Doe bleefs in mich

[p. 91]

Oswald

Ich moos dae keer veur zakes effe in Brussel zeen. Ein kleinigheid. Jusses, dach ich op eimaol, woveur neit einen daag dao-aan vasknuipe. De reis is toch betaald. Ich keus gaon en Oswald opzuike, wo dae irges zit. Dat doon ich.

In de naam van Oswald loug noe eimaol e' sjtök van mien eesjte joegend; e' groot sjtök van miene zeligen eesjte sjtudententied lik dao-in wie in ein opgesjlage tent. Blie en druif herinneringen aan oze gemeinsjappelikke kolleesjtied, wo veer same, al waar hae twee jaor awwer es ich, mit nog einen angere vrundj dae Wiel heisjde, latien geleerd en greiksj gesjtameld höbbe. Ich wòs wo Oswald zich noe ophòlj, omdat ich zien adres, einen tied geleeë, gekregen haw van mien Nich, de begien, die 'm dao, es pater, in e' kleusterke van de broen patesj gekènd haw en zeer mit 'm ingenòmme waar. Niks te verwònjere! Oswald dae, es jònge student, in oos ougen al eine sjone jòng waar, koos dat gemaekelik auch op latere laeftied gebleve zeen. Mer dat neit allein. Hae haw ummer auch get leifs aan zich gehad, dat alle luuj, die 'm leerde kènne, eswie van zelf aantrok. Es kameraote hawwe veer dat jao zelf al òngervònje. Oswald waar zo get wie de prins van oos sjpeelplaatsj gewaes. Groot, sjlank opgesjaote, blòndj van haor mit helder blaw ouge, ummer lachend en ummer waalgemoud: veer leipe veur 'm, deigen alles veur 'm waat veer mer kooste; hae haw altied alleman òm zich haer. Hae leerde gemaekelik, haw doreweg* sjoon plaatsje in de composities, en waar daobie toch gesjwank* in eder sjpeel, of dat zoogsjlaon* of beugele waar, of sjtelteloupe. Hae koos mit ederein gouwd euverwaeg en kende gein sjalouzie, waat zeer vööl zègge wilt. En dan wòs nemes van òs jònges, zo vööl van meziek es hae; hae sjpeelde alles ‘à vue’ op ziene piano. Mien Nich, later övesjte gewoorde in ein anger klooster, haw mich dao vruiger auch al èns euver gesjpraoke, wie gaer ze nao den òrgel loesterde, es Oswald in de kirk sjpeelde; en auch óm zien praedige leipe de luuj gaer bie-ein, es ze wòste dat ze 'm irges heure kooste. - Laot ich Oswald opzuike, dach ich, noe ich dan toch nao 't Belsj mòt. Veer höbben òs saer* oze joegendtied nooit mee irges kònne treffe, höbben òs nooit mee trökgezeen.

En ich herinnerde mich op èns weier alles van vruiger, esof et mer van gistere weur gewaes. Zienen ènzige brour, jònger es

[p. 92]

hae zelf, waar geliek mit hööm geisselik gewoorde, en haw zich later gans oppe wetensjap toegelag. Eine gans angere minsj es Oswald, dae eine poeët waar, eine sjwermer en eine ‘charmeur’. Dae hauw ein artiste-natoer, en daobie gaar niks einkènnigs. Hae haw gein sjtreke veil en kende auch gein pretensie. Hae waar blie dat 'r laefde en vònj auch waal dat 't 'm toekoum, dat 'r gevleid en gefaeteird woort, dat me zich aan 'm gelaege leit ligge, en dat et 'm gouwd gòng. Waal waar hae get waat die van baove de Maas ‘wispelturig’ nuime, e' kitske* los en onvas, wie fantaste dat höbbe kònne. Dan sjpeelde zien fantasie 'm parte, en me moos dat in Gaods naam mer door de vingere zeen.

Zo, op èns, eine vieze keer, haw Oswald sjwermend ein gekke buuj gekrege, en waar ich zienen ougappel gewoorde. Zo get kump bie jònges veur, en bezònjer oppe kossjole, in de jaore die veuraafgaon aan de puberteit. Dat wurd dan ein kameraodsjap die achter de alledaagse vrundsjap òmgeit, die al get van gepassioneirdheid mitkrege haet. Mer dao weite die jungskes zelf dan nog niks van aaf. Zònger zich daovan raekensjap te gaeve, zuike ze nao weikheid en zachheid, nao de ‘charme’ van et maedje en et eigene van de vrouw. En òmdat ze zich, zònger bezei*, op hunne laeftied nog sjame zouë òm al nao maedjes òm te kieke, zuike ze de wermte van hun nog ònervare hart toch oet te sjtraole en oet te sjpraeke. En daoveur mòt dan e' jònger kameräödje deins doon, e' jungske dat zich flikflooie en fleië leet.

