Verzamelde werken 1940-1941

[p. 398]

71. Aan een jongeren tijdgenoot, no. 9^1.

Amice,

Zeg, weet je nog van m'n babbeltje van vóór twee weken?^2. We hadden 't toen over Nostradamus. Hij bracht ons op 't chapitre van horoscopen, astrologie, en aanverwante artikelen. Misschien heb je, ondanks m'n vermaning aan 't slot, gedacht, dat ik je alleen maar eens wou laten lachen, toen. Mis, man. Dáár is de factor bijgeloof te ernstig voor. Een van z'n anker losgeslagen schip, en een bijgeloovige bemanning, daar komen altijd ongelukken van, vooral als er kapers in de buurt zijn. Wie op 't bijgeloof van zijn vijand weet te speculeeren, kan er heel wat mee bereiken. Tenminste, voor werk dat op korten termijn moet opgeleverd worden.

Want bijgeloof wantrouwt steeds. Het wantrouwt, omdat het geen God heeft, om op te bouwen. Vooral die astrologische horoscoopwijsheid is typisch als uiting van karikatuurreligie. Aan den eenen kant suggereert ze haar klanten, dat alles in de wereld toegaat naar vàste, natuurnoodwendige regelmaat, in een ijzeren schema gevangen. Schicksal, Schicksal! Staat de planeet Mars met Mercurius in verbinding, dan is er bij UEdele, tenminste als Uw geboortedatum etc. dan óók nog klopt, krenking van het zenuwstelsel. Staat Mercurius bij Uranus, wel, dan komen er évenementen om van te schrikken. Staan beide planeten in De Waag - sterrenbeeld - dan krijgt de onderste wervel bij jou last, tenminste, als.....IJzeren wetmatigheid! Maar hoe is nu aan den anderen kant geen mensch zoo onzeker als de horoscoopstudioos? Hij vertrouwt zijn rekensommetjes nooit. 't Kan zoo, maar 't kan ook altijd anders. Zooveel horoscopen, zooveel drommen verklaarders.

Je zult, als je in dezen critischen geest eens spreekt met menschen, die de astrologie geloof schenken, te hooren krijgen: nou ja, er zijn natuurlijk altijd amateurs, die niet te vertrouwen zijn, net zooals bij het spiritisme! Maar als je serieuze astrologen voor je hebt, hoef je niet aan 't resultaat te twijfelen.

Je kunt dan rustig antwoorden: dat de onzekerheid bij het systeem hóórt. Het systeem gaat terug op theo- en anthroposophen, die in de lijn van Paracelsus^3. loopen. Welnu, de achtergrond van wat deze lieden naar voren brengen, is altijd weer: dat er in den kosmos geen duurzame, geen wezenlijke, geen essentieele contrasten bestaan kunnen. Alles is in den grond der zaak een bezielde god-doorgloeide éénheid. Alle ja laat zich tenslotte verbinden met zijn eigen neen. In den laatsten grond van alle leven is er immers een eenheid van tegendeelen.

1. Uit: De Reformatie, 2 augustus 1940.

2. Zie pag. 361-365.

3. Paracelsus (1493-1541), medisch hoogleraar te Bazel, gaf zich over aan mystiek en alchemie.

[p. 399]

Duidelijk komt dat uit in een voordracht over ‘sterren en vaderland’, gehouden in Mei 1933, enkele maanden nadat Duitschland vrijwel had gekozen vóór het Führerprincipe. De voordracht is opgenomen in een boek van Dr F. Schwab, 2e druk.^4. In den eersten druk kan deze voordracht niet opgenomen zijn geweest; ze is een reactie op de in Maart '33 bekend geworden keuze van het duitsche volk vóór Adolf Hitler.

Wat wil nu Schwab uit de sterren lezen voor het ‘vaderland’? Hij begint zijn opstel met te wijzen op de tegenstelling van dag en nacht. De dag heeft iets vaderlijks: dag en zon hooren bij elkaar. Ze werken sterkend op het organisme in. De nacht daarentegen, met de maan, werken moederlijk: de mensch gaat in den slaap als 't ware in den moederschoot der wereld in, om elken morgen wederom geboren te worden.

