Scilla

(1966)–Lukas Rotgans– rechtenstatus



[pagina 105]
Vyfde bedryf Eerste toneel Scilla, Dorize dorize Men heeft my niet misleidt, de legerpriesters wachten.Ga naar voetnoot1601 Men zal uw vader of uw zusters minnaar slachten; Indien Ismene noch afkerig blyft, mevrou, En weigert Minos kroon t' aanvaarden met zyn trou.Ga naar voetnoot1604 scilla 1605[regelnummer] Zou hy haar kroonen, en my als slavin onthaalen?Ga naar voetnoot1605 Zou zy als koningin met kroon en septer praalen, En ik, met ketenen om mynen arm, tot loon Van myn getrouwen dienst, hem volgen? groote Goôn! Zyn liefde is my bekent. 't geheim van zyn gedachtenGa naar voetnoot1609 1610[regelnummer] Heeft hy my zelf ontdekt, Dorize: maar wy trachtenGa naar voetnoot1610 Die dodelyke vlam te smooren in zyn bloet.Ga naar voetnoot1611 Ik haat hem en ik vloek Ismene. myn gemoedt, Door zyne weigering in razerny ontsteeken, Tracht dien geleden hoon op hem en haar te wreeken. dorize 1615[regelnummer] Zal 't my geoorlooft zyn, prinses, om in een zaak Van zulk een groot gewigt, die sporelooze wraakGa naar voetnoot1616 U af te raden, en dit quaadt te wederstreeven? Gy staat uw zuster als een vyandin naar 't leven. Herdenk de vrientschap van Ismene, die zoo teêr,
[pagina 106]
1620[regelnummer] Zoo trou, zoo minzaam, u begunstigde weleer. Errinner u haar deugdt en edelmoedigheden, In koning Nizus hof geviert en aangebeden.Ga naar voetnoot1622 Hoe schynt de vroomheit uit haar vriendelyk gezigt!Ga naar voetnoot1623 Hoe meenig' onderdaan heeft zy door dienst verpligt! 1625[regelnummer] De trotse Hovaardy, een gunstgenoot der grooten,Ga naar voetnoot1625 Wierdt nooit van haar gevleit, maar uit haar hart geslooten. Alleen de Needrigheit, haar gunst en achting waardt, Ging als een speelgenoote in 't hof met haar gepaart. Voeg hier haar schoonheit by, vermaardt door alle hoven... scilla 1630[regelnummer] Hou op, Dorize, van haar gaaven meer te looven. Die deugdt, daar gy op roemt, die schoonheit zoo volmaakt,Ga naar voetnoot1631 Heeft Minos hart, in spyt van myne min, geraakt.Ga naar voetnoot1632 Haar gaaven maaken my verfoeilyk in zyne oogen: Dies wordt myn minnenydt, zoo krachtig van vermogen, 1635[regelnummer] Getergt en opgewekt door 't melden van haar lof. Gy wilt my stillen, maar gy geeft myn gramschap stof. dorize Gaf zy wel ooit gehoor aan zyn verliefde klagten? scilla Wat vraagt gy my? ken ik 't geheim van haar gedachten? Wie weet, wanneer zy door gewoonte Fokus vleit,Ga naar voetnoot1639 1640[regelnummer] Of 't hart haar niet bestraft, en voor den koning pleit. dorize Hoe kan uw achterdocht Ismenes eer dus krenken?Ga naar voetnoot1641
[pagina 107]