Och, wie dat alles noe weier veur mich kump te sjtaon, door de klank van eine naam allein al in de herinnering trökgeroupe. Veer ware wanjele gewaes mit Wiel, dae van miene laeftied waar. Wiel leip naeven òs, wie e' hundje dat mit zie' sjtertje kwispelt. 't Waar vruigjaor en de weiëblömkes bluide. Volop sjeen de zòn en de lòch waar werm en zònger wèndj. Veer ware 'n wei ingegange, wovan et vaeke* wied aopesjtòng en hawwe òs dao, ònger de fruitbuim, in et graas gelag. Euver òs haer dreve de witte wolke verbie, langs de grote, blawwen hemel en de veugel zòngen in de gruin-oetgeloupe tek. Dao sjuufde Oswald zien handj en zienen erm ònger miene kop door, en trok mich zo langzaam nao zich toe, pès* ich gans kort bie 'm loug, miene kop taenge zien sjouwer aan. Nog get korter bie, en ich vuilde zien wang langs mien wang sjtrieke. Ich vuilde zienen aosem oetgaon euver mie' gezich. Ich deig mien ouge toe, wie in eine zachte sjlòmmer, en leit 'm doon. En 't waar esof dao ein nuuj welt veur mich aopegòng. Wiel naeven òs, dae eesj ummer mer

[p. 93]

gemoeld haw - Wiel waar erg sjaloes van aard - keek zich alles aan en sjweeg op èns, en deig doe esof 'r zelf in sjlaop gevalle waar. Mer ònger zien wumperte door, bleef hae giftig nao òs kieke. Pès 't hööm te mechtig woort en 't auch lang genòg gedoerd haw. Wiel haet mich - en waat hèi ichzelf draan kònne doon? - dat nooit vergaeve. Hae weur doe zelf mer al te gaer in mien plaatsj gewaes. Mer Oswald haw nemes angesj neudig.

Wie veer doe same nao hoes gònge, wòs ich, dat ich in mie' gans laeve nooit mee emes zo gaer zou höbbe es Oswald op dae vruigjaorsmörge. Saer sjpeelde ich dan auch veur prins bie Oswald, dae oze keuning waar; en de anger jònges vònje dat auch gans geweun. Allein haet die leifde doe mer e' gouwd hauf jaor gedoerd: doe haw er alweier einen angeren ‘ougappel’, en leit hae mich lènks ligge. Ich waar opzie gesjuuf. Wie ich mich daoeuver gegraemd* höb, haet mich waal e' sjtök van mien joegend bedòrve. Mer den tied deit alles versjliete, en kènjer veural vergaete gaw en gouwd. Veur Oswald is doe kort daonao de zovööl sjoonder gesjichte mit Lieske begoos.

Dao ware noe waal mee es vieftig jaor euverhaer gegange, wie ich in den trein zout, dae ich in Brussel gepakt haw, òm nao Oswald te gaon en 'm nog eimaol op te zuike nao zo langen tied; en es me zelf al ene zekere laeftied bereik haet, wit me toch nooit of zo get sòms neit veur de leste keer zou kònne zeen.

Kénjergaods, waat e' miserabel kleusterke wo ich dao aanbelde. Eine klòmmels-broeder deig mich aope. En dan dat kaemerke, wo dae mich bènneleit! Ein taofel, get sjtuil, e' paar beestige* sjildrieë aan de witte wenj, wo 's-te boekpien van gekrege hes. Et rook nao vòch en wie nao voel wesj, nao brood en minsjesjweit. Ze leite mich waal den tied òm dat kröömke danig in mich op te numme. Doe woort geklop. De deur gòng aope: Oswald. Hae waar gries gewoorde, mer zien ougen en gezich ware dezelfde gebleve. 't Waar ummer nog de sjone, sjtaatse jòng, mer natuurlik man gewoorde, in de versjaote pie van de broen patesj. Ich waar, wie dan auch, zo danig verbobzakt*, bie dat ònverhuids weirzeen, dat mich gei' woord euver de luppe koum. Mer ich sjtouk de handj oet, gòng op 'm aan. Hae kènde mich neit mee. Hae keek, auch get beteuterd, dach nao, zuikde in ziene geis... Nei. En ummer zag ich nog niks. Doe vraogde hae: ‘Wae höb ich de eer?’ Hae vraogde et wiefelend, ònzeker. ‘Oswald’, zag ich, pienlik, ‘kèns doe mich dan neit mee?’

