Werken. Deel 5. Vanden twaelf beghinen

Regelnummers proza verbergen

De sex quibusdam, in quibus praecipua sive suprema inter Deum et nos cognitio consistit. C. XVI.

22Dat ierste is hoe dat wi een sijn met Gode in minnen ende 23inden heylighen Gheest. Dat ander punt is hoe wi een ander 24sijn van Gode⁽⁵⁾ in gracien en̄ in doechden. Dat derde is hoe

(5) Sur. ut aliud simus à Deo.

[p. 41]

1wi met Gode verenighen boven ons selven. Dat vierde punt 2is hoe wi in ons selven bliven, ende boven ons selven niet 3comen en moghen. Dat vijfte punt is hoe wi in ons selven 4hongherich en̄ dorstich sijn, en̄ Gode niet begripen en 5moghen. Dat seste is hoe wi boven ons selven sat en̄ overvloedich 6sijn, ende salich in ewigher minnen. Nu merct 7dese ‧vj‧ punten met onderscede; ie salse u onbinden en̄ 8verclaren.

9Nu merct en̄ siet, wy sijn alle één leven in Gode, in onse 10ewighe beelde, boven onse ghescapenheit⁽¹⁾. Wi sijn oec 11éne menscheit die God ghescapen heeft, en̄ wi sijn éne menscelike 12nature, daer God sijn beelde der dricheit in ghedruct 13heeft, en̄ die hi van minnen aenghenomen heeft, alsoe dat hi 14mit ons is God en̄ mensche. En̄ dit hebben alle menschen 15ghelijc ontfaen, quade ende goede; want dit es edelheit en̄ 16hoecheit onser naturen. En̄ hier mede en sijn wi no heylich 17no salich. Maer wanneer dat ons gracie en̄ doechde verheffen 18in die blote leghe ydelheit ons gheestes, daer God in regniert, 19daer vinden wi ons één met Gode en̄ met allen heylighen; 20daer sijn wi alle volbracht en̄ volmaeet in éne minne die God 21is, beghin en̄ einde ons ewichs levens.

22Voertmeer soe sijn wi een ander van Gode en̄ en moghen 23niet één werden, mer ewelic in anderheit bliven, dat is daer 24wi staen in ons selven, yeghewelc in sinen eyghenen persone. 25Ende daer heeft ons God hem ghelijc ghemaect in bloter 26naturen, na wise onser overster crachte; mer die ghelijcheit 27die God ons allen ghemeyne ghegheven heeft inder naturen, 28die maect ons noch heylich no salich: mer gracie, en̄ die 29gaven Gods die van boven in ons comen, die gheven ons

(1) Sur. Omnes quidem nos una in Deo aeterno exemplari nostro supra creatam essentiam nostram vita sumus.

[p. 42]

1een doechsam leven, en̄ daer mede leeft God in ons en̄ wi 2in hem. En̄ alsoe gheliken wi Gode boven onse nature; ende 3aldus bliven wi Gode ghelijc in gracien ende in glorien.

4En̄ hier na volghet dat derde punt, hoe wi één sijn met 5Gode boven ons selven, en̄ hem ewelic ghelijc bliven in 6ons selven. En̄ dit leert ons dat gherinen Gods, dat onse 7redene verlicht, en̄ sent ons uut, en̄ eyscht ons een doechsam 8leven, en̄ trect ons in, en̄ eyscht ons eninghe met Gode. 9En̄ alse wi desen tween ghelijc ghehoirsam sijn, soe leven 10wi den liefsten wille Gods. Ende dit gherinen es een ewich 11levende middel tusscen ons en̄ Gode, alsoe alse wi ewelic 12ghelijc bliven in ons selven en̄, boven ghelijc, één met Gode.