scilla Wat wilt gy, dat ik in myn twyfeling zal denken?Ga naar voetnoot1642 Maar ik vergeeve u licht dat gy my schuldig vindt:Ga naar voetnoot1643 Zy kent geen minnenydt, die nimmer heeft bemint. 1645[regelnummer] Kon ik u recht den staat van myn gemoedt verklaaren, Gy zoudt myn onrust met uw medelyden paaren.Ga naar voetnoot1646 Veroordeel niet te fel de drift, die my bestrydt, Maar mist myn achterdocht, scheldt my die doling quyt.Ga naar voetnoot1648 Al stopt Ismene voor myn minnaars klagt haare ooren, 1650[regelnummer] Nochtans gaat al myn hoop door haar alleen verloren. Twee prinssen eeren haar, bekoort door haar gezigt:Ga naar voetnoot1651 Maar heeft haar gunst wel een zoo dier als ik verpligt?Ga naar voetnoot1652 Wat heb ik niet gedaan om Minos te behaagen? Myn vader wacht de doodt, of zal zyn zegewagen 1655[regelnummer] Geleiden langs de straat, zoo Fokus wordt geslacht: En all' die rampen heeft myn liefde voortgebragt. Maar zoo myn zuster, om hen beide te behouwen, Besloot een vyandt, in haar bruigoms plaats, te trouwen, Zou ik dat huwelyk gedoogen? neen, myn handt 1660[regelnummer] Doorstoot uw vyandin. Dorize volg.Ga naar voetnoot1660 dorize Hou stant. scilla Gehoonde minnares, wat zult gy nu besluiten?Ga naar voetnoot1661-94 Ga naar voetnoot1661 Wat raadt, wat middel, om dit kankrent quaadt te stuiten?Ga naar voetnoot1662 Geen hartstogt werkt zoo fel, als een verachtte min; Zy sluit de reden uit, en laat de wanhoop in.Ga naar voetnoot1664
[pagina 108]
1665[regelnummer] Kom, volg, Dorize, laat ons 't vaderlandt verlaaten, Daar my de koning vloekt, daar my de burgers haaten;Ga naar voetnoot1666 Terwyl de zuigeling, die door myn schelmstuk lydt, Met traanen in 't gezigt, de schuldt aan my verwyt. Noch eens, Dorize, laat ons vluchten. maar wat plekken 1670[regelnummer] Der aarde zullen ooit myn gruwzaam quaadt bedekken? Wie zal niet waagen van myn schennis? wat gewestGa naar voetnoot1671 Zal my niet vloeken, als een dodelyke pest? Elk zal zyn lantstreek, daar ik nader, my verbieden.Ga naar voetnoot1673 Maar schoon ik vlucht, kan ik een knaagent hart ontvlieden? 1675[regelnummer] Een felle wroeging, die myn smart van binnen voedt, Verstrekt my een beulin, en geesselt myn gemoedt:Ga naar voetnoot1676 Haar werking heeft myn ziel tot wanhoop aangedreeven. Ik zal my aan haar magt vrywillig overgeeven.Ga naar voetnoot1678 ô Wanhoop! die my kunt verlossen door de doodt, 1680[regelnummer] Gun dat ik u omhelze, als toevlucht in den noodt. Ach! waarde vader, heeft myn liefde uw ramp gebrouwen, Zocht ik een vyandt door uw ondergang te trouwen; En gy, Alkathoë, door myn verradery, Ten prooi geschonken van een moorders dwinglandy, 1685[regelnummer] Vergeeft, vergeeft my 't feit: ik zal uw onheil wreeken, Als ik uw vyandt zal in zyn triomf doorsteeken, En verven voor uw wal, waar in zyn krygsvolk woedt, De versche lauwerkroon met zyn ondankbaar bloet. Dan zal ik, juichende om uw wraak, myn lantgenooten, 1690[regelnummer] Den moortpriem keeren, en myn eige borst doorstooten:Ga naar voetnoot1690 Maar laat ik u voldoen, door zulk een groot besluit,Ga naar voetnoot1691 En veegt met bloet de smet van myne misdaadt uit. En gy, indien gy door myn uitvaart wordt bewoogen,Ga naar voetnoot1693 Doe my den lesten dienst, Dorize, sluit myne oogen.
[pagina 109]
dorize 1695[regelnummer] Helaas! wat neemt gy voor in uwe woede? spaar U zelve, en hoop op 't lot. wie weet wat uitkomst... maar De koning komt.
