Verzameld werk. Deel 7

[p. 39]

De zakkedragers

Men herinnert zich dat Aeolus, zoon van de dageraad en het sterrenlicht, een goed oog had op een zekere zeevaarder en hem bij wijze van reisgeschenk een zak gaf waarin alle tegenwinden waren opgesloten, zodat de zwerver, voor de in vrijheid gebleven wind varende, veilig naar huis kon keren. Dit is een der oudste voorbeelden van het gebruik van de zak, hoewel het niet bewijst, gelijk sommigen menen aan te tonen, dat Aeolus de uitvinder was van de zak, zelfs niet van de windzak, vermits de uitvinding daarvan ook aan de H. Clementius werd toegeschreven. De oorsprong van de zak, zoals van menig ander nuttig, maar nederig voorwerp, is nog in de schemer der geschiedenis verborgen. Men kan zich echter voorstellen dat hij reeds in het oude steentijdperk bekend was, want ongetwijfeld zal de onbeschaafde jagersman nog eer hij een woonplaats voor zijn lijf had de behoefte gevoeld hebben aan een bewaarplaats voor zijn bezit en, daar hij rondtrok op zoek naar wild, zal ook de deelgenote van zijn lot wel haar buidel voor mondvoorraad meegedragen hebben, haar netzakje voor kam en naaigerei. Hoeveel verschillende soorten van zakken moeten er sedert die tijd in de wereld bestaan hebben, van hoeveel verscheiden vorm en stof vervaardigd. Men denke aan de zak die diende ter bewaring van water of van wijn, even nodig als de broodzak, maar niet meer dan de doedelzak, daar immers de behoefte aan muziek niet minder is dan die aan brood of wijn. Van leder werden die toen gemaakt en misschien heeft deze stof de vroege bittere filosoof aanleiding gegeven de mens zelf, eveneens in een soort leder gehuld, niet anders dan een zak te noemen, een zak vol ongerechtigheden. Het kan zijn dat daarvan het beledigend woord lamzak stamt. Hoe dit zij, het onderzoek naar oorsprong en wezen van dit voorwerp mogen bekwamer lieden ondernemen. Hier wordt er slechts nog op gewezen dat uit verschillende uitdrukkingen onzer taal de belangrijkheid van de zak blijkt. Men steekt de hand niet in andermans zak, placht men te zeggen in de tijd toen de geboden golden. Een verstandig man wist de

[p. 40]

hand op de zak te houden, maar ook in de zak te tasten. Men kocht niet gaarne een kat in de zak, men zorgde ervoor niet in zak en as te zitten. Steek dat in de zak, klonk het wanneer men iemand de waarheid had gezegd. En menigeen had tot lijfspreuk: Past op uw zakken. Dit bewijst voldoende hoe hoog men dit voorwerp schatte.

Tot dusver werd de buidel, tas of beurs, waarin men zijn roerende bezittingen bewaarde, aan de hand, aan de arm of over de schouder meegedragen, al naar de mode eiste, maar dit had vele nadelen, onder welke niet het minst telde de kans dat de vergeetachtige of de onachtzame groot verlies leed. Het is dan ook niet te verwonderen dat de vernuftige man, die de kledingzak uitvond, als een weldoener werd geëerd. In de loop des tijds werd deze uitvinding zodanig verbeterd dat men heren aantrof die, in jas, vest en broek te zamen, over twintig bergplaatsen beschikten, en nog was dit niet genoeg, want meestal droegen zij bovendien een of twee tassen onder de arm. Vrouwen evenwel, behoudzuchtig naar hun aard, bleven trouw aan hun draagbare zakken, waarvan men soms buitengewoon grote waarnam.

Uit dit alles kan men opmaken dat de zak ongeveer even oud is als de beschaving, een bewaarplaats van duizenderlei voorwerpen, hetzij nuttige, hetzij kostbare of waardeloze, die de mens zocht, vond of verwierf, verzamelde en behield. Heden zal men een mens zonder zak in gans de wereld niet meer ontmoeten, hoe naakt hij overigens ook zij.

Daarom was het geval merkwaardig dat men onlangs vernam, van een land waar eerst kortelings de zak bekend werd. Een reiziger, die voor een jaar of tien de wereld rondgezworven had, vertelde ervan, maar de naam van het land had hij vergeten, hetgeen niet te verwonderen was van iemand die zoveel had gezien. Daar hij de bewoners gewoonweg de zakkedragers noemde moge dit hun eigennaam zijn.

Zij waren domme mensen, vertelde hij, enigszins achterlijk, want zij hadden nooit de behoefte gevoeld aan een zak, hoewel zij toch veel verzamelden wat zij kochten, kregen of zich toeeigenden. Daarom liepen zij altijd met de handen vol en wel van dingen die men in een fijn beschaafd land niet eens meer acht. Natuurlijk verloren zij ook veel daarvan langs de weg of in openbare gebouwen en zelfs in eigen huis en aangezien er altijd handen waren om iets op te rapen vonden zij het nooit terug. Zij

[p. 41]

merkten niet eens hoe lastig dat was omdat zij zelf gauw weer iets opraapten dat aan een ander behoorde. Stel u voor hoe verbaasd zij waren toen zij mij zagen met twintig zakken in mijn kleren, twee aktentassen, twee reiszakken, twee hoededozen en ettelijke valiezen, om niet eens te spreken van mijn portemonnaies, portefeuilles, brillehuisjes enzovoorts. Op het plein, waar ik verblijf hield, verdrongen zij zich om naar mijn zakken te kijken en toch kwam niemand op de gedachte er zelf een te maken.

