Journaal van Hugo en Cornelis van Ryck betreffende hun reis naar Jeruzalem (1561-1562)

Hoofdstuk III: Van Jaffa naar Jerusalem [24b-29a]

[19-20 augustus 1561]

Den XIX^en augusto syn wy gecomen smorgens tot 9 uuyren tot Jaffa, hebben onsse anckeren laten vallen inden gront ende hebben drie stucken losgeschoten. Ende daer is vanden selffden avont een cristen van Rama an boert gecomen ende was een seer out man. Den XX^en augusto [25a] is den selffden weder gereyst nae Rama ende onsse bootgesellen brochten den selffden an lant ende onse volck¹³⁵ brochten leckere druyven tschepe voor den patroon.

135 Scheepsbemanning.

[23 augustus 1561]

Den XXIII^en augusto op Sinte Bartelmees avont quam den gardiaen tschepe met synen brueder, de welcke tot Jerusalem woent. Ende een ygelicken toende daer syn bescheyt die bescheit hadde. Ende die geen bescheyt hadde die hielde hy voor oogen dat sy niet op dat Heylige [25b] Lant comen mochten sonder bescheyt ofte oorloff vanden paeus van Roomen, maer niet te min hy absolveerde ons van dien ende dede ons een cort sermoen.¹³⁶ Dat gedaen wesende hebben wy maeltyt gehouden [te] scheepe, elcks vant geene dat hy hadde. Ende nae de maeltyt synder vele Torcken ende soldaten - tgehele geley is by nae¹³⁷ - tschepe gecomen ende men heeftse daer te eeten ende drincken gegeven van dat selffde dat daer tscheepe was. Ende daer naer syn sy [26a] weder an lant gevaeren - den cappetein met een deel van syn soldaten - maer daer bleven vyff ofte sesse tscheepe. Die bleven al sitten eeten ende drincken ende waeren niet te genogen.¹³⁸ Maer ten lesten syn mede ant lant gevaren ende wy syn naederhant alsamen an lant gevaren. An lant comende syn geleyt in een kelder daer de pellegroms gemeenlick leggen.¹³⁹ Daer hebben wy de nacht moeten blyven ende wy cregen genoech tcoope.

136 Wie zonder pauselijke toestemming reisde, werd geëxcommuniceerd, maar kon absolutie berkrijgen van de gardiaan (overste) van het klooster der franciscanen op Monte Sion in Jerusalem. Het tarief van 5,33 grote per persoon werd dan met 50% verhoogd tot 8 grote. Zie Röhricht (1889), 40.
Het cort sermoen, een vast onderdeel bij de ontvangst van een nieuwe groep pelgrims, bestond uit het voorlezen van een groot aantal verboden, bijv. stukken van het H. Graf afslaan, namen op muren schrijven, wapens dragen, openlijk wijn drinken.

137 Bijna alle geleidsmannen van Jaffa naar Jerusalem zijn daarbij.

138 Tevreden te stellen.

139 Bedoeld zijn de Cellaria S. Petri, drie kerkers of krochten die door veel reizigers als bijzonder smerig beschreven worden. Zie Röhricht (1889), 21 en aant. 196.

[24 augustus 1561]

[26b] Den XXIV^en augusto op Sinte Bartolomes dach op een sondach syn wy gemonstert, tweten dat den Turck heeft ons namen elck bysonder¹⁴⁰ simpelicken by gescrift genomen om tgetal tweten vande pellegroms. Daer naer syn wy op onsse esels ende muylen geseten ende syn met dat geheele geley gereden naer Rama ende syn daer sachternoens gecomen ende hebben daer die nacht gebleven in een vervallen plaetse die wat beter was dan tJaffa, daer ons alle dingen tcope gebrocht worden behalven [27a] wyn want daer geen en is alsmen ons seyt, maer druyven, eyeren, hoenderen genoech ende garnaten.¹⁴¹ Ende wy bleven daer an de vierden dach etende ende drinckende. Daer wesende wasser groote spel - want wy genoech een etmael bewaert worden - met de soldaten want den cappeteyn van onsse scip en conde met den cappetein van Gasza ende Rama niet accorderen, datter¹⁴² groote twist was want sy ongelyck meer wilden hebben dan tyaer voorleden. Somma dat wy daer wel twe etmael [27b] langer waren dan andre pellegroms.

