Het dagboek van Schermerhorn

[p. 925]

Bijlage VII
Overzicht van de gebeurtenissen tussen 17 juni en 20 juli 1947

Eerste machtiging tot militaire actie

17 Juni	seint C.G. haar oordeel over de republikeinse antwoord-nota naar Den Haag. Zij noemt deze onbevredigend. Vervolgens worden 3 wegen in beschouwing genomen. De eerste weg - abandonneren van Java en Sumatra - acht zij onbegaanbaar. Tussen de andere twee - interventie en militaire actie - wordt in dit telegram geen keuze gedaan. Nedreg moet beslissen.
20 Juni	Nedreg draagt landvoogd op om aan M.P. van Republiek aide-mémoire te overhandigen. In hetzelfde telegram wordt landvoogd gemachtigd om tot militaire actie over te gaan wanneer bevredigend antwoord uitblijft. Bij twijfel over het bevredigend karakter van het antwoord der Republiek moet Landvoogd ‘indien enigszins mogelijk’ overleg plegen met Nedreg. Landvoogd wordt uitgenodigd ‘zoveel mogelijk’ met C.G. overleg te plegen bij een en ander.
23 Juni	wordt aide-mémoire door landvoogd aan Sjahrir overhandigd.
27 Juni	onbevredigend antwoord ontvangen. Van Mook seint, dat hij - tenzij Nedreg meent dat alsnog verduidelijking moet worden nagestreefd - de militaire actie zou willen laten doorgaan. Dit stoppen van de actie kan alleen, zo wordt er bij geseind ‘indien 28 dezer zo vroeg mogelijk telegrafisch of telefonisch bericht van Nedreg wordt verkregen’. De voorbereidingen, welke drie dagen vergden, waren volgens een telegram van 24 Juni op die datum reeds begonnen.
28 Juni	's Middags om twee uur wordt het antwoord van Nedreg te Batavia ontvangen, waarin landvoogd wordt verzocht alsnog een categorisch antwoord te vragen op vijf punten. ‘Bij eventueel niet tijdig of niet volledig bevredigend antwoord is de landvoogd bevoegd tot handelen als door hem voorgenomen’. Een tijdig antwoord was echter uitgesloten. De vijf vragen moesten immers krachtens hetzelfde telegram gesteld worden ‘op de door de omstandigheden geboden korte termijn, welke in verband met de eerste periode nog beschikbaar’. Die eerste periode, waarin militaire actie mogelijk was, liep om ‘nautisch-technische redenen’ van 25 tot 30 Juni - aldus reeds een telegram van 17 Juni. Wilde men van die periode gebruik maken, dan moest - aldus hetzelfde telegram - de opdracht tot actie vijf dagen tevoren worden gegeven. Die vijf dagen vielen uiteen in drie voorbereidingsdagen en twee. De eerste drie waren

[p. 926]

al verstreken (zie telegram van 24 Juni). Wilde men van de eerste periode gebruik maken, zoals blijkens haar telegram de bedoeling van Nedreg was, dan moest de definitieve opdracht tot actie op Zaterdag, 28 Juni, worden gegeven. Het stellen van nadere vragen en in elk geval een tijdig antwoord daarop (dat uit Djocja moest komen!) was, wanneer men aan de eerste periode vasthield (gelijk de Regering deed), onmogelijk. De actie zova dan ook reeds toen hebben plaats gevonden - naar Van Mook diezelfde dag nog naar Den Haag seinde - ware het niet dat 's morgens de Amerikaanse aide-mémoire was overhandigd en men eerst die aide-mémoire haar kans moest geven.

Tweede machtiging tot militaire actie

6 Juli	Setyadjit overhandigt het republikeinse antwoord op onze vijf vragen, welke, dank zij de Amerikaanse aide-mémoire, alsnog gesteld konden worden. Dit antwoord was hoogstens bevredigend op punt 1, de interimregering. Van Mook acht alleen nog militaire weg mogelijk; Van Poll sluit zich daarbij aan. Schermerhorn seint diezelfde Zondag een afwijkend oordeel: hij helt er toe over het te wagen met de interimregering, waarover nu overeenstemming bestaat.
7 Juli	Setyadjit dringt aan op uitstel van maatregelen, waarop Van Mook antwoordt hem dit niet te kunnen geven, daar de zaak thans bij Den Haag berust. Wel kan hij een vliegtuig krijgen, waarmee hij om 1 uur naar Djocja vliegt.
8 Juli	Nedreg oordeelt antwoord Republiek onbevredigend en machtigt landvoogd tot militaire maatregelen, tenzij reis Setyadjit alsnog een ‘alleszins bevredigend’ antwoord oplevert. Dit telegram werd om 10 uur ontvangen. Om 6 uur 's middags brengt Setyadjit een antwoord mee, dat militaire actie onmogelijk maakt.

Derde machtiging tot militaire actie

15 Juli	Volledige overeenstemming lijkt bereikt in bespreking te Batavia met Sjarifoedin, Setyadjit, Gani en Leimena.
16 Juli	Setyadjit komt alleen uit Djocja terug, waar men nog vergadert over onze laatste verlangens. 's Avonds wordt een verzoek om 24 uur uitstel gedaan voor de afkondiging van de cease fire, hetgeen door Van Mook wordt geweigerd. 's Nachts om half twee houdt Sjarifoedin een onbevredigende radiorede.
17 Juli	's Avonds wordt een onbevredigend antwoord op onze laatste voorstellen door Soesanto overhandigd. Van Mook seint opnieuw slechts militaire actie als uitweg te zien.

[p. 927]

	Schermerhorn zendt een tweede persoonlijk telegram. Hij verwijst naar zijn eerste persoonlijke telegram: de bezwaren daarin genoemd tegen de militaire weg dienen hem onveranderd tot richtsnoer. Indien interventie door mogendheden aangeboden, valt deze te verkiezen boven oorlog.
18 Juli	's Morgens vragen Soesanto en Setyadjit om een vliegtuig om opnieuw in Djocja te pogen een aanvaarding van onze laatste eisen te verkrijgen. Dit wordt door Van Mook geweigerd. Zij gaan derhalve 's middags per trein naar Djocja, die eerst de volgende morgen om tien uur aldaar arriveert. 's Middags wordt telegram van Nedreg aan Van Mook ontvangen, waarin de regering met diens mening instemt dat geen andere weg meer mogelijk is dan de vroeger omschreven actie te beginnen en zij de landvoogd daartoe machtigt.
20 Juli	De actie begint.