Twede toneel Minos, Scilla, Dorize, Mentor minos Ik zal myn oogmerk u ontdekken, Prinses, gy moet terstont uit deze tent vertrekken. 't Verraadt, door u gepleegt aan vader Nizus kroon, 1700[regelnummer] Die misdaadt dreigt my met de gramschap van de Goôn, Zoo gy hier langer toeft: ik moet hun' last volbrengen. Zy willen in myn tent uw toevlucht niet gehengen.Ga naar voetnoot1702 Myn legerwichelaar, die op den uitslag wacht,Ga naar voetnoot1703 Heeft my voor 't oog van 't heir dat hoog bevel gebracht, 1705[regelnummer] En alle harten door zyn Godtspraak ingenomen.Ga naar voetnoot1705 Zy dreigen door geweldt myn weigring voor te komen.Ga naar voetnoot1706 De priesterlyke tong, verheerlykt als een tolkGa naar voetnoot1707 Der Goden, werkt met kracht op 't ingewandt van 't volk.Ga naar voetnoot1708 Dies hou my buiten schuldt. 't is niet in myn vermogen, 1710[regelnummer] In 't uiterste gevaar uw byzyn te gedoogen. scilla De vondt, dien gy verdicht, verblindt myne oogen niet.Ga naar voetnoot1711 Ik ken, ik ken dien Godt, die myn vertrek gebiedt.
[pagina 110]
Maar, neen, 't is een Godin, om haar bevalligheden In 't koor van uw gemoedt geviert en aangebeden.Ga naar voetnoot1714 1715[regelnummer] Myn zuster....Ga naar voetnoot1715 minos Ja, die wordt verheerlykt in myn zin. Uw ondeugdt wekt myn haat, daar ik haar deugdt bemin.Ga naar voetnoot1716 En dat ik ben gezint deze eedle deugdt te kroonen Door tekens van myn gunst, zal ik noch heden toonen.Ga naar voetnoot1718 scilla Verryk haar door de trou met uwe kroon en staf,Ga naar voetnoot1719 1720[regelnummer] In spyt des bruidegoms dien haar het nootlot gaf. Ga heen, ondankbre, laat uw bruiloftstoortsen rooken, Wanneer gy 't lykaltaar voor Fokus hebt ontstoken. Ga, vul de doodbus met zyn lykasch door uw handt,Ga naar voetnoot1723 En op de zelve plaats daar 't huwlyksoffer brandt.Ga naar voetnoot1724 1725[regelnummer] Maar zyn ontrustte schim zal aan de Goden klaagen,Ga naar voetnoot1725 En u met uwe bruidt voor hunne vierschaar daagen. Hoe zal de wraak, uw rust ontroeren! straf op strafGa naar voetnoot1727 Zal u vervolgen, en geleiden naar uw graf: Een straf, voor u en voor uw onderdaan beschooren. 1730[regelnummer] De Goden treffen zelfs de burgers in hun' toren,Ga naar voetnoot1730-31 Wanneer de koning zich bevlekt met euveldaan. Zoo moet uw ryk eerlang door lantkrakkeel vergaan,Ga naar voetnoot1732 En burgerlyken twist. het bloet, door 't staal vergooten
[pagina 111]
Moet bruischen, als een zee, langs uw verheve sloten,Ga naar voetnoot1734 1735[regelnummer] En stroomen in de zaal van 't hof, daar DertelheitGa naar voetnoot1735 Den middagdisch stoffeert, en Weelde uw nachtkoets spreidt. Zoo moet de felle Moordt, ten afgrondt uitgelaaten,Ga naar voetnoot1737 Een dodelyk toneel ontsluiten op uw straaten.Ga naar voetnoot1738 Ik zie de bruid omhelst haar minnaar op den grondt: 1740[regelnummer] Zy luikt zyn stervent oog, en kust den bleeken mondt. De vrouwen vluchten van uw' woedende onderdaanen,Ga naar voetnoot1741 En laaven 't jeugdig kroost, in plaats van melk, met traanen. Zoo deelt de zuigeling, in dien bedroefden staat In d' algemeene elende, en wordt gestraft om 't quaadt,Ga naar voetnoot1744-45 1745[regelnummer] Dat uit uw wellust sproot. het zaadt, uit u geboren, Uw dochters hebben zelfs u ramp op ramp gezworen;Ga naar voetnoot1746 Zy zullen u eerlang verraaden, en uw ryk Veel onheil brouwen, my in gruwelen gelyk. Dit spel ik, en noch meer. ja, Minos, hoor my wenschen,Ga naar voetnoot1749 1750[regelnummer] Maar beef, ja beef, tiran, rampzaligste aller menschen! Myn vier is uitgedooft. myn liefde, in razernyGa naar voetnoot1751 Verandert, zet in 't hart myn wraakzucht krachten by. Niets woedde ooit feller, dan een haat, uit min gesprooten. Nu gy myn gunsten en verdiensten hebt verstooten;Ga naar voetnoot1754 1755[regelnummer] Zoo moet uw ryksgrens, by den nagebuur veracht, Van monsters krielen, als uw vrou heeft voortgebragt. 