Dao klöörde zien ougen op. ‘Die sjtöm’, reip er, opvlammend,

[p. 94]

‘aan dien sjtöm kèn ich dich trök! Doe bès 't!’ En veer lougen òs in de erm.

Wie veer dan get bekòmme ware van de grote verrasjing, verkneukelde hae zich op èns weier, wie de kaojòng van vruiger: ‘Wie gouwd das doe sjus vandaag gekòmme bès: gistere waar ich oet, en mörge hes-te mich neit hie getròffe. Vandaag aevel höb ich den daag aan mich, en konne veer same-zeen bès aovend. Doe kòns hie mit mich blieven aete.’

Den daag waar nog vööls te kort, om òs te vertelle waat veer òs te zèggen hawwe. Hae waar niks kwiet gewoorde van ziene vruigere ‘charme’. Den ougopsjlaag waar nog dezelfde, hae koos dich nog zo sjnaketig aankieke wie doe, en 't deig mich gouwd es ich 'm zoug lache, nog zo gans kènjerlik en ònbezörgd. Mer dan auch weier woort er effe gans serieus, esof ziene geis zich wied-weg druimde en zien herinneringen 'm mitsjleipde, wae wit wohaer.

‘Nog altied sjwermer’, lachde hae dan oug weier.

‘Nog altied charmeur’, hèi ich 'm wille zègge.

‘Lieske is e' paar jaor geleeë auch gesjtòrve’, zag er op èns.

Ich wòs dat. ‘'t Kèndj is nooit getrouwd gewaes’.

‘Zou 't langer gelaef höbbe, es ich mit 'm getrouwd gewaes weur?’ En daobie waar 't op èns, esof ein grote troerigheid in 'm opkoum.

Hae haw altied zo get verwònjerliks, zo get naiefs euver zich gehad. Mer hae herpakde zich auch weier gauw. ‘'t Is verbie, wie zovööl angesj waat auch verbie is. - Requiescat.’ - Hae waar in 't klooster gegange òmdat zien mama dat zo gaer gezeen haw. ‘Oswald’, zag ich, ‘zèk mich, bès doe ten minste gelökkig gewaes op de waeg dae 's doe bès ingesjlage, en höbs doe 't altied nao dien zin gehad?’

‘Ich höb et oetgehawte’, zag 'r. Veer keken òs aan. Doe lachde hae, esof er daomit dat woord hèi wille oetvaege en òngezag make.

‘Ich höb vööl vrundjsjap in mie laeve gevònje, en höb mit mie' praedigen auch waal get gouwds kònne doon. Ich höb mien meziek gehad, “die holde Kunst” wie Schubert zòng, en de luuj zeen altied auch gaer kòmme loestere es ich oppen òrgel van oos kirkske sjpeelde.’

‘Mer gelökkig, mein ich, waat me gelökkig in et laeve nuimp?’ Hae sjöddelde mit ziene kop. ‘Ich höb oze regel gein sjanj aangedaon, en zo durf ich haope dat oos Leveneer toch nog kòntent

[p. 95]

mit mich zal gewaes zeen. Waat nuims doe gelökkig? Geef 't gelökkige luuj in de welt?’

Doe vraogde ich dan mer neit wieër. Ich meinde versjtange te höbbe, dat er daomit alles gezag haw.

't Waar wirkelik de leste keer gewaes. Twee jaor later waar 't mit Oswald aafgeloupe. Haw ich et veurgevuil gehad, dat ich 'm ten minste toch nog eine keer waar gaon opzuike? Mien Nich in 't klooster, de begien, sjreef et mich. Hae haw lòngontsjtaeking gekrege en dat waar ziene vruigen dood gewaes. Ganse daag bleef ich tristig dao-euver. Ich moos ummer weier aan 'm dènke. De gouwe gaon altied mer te vruig. En hae waar eine gouwe minsj gewaes, dao deige al zien eigenaardigheië noe eimaol niks aan aaf. ‘Au fond’ haw ich 'm altied gaer gehad.

