|
| |
| |
| |
I.
Wat is het hert van den mensch toch een wonderbaer iets! Een mengsel van goed en kwaed, van al wat grootsch en schoon, en al wat laeg en verachtelyk is! Het hert is de zetel zoowel van liefde als van haet, van zelfverloochening als van afgunst, van tevredenheid als van spyt, met éen woord, de dryfveer van al wat wy verrichten, ligt in ons herte opgesloten. Maer toch houd ik het er voor dat het veel meer liefde dan haet bevat, en er zelfs menschen bestaen wier hert louter liefde is. En wie zou my zulks betwisten? Wie toch? Ho! hy kome, en spoedig zal hy het met my eens zyn! Wel kan hy my eenige booze lieden toonen; maer ik kan daerentegen hem honderde, ja zelfs duizende brave menschen noemen, wier hert louter liefde is en die nooit
| |
| |
noch haet, noch afgunst, noch nyd, noch eenigen anderen afschuwelyken hertstocht kenden. En waerom toch zou de mensch niet braef zyn? Waerom zou zyn hert niet van liefde overvloeijen? Zeg, is er wel iets zoo zoet als liefde? Neen, ik voor my ten minste, ken niets zoeter, niets gelukkiger, en van het oogenblik af dat ik heb leeren denken, heb ik my voor vast in het verstand geprent dat beminnen en leven eenerlei zyn, en dat het veel beter is niet te leven dan een hert te bezitten dat door haet verontrust wordt...
Het zal wel onnoodig zyn, geloof ik, u te zeggen waertoe liefde in staet is! De oude en nieuwe geschiedenis behelzen toch genoegzame voorbeelden van ouder-, kinder-, huwelyks-, broeder- en vaderlandsliefde, dat ik daer niets by te voegen hebbe; nogthans wil ik u zeggen wat beminnen is. Wanneer iemand lydt of in gevaer verkeert, en gy niet alleen er om bedroefd zyt, niet alleen er medelyden voor gevoelt, maer dat lyden zelf zoudt willen dragen, u zelf in het gevaer willen storten, om hem die er in verkeert te redden, ho! zoo gy zulks gevoelt, zeg dan vry dat gy bemint, bedank den goeden God dan om die weldaed; want dan, ofschoon er misschien op zulken stond tranen in uwe oogen zullen opwellen, dan toch zyt gy gelukkig! Met een liefderyk hert kan men wel arm zyn en met tegenspoed te worstelen hebben, maer ongelukkig zyn kan men toch nooit, en ik houd het er voor dat een liefderyk hert een hemel op aerde is. Toch zyn er som- | |
| |
mige menschen die haet, nyd, afgunst en nog wel honderd andere booze driften hun hert laten binnen sluipen; ja, zulke worden er gevonden. Maer vraeg hen eens hoe zy de wereld vinden? Zy zullen u niets antwoorden, maer gy hebt hen slechts in de oogen te schouwen om u te overtuigen dat zulk een leven erger is dan eene hel. Ik, ten minste, zou zulk een leven van helsche marteling niet kunnen verduren, en ik geloof dat gy ook verkiest op aerde gelukkig te zyn, niet waer, lieve lezeres? Welnu, gy kunt het zyn zoo gy slechts wilt; van u hangt het af: bemin elkeen...
Ik wil u eene geschiedenis vertellen die u klaer zal doen zien hoe gelukkig het is te beminnen. Alle de persoonen die er in voorkomen, bezitten een liefderyk hert: geen hunner kent haet, allen zyn arm, en ofschoon zy fel met rampspoed te worstelen hadden, toch was geen hunner ongelukkig...
Het gehucht waer de geschiedenis die ik u verhalen ga, aenvang neemt, draegt den naem van de Panne en is afhangend van het Westvlaendersche stranddorp Adinkerke. Zoo ik nu den geleerde wilde uithangen, zou ik u heel wat kunnen vertellen over het dorp Adinkerke en het gehucht de Panne. Ik zou u kunnen zeggen waervan deze namen herkomstig zyn, wie Adinkerke en de Panne stichtte, wie er de eerste heer van was, en nog wel honderd andere wetensweerdige
| |
| |
dingen; maer daer dit alles met onze geschiedenis niets te stellen heeft, zal ik dit liever den geleerden overlaten, die zich toch veel beter uit dien steek zullen trekken dan ik. Alleen, geloof ik u te moeten zeggen dat Adinkerke een dorp is, dat in de nabyheid der Westvlaendersche stad Veurne en der fransche grenzen, by de Noordzee, is gelegen, en zoo wat vyf uren gaens van Oostende is verwyderd. Het gehucht de Panne dat er van afhangt, is eene kleine visschershaven waer, naest eenige wooningen van welstellende lieden, zich een groot getal kleine armoedige huiskens verheffen. Misschien denkt gy dat zulks het geval met alle dorpen is? Gy hebt gelyk; maer in een visschersdorp woonen toch veel meer arme lieden dan in eenig ander, en in de Panne meer dan in de overige stranddorpen; want er leven daer een groot getal visschers, en de nyverheid dier arme menschen is toch, zooals men weet, in der waerheid niet al te bloeijend.