't Orakel stop' zyn oor voor uwe wichelaaren. De ravens knarssen by den rook van uwe altaaren.Ga naar voetnoot1758 Zoo strekke uw offerspys, daar gy uw' feesten viert, 1760[regelnummer] Als walglyk aan de Goôn, een prooi voor 't roofgediert.
[pagina 112]
Zoo moet een vier van wraak door alle uw steden blaaken, Uw hoftrans door 't geweldt der donderklooten kraakenGa naar voetnoot1762 En nederstorten, tot gy, door den val verplet, Den doodsnik uitblaast op uw koninklyk banket. 1765[regelnummer] Ik vloekte u meer, tiran, zoo 't stonde in myn vermogen. 'k Bezwyk. Dorize, kom, en lei my uit zyne oogen.
Derde toneel Minos, Mentor mentor Wie schrikt niet, groote Goôn, die zulk een gruwel hoort! Een gruwel, die myn hart gelyk een schicht doorboort! ô Hemel! keer dien vloek, en kroon ons met uw' zegen. minos 1770[regelnummer] Maakt u de gramschap van een raazent mensch verlegen? mentor De vloek, gesprooten uit de driften van haar haat, Dreigt zelf den offerdienst, de hooftzuil van den Staat,Ga naar voetnoot1772-73 Ga naar voetnoot1772 De ziel van 't gansche ryk. wie kan dien hoon gedoogen? Een zaak, van dat gewigt, dient nader overwoogen. 1775[regelnummer] Men moet haar straffen.Ga naar voetnoot1775 minos Neen. zy is genoeg gestraft. De schuldt, die haar vervolgt en steets ontrust, verschaft Haar overvloedt van stof, en zy bezwaart haar lyden.Ga naar voetnoot1777
[pagina 113]
Geen grooter plaag, dan met een knaagent hart te stryden. Men vindt, van Goôn en mensch verlaaten, troost noch heul. 1780[regelnummer] 't Geweten, overtuigt van 't schelmstuk, strekt een beul, Die onophoudelyk kastydt met felle slagen. De lyfstraf maakt een eindt van 't leven; en de plaagenGa naar voetnoot1782 Verdwynen door de doodt: maar wroeging over 't quaadt Verwekt ontelbre doôn. zaagt gy niet in 't gelaatGa naar voetnoot1784 1785[regelnummer] Van Scilla 't vonnis van een strenge straf geschreeven? Het opperste gerecht, waar voor wy menschen beeven, Heeft haar veroordeelt, en de wraak is op de been: En wilt gy, Mentor, dat ik haar verwyze? neen.Ga naar voetnoot1788 Ik moet my zelven eens beproeven, en de hoekenGa naar voetnoot1789 1790[regelnummer] Van myn misdadig hart, als rechter onderzoeken. Gy weet, hoe 't nootlot door 't orakel heeft gespelt,Ga naar voetnoot1791 Dat my de lotbus in het onderaartsche veldtGa naar voetnoot1792 Te beurt zal vallen, om der stervelingen zielen, Die voor den rechterstoel eerbiedig nederknielen, 1795[regelnummer] Te vonnissen, naar 't goedt of quaadt door haar begaan. Zal daar het schuldig volk voor myne vierschaar staan; En ben ik niet verpligt 't bewint dier groote zaaken, Door een oprecht gedrag en deugdt my waardt te maaken? Zal ik misdadigen tot straffe en helsche pyn 1800[regelnummer] Verwyzen voor 't gerecht, en zelf misdadig zyn? 't Is waar, ik heb den staf van Nizus wel gekreegen, Maar door een snoodt verraadt, en niet door 's hemels zegen. De Goden dulden 't quaadt, maar hun' rechtvaerdigheitGa naar voetnoot1803-04 Wordt nimmer aangemerkt als oorzaak van het feit. 1805[regelnummer] Wie weet, of 't voordeel, dat myn heerschlust kan bekooren, Niet is gesprooten uit een werking van hun' toren.
