Verzamelde werken 1917-1919

[p. 21]

Toelichting op de teksten

Na een tijd van betrekkelijke stilte in Ambt-Vollenhove begon Schilder in Vlaardingen serieus met publiceren. De Gereformeerde Kerkbode van Vlaardingen gaf hem daar de gelegenheid voor. Binnen het geheel van de reeks van de Verzamelde werken levert dat wel een eigen afweging op: wat te doen met de paar publicaties van vóór die tijd? Afgezien van de teksten uit Schilders studententijd gaat het om vier artikelen: twee meditaties uit het Gereformeerd Kerkblad voor Drenthe en Overijssel en twee ingezondens in De School met den Bijbel. De meditatie ‘Gaan als de blinden’ is door Schilder zelf integraal overgenomen in de Gereformeerde Kerkbode van Vlaardingen. In het kader van een zo compleet mogelijk overzicht van Schilders werk in Vlaardingen is die gewoon opgenomen. Voor de andere drie teksten is gekozen voor opname als bijlage achterin. Omdat de teksten uit de studiejaren al eerder in ander verband gepubliceerd zijn,^1. kan zo deze band de chronologisch eerste zijn in de reeks van de Verzamelde werken.

Een dergelijke afweging speelt bij een drietal brieven van Schilder aan de kerkenraad van Vlaardingen rond het op hem uitgebrachte beroep. In principe zouden die moeten worden opgenomen in de afdeling correspondentie van de reeks. Tot op dit moment vormen ze echter een los drietal in de archivalia rond Schilder. Pas vanaf de jaren twintig is meer correspondentie bewaard gebleven. Omdat ze inhoudelijk verbonden zijn met Schilders Vlaardinger jaren worden ook deze als bijlage opgenomen.

De bijlagen worden verder gebruikt om een aantal relevante teksten op te nemen die niet of niet zeker van Schilders hand zijn. Het gaat dan om berichten en verslagen uit de Nieuwe Vlaardingsche Courant en om een paar teksten van anderen die van belang zijn om een discussie die Schilder voert te begrijpen. In de hoofdtekst worden alle beschikbare teksten uit Schilders Vlaardingse periode in chronologische volgorde opgenomen. Alleen voor de preken wordt hier verwezen naar de eerdere reeks van de Verzamelde werken, I (Goes, 1954). Het geheel geeft een beeld van Schilders werkzaamheid als predikant in Vlaardingen. De laatste bijlagen weerspiegelen de nawerking daarvan: een paar lezingen die hij vanuit Gorinchem nog in Vlaardingen gehouden heeft.

In de bijlagen worden alleen de teksten van Schilder geannoteerd. Over het geheel wordt de spelling en interpunctie van destijds gevolgd. Alleen de accentuering is teruggebracht tot cursivering. Uiteraard worden kennelijke (druk)fouten stilzwijgend gecorrigeerd. Noten uit de oorspronkelijke teksten zijn per tekst met letters aangegeven; die van de bewerker zijn genummerd. Alleen bij de laatste

1. Zie: J.J.C. Dee, Eenzaamheid en gemeenschap. Proza en poëzie van K. Schilder uit zijn studentenjaren, Haarlem (Vijlbrief) 1990.

[p. 22]

twee onderdelen van de tekst, de brochures Tegenstrijdigheden in de bijbel en Wat is de Hel?, is de verhouding van letters en cijfers omgekeerd, om de voor de hand liggende reden dat het aantal originele noten daar het aantal noten van de bewerker ver overtreft.

Voor de annotatie gebruikte literatuur wordt niet vermeld vanwege de onontkoombare willekeur daarvan. Wanneer in een noot bij een publicatie geen auteur vermeld wordt is Schilder zelf bedoeld.