In een der enge steegjes van het gehucht de Panne, stond te midden van eene rei lage huiskens een hutteken uit baksteenen opgebouwd, maer dat nog veel lager was dan alle de andere; het was zoo klein dat het slechts éene benedenkamer had, die tot keuken en tevens tot slaepplaets diende aen de weduwe van Jakob Bambeke, een in het onweder omgekomen visscher, en een zolderken onder het biezen dak, waer Simon, de zoon der weduwe Bambeke, sliep.
Toen Jakob Bambeke nog leefde, dan kende men geene armoede
| |
| |
in het kleine huisken; want toen ging het nog zeer goed met de visschery en wonnen de visschersgezellen daer veel geld mede. Vrouw Amelberga Bambeke won toen ook nog al eenen schoonen stuiver; want wanneer de zaken van het huishouden haer niet bezig hielden, dan zat zy voor haer spinnewiel en spon vlytig het vlas tot draden, voor de visschersgezellen die het dan voor hun gebruik tot lynwaed lieten weven; of wel, vrouw Amelberga breidde netten voor de visschers, zoo dat er in het kleine huisken eerder overvloed dan bekrompenheid heerschte.
Het was nu van den laetsten S. Pietersavond negen jaer geleden dat de woedende zee het lyk van Jakob Bambeke op het strand had geworpen. Ik moet niet zeggen, hoe zyne weduwe, by het zien van het misvormde lyk haers echtgenoots, hare oogen had rood gekreten; de strandbewooners weten dit allen nog zeer goed, en wanneer gy slechts weten zult dat Jakob en Amelberga elkander beminden, dat zy elkander waerlyk voorbeeldeloos, vertrouwelyk lief hadden, dan ook zult gy dit licht beseffen.
Nu, aen alles komt een einde; zoo moest er dan ook een komen aen de tranen der weduwe. Ofschoon Amelberga ophield met weenen, geloof daerom niet dat zy aen haren afgestorven Jakob niet meer dacht of zyne dood niet langer betreurde. Neen, zyn aendenken bleef heilig in haer hert bewaerd; maer er was iets anders dat hare aen- | |
| |
dacht gansch op zich trok en de macht bezat om de tranen in hare oogen op te droogen. Haren Jakob had zy wel verloren; maer toch had hy haer een liefdepand achtergelaten, dat hem in alles geleek. De kleine tienjarige Simon Bambeke had de zelfde zwarte hairlokken, de zelfde bruine glinsterende oogen en beloofde van toen af eens het zelfde bruin getaend wezen te krygen als zyn afgestorven vader. Vrouw Amelberga begreep dat zy nu voor dit kind alleen te zorgen had, en dat, om het groot te brengen, het haer nog al eenige moeite zou hebben gekost. Maer in hare liefde puttede zy kracht, en dacht: men bekomt toch niets zonder moeite. Elken dag stond zy een uer vroeger op en legde zich een uer later te slapen, om wat meer vlas tot draden te kunnen spinnen of een langer eind net te kunnen breiden, spaerde wat uit haren eigen mond, en zoo werd de kleine Simon allengs groot.
Toen hy vyftien jaer oud was, wilde zyne moeder hem by den kleêrmaker van Adinkerke op stiel doen, maer Simon scheen daer niet mede in zynen schik; toen sprak vrouw Amelberga van den schoenmaker, doch de knaep schudde neen.
- Timmerman? - vroeg de weduwe van Jakob Bambeke; maer de kleine schudde nogmaels neen, en zoo deed hy op alle de ambachten welke men hem voorstelde.
- Maer Simon, jongen, - vroeg hem zyne moeder op zekeren
| |
| |
avond toen zy voor haer spinnewiel zat, - gy moet toch iets kiezen! Zeg, wat ambacht wilt gy leeren?
- Mag ik zelf kiezen? - vroeg de kleine knaep, met oogen glinsterend van vreugde.
De moeder knikte toestemmend, en op denzelfden stond zegde Simon, terwyl hy naer haer heen liep en haer by de handen greep:
- Welnu dan, moeder, ik wilde geerne visscher worden.
