Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Van gulsicheiden te vermydene, ende ander dinc. C. VIII.

12Voertmeer, alse ghi comt ten reeftere met uwen susteren, 13soe sprect uwe benedictie na uwe ghewoente; en̄ al hebdi 14groten honger en̄ lost ter spisen⁽³⁾ en̄ ten drancke, hoet u van 15overate⁽⁴⁾; want gulsicheit es wortele en̄ oirsprone alre sonden: 16want daer uut wast traecheit en̄ oncuysche neyghinghen⁽⁵⁾, 17en̄ bi wilen oncuysche werke, daer na⁽⁶⁾ menichfuldicheit 18der sonden⁽⁷⁾. Adam onse ierste vader en hadde en 19ghenen hongher, nochtan wart hi becoert van gulsicheiden, 20en̄ brac dat ghebot ons Heren, en̄ viel in dootsonden, en̄ wi 21alle met hem. Maer Christus die Gods Sone die hadde hongher, 22en̄ hi wart occ becoert, en̄ verwan den viant, en̄ sprac

(3) D. der spisen. K. toter spisen.

(4) Het woord staet by Kiliaen.

(5) F. neyghinghe.

(6) K. en̄ daer na.

(7) Sur. ex quibus deinceps diversa ac multiplicia vitiorum monstra emergunt ae proficiseuntur.

[p. 82]

1aldus, tote onser leringhen: ‘De mensche en leeft niet 2allene inden broede, maer in yeghewelken woerde, dat 3daer comt uut den monde Gods⁽¹⁾’

4Ghi wet wel dat die mensche is van ‧ij‧ naturen te gadere 5ghevoecht, gheestelic en̄ lijflyc, dat is van sielen ende van 6lichame. Die lijflike nature wert ghevoedt met lijfliker spisen, 7ende die gheestelike nature met gheesteliker spisen. Die lijflike 8hongher is verganckelic, en̄ die spise ghebrekelijc, en̄ dat 9leven sterfelie. Maer die gheestelike hongher, dat is caritate, 10godlike minne; die spise is leven; dat leven is salich en̄ glorioes 11gheenicht met Gode te sine. Die lijſlike spise die ghereyden⁽²⁾ 12wi selve ofte andere menseen; maer die gheestelike 13spise die heeft ons God selve bereet inder ewicheyt: en̄ waer 14gheestelie hongher is, daer is altoes ewighe spise bereet; 15maer daer lijflie hongher is, daer is diewile armoede en̄ groet 16ghebrec. En̄ hier omme, die gheesteliken hongher ende dorst 17heeft, hi wert altoes ghespijst van Gode, en̄ hi leeft vore Gode 18in gracien. Mer die lijfliken hongher allene heeft, hi is doot 19vore Gode; want sijn leven en is anders niet dan beestelic. 20Ende hier omme, die wile dat ghi uwe⁽³⁾ lijflike noetorft 21nemt, soe verheft uwe ghemoede vore dat anscijn ons Heren, 22en̄ sit ter tafelen met Christo en̄ met den inghelen en̄ met 23den heylighen bi uwen susteren, en̄ ontfaet die gaven en̄ die 24gherechten die ute Gode vloyen: soe werdi ghespijst en̄ ghevoedt, 25naden inwendighen mensche, met ewigher spisen, en̄ 26alsoe leefdi Gode. Sterft der werelt en̄ leeft Gode, en̄ soect en̄ 27smaect die dinghen die hier boven sijn, dat es ewighe spise 28die u Christus bereet heeft. Sijt onbecommert met u selven; 29ende nemt noetorſt uus lichamen, also alst God versiet⁽⁴⁾. En

(1) Vglk. Matth. 4, 4.

(2) K. ghereeden.

(3) D. alleen, u.

(4) Versta, voorziet of verschaft. Surius: Neque te tui corporis cura occupet, sed ejus victum necessarium accipe, ità ut à Deo datur ac providetur.

[p. 83]

1soect noch smaec, noch lost, noch gherief⁽¹⁾; maer laet u 2grove spise ghenoeghen en̄ dat den anderen overblijft, eest 3alsoe dat ghijt van naturen vermoecht⁽²⁾. Sijt besceden ende 4wijs, en̄ merct uwe complexie ende uwe nature, wies⁽³⁾ ghi 5noetorftich sijt ende wies ghi ontberen moecht⁽⁴⁾. Want 6gheefdi uwen lichame te vele boven sine noet, soe stercti 7uwen viant; ende gheefdi hem te luttel, soe verderfdi uwen 8knecht, daer ghi Gode mede dienen sout. Siet ane die oude 9vadere, die hier voirmaels in die woestine laghen: si aten 10hare broot met ghewichte, ende sy dronken water met maten: 11soe seere minden si abstinencie, darven ende nauwe 12noetorft. Nochtan waren si liberael en̄ milde den ghenen die 13bi hem waren, en̄ alle den gasten die tote hem quamen.