Nu gebeurde het dat juist in die dagen een nieuwe koning de troon besteeg, een buitenmate milde vorst. Hoe hij heette weet ik niet, maar ik geloof dat hij een sluwe koning was. De vreugde van het volk steeg ten top toen hij na de plechtigheden bekend liet maken dat hij de natie een geschenk zou geven en men mocht zelf kiezen wat men het liefste wenste. Die avond weerklonk de hele stad van het nieuwe volkslied van ‘Welzalig zijn de zakkedragers’ met een eentonig maar indrukwekkend refrein. Ik hoorde dat de koning erg verbaasd was dat de mensen zakken wensten en ook vroeg wat zij ermee zouden doen. Daar ik verder moest vernam ik niet wat daarop geantwoord werd.

Toen ik een jaar later in dat land terugkwam, droegen alle mensen, groot en klein, zakken van een soort die ik nooit gezien had. Zij hadden allemaal dezelfde kleur, vies groenachtig bruin, maar sommige zagen er netjes onderhouden uit. Het merkwaardigste van die zakken was dat zij niet vernieuwd hoefden te worden, maar meegroeiden met de mens, zodat een kinderzakje van lieverlede een volwassen zak werd. En ook daarin was verschil, want bij lange magere mensen was hij uitgerekt en dun, bij dikke daarentegen gevuld, soms tot barstens toe, zodat de drager, met het zware ding op de rug, krom voorovergebogen liep, de wangen rood van inspanning, een raar gezicht. Zij wedijverden met elkaar wie de zwaarste zakken droeg en dan lieten zij ze wegen. Zo herinner ik mij twee heren die tot hoog aanzien waren gestegen door de zwaarte van hun zakken. Zij hadden een hekel aan elkaar en toch zocht de een altijd de ander en ging dan naast hem lopen om de voorbijgangers te laten zien dat hij meer in de zak had. Soms was het Hoogemoed die won, soms Opperhooge, zij droegen ieder om en bij honderd kilo, dus veel verschil was er niet. Ik hoorde ook dat zij beiden onder dokterstoezicht stonden en 's avonds vroeg te bed moesten van vermoeienis. De

[p. 42]

koning had hen wel beloond voor hun verdienste, want zij droegen op de borst zwaardere medailles dan ieder ander, hetgeen veel nijd verwekte en, naar ik vernam, werden hun zakken juist door die nijd nog zwaarder.

Er waren ook twee dames die uitblonken door hun zakken, mevrouw Grisse en de barones Avarica. Bekoorlijk kon ik ze niet noemen, hoewel zij door de heren daar zeer bewonderd werden, door de dames echter diep veracht. Wel kon ik niet goed oordelen over hun gestalten, want zonder zak heb ik ze nooit gezien, het heette dat zij die mee in bed namen. Maar ongetwijfeld was hun gebeente al helemaal kromgegroeid door het gewicht dat gedurig op hun rug hing, veel zwaarder dan dat van die voorname heren, en zij hadden vingers als kromme haken met gebroken, maar scherpe nagels, vermoedelijk zo geworden door het oprapen van alles wat zij vonden. Zij waren erg jaloers, altijd wantrouwig dat iemand stilletjes achter ze zou komen om iets uit hun zak te nemen. Eens stond ik zonder kwade bedoeling achter mevrouw Avarica naar haar zak te kijken, toen zij zich plotseling omkeerde, haar tanden toonde en met bliksemsnelle hand iets weggreep uit mijn binnenzak. Ik merkte alleen dat ik lichter was geworden, en intussen had ik met de neus al waargenomen dat haar zak onwelriekende dingen bevatte. Later, toen ik hoorde wat de zakkedragers eigenlijk verzamelden, begreep ik dat ook wel, maar toen was het mij een raadsel.

Sedertdien vermeed ik mevrouw Avarica en was ik op mijn hoede voor zakkenrollerij. Toch werd mij dikwijls iets ontfutseld. De kromme zakkedragers namelijk hadden de gewoonte op straat dicht langs mij te strijken en voor ik erop bedacht was schoot er dan soms een hand naar een van mijn zakken uit. Ik vond het vreemd dat ik desondanks nooit iets van verlies bemerkte, althans ik vermiste niets en voelde mij alleen wat lichter.

Eens sprak ik met de koning, die mij zeide dat hij tevreden was over zijn zakkedragers, en hij keek mij daarbij heel slim aan.

En op een dag was er grote beroering in de stad. Er was een man gekomen die zijn zak niet op de rug droeg, maar op de borst, neerhangend tot de voeten, een zware zak, en hij hield die open zodat hij altijd het oog erop kon houden. Hij heette Boeteling, ik heb hem zelf gezien, een magere man, vel over gebeente, maar even krom als de rugzijds dragenden, en zijn zak

[p. 43]

was veel meer gevuld dan die van ieder ander. Het was merkwaardig dat men de aanzienlijke heren en dames huldigde wegens hun zware zakken, deze man daarentegen erom hoonde.

Daar hij de zak toch open droeg, vroeg ik Boeteling of ik er eens in mocht kijken. Hij deed het ding wijd open en zeide gul: Kijk, mijnheer, alles wat u hierin ziet zal u wel bekend zijn. Ik verzamel menselijke gebreken en hierin verschil ik alleen van mijn medeburgers dat het mijn eigen gebreken zijn en dat ik mijn zak openhoud, zodat ik ze altijd kan zien, terwijl men hier de gewoonte heeft alleen andermans gebreken te verzamelen en op de rug te dragen.

Hoewel zij hem bespotten, leerden zij toch iets van hem. Voortaan droegen zij, teneinde er zich gedurig in te verlustigen, de zakken met andermans gebreken eveneens voor zich op de borst.