zieë Häer, me zow 't jó och eegentlich nit gleuve, mè ich han 't gezieë en gehoeët.

Vogt:

Witsteneel wie 't koame is, dörch waffer oerzaak?

Johan:

Häer, wie vär noa 't kirkegötje leepe öm hölp te hoale hant väer, ich en der Klös op der Cottesser heiknip inge zieë springe va spass dat Bellent an 't bräene woar.

Widdäer, waë dat wòr?...

Dat wor der Hirne Willem.

Radermacher:

Haste dat gezieë?

Johan:

Ösö zieker es ich läef!

Schins:

En wòr 't och der Willem?

Johan:

't Wòr 'm gans zieker!

Vogt:

Häere dat wür schrikkelich: Noeteref wir vrei en dan e zö get doeë.

(Johan aaf)

5^e Sän.

Ernes.

Däe Willem hat 'n gal i wie vür en 'ne kop wie stoal.

[p. 15]

Radermacher:

en e Hats wie goot! Häere.. ich weet 't nit... däe man... Der wit, ich woar dertäge wieë veroerdilt is vür twei Joar Dò woar ze Läeve niks opter Willem te zage en häe hat ömmer goot vür vrau en kinger gezorgt en dä dat deet...

Schins:

Twei getügge dooge der eed tägenem!

Radermacher:

't Woare vräme. Spieëder zaate ze, die vräme würeter van Hommerig en stonge doa nit good bekant. Wat könne diej zieë va wiet en wat is vör e zon Lüj enen eed: twei vinger en get woët. Der wit de tiete zönt schläet en vür twei daalder tüggegeld wäet get gedoa.

Schins:

Nee Rademèker, däer göt te wiet.

Radermacher:

Widder nog, wat der Häer Vogt öch öschter nog zaat, wiej der Schiffelder opgehange is woade, onschöldig, doe wòrenet och twei getügge van 't Belsch. 't Geriet va Hatsegenrò how zich vergäete. Der erme Schiffelder hong mer an de galg en zing vrau loag doet övver Äet... gestorve va Leed. Widder wat de Lüj van der Hirne zage?

Schins:

Doa könne, vär os neet aa ophowwe, wat de Lüj zage, en bis noe is gee Bewies doa, dat häe onschöldig woar.

Roskop:

Giddemvals mot die zaak noa Hatsegenrò. Vär hant alling te onderzeuke.

Radermacher:

Dat is jüs 't zelfde! wiej väer bevinge ezoe wät i Hatsegenrò geoerdilt, en op Brandstifte steht der doet. De zaak is och vör ös zier wiechtig.

Vogt:

Häere ich han hei twei en vitzig Jòr Räet gesproake, mè se Läeve nit in e zönne Tiet. Went me òt wet zönt de Heng onzieker... ich ka neet mie richter blieve!... Ich veul, dat die zaak mich krank makt. Diz is de litste die ich richt.

Ich lot öch roope, went de zitting is.

(Ing va 't öschte bedrief.)