Verzameld werk. Deel 7

De dolle hond

De trekhonden, de waakhonden, de jachthonden waren al uitgestorven, alleen de huishonden leefden nog, gekweekt in de grilligste vormen die mode en fantasie konden voortbrengen, voorts het uitschot dat, ongehinderd van de cultuur, zichzelf naar eigen smaak en behoefte had bestendigd in gestalten die herinnerden aan de does, de puk, de fik, de fannie zaliger gedachtenis. Maar veel honden zag men niet meer en zeker niet in de straten waar hun aanwezigheid verboden was wegens het gevaar voor voertuigen en voetgangers.

Toen verwierf de aartshondenvijand zich een grote naam door de noodzakelijkheid aan te tonen van de vernietiging van alle hondenbestaan. Het was een onschatbare ontdekking dat de bacil cynosaurus hydrofobus, aanwezig in iedere hond gelijk de kiem van de zonde in iedere mens, ook in slapende toestand een fatale werking had op de menselijke hersens, ja, op de ganse samenleving. Zelfs de razernij van oorlog en revolutie werd toegeschreven aan de invloed van de hondse bacil. Men vergat dat wellicht ook deze bacil tot een nuttige commensaal opgevoed kon worden indien men zijn waarden, die hij waarschijnlijk ook gehad zal hebben, voldoende kende om er profijt van te trekken. Had de mens niet geleerd dat hij gedijen kon met de kiemen van de zonde zolang hij er zorg voor droeg dat zij niet diermate woekerden dat hij er schade van leed? Om het kwaad te bestrijden

[p. 742]

wist men geen beter middel dan de vernietiging, in dit geval niet slechts van de bacil, maar ook van zijn woning. De aartshondenvijand werd gehuldigd als een weldoener der mensheid en op de dag, toen het geslacht hond vermoord werd, hingen in alle steden de hondenslagers de vlaggen uit. In de krant stond onder andere domheden te lezen dat thans ook het cynisme uit de wereld was verbannen, alsof ook dat aan de hond te wijten was.

Men vergist zich echter als men meent dat alle mensen dit bloedbad toejuichten. Integendeel, indien er een volksstemming gehouden ware zou gebleken zijn dat de hond nog een machtig aantal vrienden had, mensen die zijn gebreken minder telden dan zijn onovertrefbare eigenschappen en hem soms wel hoger stelden dan hun medemensen. In enkele steden van ons land deed zich een oproerige beweging voor onder hondenliefhebbers, die bij de autoriteiten de ruiten vernielden en lelijke woorden bezigden. Achtenswaardige heren en dames wier eerbiedige trouw aan de overheid boven verdenking stond, hoorde men vloeken. Dit was nog het minste kwaad dat de maatregel tot gevolg had. Erger was dat het aantal misdaden en zelfmoorden schrikbarend toenam. Bij tientallen werden de beambten, die de honden kwamen halen, doodgeschoten en hoeveel mensen, liever dan hun hond af te staan, de hand aan zichzelf sloegen, is onbekend. Hoezeer zij zich ook schuldig maakten aan ontduiking van de wet kunnen diegenen de verstandigsten genoemd worden, die hun honden in het geheim naar eenzame plaatsen brachten, naar heiden en bossen in het binnenland, en ze daar met een voorraad voedsel toevertrouwden aan het lot.

