Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

[p. 53]

Die sevende trappe van minnen. C. XIV.

1Hier na volcht die sevende trappe, dat edelste ende dat 2hoechste dat men leven mach in tijt en̄ in ewicheit. Dat is, 3alse wi, boven al bekinnen ende weten, in ons bevinden een 4grondeloes niet weten; alse wi boven alle name die wi 5Gode gheven ofte creaturen⁽¹⁾, versterven en̄ overliden in 6ene ewighe onghenaemtheit daer wi ons verliesen⁽²⁾: en̄ alse 7wi, boven alle oefeninghen van doechden, in ons aensien en̄ 8bevinden ewighe ledicheit, daer nieman in werken en mach; 9en̄⁽³⁾ boven alle salige gheeste, ene grondelose salicheit, daer 10wi alle één sijn, ende dat selve één dat die salicheit selve es, 11in haers selfsheit⁽⁴⁾: en̄ alse wi aensien alle salighe gheeste, 12weselic ontfonken, ontvloten en̄ verloren in haer overwesen, 13in ene wiselose onbekende demsterheid⁽⁵⁾.

14Wi selen oec aensien den Vader, den Sone en̄ den heylighen 15Gheest, drieheit der persone, enen God inder naturen, 16die hemel en̄ erde ghescapen heeft ende alle creaturen: dien 17selen wi minnen, danken en̄ loven in ewich dueren. Hi heeft 18ons ghemaect tot sinen beelde, na sine figure. Dat is bliscap 19groet den edelen, pueren⁽⁶⁾. Sine godheit die en weret niet; 20si is een simpel ledich wesen. Hadden wi die ledicheit met

(1) Sur. quando supra appellationes vel nomina omnia, quae tum Deo tum ereaturis tribuimus.

(2) Sur. emorimur atque transcendimus sive excedimus in aeternum quiddam omnis nominis expers et innominabile, in eodem ipso nos amittentes.

(3) Versta nog eens, aensien en̄ bevinden.

(4) Sur. et (conspicimus ac experimur) supra cunctos spiritus beatos infinitam ac immensam beatitudinem, in qua nos omnes unum sumus, et illud ipsum unum, quatenùs creaturae possibile est, quod ipsa beatitas in seipsa est.

(5) Sur. et quando denique omnes beatos spiritus essentialiter immersos ac liquefactos, seseque amisisse cernimus in supersubstantiali essentia, in ignota quadam et modinescia caligine.

(6) Sur. quod ingens praestat gaudium omnibus puris ae praeclaris mentibus.

[p. 54]

1Gode beseten, soe waren wi ledicheit met hem, ende in sine 2hoecheit verresen; soe waren wi, boven alle trappen ende 3hemelscen grade, met Gode, in sine godheit, een ledich 4wesen en̄ ewighe salicheit. Die godlike persone, in vruchtbaerheit 5haerre naturen, sijn een God ewelic werkende; en̄ in 6de simpelheit haers wesens, sijn si godheit, ewighe ledicheit: 7en̄ aldus is God in den personen ewich were, en̄ in den wesene 8ewighe ledicheit. Tusschen werken en̄ ledich sijn, soe 9leeft minnen en̄ ghebruken. Minne wilt altoes werken, want 10si is een ewich were met Gode. Ghebruken moet altoes ledich 11sijn, want het is, boven willen ende begheren, lief in lief 12behelst, in onghebeelder bloter minnen⁽¹⁾, daer die Vader 13met den Sone sine geminde begrepen heeft in de ghebrukelike 14enicheit sijns gheestes, boven vruchtbaerheid der naturen⁽²⁾, 15daer die Vader sprect tote yeghewelken gheeste in een ewich 16behaghen: ‘Ic bin di, en̄ du bist mi. Ic ben dine, en̄ du bist 17mine: ic hebbe die ewelic vereoren⁽³⁾.’ Siet, daer is onderlinghe 18bliscap en̄ behaghen soe groet tusschen Gode en̄ 19sine gheminde gheeste, dat si hen selven ontgheesten, versmelten 20en̄ ontvlieten, en̄ werden een gheest met Gode in 21ghebrukene, ewelic gheneycht in grondelose salicheit sijns 22wesens.