[pagina 114]
Want overweeg met my de zaak, gelyk 't behoort. Aanschou een dochter, door een wulpse min bekoort, Natuur en kinderpligt en trou en eer verzaaken,Ga naar voetnoot1809 1810[regelnummer] En 't godtgewyde Schildt uit vaders tempel schaaken, En my de ziel van 't ryk, den zegen van den Staat Aanbieden in myn tent. die tempelroof, dat quaadt, Dat helsche lasterstuk, met woorden niet te noemen,Ga naar voetnoot1813 Waar van de wereldt gruwt, dat al de Goden doemen,Ga naar voetnoot1814 1815[regelnummer] Ontsluit de vesting, daar zich 't volk voor my verklaart. Maar dit is 't minste noch van 't geen my heeft bezwaart. mentor Kunt gy de liefde tot Ismene in uwe zinnen Noch niet bedwingen, en dien hartstogt overwinnen? Hebt gy, gelyk 't behoort, u zelf geweldt gedaan? minos 1820[regelnummer] Ik heb dat doodlyk vier wel tienmaal wederstaan;Ga naar voetnoot1820 Myn drift beschuldigt en veroordeelt. myn geweten Heeft zich in dezen strydt, gelyk 't betaamt, gequeeten. Maar telkens quam de min, door reden neêrgevelt,Ga naar voetnoot1823 In 't hart weêr boven, en ontworstelde 't geweldt.Ga naar voetnoot1824 mentor 1825[regelnummer] Zyt gy noch meester door uw tegenstant gebleeven? Of mostge u weder aan die driften overgeeven? Verklaar u nader vorst.Ga naar voetnoot1827-29 minos Myn edelmoedigheit Heeft tegens deze min met grooten ernst gepleit, En myn geweten heeft het vonnis uitgesproken.
[pagina 115]
1830[regelnummer] Gy, die dit heilig vier hebt in myn borst ontstoken,Ga naar voetnoot1830-33 Gy, die myn togten hebt beteugelt, groote Goôn,Ga naar voetnoot1831 Gy schenkt my door uw gunst een perel aan myn kroon. Ik moet myn dankbaarheit voor zulk een weldaadt uiten.
Vierde toneel Minos, Mentor, Agénor agénor Myn heer, de priester wacht met ongedult hier buiten. 1835[regelnummer] Het altaar staat gereet, en al de plegtigheit Is lang voor uwe tent in 't oog van 't heir bereidt. Men wacht naar 't offer om dit groote feest te vieren. Hebt gy de keur gedaan? minos Laat tweepaar jonge stieren, Maar nooit door 't juk geprangt, te voorschyn brengen, om 1840[regelnummer] Te slachten. haal Ismene en haaren bruidegom En vader aanstonts hier. agénor 'k Gehoorzaam uw begeren.
