Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

De planeta Jove, et quid is mysticè signifiect. De angelis et hominibus. De quatuor generibus malorum hominum, itemque de filiis Dei et Uaturae. C. XXXVII.

18Hier na volghet die naeste planete, die God ghemaect 19heeft, dat is Jupiter. Die regniert inden lenten, en̄ hi is wit 20blickende en̄ claer⁽³⁾, heet en̄ versch⁽⁴⁾, in allen creaturen

(3) Sur. clarus et instar lactis candidus.

(4) Sur. calidus et humidus.

[p. 104]

1vruchtbaer⁽¹⁾, minlic en̄ ontfanckelije⁽²⁾, want hi hulpt allen 2dinghen⁽³⁾ en̄ hi en deert niemene. Nu merct, dese ‧ij‧ planeten 3die sijn onderlinghe contrarie van naturen, en̄ oec in 4allen haren werken⁽⁴⁾: nochtan sijn si orberlic en̄ noetorftich, 5yeghewelke in haren tide; want alle creaturen sijn volmaect, 6die werken alsoe alse si gheordent sijn van Gode.

7Inden beghinne maecte God twee naturen te sinen love, 8die ierste inden hemel, die ander op der erden; en̄ alle die 9persone die daer toe behoirden, die waren edel, en̄ vri, en̄ 10volmaect nader naturen; en̄ si behagheden Gode, ende si 11bekenden goet en̄ quaet, ende God gaf hem macht en̄ vrien 12wille, te verkiesene en̄ te werkene wele si wouden. Die hem 13selven behagheden en̄ onordelijc minden, die waren onghehoirsam 14en̄ versmaden⁽⁵⁾ Gode, sine gracie, en̄ sinen wille, en̄ 15sinen dienst: die vielen uten hemele als bernende blixemen, 16en̄ haer sonden sijn ghewecht⁽⁶⁾, sonder rouwe, in helscer 17pinen⁽⁷⁾. Mer die met vrien wille Gode eerden, minden en̄ 18aenbeedden⁽⁸⁾, die ontfinghen gracie en̄ glorie; en̄ daer sijn 19sy ghestadicht ende gheewicht vore dat anscijn ons Heren, 20yeghewelc in sine ordine, hoghere en̄ hoghere, na edelheit 21sijnre naturen, weerdicheit sijns dienst, en̄ groetheit sijnre 22werke.

23Die ierste mensche in onser naturen die was onghehoir-

(1) Sur. creaturas omnes foecundans.

(2) Sur. gratus et amabilis. In dezen zin is het adjectif ontfankelije door onzen Schryver nog gehruikt in het Tabernakel, II, bl. 107, regel 12.

(3) D. alleen. si helpt alle dinghen. Sur. ut qui prosit omnibus, noceat nulli.

(4) in cunctis suis effectionibus, zegt Surius.

(5) Versta versmaedden in imperſecto, gelyk F. het woord geschreven heeft.

(6) Dat is, geëeuwigd.

(7) Sur. et peccatum eorum factum est sempiternum, ut quod nulla unquàm sequitur poenitentia, et aeternis tartari flammis exuruntur.

(8) D. alleen, aenbaden.

[p. 105]

1sam, want hi versmade⁽¹⁾ Gode, en̄ sinen wille, ende sijn 2ghebod: en̄ daer om was hi ghestoten uten paradise. Maer sine 3sonde en is niet gheewicht, want hi ontfinc ghenade, en̄ wi 4alle met hem, eest dat wi met rouwe en̄ met goeden wille 5ghenade sueken van onsen sonden.

6Vier manieren van sonden regneren nu in die werelt: 7die daer in leven en̄ sterven, die sijn alle verdoemt. Die 8ierste pertie dat sijn heydene en̄ joden en̄ quade kerstine, 9die contrarie houden den ghemeynen kerstinen ghelove in 10enighen pointe. Die andere, dat sijn die willens en̄ wetens 11in dootsonden leven jeghen die gheboden Gods, en̄ onghelijc 12der heyligher kerstenheit. Die derde partie, dat sijn 13ypocrite gheveinsde menscen die, sonder doghet van binnen, 14heylighen schijn⁽²⁾ tonen van buten, niet om Gode maer om 15verganckelike dinghen. Die vierde partie, dat sijn die ghene 16die dienen, niet van minnen, maer om hem selven ende om 17haer eyghen ghewin: dat sijn meersenarise⁽³⁾ en̄ ghehuerde 18knechte. Die Gode dient, om enighen waer omme die God 19selve niet en is, die en mint Gode niet. Die altoes hebben 20wilt en̄ niet gheven, hi en is noch wijs noch goet. Die Gode 21mint, dats hem ghenoech; hi en begheert anders niet. Gode 22dienen, dat is Gode minnen. Die Gode dient omme ghewin 23ofte om gherief, hi en mint Gode niet; want ghewarighe 24minne en soect des haers niet. Die hem selven mint, ofte 25enighe creature, meer dan Gode, die en mint Gode niet. 26Die altoes soect en̄ meint hem selven in allen dinghen, dat 27is nature en̄ onbekende hoverde, al en weets die mensche 28selve niet⁽⁴⁾. Dat uut den vleysche gheboren is, dat is vleesch

(1) F. versmaedde. G. versmaede.

(2) D. kwalyk, schinen. Misschien heeft er oorspronkelyk schine gestaen.

(3) F. mercinariuse. G. meersennarise. Van het latynsche mercenarii.

(4) Sur. Semper seipsum in omnibus quaerere, spectare ac pro scopo habere, id natura est, et occulta superbia, etiamsi id ipse homo nesciat.

[p. 106]

1en̄ vleeschs nature⁽¹⁾: dat en mach Gode noch sien, noch 2vinden⁽²⁾. Mer die gheest, die uut Gode gheboren is, hi 3verwint nature, vleysch en̄ alle dinc: hi siet Gode, en̄ hi 4vint dat rike Gods, verborghen in sinen gheeste⁽³⁾. Siet, 5aldus sijn die kynder der naturen contrarie den sonen, die 6uut Gode gheboren sijn; want nature, sonder gracie, is 7bastaert: maer die kynder die uut Gode gheboren sijn, die 8sijn wittige erfghenote des riken Gods. Nu meret dan en̄ 9verstaet, welke sijn die kyndere der naturen? Dat sijn alle 10die ghene die onderworpen sijn den elementen, die dienen 11den lope der hemele en̄ der planeten⁽⁵⁾; mer die sonen die 12uut Gode gheboren sijn, die domineren boven nature, boven 13lope der hemele en̄ der planeten, en̄ alle dinghen sijn hem 14onderdaen⁽⁶⁾.

(1) G. dat es vleeschs naturen. Men kan dit laetste voor een' genitivus houden. Maer F. heeft gebroddeld: dat is vleeschs en̄ bloet, en̄ vleeschs is natuere, dat en mach, enz.

(2) Sur. Quod natum est ex carne, caro est. Caro autem et sanguis Deum et regnum Dei cernere, invenire, possidere non potest.

(3) Sur. et invenit regnum Dei latens et abditum intrà se.

(5) Sur. Naturae filii sunt quotquot elementis subjacent, et caeli ac planetarum motui serviunt ac obsequuntur.

(6) Sur. Dei autem filii, naturae coelique ac planetarum cursui dominantur, et cuncta eis subdita sunt.