23Siet, dit is eene wise van ghebrukene der levender scouwender 24menschen.

25Noch is eene andere wise, die innighe devote menschen 26leit in een ghebruken Gods⁽⁴⁾, die volmaect sijn in caritaten

(1) Sur. Fruitio semper ocio vacat, cùm sit supra velle ae desiderare dilecti in dilecto, in formaenescio ac nudo amore complexus.

(2) Sur. ubi Pater unà cum Filio dileetos suos in fruitiva spiritûs sui unitate supra naturae foecunditatem circumplexus est.

(3) Sur. et idem Pater unicuique spiritui aeterna cum complacentia dicit: Ego sum tibi, et tu mild; ego tuus sum et tu meus es. Equidem ab aeterno elegi te.

(4) D. kwalyk, in enen ghebrukene Gods.

[p. 55]

1na den liefsten wille Gods. Dat sijn die ghene die haers selfs 2verloechenen en̄ vertien, en̄ alre creaturen die si met loste en̄ 3met lieſden mochten besitten, en̄ al dat God ghescapen heeft, 4alsoe verre alst commer en̄ hinder mochte sijn in hare inwendighe 5leven, daer si Gode in dienen, en̄ hier boven te Gode 6verhaven sijn mit herteliker liefden, met levender sielen, met 7verhavenen ghemoede boven alle hemele, met allen den 8crachten in berrender minnen, met verhavenen gheeste in 9onghebeelder ghedachten. Daer is die wet der minnen volbracht 10en̄ alle doechde volmaect. Daer sijn wi ledich, en̄ God 11onse hemelsche Vader wonet in ons, in volheit sijnre ghenaden; 12ende wi wonen in Heme, boven alle onse werke, in een 13ghebruken. Christus Jhesus leeft in ons, en̄ wi in hem. In 14sijn leven verwinnen wi die werelt en̄ alle sonden. Met hem 15sijn wi op gherecht in minnen tote onsen hemelschen Vader. 16Die heylighe Gheest weret in ons, en̄ wi mit hem, alle onse 17goede werke. Hi roept in ons met luder stemmen sonder 18woerde: ‘Mint die minne, die u ewelic mint.’ Sijn roepen dat 19is een inwendich gherinen in onsen gheeste⁽¹⁾. Die stemme 20es vreseliker dan die donder. Die blixemen⁽²⁾ die daer ute 21comen openen ons den hemel, en̄ toenen ons licht en̄ ewighe 22wacrheit. Die hitte sijns gherinens en̄ sijnre minnen is so 23groet, dat si ons te male verberren wilt. Sijn gherinen in 24onsen gheeste roept sonder onderlaet: ‘Betaelt uwe scout; 25mint die minne die u ewelic ghemint heeft.’ Hier ave 26comt groet ongheduer van binnen, en̄ wiseloes ghelaet al sonder 27maniere⁽³⁾. Want soe wi meer minnen, soe ons meer 28lust te minnene; ende soe wi meer betalen dat ons minne 29eyscht, soe wi meer sculdich bliven. Minne en zwijcht niet

(1) Sur. Clamor autem ejus, internus quidam in nostro spiritu contactus vel instinctus est.

(2) A. blixenen.

(3) Sur. et gestus modi expertes.