Mer de minsj vergit. Me vergit gemaekelik en gaw. Et laeve geit ziene gank en ich vergout auch dit sjterfgeval weier. Dao geit eine jao ummer zo vööl door de kop, en ummer haet me weier mit anger klòmmelerieë te make.

Ich moos doe 'ne keer nao de sjtad gaon om veur oos hoeshalling de neudige gruintes in te sjlaon, die veer òs dao geweunlik haolde, es veer neit genòg hawwe mit etgein ozen eigen haof opleverde; gruin veur de sop, paor* en unne, radiezen en sjpinaat, fruit en bloumkeul, alwaat et gouf nao gelang van 't sezoen. Ich gòng daoveur ummer in etzelfde winkelke, wo ein braaf vrouw hoeseirde* die 't auch al neit te breid haw en die mich ummer gouwd bedeinde. Ongerwiel ich mich dae keer dan dao auch weier leit bedeine, koume auch nog anger luuj de winkel in, die ònger et wachte òngedöldig op en neir leipe en aan 't oetzuike gònge, waat et vroumèsj natuurlik ònaangenaam waar. Dao reet ze ein deur aope, die achteroet brach en reip: ‘Oswald, kòm en help mich; hie zeen klantje die gehòlpe wille waerde!’ Ich keek op en sjtòkde bie 't roupe van dae naam. Ich haw nooit nog emes getroffe nao de vrundj van mien jòng jaore, dae auch zo geheisje hèi.

‘Wae is dat dae geer geroupe höbt?’ vraogde ich benuujd.

‘Mien zoon’, zag ze; ‘hae is pas trök van de saldaote en hulp mich noe ein handj. Höbt geer 'm vruiger hie dan nooit getròffe?’

‘Mesjien waal; mer dan höb ich neit gewòs, dat eure jòng zo heisjde. Dae naam...’

[p. 96]

‘Dae gevilt uch?’

‘Hae deit mich dènke aan jaore trök, aan emes dae ich gaer gehad höb, eine gouwe vrundj van vruiger’.

‘Dae naam haet zie' grootvader 'm gegaeve, dae van 't Prusisj koum. Ichzelf hèi de jòng gaer angesj genuimp. Mer geer wit waal, aw luuj zeen eigezinnig.’

Ich treuzelde espres nog get mit inpakke en betale, zo lang pès die anger klantje weier weg ware. Ein ferme, sjlanke, sjone jòng. Zach gekröld haor, auch blaw ouge; en dae droug dus ziene, nooit vergaete naam. Ich begoos get mit de jòng te kalle, koos mien ouge neit van 'm aaflaote. Ich wòs eigelik gaarneit gouwd waat ich taengen 'm zag. Mer et waar mich wie weik gewoorde om 't hart. ‘Jòng’, zag ich op èns, ‘hiljs doe mesjien auch van meziek?’

Dao klöörde zien ouge op; precies zo wie de ouge van mienen eige Oswald dat doon kooste, es 'r irges get heurde van dit of dat, wo hae gek op waar: ‘Meziek, heer, dat is mie' laeve’.

Ich bedach mich neit lang. ‘Madam’, zag ich taenge zie' moder, ‘vèndj geer gouwd es ich eure jòng vraog, of er zondig nao de middig bie mich wilt kòmme: dat ich 'm dan mit mich num nao 't konzert in de zaal van Sint Cecilia?’

‘Van et Gemengd Koor?’ reip de jòng en keek mich aan mit grote ouge, die glinsterde wie blaw kralle. Hae haw, wie auch ich, de affiche gelaeze.

‘Dao hèi ich niks taenge’, zag de moder: ‘ich hawt jao zelf auch vööl van meziek. Mer zo get kost geldj, heer, en...’

‘Haet niks te beteikene; ich inviteir 'm jao’.

‘Gouwd’, zag ze, ‘mer woròm dan waal, zou ich wille vraoge. Haet er uch gezag, dat 'r oere wied berves* loupe zou, òm irges meziek te heure? Hae zal uch daoròm toch neit gebaedeld höbbe, haop ich?’

Ich lachde. ‘Omdat 'r van meziek hildj, daoròm. Mer misjien toch auch nog, òmdat eure jòng toevallig Oswald heisj’.

