Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

De quarto errore vel haeresi, tum Deum, tum scripta divina et totam Ecclesiam impugnante. C. XXII.

18Hier na volghet die vierde wise van onghelove, die alle 19andere wisen van onghelove in hare bevaen hevet. Die wise 20is contraric Gode, en̄ der heyligher Scriſturen en̄ alle der 21heyligher kerstenheit. Si versmaet wise en̄ onwise, werken, 22scouwen, begheren, kennen, minnen, weten, hebben, oefeninghen 23der heiligher Kerken en̄ alle die Sacramente, ghebode 24en̄ rade, en̄ dat heylighe Ewangelium, en̄ Christus 25leven, en̄ sine lere, sijn heylighe doghen, sijn passie ende 26sijn doot, die godlike persone, en̄ alle die werken die God ye 27ghewrachte ofte werken sal. En̄ si versmaden dat ewighe

[p. 62]

1leven, dat wi hebben in die wijsheit Gods, daer Sint Jan af 2sprect. ‘Al dat ghemaect is, dat is leven in Gode⁽¹⁾’; 3ende si overliden hem selven en̄ al dat ghescapen is, God en̄ 4godheid⁽²⁾, en̄ si spreken: ‘God is niet, en̄ si en sijn oec niet; 5niet en is salich, noch onsalich, noch werkende, noch 6ledich, noch God noch creature, noch goet noch quaet⁽³⁾.’ 7Sict, aldus hebben si haer ghescapen wesen verloren, en̄ si 8sijn worden niet⁽⁴⁾, ghelikerwijs dat God niet en is in haren 9dunkene⁽⁵⁾. Hemel en̄ erde, ende dat God ghemacet heeft, 10dat heeft wesen ende sijn; maer dese onghelovighe menschen 11spreken: ‘Wi sijn niet, en̄ onse God is niet.’ Noch 12spreet die wijsheit Gods: ‘Ic bin beghin en̄ einde alre 13creaturen⁽⁶⁾.’ En̄ God sprac tote Moysesse: ‘Segghet den 14kinderen van Israel: Die is, heeft my gheseint⁽⁷⁾.’ Hi 15spreet selve: ‘Ic bin Abrahams, Ysaacs en̄ Jacobs God⁽⁸⁾.’ 16En̄ sinte Bernaert sprect: ‘Hi en is gheen deel, maer hi 17is al.’ Mer die prophete leert ons dat die dore menschen 18spreken: ‘En is gheen God⁽⁹⁾’; ende alsoe is u ghesciet, 19alse ghi seghet dat God is niet, en̄ in dat nict vindi alle 20dinc: en̄ dit is ene openbare loghene. Want en sidi niet, 21soe en soecti niet, soe en vindi oec niet; en̄ sidi niet,

(1) Vglk. Joann. 1, 3-4.

(2) Sur. transcenduntque et seipsos et creata omnia, ipsum Deum et divinitatem.

(3) Sur. affirmantque neque Deum neque seipsos, non beatum aliquem aut damnatum, non actionem, non ocium, non creaturam ullam, et neminem denique neque bonum neque malum esse.

(4) D. en̄ si sijn worden sijn, kwalyk.

(5) Sur. Atque hoc pacto suam sibi videntur creatam perdidisse essentiam, et nihil se esse effeclos, quemadmodùm pro ipsorum judicio Deus nihil est.

(6) Vglk. Apoc. 1, 8.

(7) Vglk. Exod. 3, 14.

(8) Vglk. Exod. ib. 15.

(9) Vglk. Psalm. 13, 1.

[p. 63]

1en̄ God niet, soe sijn alle creaturen niet: want hi is ene 2levende onthout van allen dien dat hi ghescapen hevet, 3en̄ hi levet in ons en̄ wi in hem, en̄ hi is een levende ewich 4werkere. Hi ghevet ons sine ghenade en̄ eyscht ons ewighe 5levende werke, dat is dat wi hem belien, kennen ende 6minnen, danken en̄ loven: dat sijn ewighe levende werke, 7die hi in ons ende met ons werct. Want si beghinnen in 8hem en̄, overmits hem, werden si in hem volbracht; en̄ 9boven die werke en is anders niet dan met hem sijns 10ghebruken in ewigher salicheit, want hi is onse leven en̄ 11al dies wi behoeven en̄ begheren, in tijt en̄ in ewicheit. 12En̄ hi is een ewich levende yet⁽¹⁾, dat hoghere en̄ diepere, 13langher en̄ breder is, dan al dat hi ghescapen heeft oft 14maken mochte. Nu verstaet, al dat is dat is God ofte 15ereature.