[p. 56]

1stille; si roept ewelic sonder ophouden: ‘Mindt die minne.’ 2Dit is een strijt wel onbekent van vremden sinnen⁽¹⁾. Minnen 3en̄ ghebruken, dat is werken en̄ ghedoeghen⁽²⁾. God leeft in 4ons met sijnre ghenaden: Hi leert, hi raet, hi ghebiedt ons 5dat wi minnen. Wi leven in heme boven gracie ende boven 6onse werken, daer wi ghedoghen en̄ ghebruken. In ons leeft 7minnen, kennen, scouwen en̄ neyghen: boven al dit soe leeft 8ghebruken⁽³⁾. Onse werken dat is Gode minnen; onse ghebruken 9dat is ghedoghen behelst te sine in Gods minne. 10Tusschen minnen en̄ ghebruken is ondersceet, alse tusschen 11Gode en̄ sine ghenade. Daer wi ane cleven met minnen, daer 12sijn wi gheeste; maer daer hi ons ontgheest ende overformt 13met sinen gheeste, daer sijn wi ghebruken. Die gheest Gods 14blaest ons ute omme minnen ende omme doechde werken⁽⁴⁾; 15en̄ hi trect ons weder in heme omme rasten en̄ ghebruken: 16en̄ dit is ewighe leven. Ghelikerwijs dat wi die locht, die in 17ons is, ute gheven, en̄ nuwe locht weder in halen: en̄ daer in 18besteet onse sterfelike leven inder naturen. En̄ al is dat sake 19dat onse gheest ontgheest wert, en̄ sijns wercs ghebrect in 20ghebrukene en̄ in salicheden, hi wert altoes vernuwet in gracien, 21in caritaten en̄ in doechtsamheden. Ende hier omme 22ingaen in een ledich ghebruken, en̄ uutgaen in goeden werken, 23en̄ altoes gheenicht bliven den gheeste Gods, dat is dat 24ic meyne⁽⁵⁾. Ghelikerwijs dat wi onse sinlike oghen opdoen, 25sien en̄ weder luken, alsoe snel dat wijs niet en ghevoelen: 26alsoe sterven wi in Gode, ende leven ute Gode, en̄ bliven

(1) Sur. Hoe amoris certamen sensibus dediti et externi penitùs ignorant.

(2) Sur. Amare et frui, agere est et perpeti.

(3) Sur. In nobis amor, cognitio, contemplatio, propensio vivit, et supra haec omnia fruitio.

(4) Sur. Et ipse quidem Dei spiritus suo flatu nos foràs propellit, ut amemus et virtutum actibus demus operam.

(5) Sur. id est de quo ipse ago, sive quod dicere volo.

[p. 57]

1altoes één met Gode. Alsoe selen wi uutgaen tot in onse sinlike 2leven en̄ ingaen met minnen en̄ ane Gode cleven, en̄ in 3Gode geenicht bliven sonder beweghen.

4Siet, dit is dat edelste ghevoelen dat wi in onsen gheeste 5bevinden ofte verstaen moghen. Nochtan moeten wi altoes op 6en̄ nedergaen die trappen van onsen hemelschen grade, in 7inwendighen doechden en̄ in uutwendighen goeden werken, 8na die ghebode Gods en̄ ordinancien der heyligher Kerken, 9ghelikerwijs dat voren gheseeght is. En̄ overmits ghelijcheit 10goeder werke, sijn wi Gode gheenicht in sijnre vruchtbaerre 11naturen, die altoes werkende is in drieheit der persone, en̄ al 12goet volbringt in enicheit sijns gheests. Daer sijn wi ghestorven 13den sonden, in énen gheeste met Gode. Daer werden wi 14van nuwes gheboren ute den heylighen Gheeste, uutvercorenne 15sonen Gods. Daer sijn wi ons selfs ontgheest, en̄ die 16Vader met den Sone hebben ons behelst in ewigher minnen 17en̄ in ghebrukene. En̄ dit were is altoes nuwe beghinnende, 18werkende en̄ volmaect⁽¹⁾: hier sijn wi salich in bekennen, in 19minnen, in ghebruken met Gode. Int ghebruken sijn wi 20ledich; dat werct God allene⁽²⁾ daer hi alle minnende gheeste 21ontgheest, overformt ende verteert in eenheit sijns gheests. 22Daer sijn wi alle één vier van minnen, dat meerre es, dan al 23dat God ye ghemaecte. Ele gheest is ene berrende cole, dien 24God onsteken heeft inden viere sijnre grondeloser minnen. 25En̄ alle vergadert, sijn wi eene berrende gloet, die nimmermeer 26vergaen en mach, met den Vader en̄ met den Sone, in 27enicheit des heylichs Gheests, daer de godlike persone hen 28selven ontgheesten in eenheit haers wesens, in dat grondelose 29abis eenvoldigher salicheit. Daer en is Vader, noch Sone,

(1) Sur. Et hoc opus à novo semper incipit, agens simul et perfeetum.