13Hier na volghet dat vierde punt. Uut den gherinenne 14des heylighen Gheests werden wi te male beweecht van 15binnen, en̄ wi onſaen een onghcpayde begheerte ende ene 16ghierighe ghelost, die redene noch ghene creature dwinghen 17noch saten en mach. Want die gheest Gods eyscht onsen 18gheeste dat wi ons altemale uut ons selven in Gode gheven, 19en̄ dat wi Gode altemale in ons bevaen en̄ begripen: en̄ 20dit is ons beide ommoghelic. Want wi en moghen uut ons 21selven in Gode niet comen en̄ onse ghescapenheit verliesen, 22en̄ alsoe moeten wi cwelic een ander van Gode bliven en̄ 23ghescapene creaturen; want ghene creature en mach God 24werden, noch God creature. Wi en moghen oec Gode in 25ons niet begripen, want hi is groetheit sonder mate. Wi en 26moghenne oec niet vervolghen noch verhalen, want hi is 27lancheit sonder einde, diepheit sonder gront, hoecheit boven 28al dat hi ghescapen heeft. Macr dat ons ommoghelic is, dat 29is hem wel moghelic; want daer onse gheest en̄ al onse 30crafte in haren werken ghebreken, daer werct die gheest 31ons Heren boven onse crachte en̄ boven onse werke; en̄ 32daer werden wi ghewracht vanden gheeste ons Heren, en̄

[p. 43]

1wi ghedoghen sine werke boven al onse werke: en̄ in ghedoghene 2begripen wi hem, ende werden begrepen. In onsen 3werken ghebreken wi altoes, en̄ en connen hem niet begripen; 4en̄ boven onsen werken⁽¹⁾, daer hi werct en̄ wi ghedoghen, 5daer begripen wi ghedoghende boven alle onse 6werken: en̄ dit is Gode begripen onbegripeliker wijs, dat is 7ghedoghende en̄ niet begripende⁽²⁾.

8Hier na volghet dat vijſte punt, dat ons te male volmaect 9in oeſeninghe van ewigher minnen, ghelikerwijs alse ic voir 10gheseit hebbe, dat wy, boven al onse werken, ghewracht 11werden vanden gheeste ons Heren: daer sijn wi ons selfs 12ledich en̄ alre dinghe, en̄ Gode gheenicht in minnen. Maer 13tusseen ons en̄ Gode vernuwet die eninghe altoes sonder 14onderlaet; want die gheest Godes is uutvloyende en̄ intreckende, 15en̄ hi gheruert en̄ gherijnt onsen gheest, en̄ 16eyschet ons te levene den lieſsten wille Gods. En̄ hi eyscht 17ons Gode te minnene na sine weerdicheit⁽³⁾.

18Dit gherinen, dat tusscen ons en̄ Gode middelt, daer dore 19en connen wi niet comen⁽⁴⁾. Wat dat gherinen si, in sinen 20gronde, en̄ wat minne si in haer selven⁽⁵⁾, des en connen wi 21niet⁽⁶⁾ gheweten. En̄ daer wi ons uutwerken⁽⁷⁾, daer beghinnen 22wi weder; want die gaven Gods en laten ons niet ledich 23sijn. Dat uutvloyen des heylichs Gheests dat maect ons rike, 24ende vult al onse ghierighe vate met godliken gaven, met 25ewigher spisen, en̄ met gheesteliken dranke: nochtan blijft

(1) sed supra actiones nostras, zegt Surius.

(2) Aldus onze dry codices; maer Surius vertaelt, patiendo videlicet, et simul compraehendendo.

(3) Sur. neque id solùm, sed etiam, ut Deum pro illius dignitate amemus.

(4) Sur. Hunc contactum, qui inter Deum et nos medius intercedit, nequaquàm penetrare valemus.

(5) D. kwalyk, en̄ wat minnen si in haer selven heeft.

(6) G. alleen, nie, dat is nooit.

(7) Sur. Ubi autem nos ipsos agendo exhaurimus.

[p. 44]

1ons hongher en̄ dorst en̄ ewich lust den ghenen te⁽¹⁾ hervolghene 2en̄ te ghereykene die sonder mate is; en̄ dit is ons 3ommoghelijc. En̄ hier omme moeten wi erighen, en̄ altoes 4hongherich ende dorstich bliven ewelic in onsen werken. En̄ 5al is dat wi teren op Gode, nacht en̄ dach ghieren, gapen en̄ 6begheren, wi en connens nochtan niet begripen, verzwelghen 7noch verteren⁽²⁾: altoes moeten wi crighen int⁽³⁾ ontbliven; 8hongher en̄ dorst en̄ ewich lust en mach niet zwighen⁽⁴⁾.