In et konzert van Sint Cecilia zòng Louis van Tulder dae zòndigmiddig et ‘Requiem’ van Verdi. De zaal waar sjtampvol luuj òm dae bekende zenger te heure. Mit dat de lampe aafgedreed woorte en den dirigent ziene maotsjtaaf opsjtouk òm sjtilte te kriege, drede ich mich nao de jòng dae doodsjtil, in gesjpanne aandach naeve mich zout: ‘Ich bèn blie, dat ich vandaag hie noe neit gans allein zit, Oswald’. De jòng keek mich einen ougeblik vraemd

[p. t.o. 96]

Felix Rutten te Geulle; v.l.n.r. Giel Thijssen (Giel de Pos), Felix Rutten, Frans Kengen.

Felix Rutten met zijn jonge vriend, de gymnasiast Chris Rutten uit Sittard, in de omgeving van Rome (zomer 1960).

[p. t.o. 97]

Felix Rutten 70 jaar (1952).

[p. 97]

aan: hae haw allein mer ouge veur et orkes en de soliste. De meziek zat in, zach en sjtil, wie klagend. Ich haw de ouge gesjlaote, leit mich gaon en drieve. ‘Oswald’, koum et, zach gepreveld, euver mien luppe. De jòng naeve mich hoort niks mee; ich waar neit mee dao veur 'm.

De meziek roesjde sjterker aan, in rollende voluten, vol leid, vol druifheid, en toch auch weier beröstend, ‘Requiem aeternam’, treurig mer toch wie vol van ein zuite tristigheid. ‘Oswald’, fluusterde mien luppe: ich zag et wie veur michzelf allein, en gans in mich zelf en zònger sjtöm: ‘Oswald’. En dao op-èns vuilde ich, vuilde ich mit alles waat in mich waar, nog ein anger presensie, klaor en dudelik: ein driede aanwezigheid. Et leip mich sjoeverechtig* euver de rök. Ich houfde neit te doon esof dao gaar niks waar. Dao waar get òm ich haer, waat pas geleeë dao nog neit waar, wie ich mit dae vraeme jòng naeve mich allein hie zout. ‘Oswald...’ De meziek roesjde en sjwol, en woort auch weier òngergaeve* en zachter jemerend, wie went de zee zich tröktrèk van et landj en sjtillekes kriesjt. Mer doe op èns dao die geweldig aanrollende golve van et sjturmisj opgejaag ‘Dies Irae’, wobie de versjrikte minsje-massa's engstig aan dich verbierenne! ‘Oswald, Oswald!’ Ich zuikde blènjelings griepend wie nao hawvas, en toch zònger mich te ruire. Mer dit gòng verbie, en doe koum dan auch weiër dat wie oet den hemel zelf gezònge ‘Sanctus’, wobie vergezichte van glans en glorie aope-sjuve. Reip mich emes van dao-baove, wènkde mich emes van-oet die wiedte, daen hemel vol kristal en zònnesjien, en gouf mich antjwoord?...

En èntjelings dat God-ergaeve, druif-gelaote ‘Dona nobis pacem’, dat neit mee kriesjt en neit mee klaagt, omdat et zich beröstend euvergeef... De meziek roesjde weg en sjweeg.

Dit haw waal twee oere gedoerd. Ich waar al daen tied wie weggewaes. De zaal brouk los in wildj applaus, de luuj sjtònge op mit lawèit van sjtuil en gesjtòmmel. Bie dat tumult waar ich wakker gewoorde en koum trök van wieds, wie van wied weg, in ein dòm wilj welt, de welt van alledaag. En ich verwònjerde mich: wie koum dae vraeme jòng dao naeve mich op èns, dae ich wie gaar neit kènde?

‘Ich mòt uch bedanke’, zag er - ein gans vraem sjtöm - ‘wie sjoon dat waar!’

‘Jao’, zag ich mit eine zuch, ‘dit is mee es sjoon gewaes, Oswald; en ich bedank dich veur de kompenie’.

[p. 98]

De jòng zal dat neit begrepe höbbe. Wie hèi er dat dan auch waal kònne begriepe, dat van die presensie, de driede aanwezigheid, en van dae mystieken touver, dae haezelf haw ingeleid, zònger zich daovan raekensjap te kònne gaeve, door niks angesj es et feit van ziene naam?

En allich haet er et vraem gevònje dat ich 'm doe, waal mit vööl wermte, de handj gesjöddeld höb, mer daonao gans allein, en gans, gans sjtil, nao hoes bèn gegange.