De natuur, die weleens wreed kan zijn, was genadig voor die honden. Ongetwijfeld werd voor menigeen, die thans de weldadige verzorging dierf, de strijd om het bestaan hard te dragen, vooral in het begin toen de vertroetelingen nog moesten leren weer dieren te worden, maar ook liet de verlossing van het dwingend meesteroog zich weldra gelden. De honden leefden in vrijheid, dag en nacht, zij konden de behoefte aan beweging en spel voldoen, zij konden zich genoten en vijanden kiezen en vechten naar het hun lustte. De grootste voorrechten van de vrijheid, welke de soort ten goede kwamen, waren de gedurige noodzaak om zich voedsel te verschaffen en de onbelemmerde omgang der geslachten. De reu werd niet meer aan de ketting getrokken wanneer hij de teef gewaarwerd, hij kon naar zijn

[p. 743]

behagen haar bekoring onderzoeken en daarna hetzij haar onverschillig voorbijgaan, hetzij met haar spelen of te zamen naar eten zoeken. Natuurlijk waren de verschillen van ras en stand verdwenen. Een dashond kon verkeren met een smousje, een buldog met een straathond. Uit de wederzijdse waardering kwam de drang voort naar de gemeenschappelijke belangen en, gelijk zij deden voor zij huisdieren waren, zij leefden weer in troepen op republikeinse grondslag, onderling gescheiden of verbonden, heden in vriendschap, morgen in onmin.

Het bestaan van dit nieuw hondegeslacht in de natuur zou gegelukkig geweest zijn indien het niet gedurig bedreigd werd door twee grote noden, de honger en de vrees. De in vrijheid opgegroeide honden waren jagers geworden, maar het enig wild dat zij in deze streken konden vangen, hazen en konijnen, had bij het toenemend gevaar de wijk genomen naar velden nabij de dorpen. Een merkwaardig verschijnsel was dat sommige honden, de snelle, de lenige, leerden sluipen en in staat waren fazanten te overrompelen, die broedden in het struikgewas. De jacht evenwel leverde niet genoeg voor het bestaan, te minder daar de troepen snel toenemen in aantal. Bos- en heidewachters wisten te vertellen hoe die zwermen bij het vallen van de duisternis de dorpen naderden, dravend, hijgend, jankend van de honger, terwijl de ene troep soms onder woest geraas met de andere vocht; hoe dozijnen snuffelden langs de donkere woningen of wroetten in de mest- en afvalhopen. Zelfs in grote dorpen verdween in enkele uren van de nacht al het vuilnis van de straten.

Maar toen de nood de dieren naar de kerkhoven dreef waren de mensen gedwongen ze te verdelgen. Er werden wachters opgesteld die er honderden schoten, waarvan vele zo verminkt en gehavend waren dat men zich verbaasde hoe zij nog hadden kunnen lopen. De dieren werden omzichtig. Voor de troepen een dorp naderden zonden zij tegen de wind verkenners, die snoven naar de aanwezigheid van mensen en wanneer zij er een bespeurd hadden en terug kwamen draven vluchtten de troepen, huilend van angst. De reuk van de mens betekende dodelijk gevaar.

Het scheen dat die reuk de honden zo bedwelmde dat zij er dol van werden. Die verkenners werden bij terugkeer door de troep omringd, besnuffeld en gebeten, sommige ook verscheurd, waarschijnhjk omdat zij te sterk de reuk van de mens aan zich hadden.

[p. 744]

En sommige keerden niet terug. Het gebeurde dikwijls dat de wachters in het duister een hond zagen die kwispelend, met klein gejank en kruipend naderkwam, vermoedelijk door de reuk beneveld, en voor hen op de rug bleef liggen, de poten omhoog. Hij werd dan doodgeslagen.

Er was een hond, naar uiterlijk een grote does, wellicht stammend van een Ierse sheep-dog, rood van haar, die zo bedwelmd werd, de dolheid kreeg, maar zowel bij de mensen als bij zijn soortgenoten de dood ontsnapte. De beschrijving die de wachters gaven van het dier, dat op een nacht voor hen kwam liggen, stemde zo zeer overeen met die van het ander, dat in de stad werd waargenomen, dat het wel hetzelfde geweest zal zijn: sterk, rossig, ruig gekruld van vacht, met één oor gedeeltelijk afgescheurd. Zij hadden hem geslagen tot zij overtuigd waren dat hij levenloos voor hen lag, de tong uit de beschuimde bek. Toen was hij plotseling opgesprongen gevaarlijk grommend zodat zij ervan schrokken, alsof het de duivel was, zeiden zij; daarna had hij de kop geheven en gehuild zo schel dat de oren er pijn van deden, en met grote sprongen was hij in de nacht verdwenen. In de verte nog hadden zij zijn gehuil gehoord boven het gejank en geblaf der andere. Zij hadden het lang gehoord, steeds verder weg. En zelfs toen het stil was geworden hadden zij de indruk of zij nog hier en daar het hijgen hoorden van die hond.