(2) Sur. Fruendo quidem ociosi snmus, solo Deo id operante.

[p. 58]

1noch heylich Gheest, noch ghene creature. Daer en is niet dan 2enich wesen⁽¹⁾, dat is die substancie der godliker persone. 3Daer sijn wi alle een en̄ onghescapen, in onse overwesen. Daer 4is alle ghebruken volbracht en̄ volmaect, in weseliker salicheit. 5Daer is God in sinen simpelen wesene, sonder were, 6ewighe ledicheit⁽²⁾, wiseloese demsterheit⁽³⁾, onghenaemde 7istegheit⁽⁴⁾, alre creaturen overwesen⁽⁵⁾, en̄ Gods ende alre 8heylighen eenvoldighe grondelose salicheit.

9Maer inder vruchtbaerre naturen, soe is die Vader een 10almachtich God, sceppere en̄ makere des hemels en̄ der erden, 11ende alre creaturen. En̄ ute sijnre naturen ghebaert hi sinen 12Sone, sine ewighe wijsheit, één met heme inder naturen, een 13ander in persone, God van Gode, overmits den welken alle 14dinghe sijn ghemaect. En̄ de heylighe Gheest, de derde persoen, 15die vloyt ute den Vader en̄ ute den Sone, die een is met 16hem beiden inder naturen, dat is hare grondelose minne, 17daer si onderlinghe ewelijc in behelst sijn, in minnen en̄ ghebruken, 18en̄ wi alle met hem één leven⁽⁶⁾, ene minne, en̄ één 19ghebruken. God is één in sijnre naturen, drieheit in vruchtbaerheid, 20drie persone in onderscede ghedeylt⁽⁷⁾: en̄ die drie 21persone sijn eenheit inder naturen, drieheit in haren eyghendomme 22der vruchtbaerre naturen Gods⁽⁸⁾: ‧iij‧ eyghenscape 23dat sijn ‧iij‧ persone, met namen en̄ met ondersceede ghe-

(1) Aldus alle onze Hss. Surius heeft ewich gelezen, want hy vertaelt: sed aeterna dumtaxat essentia.

(2) Sur. absque operatione sempiternum est ocium.

(3) Sur. modi expers caligo.

(4) Versta ongenaemd zyn of aenzyn. Surius vertaelt: innominabilis existentia.

(5) Sur. omnium creaturarum, ut ita dicam, superessentia.

(6) Sur. et nos omnes cum eis circumplectimur, utpotè una vita, unus amor, et una fruitio.

(7) Sur tres videlicet personae distinctae.

(8) Deze vier laetste woorden zyn, in onze Hss. de eerste van den volgenden volzin. Wy hebben de perioden verdeeld gelyk Surius doet, die vertaelt: caedemque (personae) in natura unitas, et in proprietate sua, naturae videlicèt divinae foecunditate, Trinitas sunt.

