Narrenwijsheid en ander onkruid

[p. 27]

Ban

Hij leefde in een oud, Zeeuws stadje, dat aan het water ligt. De mensen zijn daar gemoedelijk en alle kwartieren doet het carillon van het stadhuistorentje een kleine versleten vertelling. Zo vertelt wel een kinds man, altijd hetzelfde verhaal, zijn ogen zien terug in de tijd en lang vergeten mensen spreken uit zijn mond. Het is een vaderlandse vertelling, van schepen en van wimpels, van de grote vaart en de glorie. Er is sierlijk smeedwerk aan huizen en hekken en de rijpaal op de hoek van de kleine kaai is een oud kanonnetje.

Het huis van zijn vader stond aan de haven, het is daar ver en stil als een herfstnamiddag. Soms liggen er wat vissersschuiten, of een goedige tjalk, op de kant liggen de bakentonnen rood en zwart, voor de gaten en de geulen van de Schelde, wat manden soms en visgerei. Een ketting rinkelt, een visser gaat voorbij, op klompen. De olmen ruisen zachtjes en de zon glippert over het water, visjesvlug. In het pothuis op de hoek zit het schoenmakertje, langs het klinkerstraatje wandelt een meisje met de kinderwagen, zoetjes, zoetjes. Op de markt piept de pomp.

Hij herinnert zich de wandelingen 's avonds, met zijn vader, buiten de wallen van het stadje, als in de weiden de meien bloeiden en een zoet geheim droomde over het land. Achter het eiland aan den overkant van het water rees de statige nacht, de hoeven sliepen in donker geboomte, een vleermuis tuimelde voorbij.

Dan gingen ze veilig naar huis, het gras op de dijk was rijk en donker onder hun voeten, in het huisje aan de tol brandde de petroleumlamp. Het water in het haventje was zwart en diep en er wiegelden krinkeltjes licht overheen, van de lantaren.

In die jaren moet het gekomen zijn.

[p. 28]

Het is als het heimelijk ruisen van de zwarte olmen 's nachts voor zijn raam, als het prevelen van het water tegen de kaaimuur. De oude huizen zagen het gaan in den avond, het was op de dijk in het donker gras.

Het herinnert, zacht en ver en aanhoudend, het klopt en waarschuwt en vraagt. Het komt en roept, het vlucht en versterft, ergens ver in een gang. Het is als het water onder zijn huis, als een stille wel onder zijn bestaan, die leeft en wacht en aldoor zachtjes kolkt. Hij vreest het soms en tracht dan te vergeten, maar het is gestadig aanwezig en vaak staat hij stil en luistert.

De bomen wisten het en zij vertelden ervan in de zomernacht. Hij ziet de stille gordijnen zacht verwaaien, als hij lag te luisteren. Het bleke lantarenlicht was wakend in de dunne gordijnen en tegen de zolder, waar haar waaiende schaduwen gleden langs de balken. De vertrouwde dingen van zijn kamertje stonden vroom en aandachtig in de lichte schemer en heimelijk bepeinsden zij het. Het was aanwezig in het grote nachthuis achter de kamerdeur. De boekenkast, bars en ernstig als een steil oud man, bewaarde er iets van en er was een waarschuwing in het zachte dringen der waaiende gordijnen. Hij lag dan stil met wijdopen ogen en luisterde, hoe het wezend was in de nacht. Hij zag zich wit en roerloos liggen in de feestelijke schemer en heimelijk was het bewegend binnen hem, mede met de grote adem.

Dan rees een macht in hem op, een vreugdige spanning ging zwellen, als een bel... om het te Zeggen. Maar met het eerste grijpen spatte het weg, dan viel er een ijle diepte en er bleef niets dan wat as en treurnis van de dag.

Zo is het altijd gevlucht.

Het komt onverhoeds in een schrik van vreugde en het is verloren. Het stort op hem neer als een bergstorting en het is verdwenen. Het lacht achter de bomen. Het zegt zijn

[p. 29]

naam in de nacht als de stilte suist, maar er is niemand. Het komt, het komt in blijde, zwellende stoeten en het is vervluchtigd. Maar het komt.

Het is als een stokken van de tijd, één ogenblik. Het is als een peilen, éven, van de bodem. Zo is het verre weerlicht in de zomernacht, een spellend lichten achter de slapende wolken aan de horizont, even en heel ver, maar er blijft iets wachten in het duin en in de onbegrijpelijke bomen, er kwam een nadruk in het ruisen van de golven.

Hij leeft nu nog maar om te luisteren, hoe het komt. Hij volgt en luistert en wacht maar stil. Want het nadert, het nadert aldoor, en ééns zal hij verzinken, zoals een boot verzinkt, die lang gezworven heeft; het water klimt en wint en overstroomt de boorden, dan staat zij even roerloos, siddert en gaat onder.

Dan zal hij worden als de oude toren aan zee, zijn blinde ogen zien naar binnen en hij hoort de golven niet, beneden aan het strand. Hij zal daar roerloos staan en verstenen.

Grasjes zullen in zijn voegen groeien en allerhande vogeltjes zullen kwetteren om zijn kop.