Aya Sofia

[p. 168]

VIII. Photius.

Toen in het jaar 857 de kuiperijen van Bardas den Keizer Michael den III^en er toe gebracht hadden om den patriarch Ignatius naar het eiland Terebinthus te verbannen, vond dezelfde Bardas in den geleerden Photius een eerzuchtigen, die tegen alle kerkelijke bepalingen in, zich tot Patriarch liet zalven en den stoel van Constantinopel beklom.

Deze Photius is de eigenlijke bewerker van het Grieksche Schisma. Toen hij Paus Nikolaas den Grooten niet kon overhalen om hem als wettigen patriarch van Constantinopel te erkennen, begon hij door Bardas gesteund, door Michael, den dronkaard, in niets belemmerd den strijd tegen Rome. Hij klaagde de Latijnsche kerk aan,

dat zij wederrechtelijk de rechtsmacht vorderde over de Bulgaarsche missie;

[p. 169]

dat het primaat door Rome werd gevorderd niettegenstaande het met de overbrenging van den keizerlijken zetel naar Byzantium was overgegaan;

dat zij, de Latijnen, het Symbolum vervalschten, door te belijden dat de H. Geest uit Vader en Zoon voortkomt.

De verdere beschuldigingen waren van minder allooi en kwamen neer op de verschillende gebruiken.

‘Hoe zingt ge in wondre pracht, in weidsche majesteit
Aya Sofia, 't woord dat is van eeuwigheid ...’

Deze eerste regels pogen den majestueusen aanhef van den Brief aan de Hebreën terug te geven.

‘... 't Is de stem, de koningstem der tolken,
Die in 't aloude koor, herlevende in uw pracht, ..’

Hier wordt bedoeld de Aya Sofia, die onder Justinianus' regeering door brand verwoest werd.

‘Hier spreekt Gregorius .....’

De H. Gregorius van Nazianze, gest. 390, die de schade door de Arianen aangericht glansrijk herstelde en die den eerenaam van Theologos ontving.

‘Johannes aan uw ziel ....,’

De H. Johannes Chrysostomus, patriarch van Constantinopel leefde van 347 tot 407.

[p. 170]

 

‘“Neen” klinkt het smalend rond ...’

Zie boven. De eisch van het primaat over Byzantium werd door dit heidensche argument gesteund.

‘Toen Gij uw hoofschen vorm, uw ijdelheid tot laving.’

Photius is een van de grootste geleerden van zijn tijd. Bardas was een wellusteling en een heerschzuchtige, die zijn' neef Michael tot een dronkaard had gemaakt.

‘Als ranke olijven staande .......’

Zinspeling op de Bulgaarsche en andere missiën. ‘Uwe kinderen zijn als loten van olijven rondom uwe tafel.’ Ps. 127.

‘....... met vleierij en logen ..’

Het is bekend hoe Photius op eene Synode in 861 in de kerk der HH. Apostelen te Constantinopel gehouden van alle schuld werd vrijgesproken en Ignatius veroordeeld. Over de pauselijke gezanten zegt Hergenröther: ‘Die beiden Legaten, die Bischöfe Radoald von Portus und Zacharias von Anagni, wurden schon auf der Reise, noch mehr in der griechischen Hauptstadt selbst, durch listige Maszregeln, durch Geschenken und Drohungen bearbeitet und nach längerem Widerstande endlich auf die Seite des Usurpators gebracht.’

[p. 171]

 

‘Maar éen bedroogt gij niet ......’

Paus Nikolaas de Groote veroordeelde op verschillende te Rome gehouden Synoden het gedrag zijner legaten en bande Photius buiten de gemeenschap der Kerk.

Regino van Prüm, een tijdgenoot, zegt van dezen Paus Nikolaas den Grooten:

‘Anno dominicae incarnationis 868 Nicolaus, sanctissimus et beatissimus Papa, post multos pro Christo labores et post multa pro sanctae Ecclesiae inviolabili statu certamina, migravit ad coelestia regna, recepturus pro administrata fideliter sibi credita, dispensatione a largissimo Domino inmarcescibilem gloriae coronam: de cujus Deo placitis actibus plura poterant dici relatu digna, nisi brevitati studentes, causas rerum magis summatim notare quam explanare proposuissemus. Denique post beatum Gregorium usque in praesens nullus praesul in Romana urbe pontificali honore sublimatus illi videtur aequiparandus. Regibus ac tyrannis imperavit, eisque ac si dominus orbis terrarum auctoritate praefuit; episcopis ac sacerdotibus, religiosis ac Domini mandata observantibus humilis, blandus, pius, mansuetus apparuit, irreligiosis et a recto tramite exorbitantibus terribilis atque auctoritate plenus extitit ut merito credatur alter Helias, Deo suscitante, nostris in temporibus exsurrexisse, et si non corpore, tamen spiritu et virtute.’

Bij Pertz. I. 579.

[p. 172]

 

‘....... Gebannen, zonder eer ..’

Photius, die reeds in 867 na den moord van Keizer Michael verbannen werd, keerde in 877, na den dood van den Patriarch Ignatius te Constantinopel terug. Maar in 886 werd hij door Keizer Leo den III^en op nieuw verbannen en stierf in 891 in een klooster, tot het einde toe volhardende in zijn strijd.

‘De wijsheid, die de man van Nazianze u schonk.’

Uit de afscheidsrede van den H. Gregorius van Nazianze.

‘Aanschouwt Gij ook den man.......’

De H. Joh. Chrysosthomus vond bij de vele vervolgingen, die hij te verduren had, steeds steun bij den pauselijken stoel.

De bedoelde woorden zijn ontleend aan zijn afscheidsrede

‘Rijst weêr de grijsaard .....’

De patriarch Ignatius.

‘Ziet gij bij 't mommenspel.....’

‘The most extraordinary feature in the character of Michael is the profane mockery of the religion of his country.....’ ‘On the day of a solemn festival, the emperor, with his bishops or buffoons, rode on asses through the streets, encountered the true patriarch at the head of his clergy; and by

[p. 173]

their licentious shouts and obscene gestures disordered the gravity of the Christian procession.’

‘Maar eenmaal, eenmaal nog .....’

In het jaar 869 werd de achtste algemeene Synode te Constantinopel in de Aya Sofia gehouden. Photius werd veroordeeld en de waardigheid van den oppersten Bisschop te Rome gehandhaafd.

‘Gelijk aan die na stille en heilige gebeden..’

Zinspeling op de Apostolische Synode te Jerusalem. Handelingen der Apostelen. XV.