14Men vint oec⁽⁵⁾ vanden ghenen die ordinen stichten, en̄ 15regulen dichten⁽⁶⁾, ende daer na leefden⁽⁷⁾, alse Augustinus, 16Franciscus, Benedictus. Dese waren hem selven hart en̄ 17zwaer, sober en̄ ghemate, ende van nauwer noetorft. Maer si 18waren haren broederen, en̄ den ghenen die bi hem waren, 19saechte en̄ ghenadich, en̄ ute vloyende milde in allen dinghen 20dies si behoefden. Dit leven en̄ dese regule vintmen noch 21gescreven inden boeken; maer inder herten en̄ inden werken, 22eest bi na al vergaen⁽⁸⁾. Want abde en̄ abdissen, en̄ de prelate 23der heyligher Kerken, in wat state van religien dat si 24sijn, si leven al meest, dat schijnt⁽⁹⁾, na heerheit en̄ na lost

(1) aut commodum, zegt Surius.

(2) Sur. si tamen natura tua id patitur.

(3) K. wes ghi......en̄ wes.

(4) Sur. et quibus habes opus, quibusque carere possis.

(5) Versta, men vindt het ook, namelyk hetgeen daer laetst gezegd is.

(6) Stichten en dichten staen in imperfecto, even als het volgende leefden.

(7) De schryver wil zeggen die regels of wetten opstelden, voorschreven; maer daer ook naer leefden. Surius vertaelt: primi illi ordinum monasticorum...architecti sive institutores, non verbo tantùm, sed etiam exemplo suo.

(8) Alles wat volgt is opzettelyk overgeslagen in het Hs. G.

(9) Sur. magna ex parte, ut videtur, enz.

[p. 84]

1haers lichamen, met groter familien en̄ met groter cost, alse 2ofte si in die werelt waren⁽¹⁾. Men vint in alle religien, en̄ al 3meest in alle cloestere, rike en̄ arme alse in die werelt. De 4prelate, monike, nonnen, susteren ende broedere, en̄ al dat 5rike is in gheesteliken state, die sluten hare cameren, en̄ eten 6en̄ drinken dies hem ghelust. Men moet hem des avonts 7vraghen wat si des anders daghes eten en̄ drinken willen, en̄ 8hoement hen ghereyden sal. Ic en spreke niet op die ghene 9die siec sijn, crane en̄ out, ofte alsoe teder van naturen, dat 10si die grove spise niet en vermoghen; maer ie meyne⁽²⁾ alle 11die ghene die den vleysche leven, en̄ hen selven onoirdelic 12minnen en̄ hare gherief, die sijn alle hert en̄ onghenadich, 13vree en̄ onghemeyne van hen selven en̄ van al dien dat si 14hebben ofte vererighen moghen⁽³⁾. Dese gheliken wel den 15riken man daer onse Here af sprect in Sinte Lucas Ewangelie⁽⁴⁾: 16die was ghecleet met purpere ende met bissen, en̄ hi 17at en̄ dranc alle daghe verweendelic; en̄ hi en gaf niemene 18niet, noch oec den armen Lazaruse die voir sijn poirte lach. 19Alsoe sit nu⁽⁵⁾ dat arme convent inden reeftere, vore der riker 20poirten; maer men gheeft hen niet meer dan si hebben 21moeten. Ende al riepen si datment inden hemel horen mochte, 22men gave hen niet een ey, ofte enen halven harinc meer dan 23sy pleghen te hebbene. Nochtan moeten si bi wilen vasten, 24en̄ den last draghen nacht en̄ dach van singhene ende van 25lesene. En̄ hier omme, eest dat si sijn ghehoirsam en̄ verduldich, 26en̄ volstaende in ordinen en̄ in reghelen tote der doot,

(1) Sur. dominandi pompam et sui corporis oblectamenta, grandi alenda familia et immanibus faciendis sumptibus, colunt ac seetantur haud secùs quùm si in mundo agant.

(2) Na dit woord, gaet de schryver van G voort.

(3) Sur. qui omnes duri, inclementes, avari sunt, nec facilè vel seipsas vel quicquid habent aut obtinere possunt, aliis communicant ac impartiuntur.

(4) Zie Luc. 16.

(5) Hier springt de schryver van G weêr over de toepassing.

[p. 85]

1si werden ghevoert vanden inghelen met Lazaruse in Abrahams 2scoet. Mer die rike vreeke, die hem dat ghemeine goet 3approprieren, en̄ daer ave leven na lost en̄ na ghenuechte 4haers lichamen, si werden begraven met den riken man inder 5hellen gront; en̄ in der berrender vlammen selen si begheren 6enen dropel waters op hare tonghe, en̄ die en wert hem 7nemmermeer. En̄ hier omme, sijt sober, wel gheordent en̄ 8ghemate, zwighende en̄ genoechsam in spisen en̄ in dranke⁽¹⁾; 9en̄ verheft uwe herte te Gode, die wile dat ghi uwe noetorft 10nemt.

11Ende daer na sprect uwe gracie, mit uwen susteren, na 12uwe ghewoenheit; en̄ danet en̄ loeft Gode van allen goede; 13en̄ bidt hem vore die ghene daert af comen is; en̄ bidt hem 14oee dat hi u vergheve uwe onhesceydenheit, oft ghi yet te 15vele ofte te luttel ghenomen hebt, dat hi u dies ghenadich sy.

(1) Sur. Quapropter in cibo ac potu percipiendo sobria ac temperans, taciturna et necessariis contenta esto.