Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

De tribus peccatis, toto ubique orbe dominatum obtinentibus. C. LXII.

13Drie sonden regneren in die werelt, in die clergie, en̄ 14in alle die state der religien die vander heyligher Kerken 15goede souden leven, vanden oversten toten nedersten, luttel 16menschen uutghenomen. Dat sijn traecheit, gulsicheit en̄ 17oncuysch leven: hier mede is ghewarighe heylicheit ver- 18dreven.

19Traecheit, dat is verdriet ende onlost te Gode ende te 20sinen dienste; onachtsam sijnre leren, sijnre gracien, en̄ 21sijnre glorien; sonder vrese der gherechticheit en̄ sonder 22hope der ghenadicheit Gods; onghestorven den sonden, en̄ 23ongheoefent in die passie ons Heren; lesen, singhen, beden, 24Misse doen ofte Misse horen, sonder ernst, sonder devocie 25en̄ inwendich ghemerc, sonder smaec en̄ sonder troest van 26Gode, ofte inwendich ghevoelen sijnre gracien; die herte 27onghestadich, vol beelde erdscher dinghen, ledich sonder 28arbeit goeder werken van buten; ghemac en̄ gherief des

[p. 180]

1lichamen sueken en̄ begheren in allen dinghen; saechte clederen, 2saechte ligghen⁽¹⁾, ende langhe slapen. Dese en 3moghen dat leven ons Heren Jhesu Christi niet ghesmaken.

4Uut deser quader secten⁽²⁾ der Traecheit, wast een ander 5sonde, dats Ghiericheit⁽³⁾. Die brachte Adame, onsen iersten 6vader, uten paradise, daer hi dat ghebodt Gods brac metten 7appelbete, en̄ wart uut ghesteken in deze aleinde⁽⁴⁾, ende wi 8alle met hem. Dese sonde is onbekent, ende ongheweghen⁽⁵⁾, 9en̄ meest gheoefent in allen menschen; en̄ si regneert over 10al die werelt, in cloesteren en̄ in clusen, in ordinen en̄ in 11allen staten van religien: dat sijn alle die der kelen dienen 12ende met ongheordender gheneychder lost in spise ende in 13drancke, en̄ mate en̄ soberheit versmaden, die Christus selve 14levede ende leerde. Want doen hi selve ghevast hadde ‧xl‧ 15daghe en̄ ‧xl‧ nachte, doe liet hi hem hongheren van naturen 16sijnre menscheit⁽⁶⁾. En̄ al was hi becoert van honghere en̄ 17van den viant, hi en woude niet eten. En̄ doen hi muede 18was van hitten, en̄ hi sat te Sikar, op Jacobs borne, mit groten 19dorste, nochtan en dranc hi niet. Mer doen hi sterven 20soude en̄ hem sere dorste, doe was sine spise en̄ sijn dranc 21edec met gallen ghemenghet. Alsoe hevet hi ons ghedient 22in soberheden al toter doot; en̄ aldus leveden die oude vadere 23inder woestinen: si dronken water met maten, en̄ si aten haer 24broet met ghewichte.

25En̄ hier aſ leert ons Christus een exempel inder Evangelien 26vanden riken man, die was ghecleet met purpure en̄ met

(1) molle stratum, zegt Surius.

(2) Aldus onze dry Hss. Surius heeft siecten gelezen en vertaelt: Ex hoe autem perniciali acediae morbo. Het een en het ander kan doorgaen.

(3) Versta, gulzigheid, by Surius gula.

(4) F. elende. G. alende.

(5) et ab omnibus parvipenditur, zegt Surius.

(6) Sur. passus est humanam naturam suam fame affici.