- Heere God! kind, - kreet vrouw Amelberga, - weet gy niet dat uw vader ook een visscher was, en dat de baren der zee zyn lyk op het strand hebben gerold? Simon, zyt ge dit vergeten? denk er aen, jongen lief!
- Och, moeder, laet my visscher worden, - antwoordde de knaep fleemend, - andere menschen sterven immers ook? En visscher, zie, dat zou ik nu toch wel ter dege geerne worden.
De vrouw zou hem liefst van dit voornemen hebben doen afzien; maer daer de kleine Simon op alle hare vragen toch slechts antwoordde dat hy geerne visscher zou worden, stemde zy dan ook eindelyk in die neiging toe en zocht voor hem eene leerplaets op eenen ventjager. Van dan af deed Simon dagelyks goeden voortgang, tot dat hy op korten tyd een flinke visscher werd, ja wel de beste misschien van heel de Panne, en gevolgentlyk bracht hy nu ook spoedig eenen schoonen stuiver naer huis. De weduwe van Jakob Bambeke was nu niet meer
| |
| |
genoodzaekt 's morgends vroeg en 's avonds laet te werken en zich het eten uit den mond te sparen. Neen, Simon won genoeg om haer te onderhouden, en was er vrouw Amelberga vroeger fier op geweest voor haer kind te kunnen werken, Simon was er thans niet minder trotsch op, nu hy zyne moeder eene behulpzame hand mocht bieden.
Aen de overzyde van het steegje en wel recht tegenover het huisje der weduwe van Jakob Bambeke, verhief zich eene andere wooning die, ofschoon ook niet zeer groot, toch veel ruimer was dan al de overige en ook eene verdieping meer had. Dit huis, met zyne witgekalkte muren en groene zonneblinden, was de wooning van Rombout Dillewyns, die daer sedert jaren met zyne eenige dochter Dorothea huisvestte.
Bout Dillewyns, die schipper of patroon van eenen ventjager was, kon omstreeks de vyftig jaer oud zyn: hy was sterk gebouwd en nog zeer vlug voor zyne jaren. Zyne dochter had nu achttien mael de lentezon het strand zien beschynen, en haer leven had het leven harer moeder gekost. Bout had dit droevig ongeval lang beweend, maer nogthans had hem dit niet verhinderd zoo goed mogelyk voor de opvoeding van zynen hem eenig overgebleven schat te zorgen, en thans was de kleine achttienjarige Dorothea, met hare blonde zyden lokken en hare waterachtige blauwe oogen, waerin de goedheid als in een open boek te lezen stond, wel het schoonste visscherskind uit de gansche streek, en wanneer de oude Bout des zondags, als er niet te visschen
| |
| |
viel, met zyne dochter uit de kerk van Adinkerke kwam, en hy hoorde en zag hoe zy de bewondering van allen op zich trok, dan stapte hy voorwaer niet weinig trotsch door de menigte.
Dorothea beminde elkeen; maer wie zy het meest lief had, dit waren toch wel haren vader, Simon Bambeke en de weduwe van Jakob Bambeke. - Elkeen beminnen en goed doen, dit was het wat heur vader haer van jongs af had voorgehouden, en het goede kind had zich stiptelyk de lessen, die hy haer dagelyks zoo liefderyk voorhield, in het hert geprent, en zag zich daerdoor ook van iedereen om het zeerst eeren en beminnen.
De weduwe van Jakob Bambeke was nu omtrent vyf-en-vyftig jaer oud, en haer zoon Simon had met halfmeert den ouderdom van vyf-en-twintig jaer bereikt. Nu ging er voor hen, helaes! een tydstip beginnen, dat hen met zware beproevingen zou doen kampen: de visschery verslapte en dreigde gansch ten gronde te zullen gaen; dit had voor gevolg dat Simon afgedankt werd en zonder werk viel. Aen spinnen en netten breiden viel nu ook niet veel meer te denken, want daer de visschers niet meer arbeiden konden of geen geld meer wonnen, hadden zy geene netten meer noodig, en in plaets van lynwaden hemden te dragen, waren zy blyde dat zy er zich katoenen konden aenschaffen. Wat zouden de weduwe van Jakob Bambeke en haer zoon Simon nu aenvangen? Zy wisten het zelven niet, en
| |
| |
ofschoon zy daer wel meer dan eens op nadachten, toch bleven zy elkander liefhebben en dachten betrouwend op God. Zy zegden:
- Hy die alles uit den niet trok, zal ook voor ons, die hy naer zyn evenbeeld geschapen heeft, wel zorgen, en ons van honger niet laten omkomen!
|
|
Auteursrechtvrij