Bezet bezit

[p. 208]

8. Occupatie geen annexatie.

In ‘De Nieuwe Eeuw’ (roomsch) schrijft prof. Regout over den rechtstoestand in bezet gebied. We lezen o.m.:

Occupatie is geheel iets anders dan annexatie. Eupen en Malmedy, de gebieden, die voor 1919 bij Duitschland behoorden, zijn eenige weken geleden geannexeerd, ingelijfd bij het Duitsche Rijk; andere streken van België en Nederlandsch grondgebied zijn geoccupeerd, zijn bezet door de Duitsche weermacht.
In een geannexeerd gebied zal de wetgeving van den annexeerenden staat worden toegepast; de burgers worden onderdanen van dien staat; de annexatie wil een blijvenden toestand scheppen. Het bezet gebied daarentegen blijft zichzelf over de geheele lijn; de bewoners behouden hun nationaliteit; de eigen wetgeving blijft van kracht, op enkele beperkingen na; de bezetting is een tijdelijke toestand voor den duur van den oorlog.
Zoo blijft dus voor ons Nederlanders de Nederlandsche wetgeving: 't Nederlandsch burgerlijk recht enz. onveranderd gelden, evengoed als de verordeningen van staat, provincie, gemeente, enz.

Voorts:

Evengoed als de Nederlandsche wetgeving in werking blijft, zal ook het dagelijksche leven zijn normalen vorm moeten behouden of daar zoo spoedig mogelijk toe moeten terugkeeren. De verschillende vormen van activiteit, de bezigheden van iederen dag, de gebruiken met een ons eigen nationaal karakter, moeten voortgaan, zooals voor de bezetting gebruikelijk was.

Vervolgens:

Wij willen thans de vraag bespreken, wie in bezet gebied de gezagsdragers zijn. Is er geen innerlijke tegenspraak tusschen de loyaliteit, die wij tegenover onze eigen Vorstin willen bewaren, en de bereidheid de verordeningen der Duitsche bezettingsautoriteiten op te volgen?

[p. 209]

Het antwoord is niet moeilijk. Volkenrechtelijk is de positie van de nationale overheid en die van de bezettingsautoriteiten duidelijk geregeld, en deze regeling is ook uit moreel oogpunt verantwoord.
De eerste woorden van art. 43 geven er de samenvatting van: ‘Daar het gezag van de wettige overheid in feite is overgegaan in handen van den bezetter, zal deze...’ M.a.w. rechtens, de jure blijft het bezette gebied onderworpen aan den verdreven souverein; feitelijk, de facto, neemt de occupant, tijdens den duur van de bezetting, de plaats in van het wettig gezag, ter regeling van de zaken, die voor de militaire belangen van den bezetter, en voor orde en welzijn van het bezette gebied, noodig zijn. De souvereiniteit over ons volk is dus volkenrechtelijk gebleven bij de Koningin met haar regeering. Daar de Koningin met de regeering uit het bezette gebied van Nederland zijn heengegaan - evenals Koning Albert tijdens den wereldoorlog zijn land verliet en de zetel van de regeering in Le Havre vestigde - om niet in de macht der oprukkende Duitsche troepen te geraken en het contact met de overzeesche gebieden van het Rijk niet te verliezen, nu kan zij haar gezag over het bezette gebied feitelijk niet meer uitoefenen.

Niet uitoefenen is evenwel iets anders dan niet meer bezitten. Schrijver citeert ook Heyland:

Een samenvatting van wat wij hierboven hebben gezegd over de souvereiniteit in bezet gebied geeft Heyland in ‘Wörterbuch des Völkerrechts’, II, 156: ‘Slechts de uitoefening van de souvereiniteit in 't bezette gebied gaat over op den bezetter. De souvereiniteit zelve van den geoccupeerden Staat over het bezette gebied wordt door oorlogsbezetting niet vernietigd. De vijandelijke (d.i. voor den bezetter vijandelijke) souverein blijft souverein van het bezette gebied. Hij is, voor den duur van de bezetting, slechts in de uitoefening van zijn souvereiniteit feitelijk verhinderd. De occupatio bellica beteekent geen gebiedswerving, geen occupatio imperii’. (Het gespatiëerde van Heyland.)

[p. 210]

Duidelijk staat hier, dat de souvereiniteit van Koningin Wilhelmina gehandhaafd blijft.

Nog enkele voorbeelden:

In September 1870, tijdens den Fransch-Duitschen oorlog, was Keizer Napoleon III vervallen verklaard van den troon en de Fransche Republiek uitgeroepen. Het Hof van Appèl van Nancy, welke stad gelegen was binnen het door het Duitsche leger bezette gebied van Elzas-Lotharingen, ging er toe over zijn vonnissen uit te spreken ‘in naam van de Fransche Regeering en het Fransche Volk’. Duitschland had echter de Fransche Republiek nog niet erkend en verbood deze formuleering. Het stelde van zijn kant voor de formule te gebruiken ‘in naam van de Duitsche Mogendheid in het bezette gebied van Elzas-Lotharingen’, of, indien de Fransche rechters deze formule niet wilden aanvaarden, de woorden ‘in naam van den Keizer der Franschen’. Men kwam niet tot een oplossing. Bluntschli heeft terecht opgemerkt, dat in dit verward geval de formule ‘in naam van het recht’ of ‘in naam van de wet’ het middel zou zijn geweest om uit de impasse te geraken. Tijdens den wereldoorlog is zonder bezwaar der Duitsche autoriteiten, in het bezette Belgische gebied geregeld recht gesproken ‘in naam van den Koning der Belgen’.

Laat ons onze rechten kènnen, en zoover het aan ons staat, handhaven.

(19 Juli 1940.)