9Maer ghelikerwijs dat ons God uutsent, met allen sinen 10gaven, te levene sinen lieſsten wille, alsoe trect ons sine 11gheest inne, hem te minnene na sine werdicheit. En̄ sine 12werdicheit eyscht onsen gheest minne sonder mate, want 13hi is selve sonder mate, en̄ hi mint ons met hem selven, 14alsoe alse hi is⁽⁵⁾; en̄ sine minne is soe gruwelic, en̄ soe 15intreekende, en̄ soe verterende alle dat si gherijnt⁽⁶⁾. En̄ 16daer wi des ghevoelen, dat is boven redene; daer is onse 17minne wiseloes en̄ sonder maniere: want wi en connen 18noch en weten hoe gheantwoerden sijnre minnen, die soe 19ghierich es, dat si al verslynt en̄ verteert dat hare ghenaect 20in haers selfsheit. Deser minnen moet onse minne wiken, 21want wi en connen ons niet gheweren, want daer wert onse 22minne slecht bloet⁽⁷⁾, ledich en̄ sonder were. En̄ die minne 23Gods es een verterende vier, dat ons teert uut ons selven

(1) D. kwalyk, die.

(2) Sur. Et quanvis noetes atque dies de Deo, ut sic dicam edamus et bibamus, itemque inhiemus et avidè appetamus, non tamen eum vel compraehendere, vel absorbere, vel consumere valemus.

(3) F, G. in.

(4) Sur. sed perpetuò necesse est ut inhiemus incompraehensibili; non enim potest perpetua fames, sitis et appetentia conquiescere. De vertaling is niet letterlyk, doch geeſt des schryvers gedachte weder.

(5) Sur. ametque nos seipso, quantus et qualis ipse est.

(6) Sur. Atqui amor ejus nimis est terribilis, trahilque vehementissimè intrò, et consumit quidquid attingit.

(7) planè nudus, zegt zeer wel Surius.

[p. 45]

1en̄ verzwelcht met Gode in enicheit. Siet, daer sijn wi sat, 2en̄ overvloedich en̄ met Gode, boven ons selven, ene ewighe 3volheit: nochtan bliven wi altoes hongherich in ons selven, 4daer wi leven in anderheit, ende minnen die ghebode der 5doechsamheit⁽¹⁾. En̄ aldus sijn wi altoes sat, boven ons 6selven, met Gode in enicheit, en̄ hongherich in ons selven, 7daer wi minnen en̄ leven der gherechticheit. En̄ dit is sat 8en̄ hongherich, werken ende ghebruken, en̄ leven in ghe- 9waricheit⁽²⁾.

10Hier boven is dat seste punt, dat is ghebruken in hem 11selven⁽³⁾. Dat ghebruken Gods, en̄ onser alre overwesenlike 12ghebruken die met hem een sijn in minnen, dat is ene ledighe, 13gloriose, weselike eenheit boven ondersceyde der persone: 14daer en is noch uutvloyen noch intrecke van Gode; 15mer die personen sijn daer ledich⁽⁴⁾, en̄ één in ghebrukeliker 16minne, die ene ledighe, gloriose eenheit is der persone. 17Daer is raste, gebruken, ende bliscap, grondeloes⁽⁵⁾. Daer 18sijn alle minnende gheeste, na hare overwesenheit, met 19Gode één salich ghebruken sonder ondersceyt. Dat gebruken 20Gods es eenheit der persone, blote ledicheit, overvloyende 21bliscap, grondelose salicheit, crone ende loen volmaecter 22minnen in ewicheit.

23Daer wi met Gode gheenicht sijn in minnen, overmits 24sine gracie en̄ onse goede werke, daer ontfaet yeghewelc 25sonderlinghe gracie en̄ glorie, min ende meer, na dat hi

(1) Sur. et virtutum praecepta amamus.

(2) Sur. Ita videlicet et saturi sumus et esurimus, agimus et fruimur, et vitam agimus synceram atque veraeem.

(3) Sur. Sextum denique, quod his superius est, fruitio est in seipsa.

(4) Aldus F en G.D. heeft daer boven ledich, en eene vreemde hand heeft in den codex G. het woord boven op zyde bygeschreven. Surius vertaelt: sed personae ociosae sunt.

(5) Sur. Ibi quies, ſruitio et gaudium prorsùs infinita sunt.

[p. 46]

1werdich is en̄ verdient heeft in gracien, metter hulpen 2Gods⁽¹⁾. Siet, daer sijn wi alle ghedeelt⁽²⁾, en̄ yeghewelc 3ontfaet sonderlinghe in gracien, in verdienten, in ordinen 4en̄ in love, na recht, en̄ na die wise ordinancie Gods, na 5onsen overwesen⁽³⁾. Maer daer wi één sijn mit Gode, sonder 6middel, boven alle anderheit, daer is God onse ghebruken 7en̄ sijns selfs, in ewigher grondeloser salicheit⁽⁴⁾.