140 Afzonderlijk.

141 Bedoeld is de Casa di Franchi. Zie Röhricht (1889), 22. Volgens Bernhard von Breydenbach 38v en Van Ghistele, 77 aangekocht was dit onderkomen voor pelgrims door Philips de Goede aangekocht en in beheer gegeven aan de franciscanen van Jerusalem. Ook volgens Van Ghistele was daar van alles - en zoals hier blijkt: ook granaatappels - te koop.

142 Zodat er.

[27 augustus 1561]

Den XXVII^en augusto syn wy smorgens tclock twe uuyren inden nacht uuyt Rama gereden met onsse eselen ende muylen ende oyck met onsse geley. Soe synder smorgens ontrent acht uuyren gecomen sess ofte seven Arabianen welcke wilde onsse¹⁴³ beroven ende wy waren recht voorby een slot gereden twelck nu heel vervallen is ende heet dat mordenaers slot.¹⁴⁴ Voerts quamen wy ontrent [28a] 10 uuyren by een huys vervallen met een vervallen kercke datmen seyt daer Jeremias plach twonen ende bidden.¹⁴⁵ Daer aten wy ende droncken van dat selffde dat wy mede hadden gebrocht ende oick quamender eyeren, druyven tcoop ende oick water. Doen wy gegeten ende ghedroncken hadden soe syn wy weder op onsse eselen geseten ende syn voorrt gereden nae de heylighe stadt Jerusalem. Onder weech syn wy voerby gepasseert een vervallen slot daer Golias plach twonen ende syn over [28b] den brugge gepasseert daer men seyt dat Davidt Goliam versloech.¹⁴⁶ Voorts aengaende syn wy tsachternoens tclock twe uyren gecomen by Jerusalem onder een deel bomen, daer wy van onsse esels traden ende gingen voorts te voete tot de poorte van Jerusalem, welcke was een nieuwe poort daer wy alle weder getelt worden byden trossman van Jerusalem¹⁴⁷ inden tegenwoordicheyt vanden cappitein, die welcke ons voorts convoyerde binnen dat convent vanden gardiaen. Ende daer hebben [29a] wy de compleet¹⁴⁸ helpen singen ende daer naer hebben wy by den gardiaen gegeten ende sitten aenden tafel deenen nacye over den anderen, ende syn voorts gaen slapen want wy seer vermoyt waeren.

143 Vermoedelijk vertoont de zin hier een hiaat en moet een begrip als mede bruederen aangevuld worden.

144 Met mordenaers slot wordt de oorspronkelijk 12^e -eeuwse kruisvaardersburcht El Latrun bedoeld. Dit kasteel werd later een Arabisch roversnest. Ten gevolge daarvan werd aan de naam El Latrun een verwijzing naar het Nieuwe Testament gekoppeld door een verbastering tot Domus Boni Latronis: Huis van de goede moordenaar. Zie Wasser (1983), 42.

145 Bedoeld zijn het vervallen klooster en de vervallen kerk, gewijd aan Jeremias, nabij Abu-Gosh, het bijbelse Kiryat-Yearim. Zie Vilnay (1978), 191.

146 Om vrome pelgrims niet teleur te stellen werden moeilijk bereikbare of gevaarlijke plaatsen, herinnerend aan de bijbel, gemakshalve dichter bij Jerusalem gesitueerd. Een karakteristiek voorbeeld hiervan was de Vallei van Elah, waar David en Goliath gevochten hadden. Deze vallei ligt ver weg in de bergen ten zuidwesten van Jerusalem, maar werd getoond vlak bij de heilige stad. Zie Vilnay (1978), 74.

147 Deze tolk treedt ook in veel andere reisverhalen op als controlerende functionaris. Zie Röhricht (1889), 182.

148 De completen vormen het (gezongen) liturgisch avondgebed.