Nu weet je, dat dag en nacht bij elkaar hooren; was er geen dag, dan ware er ook geen nacht meer. Ze hebben elkaar noodig. Vandaar, dat Schwab met dezen polsstok nu heel wat verder springen kan. Bij de maantypen (maan en Saturnus hooren bij elkaar) wordt nu Kaïn ingedeeld: dit type streeft naar vrijheid, en wil zich losmaken uit de omsluitende verbanden (net zooals het leven in den moederschoot) naar zijn vrijmaking dringt.

Tot de zontypen daarentegen (zon en Mars hooren bij elkaar) valt Abel te rekenen: zon en Mars houden van het daglicht, ze zijn ‘open’, houden van de ‘openheid’.

Maar zooals dag en nacht elkaar noodig hebben, alzoo ook Abel en Kaïn, m'n waarde; die twee typen vertoonen allerminst een scherpe tegenstelling van goed en kwaad; welneen, in alle menschen zit zoowel het Kaïns- als het Abelstype; door Saturnus is de mensch gekomen tot ontkenning van God, en wordt hij een verloren zoon. Maar door Mars blijft hij toch weer in het erotisch-zinnelijke steken, in het bloedleven handhaaft de bijkans verloren zoon zichzelf. De mensch is dus polair geordend; aan de eene pool de Saturnuskrachten, aan de andere de Marskrachten; goddelijk de eene, duivelsch de andere. Maar God en duivel hooren óók alweer bij elkaar: er zijn immers geen werkelijke tegenstellingen? De alchemisten hebben dat al lang begrepen: Paracelsus ook.

En nu de volksgeest? De beide broers, Kaïn en Abel, zitten erin verstoken, wat dacht je anders? Uit de eene tendenz komen de konservatieve stroomingen; Abel zit in de parlementaire periode in het parlement rechts. Uit de andere komen de opstandige, vernieuwende, daadkrachtige: Kaïn zit links. Wordt het parlementaire streven door de sterren weggebezemd, dan zal je het zóó gaan zien: de Kaïns-typen houden aan het parlementaire systeem vast, want ze verloochenen God, en houden het bij den mensch: ze willen de banden breken. De Abels daarentegen zien uit naar God, d.i. den Führer, en loopen dus met gestrekte hand uit den rommel weg. Abel, de vrouwelijke, Kaïn de mannelijke geest. Abel schaap, Kaïn bok. Schaap en bok in één hok, zei dominee De Groot

4. F. Schwab, Sternenmächte und Mensch, statistische und experimentelle Beiträge zur modernen Astrologie, Sporn, 1933².

[p. 400]

onlangs;^5. en zonder het te weten, sprak hij toen een wijs woord, volgens Schwab, want komen Kaïn en Abel niet uit één moeder? Dies was ook Thorr^6. met z'n hakenkruis opponent van Loki^7.......in de Edda.^8.

En overal waar je nu de uitersten hebt, zie je de variaties van de typen. Rechtsradikalen, die zijn voor het Führerprincipe: volksch slaat bij hen de klok. Linksradikalen op hun beurt zijn pacifisten (had je dat van dien Kaïn gedacht?); ze zijn pacifisten, omdat ze tegen de eigen volksche gedachte zijn (nu krijg je Kaïn toch weer zoo'n beetje door, hè?).

En wat is nu in 1933 gebeurd? De linkse krachten, die van het Oosten uit de wereld in een chaos wilden werpen, de Kaïn-Saturnus-bokken van het communisme, hebben hun tegenvoeter gevonden in de Abel-Mars-schapen. De russische communisten zijn evenwel reeds omgeslagen in uiterst rechts, want in plaats van een arbeidersregeering kreeg je daar de dictatuur (bl. 347), d.w.z. een overslaan naar uiterst rechts. Intusschen is Abel in Duitschland opgestaan, om Kaïn te bestrijden: Abel's krachten zullen de wereld moeten redden.