8Ghi sult weten, al gheven wi Gode vele namen in onsen 9ghesichte⁽⁵⁾, sine nature is ene in drien personen met 10ondersceyde⁽⁶⁾, Vader, Sone, heylighe Gheest, ene nature 11vruchtbaer in drieheit der personen. Siet, aldus selen wi 12verstaen, ghevoelen en̄ leven. Hier toe heeft God ghescapen 13en̄ gheroepen al dat van Adams sade gheboren is; maer 14heydene, en̄ Joden en̄ alle onghelovighe, die versmaden 15dat roepen Gods, en̄ daer omme sijn si vermalendijt. Quade 16Kerstene die in dootsonden leven, en̄ gheveinsde menschen 17die nochtan goet schinen, en̄ alsoe bliven en̄ sterven, die 18sijn oec van Gode verworpen en̄ verdoemt: nochtan sijn 19die kerstene menschen die in Christi bloet ghedoept sijn, 20alle gheroepen en̄ oec ghenoet ter ewigher bliscap Gods. 21Maer willen wi onfaen sijn en̄ vercoren in die ewighe bliscap 22Gods, soe moeten wi ghecleet sijn mitten levene ons Heren 23Jhesu Christi, en̄ hem gheenicht in ons selven overmits

(1) Sur. prout dignus est, et in statu gratiae divino fretus adjutorio meritus est.

(2) Sur. Ibì, inquam, omnes distincti ac discreti sumus.

(3) Deze dry laetste woorden staen niet in F, en zyn in G. door eene andere hand bygevoegd. Sur. et unusquislibet speciatim percipit gratiam, merita, gloriam, ordinem et praemium pro aequitate et justitia, et sapientissima Dei, qui nostra superessentia est, ordinatione. Men ziet, Surius heeft lone gelezen in stede van love, gelyk in onze dry codices staet.

(4) Sur. Atqui ubi sine medio supra omnem diversitatem unum sumus cum Deo, ibi Deus et nostra et sua ipsius in aeterna ac inexhausta beatitudine fruitio est.

(5) in nostra visione, zegt Surius.

(6) Sur. ejus tamen natura non nisi una est in tribus discretis personis.

[p. 47]

1sine ghenade en̄ onse goede werken: en̄ alsoe leeft hi in 2ons en̄ wi in hem, na mate sijnre ghenaden en̄ ons heylichs 3levens. En̄ wi moeten oec boven ons selven één sijn met 4Gode in minnen en̄ in ghebruken, en̄ alsoe sijn wi één met 5hem: en̄ alsoe sijn wi ene minne en̄ een ghebruken mit hem, 6overvloyt in ewigher salicheit. Ende tusschen ghelijcheit in 7ons en̄ eenheit in Gode, soe middelt die levende vonke onser 8siele, die licht en̄ vier is des heylichs Gheests. Dat licht 9vertoent ons dat wi één sijn met Gode in minnen en̄ in 10ghebrukene, en̄ hem ghelijc overmits sine gracie en̄ onse 11doechde. Dat vier des heylichs Gheestes verbernet en̄ verteert 12al onghelijcheit in ons, ende behout ons ghestadich 13kennende⁽¹⁾ en̄ minnende, en̄ ghevet ons troest en̄ voirsmaec 14der glorien Gods, en̄ versekert ons ewigher salicheit.

15Die dit verstaen, leven en̄ ghevoelen, dat sijn uutvercorene 16goede menschen. Dat verlene ons allen die Vader, 17die Sone en̄ die heylighe Gheest, een ghewarich God in drie 18persone, die onse loen is ende onse crone. Amen⁽²⁾.

(1) F. alleen. blivende. kwalyk.

(2) In D en F. vangt het volgend onderwerp aen met eene groote voorletter, zonder eenig ander vermaen. Maer G. heeft, op het einde van dit capittel, bygeschreven: Hier gaen die ‧xij‧ Beghinen wte, en aen den voet der half openblyvende kolom: Hier beghint een Onderwijs. Surius, in zyne vertaling, moet eenen codex gevolgd hebben, gelyk aen onze twee; want hy ook gaet voort zonder de minste aenmerking, en schynt ja des chryvers meening wel begrepen te hebben, want het vervolg staet in nauwe betrekking met het voorgaende.