16Nu segghen sulke rasende menschen dat si niet en sijn, 17en̄ dat God niet en is, en̄ dit is ommoghelije. Want sijn, 18ende niet sijn, dat is contrarie in hem selven⁽²⁾. Nochtan 19ist in hem alsoe gheseiet. Want God maecte alle dine van 20nieute, ende dat niet dat si sijn, dat bleef hem over; dat 21en conste hi niet ghemaken. Want dat is sonde, valsche 22ledicheit en̄ onghehoirsamheit: dat niet hebben si ghemaect; 23al dat God ghemaect heeft, dat is yet. Mer niet 24der sonden is sonder Gode ghemaect, sprect sinte Jan⁽³⁾. 25Dat ierste niet der sonden was inden hemel ghemaect. 26Doe God die ordinen en̄ die ierarchien der enghelen maectc, 27doen gheboet hi hem dat si souden werken en̄ hem ghehoirsam 28sijn, minnen, danken en̄ loven. Die dat daden,

(1) Sur. Denique ipse quoddam vivens ac sempiternum ens est.

(2) Sur. Esse nanque et non esse sive nihil esse, contraria sunt.

(3) Vglk. Joan. 1, 3.

[p. 64]

1die sijn ghestadich bleven in haren werken, en̄ ewelie 2salich in die glorie Gods. Die onghehoirsam waren en̄ 3Gods ghebot versmaden ende sine werken overmits haer 4hoverde, die viclen neder uut den hemelen in een donker 5niet der sonden, en̄ in ene valsche ledicheit, alsoe dat si 6nemmermere en moghen Gode kennen noch minnen, danken 7noch loven, noch doechde werken: want niet der sonden 8en̄ valsche ledicheit middelt tusschen hem en̄ Gode, dat si 9niet verenighen en moghen. Nochtan moechdi merken dat 10niet, in hem selven, en is noch goet noch quaet, noch 11salich noch onsalich, noch arme noch rike, noch God noch 12creature. Nochtan spreken sulke rasende menschen dat dat 13wesen der sielen niet is, ende dat Gods wesen oec niet is der 14ledigher sielen⁽¹⁾: en̄ dit is valsch en̄ onghelove. Want hi 15is al in al, een ewich, almachtich, onghemeten en̄ onghescapen 16yet, sceppere alre creaturen: en̄ dat tughet en̄ beliet al 17dat hi ghescapen hevet, in menigher wijs, den verstandighen 18oghen. Hi leeft in die crafte onser sielen met sijnre gracien, 19en̄ eyscht ons dat wi werken ghebenedide ewighe werke⁽²⁾; 20want hi is selve een ewich were. En̄ overmits ewighe goede 21werken sijn wi hem ghelike, en̄ bliven altoes met hem wassende 22en̄ toenemende in mecrre ghenaden. En̄ hi leeft in dat 23blote wesen onser sielen mit hem selven, boven sine gracie 24ende boven onse goede werken: en̄ daer sijn wi met 25hem gheenicht, en̄ verhaven in een heylich salich leven. En̄ 26tusscen één sijn met Gode boven ons, en̄ hem ghelije in ons, 27soe moeten wi middelen die ghebenedide werke⁽³⁾ die hem

(1) Sur. Et tamen audent dicere amentes quidam, animae essentiam nihil esse, et Dei similiter, atque ociosarum animarum essentiam nihil esse.

(2) D. alleen, ghebenedide werke na ewicheit. Sur. ut sempiternos ac benedictos actus operemur.

(3) Sur. Inter eam autem, quae supra nos est, cum Deo unionem, et quae in nobis est, ejus similitudinem, medias interponamus necesse est benedietas actiones, enz.

[p. 65]

1wel behaghen, en̄ die hi gheboden ende gheraden heeft: 2anders en moghen wi met hem niet gheenicht werden, 3noch heylich noch salich sijn.