[p. 59]

1deilt, ende nochtan één inder naturen en̄ inden werken⁽¹⁾. 2Yeghewele persoen heeft alheit der naturen in hem⁽²⁾, en̄ 3alsoe is hi almachtich God in cracht der naturen, niet in persoenlic 4ondersceede⁽³⁾; en̄ die ‧iij‧ persone hebben ene godlike 5nature onghedeilt, en̄ daer omme sijn si één God inder 6naturen, niet ‧iij‧ Gode in onderscede der persone⁽⁴⁾. En̄ 7aldus is God ‧iij‧ in namen ende in personen, en̄ één in naturen. 8En̄ hi is drieheit in sijn vruchtbaerre naturen, en̄ die 9drieheit s eyghendom der persone, en̄ eenheit inder naturen. 10Ende die eenheit dat is onse hemelsche Vader, almachtich 11sceppere des hemels en̄ der erden, ende alre creaturen. Hi 12leeft en̄ regneert in ons, eenheit in drieheit, drieheit in eenheit, 13gheweldich God in dat overste onser ghescapenheit⁽⁵⁾. 14Dien selen wi soeken, vinden en̄ besitten overmits sine gracie 15en̄ die hulpe ons Heren Jhesu Christi in kerstenen ghelove, 16in rechter meninghen, in ongheveinsder caritaten. En̄ overmits 17onse doechtsame leven en̄ sine ghenade, soe leven wi in 18heme en̄ hi in ons, met allen sinen heylighen. En̄ alsoe sijn 19wi alle ene vergaderde enicheit met hem in minnen. En̄ die 20Vader met den Sone hebben ons begrepen, behelst en̄ overformt 21in eenheit haers gheests. En̄ daer sijn wi met den godliken 22personen één minne en̄ één ghebruken. En̄ dit ghebruken 23is volmaect in dat wiselose wesen der godheit⁽⁶⁾. Daer

(1) Hier wederom behooren, in onze Hss. deze dry laetste woorden tot den volgenden volzin, als blykt uit de met rood gestreepte capitael; maer de structuer zelf der beide perioden toont dat men ze lezen moet gelyk Surius ze heeft verdeeld. Hy zegt: Tres proprietates, tres personac sunt, nominibus ac distinetione discretae, sed unum naturâ ac operatione.

(2) Sur. Et unaquaetibet persona totam in se divinam naturam habet.

(3) Sur. et sie unaquaeque (persona) Deus omnipotens est, idque in naturae virtute, non personati distinctione.

(4) Sur. Habent, inquam, tres istae personae unam ac indivisam et inseparabilem naturam divinam, ecque in natura Deus unus sunt, non tres dii in personarum discretione.

(5) Sur. Deus potens in supremo creatae essentiae nostrae.

(6) Sur. quae quidem fruitio in modinescia divinitatis essentia consummata est.

[p. 60]

1sijn wi alle met Gode ene eenvuldighe, weselike salicheit: 2daer en is noch God, noch creature, na wise der persoenlicbeit⁽¹⁾. 3Daer sijn wi alle met Gode sonder ondersceet ene 4grondelose eenvoldighe salicheit⁽²⁾. Daer sijn wi alle verloren, 5ontsonken ende ontvloten in ene onbekende demster- 6heit⁽³⁾.

7Dit is dat hoechste dat men leven en̄ sterven, minnen en̄ 8ghebruken mach, in ewigher salicheit. En̄ soe wie u contrarie 9leert, dats doerheit.

10Bidt vore den ghenen die dit, met der ghenaden Gods heeft 11ghedicht en̄ ghesereven, en̄ vore alle die ghene diet horen ofte 12lesen, dat ons God gheve hem selven in een ewich leven. 13Amen.

14Hier eyndt dboec vanden ‧vij‧ Trappen inden hemelschen 15Graet der godliker minnen, ghedicht van her Janne van Rusbruec⁽⁴⁾, 16den icrsten prior van Gruenendale⁽⁵⁾.

(1) Sur. ubi nec Deus est, nec creatura, quantùm ad personarum distinctionem attinet.

(2) Sur. sed omnes eum Deo sine distinctione perceptibili simplex ac infinita sumus beatitudo.

(3) Sur. cunctique nos ipsos amisimus, liquefacti sumus, et defluximus in incognitam caliginem.

(4) A. van Rusbroec. G. Janne Rusbroec.

(5) Deze laetste regels zyn in onze dry Hss. door de afschryvers bygevoegd.