Verzamelde werken 1944-1945

[p. 178]

27. ‘Orde’ (d.w.z. rust) niet het hoogste^1.

De synodale uitdrijvers hebben het bestaan, menschen van wie zij op alle manieren probeeren te verzwijgen, dat zij in een leerproces als ketters zijn gebrandmerkt (het is hun, gelukkig, niet gelukt inzake kandidaat H.J. Schilder), weg te werken in Gods Naam als ordeverstoorders. ‘Wij besloten, wij willen gehoorzaamd worden, in elk geval tot de volgende synode.’ Hoe dwaas dit bedrijf is leert een in Herrijzend Nederland^2. van 29 juni aangehaalden brief van Calvijn:

Wij nemen hier over een gedeelte uit een brief van Joh. Calvijn, geschreven te Genève, 19 november 1558, en gericht aan den graaf van Tarnow te Krakow.^3.
Tarnow was bevelhebber van het Poolsche leger. Calvijn had hem reeds eerder gewezen op den zegen der reformatie voor den staat.
Tarnow had uiting gegeven aan zijn vrees voor revolutionnaire woelingen bij een krachtige invoering der reformatie in Polen. Calvijn waarschuwt tegen het wijd en zijd verbreide spreekwoord:
‘Aan betrekkelijk vast ingeroeste wantoestanden moet men maar niet tornen.’
En gaat dan verder:
‘Maar welke gevaren ook dreigen - de vergankelijke vorstendommen dezer aarde mogen ons niet zóóveel waard zijn, dat men, terwille daarvan, den dienst van God, en de ware religie, waarvan onze zaligheid afhangt, zou veronachtzamen. Menschen dezer wereld mogen er op uit zijn, er op alle mogelijke manieren voor te waken, dat de rust in den staat niet verstoord wordt. Wij staan daar anders tegenover, want bij ons moet alles, wat voor het oog dezer wereld schitterend en van hooge waarde is, wijken voor de eere Gods en de leer, die uit den hemel is.
Bovendien is uw vrees overbodig, aangezien alle onrust, die de Satan zal trachten te stichten, door Christus, die de koning des vredes is, en door wien de koningen regeeren, gemakkelijk kan worden gestild.
Bij de groote verkeerdheid, sluwheid, ondankbaarheid en hardnekkigheid, die den menschen eigen is, kan het bijna niet anders, of de zuivere leer des evangelies gaat met opschudding, twist en onrust gepaard.’

1. Uit: De Reformatie, 20 juli 1945.

2. Herrijzend Nederland, christelijk weekblad, was een aanvankelijk illegaal orgaan, dat vanaf nr. 161 (22 juni 1945) regulier verscheen, onder redactie van onder meer J.G.P. Westera. Het stond afwijzend tegenover de doorbraak en verdedigde de antithese.

3. Graaf Johann von Tarnow (1488-1561), slotvoogd van Krakau.

[p. 179]

In Herrijzend Nederland wordt terecht opgemerkt, dat Calvijn dit zegt met het oog op den staat. Maar dan geldt dit principe nog veel sterker voor de kerk. Wie de kerkelijke ‘orde’ opvat als ‘rust’, en die rust als idool, als afgod, als een goed-in-zichzelf aanmerkt, sticht wanorde. Net als alle andere waarde-filosofen; hùn waarde is: de rust. De orde is geen rust, doch gehoorzaamheid aan God. Dat geldt, ook al telegrafeert men duizendmaal aan een verdwaasde synode den valschen tekst: salus ecclesiae suprema lex; het heil der kerk is de hoogste wet. Men weet hier niet goed, wat ‘heil’ is, noch wat ‘wet’ is. En fantaseert over hoogere en lagere wetten. Dat deden de farizeeërs ook. En toen sloegen ze den profeet Gods aan het kruis: salus ecclesiae suprema lex!