En als jij nou denkt, dat het dus ten alle tijde zal wezen: de Führer-idee, en niet de dictator-gedachte, Duitschland en niet Rusland, Hitler en niet Stalin, Mussert en niet David Wijnkoop,^9. dan heb je 't mis. Volgens Schwab tenminste, die in 1933 een duitsch boek schreef, hetwelk met een apotheose van den Führer eindigde. Want in de sterren staat geschreven, dat de Mars van Abel zal worden geadeld door de zon; en dat de Saturnus van Kaïn zal worden verzacht door de mildheid van de maan. En dat dus Kaïn en Abel beide hun plaats hebben, en Hitler en Stalin ook, en dat kinderen van één moeder familie van mekaar blijven, net zoo goed als alle sterren aan één firmament staan.

Het kan dus zoo, maar het kan ook anders.

Volgens de sterren tenminste.

Als dus Nostradamus' exegeten van vandaag het ooit mis zouden krijgen, dan zullen ze vroolijk een nieuw kommentaar schrijven.

Maar pas op, dat jij nu morgen niet met sterrenlogica de straat opgaat. Je zou, vóór je 't weet, sterretjes voor je oogen krijgen. Zoek de sterren aan het firmament, zoek ze niet in de krant, noch in het A.N.P. En als je soms wat kribbig wordt, omdat je zoo weinig van de stèrrentotaliteit ontdekt, en alle kaïnieten onder abelachtige leiding ziet plaatsen, troost je dan met één ding: de sterren zitten alvast in je corpus, man. Mars in je roode bloedlichaampjes, zuurstof, ijzer, en weet ik wat niet meer. Hij stuwt je leven naar boven toe. En aan Saturnus ga je eenmaal dood: van hem komt verkalking, tuberculose, doofheid, rheumatiek. Saturnus zorgt voor witte bloedlichaampjes, maar die zijn dan ook in de minderheid. Om kort te gaan: van je Abel-Mars leer je leven,

5. Schilder doelt op Schaap en bok in één hok. Keur uit de pastorale schetsen van ds. H.J. de Groot, gekozen en ingeleid door dr. K.H. Miskotte, Amsterdam, 1938.

6. Noordgermaanse god van de donder, de vruchtbaarheid, het gewas, het huwelijk en de geboorte.

7. De boze godheid in de Noorse mythologie.

8. Op IJsland gevonden dertiende-eeuws handschrift met merendeels mythische liederen.

9. David Wijnkoop (1876-1941), mede-oprichter van de Communistische Partij Holland, lid van de Tweede Kamer. Zie: BWN, I, pag. 667-669.

[p. 401]

en van je Kaïn-Saturnus ga je sterven. Je lichaam is net als een staat: de rechtschen regeeren, de linkschen spelen politie. Die blijft in de minderheid, al maakt ze het je nog zoo lastig. Maar je moet bij ‘rechts’ en ‘links’ vooral niet aan Groen en Kuyper denken.^10. De lijn loopt anders.

Een gezonde staat? vraag je. Wel, die wordt biologisch geregeerd. Ethiek kun je nu wel cadeau doen. Dieet-kunde blijft alleen over. Bloed, ras, bodem.

Snap je nou, waarom de verknoeiers van ons volkskarakter en onze volksgeschiedenis zoo druk in de weer zijn? Ze hebben de dieet-kunde aangeleerd. Ze hebben de ethiek afgeschaft. Dien ze heden dienen, zullen ze morgen óók verraden. 't Staat in hun horoscoop geschreven. Maar hou jij je maar bij Gods Woord, en - de ethiek. Dàg.

t.t.

Adolphus Venator.

10. Bij Groen en Kuyper stond ‘rechts’ in de politiek voor ‘christelijk’, ‘links’ voor ‘niet-christelijk’.