Verzamelde werken 1940-1941

[p. 268]

42. Is ‘De Heraut’ van gedragslijn veranderd?^1.

‘De Heraut’ verklaart deze week,^2. dat het niet goed is, dat de pers zich mengt in zaken die in kerkelijke behandeling zijn: zulke behandeling zou den kerkelijken loop der zaken kunnen bemoeilijken.

Ieder zal erkennen, dat ook hier (wáár trouwens nièt?) gevaren liggen. Maar die gevaren kunnen èn aan spreken, èn aan zwijgen verbonden zijn.

De vraag evenwel komt op: is ‘De Heraut’ van gedragslijn veranderd? Het is toch bekend, dat dit orgaan herhaaldelijk groote vrijmoedigheid (ik zeg niet: te groote) gebruikt heeft in het accompagneeren van kerkelijke beraadslagingen en besluiten, ook wel eens in het vóór-zijn van die laatste, met persadviezen. Heeft ons blad de handelingen der classis Drachten besproken (we zijn daar nog steeds dankbaar voor), we herinneren ons van ‘De Heraut’ iets dergelijks; we denken zelfs aan een passage, waarin het blad zich over kerkeraadshandelingen van Drachten, die uiteraard geheim moesten blijven, publiek heeft geuit op een wijze, die ons niet te verdedigen scheen, en zelfs een vernietigend oordeel over den kerkeraad heeft uitgesproken, met het argument: als men alles eens wist......^3. Heeft in de periode-dr Geelkerken niet ‘De Heraut’ eveneens herhaaldelijk ingegrepen?^4. En in de dagen van ds Netelenbos, toen tusschen kerkeraad en classis het niet boterde?^5. Heeft niet herhaaldelijk ‘De Heraut’ aan de curatoren van Kampen publieke wenken gegeven, eens zelfs in een kwestie betreffende prof. Lindeboom,^6. aan welk onaangenaam incident van den reeds

1. Uit: De Reformatie, 10 mei 1940.

2. Zie: De Heraut, 5 mei 1940.

3. Ibidem, 1 mei 1938.

4. Bijvoorbeeld inzake het bijeenroepen van een buitengewone generale synode voor de zaak van dr. J.G. Geelkerken. Zie: De Heraut, 22 november 1925.

5. Zie bijvoorbeeld De Heraut, 25 mei 1919, waarin H.H. Kuyper schreef het begrijpelijk te achten, dat de raad van de Gereformeerde Kerk te Middelburg geen gehoor gaf aan het besluit van de classis Middelburg tot schorsing van zijn predikant ds. J.B. Netelenbos. Zijns inziens was het schorsingsbesluit niet in overeenstemming met de beginselen van het gereformeerd kerkrecht, terwijl bovendien niet de classis, maar de kerkeraad had moeten schorsen.

6. Zie: De Heraut, 8 januari 1905.
L. Lindeboom (1845-1933), hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Hogeschool te Kampen. Zie: BLGNP, III, pag. 250-253.
Bij het curatorium van de Theologische Hogeschool waren klachten binnengekomen over Lindebooms publiek geworden adviezen aan de Wachterbond inzake de verdediging van het beding betreffende de kerkelijke opleiding (De Heraut, 25 december 1904). De curatoren vermaanden Lindeboom op 4 juli 1905 zich voortaan van dergelijke raadgevingen te onthouden. Lindeboom tekende tegen dit besluit bezwaar aan bij de synode te Utrecht (1905). Zie: Acta 1905, art. 103, pag. 63, 64 en bijlage LIIa, pag. 186, 187.

[p. 269]

lang met eere overleden vader^7. van een onlangs overleden medewerker van ‘De Heraut’,^8. het blad ons onlangs schijnt herinnerd te hebben in een alsdan niet geheel nauwkeurig gestelde historische herinnering?^9. En heeft nog niet onlangs het blad zich beziggehouden met een kwestie, die de commissie inzake de ‘meeningsgeschillen’ allereerst raakt, en waarover deze nog rapporteeren moet?^10. Het betreft de vraag of de rapporten van prof. Vollenhoven en mij te dezer zake in behandeling konden komen. Er werd een wenk gegeven in de richting van een ontkennend antwoord; waartoe een overigens niet nader controleerbare herinnering aan een synode van.........Westminster dienst moest doen; de moeite van controle kan men zich, geloof ik, besparen, omdat toch elk geval op zichzelf bezien moet worden. Was dat geen ingrijpen op wat nog binnenskamers bleef?

Als men in de ééne kwestie roept: laat de kerkelijke vergaderingen met rust, dan moet hetzelfde gelden ook ten aanzien van de andere. Als men den eenen keer zich het recht van spreken toekent, moet men het den anderen keer anderen niet ontnemen.

Overigens - er zijn en blijven algemeene zaken, die wel degelijk de pers regardeeren. Daarvan laat zich niemand afhouden, die de kerken liefheeft. Ook niet door intimidatie, als waarvan de schijn niet werd ontgaan door ‘De Heraut’, toen ze zich nog onlangs bezig hield met de gevolgen van een polemiek, van den zooeven genoemden reeds lang overleden hoogleeraar van.........Kampen. Zou ‘De Heraut’ geen voorbeeld hebben kunnen kiezen van dichterbij? En dan van den laatsten tijd? 't Is niet te denken.

7. J. Kaajan (1850-1926), timmerman.

8. Dr. H. Kaajan. Zie pag. 247, 248.

9. Zie: De Heraut, 28 april 1940.
Volgens H.H. Kuyper was het Lindeboom door de synode van 1905 ‘uitdrukkelijk verboden’ zijn polemiek voort te zetten, op straffe van ‘strengere maatregelen’. De Acta 1905, bijlage XXII, pag. 111, 112, melden ter zake echter, dat de curatoren op 4 juli 1905 Lindebooms adviezen afgekeurd hadden, en dat zij hem vermaand hadden zich daarvan te onthouden. Lindeboom tekende bij de synode bezwaar aan tegen deze uitspraak, maar de synode sloot zich op 31 augustus 1905 bij het curatorium aan en keurde zijn handeling goed (art. 103, pag. 64). Van een eventuele sanctie is geen sprake.

10. H.H. Kuyper schreef in De Heraut van 24 maart 1940 inzake de arbeid in het deputaatschap voor de meningsverschillen: ‘of het geoorloofd is, dat leden der Commissie zich daaraan onttrekken, om een zelfstandig rapport in te dienen, lijkt ons zeer twijfelachtig. Op de Synode te Westminster is dit zelfs uitdrukkelijk verboden.’