Het was al ruim dertig jaar na de ontdekking van die bacil, niet de vanouds bekende, welteverstaan, die de rabies verwekte, maar die andere met de zonderlinge naam, waaraan men allerlei euvelen van de mens toeschreef. Een nieuw geslacht was opgegroeid dat van de hond sprak als een voorwereldlijk dier, alleen bejaarden herinnerden zich hem gezien te hebben en men zegt dat er nog wel mensen waren die om hem treurden. Daar de euvelen niet verminderd waren, integendeel, geloofden de geleerden niet meer dat die bacil daar de schuld van was geweest. Maar de hond was vergeten en weinigen konden beseffen wat de mens verloren had.

Toen werd in de stad die nachtelijke verschijning waargenomen. Het was in het begin van augustus met een klare sterrenhemel. Een politieagent, die op de hoek van een brede laan met bomen onder de lantaarns stond, speurend naar de huizen met gesloten luiken, hoorde een vreemd geluid, dat op zwaar hijgen

[p. 745]

geleek. Toen zag hij in het midden van de laan een roodachtig beest, dravend met regelmatige sprongen. Het stond stil, keerde zich naar hem, hief de kop en begon zacht te huilen. Het jankte en kromp ineen alsof het geslagen werd, het rende weg.

Een ander zag hem de nacht daarna in het midden van de stad, een oude man die van dieren hield. Toen het beest hijgend om de hoek van de straat kwam, wist hij dadelijk, dat het een verwilderde hond moest zijn. Hij strekte de hand naar hem uit en wilde hem naderen, maar de hond ging grommend achteruit. Ook nu begon hij plotseling te janken en hij stoof weg, alsof er slagen op hem vielen.

In een buitenwijk, waar het vroeg eenzaam werd, hoorde men hem dikwijls al in de vooravond, maar meestal diep in de nacht. Men klaagde erover, omdat de kinderen wakker schrikten en bang waren van het jammerlijk gehuil en men merkte op, dat het beest altijd stilstond voor de woning van een grijze dame, die dan in nachtgewaad de voordeur opendeed en een kom water op de stoep zette. Daar dronk hij, terwijl die dame zacht tegen hem sprak, en hij kwispelde, de snoet snuffelend vooruitgestoken, maar aanraken liet hij zich niet, hoe zij hem ook lokte. Zij zeide dat hij leek op een does die zij gehad had en grappenmakers vroegen of het misschien een schim was. Want velen hoorden wel het gehuil, maar zagen hem niet.

Dat gehuil in de nacht werd een plaag en toen in de krant een arts maande tot voorzichtigheid, omdat het wel een dolle hond zou zijn, afgedwaald van de soort, die in verwildering leefde, gaf de overheid last hem te vangen en af te maken. Er begon een jacht, met stokken, met strikken, maar steeds wist de hond te ontsnappen. Zo onverwacht verscheen hij, in razende vaart springend en weer verdwijnend, dat de vangers zelf er bang van werden.

Ten leste zag men hem nergens meer, men hoorde alleen het hijgen en het huilen in de verte. Tegen het einde van de maand, toen de hondsdagen voorbij waren, werd men ook hier niet meer door gehinderd.

Misschien was die hond dol geweest. Misschien was de dolheid niet veroorzaakt door een bacil, maar door een reuk, die zijn hart dreef naar de mensen.

arthur van schendel