Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

[p. 122]

Verstoting.

De wachters, die in de stad omgingen, vonden mij; zij sloegen mij, zij verwondden mij; de wachters op de muren namen mijn sluier van mij.
Hooglied 5:7.

De droom der bruid is fijn van logica. Want nu zij eenmaal den bruidegom door haar weigering teleurgesteld, en zichzelf daardoor beschadigd heeft, komt ze te laat tot haar verscheiden akten van berouw. Zij trekt haar kleren haastig aan om den onmiddellijk van haar weer weggeganen bruidegom te zoeken. Maar ach, zij vindt hem niet; heel anders dan dien anderen keer, toen zij hem werkelijk zocht en hij zich zo maar vinden liet (hoofdstuk 3). Haar klacht vervult de straten straks met hinderlijk rumoer. Haar gejaagde stap verbreekt de nachtelijke stilte. Daarom vinden haar de wachters, die in de straten patrouilleren. Dat zijn de mensen, die de ‘orde’ en de nachtrust van de hele burgerij verzekeren moeten. Ze vinden deze rustverstoorster hinderlijk; zij slaan en wonden haar in haar verlatenheid. Toch gaat zij verder nog; ondanks de pijn der wonden slaat ze nog andere straten in, ál verder van haar huis, en komt zo eindelijk bij de stadspoort. Zal men haar doorlaten? Zal zij bij die poortwachters kunnen informeren? Heeft mogelijk de bruidegom de stad voor goed verlaten, en zich van haar afgekeerd, voor eeuwig? Maar ach, ook bij die wachters vindt zij geen gehoor. Zij nemen haar mantel haar af. Nu kán zij niet meer verder trekken. Wie kan zonder reiskleed de poort uit? Zo móet de bruid wel weer naar huis terug. En met fijne ironie tekent dan het kort verhaal hier aan, dat zij, die zelf niet meer naar hém kan zoeken, omdat zij, gewond, en zonder reiskleed, noch krácht, noch récht meer van passage heeft, nu het zoeken naar den bruidegom moet overlaten aan de andere dochters van de stad, die, mochten zij den bruidegom ontmoeten, hem melden moeten van de smarten van zijn bruid.

Straks komt die bruid, verstoten en verstoord, gewond, en voor het verkeer met mensen ongeschikt, weer in haar huis terug. Het is en blijft een droom, maar de optekening daarvan heeft diepen zin. Reeds eerder toch werd ons verhaald van een ontmoeting tussen deze bruid en deze zelfde wachters. Oók toén was de bruidegom niet bij zijn bruid aanwezig, ook toen was zij naar hem des nachts gaan zoeken. Maar in dién nacht was het niet, gelijk zoëven in den droom. Het was toen niet de valse gewenning aan het liefdeleven, alsof geen wonder daarin stak, maar het was toen, juist ómgekeerd, het nog-niet-áán-kunnen van het wonder in de liefde, dat toen de aan-

[p. 123]

leiding was geweest tot het tijdelijke nog-niet-tezamen-zijn van bruidegom en bruid. Tóen had die bruid óók naar den man gezocht, tot wien haar leven uitging. En de wachters van de stad, die in haar zoeken haar ontmoetten, hebben toen haar niet beschadigd, niet gewond, doch vriendelijk en begrijpend haar bejegend. En wat den bruidegom zelf betreft, nauwelijks had zij toen de wachters aangesproken, of de bruidegom zelf had zich spontaan en liefdevol weer haar vertoond (3:3 en 4).

Zo was het alles de eerste maal geweest: geen droom, doch werkelijkheid. Thans droomt zij; - maar in den droom keert nu zich alles om. De wachters, die in werkelijkheid geduldig naar haar luisterden, worden nu haar vijanden. Zij slaan en wonden haar. De bruidegom, die déstijds in de onmiddellijke nabijheid was, en zich daar vinden liet, blijft nu den gansen nacht afwezig, en laat haar eenzaam in een kamer, waar wel de reuk van mirre hangt, van mirre n.l. die zijn hand op het slot der deur gelegd had, toen hij ze even aanraakte, maar waarin voorts haar wonden kwellen, en haar tranen vloeien, en de geur van het verse bloed van haar wonden zich mengt met dien van zijn mirre.

Ja, dat is de verstoring, de verstoting in de verlating. Zomin alleen de groten in Gods kerk, de reuzen in den strijd van ‘geestelijke verlating’ kunnen spreken, zó min kennen alleen die reuzen en die groten de smarten der verstoting. De fijn gevonden logica van dezen droom houdt ons dan ook de machtige waarheid voor, dat hij, die zondigt tegen de wet der hoogste liefde, dat is dus: tegen den God der liefde, tegen dien God, welke zijn liefde in het middelaarschap zijn volk, zijn bruid bewees, daarmede ook zondigt tegen zijn leven, en tevens door eigen schuld zich isoleert van de door Gods liefde gevormde gemeenschap. De bruid heeft de mirre van den bruidegom in haar kamer mét hem zelf kúnnen ontvangen. Nu zij het niet deed, bleef zij zonder sieraad achter, en bracht zich schade toe; ze wordt gewond, ze heeft zichzelf beschadigd. En ook verarmd. Want nu ze hém liet gaan, ontging haar óók zijn gave, zijn geschenk: de meegebrachte mirre. En zij die eerst te traag was, om hem in te laten toen hij het vroeg, wordt nu niet alleen voor hem zelf onaannemelijk (tenzij zijn liefde straks de hare blijkt te overtreffen), doch zij is tevens ongeschikt voor den omgang met de mensen van de stad Jeruzalem. Gewond en ongekleed moet zij berooid naar huis, - een klaaghuis. Want God niet liefhebben, God, in wien de liefde door het middelaarschap gelijkenissen als

[p. 124]

het Hooglied spreken kan, dat is een daad van zélfbeschadiging, en tévens binnen den verbondskring, in Jeruzalem, een antisociale daad. Die zonde breekt de gemeenschap met de stad, de wachters, én de dochters, en drijft ons terug in een isolement, dat voor ditmaal geen voorwaarde voor kracht, maar een blijk van zonde, dus van verlating, dus van verstoting is geweest.