[p. 181]

1bocrane⁽¹⁾, met ghenuechten, in bliscape, en̄ in weelden alles 2des hem gheluste. Ende voir sijn dore lach een arm siec 3mensche die gherne hadde gheten vanden relieve⁽²⁾ sijnre 4tafelen; maer de rike man was ghierich en̄ vrec, gulsich en̄ 5sonder ghenade, en̄ en gaf hem niet⁽³⁾. Die rike man sterf⁽⁴⁾; 6die duvel groeffene in die helle. Die arm man starf; die 7inghele voerden⁽⁵⁾ in Abrahams scoet. Die rike begheerde 8enen dropel waters op sine berrende tonghe, mer si en mach 9hem niet werden. Nu kiest u sepulture, metten riken oft 10metten armen, na uwe werke sal u ghescien: alle die der 11kelen dienen met ghenuechten in gulsicheden, die en moghen 12Gods niet ghesmaken noch sijnre gracien. Dronkenscap, 13onoerdene, onbesceydenheit volghet hem na⁽⁶⁾, scelden, 14vloeken, zweren, striden, vechten, oncuysch leven: dit sijn 15werke des vleyschs, en̄ die en moghen dat rike Gods niet 16besitten. Dit vint men al in ordinen en̄ in gheesteliken personen, 17als in der werelt.

18Noch vint men in ordinen, en̄ in allen state van religien 19daer vergaderinghe is van menschen, ene duvelike sonde 20ende dat is onghemeinheit van herten, van sielen ende van 21erdschen guede. Daer sijn, van ghemeinen goede, arme en̄ 22rike, heren en̄ knechte⁽⁷⁾. Die heren, die prelate, die slapen 23langhe, die houden haer ghemac. Si sitten in cameren met 24haren ghesinde; si hebben vele gherechten en̄ den besten

(1) purpura et bysso, zegt Surius. Zie het woord verklaerd in het Tabernakel, I, bl. 63, aenteek. 1.

(2) Van de overblyfsels, het fransche reliefs.

(3) Versta niets.

(4) Imperfectum met de vokael van het praesens.

(5) Dat is, voerden hem.

(6) Sur. Comitatur enim eos ebriositas.

(7) Sur. Enimverò ex bonis communibus alii inopes, alii locupletes, alii domini, alii servi sunt. Geheel de volgende uitval des schryvers tegen de misbruiken der kloosterlingen van zynen tyd, is in G. weggelaten. En waerlyk, daer kan wel wat overdryving by wezen.

[p. 182]

1wijn die men vindt. Die den choer houden en̄ ten reefter 2gaen, si hebben moes en̄ broet, en̄ een ey ofte ‧ij‧: dat dunct 3den heren ghenoech. Wat si murmereren van onghelike⁽¹⁾, 4die prelaten en achtens niet. Die vele hebben propers, ofte 5vanden ghemeinen⁽²⁾, die moghen vele verteren ofte op 6legghen, gaderen ende ontsparen⁽³⁾. Die rijc⁽⁴⁾ der werelt 7sijn ghetrouwe en̄ ghenadich den sieken en̄ den armen; mer 8die rike in cloesteren, die van rechte gheen proper goet en 9hebben, si laten hare sustere en̄ hare broedere bi hem ligghen 10siec, hongherich en̄ dorstich, van armoede bederven. 11Hoverde, ontrouwe, giericheit, onweerde, toren, anchel⁽⁵⁾, 12haet en̄ nijt: dies⁽⁶⁾ sijn die ordinen en̄ die cloestere vol, 13niet allene die van ghemeynen goede leven; mer oec die 14biddende ordinen die van dagelicscher aelmoesen leven. Nu 15is Christus onbekent⁽⁷⁾: sijn leven, sine lere, sine werke 16sijn onghemint van allen den ghenen die den sonden dienen 17en̄ eyghens willen pleghen.

(1) Sur. quicquid interim de inacquabilitate murmurent monachi, etc.

(2) Sur. Qui multum habent peculii, aut de rebus communibus.

(3) Sur. aut plura sibi coaccrvare ac reponere licet.

(4) Versta rijcke, in plur.

(5) Zie dit woord onderzocht in het vierde Deel, bl. 36, aenteek. 4.

(6) D. kwalyk, dit.

(7) Met deze zinsnede herneemt weêr de afschryver van het Hs. G.