Vyfde toneel Minos, Mentor minos Ja, Mentor, ik heb my verwonnen, en wy keeren Ons tot de deugdt. gy zult aanschouwen dezen dag Hoe veel de reedlykheit op myn gemoedt vermag.Ga naar voetnoot1844
[pagina 116]
1845[regelnummer] Zou ik zoo groot een trou, als ooit myne oogen zagen, Vervolgen met geweldt, en door myn driften plaagen? Myn hart, doorluchtig paar, tot uwe hulp bereidt, Schenkt aan uw min de vrucht van haar stantvastigheit. mentor Zoo triomfeert gy, door u zelf te wederstreeven. 1850[regelnummer] Uw edelmoedigheit, in 't hart van 't volk geschreeven, Zal eeuwig uwen roem verheffen, en de faam Zich steets vermoejen door 't verbreiden van uw' naam. Het purper troongewaadt, de glans der kroonjuweelen, Eertekens van 't gebiedt, die 't hart door d'oogen streelen,Ga naar voetnoot1854 1855[regelnummer] Staan doof en duister by de straalen van de deugdt.Ga naar voetnoot1855 Uw groot besluit, myn heer, verwekt my groote vreugdt. minos Verhef myn luister vry. ik heb door 's hemels zegen Deze overwinning, maar met zweet en angst, verkreegen mentor Hoe feller tegenstant, wanneer men met het staal 1860[regelnummer] Om eer in 't vechtperk strydt, hoe grooter zegepraal.
Zesde toneel Minos, Nizus, Ismene, Fokus, Mentor, Arsinoë, Agénor, Lyfwacht minos Gedoog, prinses, terwyl de priesters ons verbeiden, Dat ik u met myn handt naar 't altaar mag geleiden. ismene ô Blyde bootschap! ô bekorelyke doodt! Myn hoop! myn toeverlaat! ik groete u in den noodt!
[pagina 117]
1865[regelnummer] Vaarwel, myn vader, leef, en heb ik iets misdreeven, Scheldt my de misdaadt quyt, terwyl ik schei van 't leven. 'k Omhelze u, brave vorst. en gy, myn bruidegom, Vaarwel, vaar eeuwig wel, ô heldt! nu Minos kom. fokus Gy zult niet sterven, neen, ik zal dat opzet stuiten, minos 1870[regelnummer] Bezadig u, myn heer. ik zal my klaarder uiten: Ik zoek Ismene als bruidt te leiden, daar ik haar Voor u.... ismene Als bruidt! hou op. minos Gun dat ik my verklaar. Gy zult myn gunst, indien.... ismene 'k Wil van die gunst niet hooren.Ga naar voetnoot1873 Zoudt gy my leiden, en uw trou myn hart bekooren? 1875[regelnummer] Zou ik u volgen, en myn waarden heldt verraân? Ik weet noch middelen om my van u t'ontslaan. Hou moedt, doorluchte prins, dat zult gy nooitaanschouwen. Ik wacht de wreetste doodt, eer ik met hem zal trouwen.Ga naar voetnoot1878 nizus Ja, sterf, Ismene, sterf, eer gy zyn wil voldoet. ismene 1880[regelnummer] Kom, wreek Androgeos, maar door Ismenes bloet.
[pagina 118]
minos Die drift van toornigheit, uit misverstandt gesprooten, Kan uw bekoorlykheên, voor myn gezigt vergrooten. Ik eer die gramschap, als een vrucht der waare trou: Maar denk niet, dat ik haar zal krenken: neen mevrou.Ga naar voetnoot1884 1885[regelnummer] Uw haastigheit maakt u, maar tegens recht, verbolgen.Ga naar voetnoot1885 Ik zal u leiden, maar uw bruidegom zal volgen. Gy zult prins Fokus zelf ontfangen van myn handt, Voor 't oog van 't gansche heir, daar 't heilig offer brandt: En op die plaats, daar ik Androgeos wou wreeken, 1890[regelnummer] Zal ik voor uwe trou het echtaltaar ontsteeken. En gy, ô Nizus, zult dit ryk voortaan van my Te leen bezitten, en elk zal uw heerschappy, Door myn bevel, gelyk voor dezen oorlog eeren: En ik zal met myn vloot terstont naar Krete keeren. fokus 1895[regelnummer] Wat onverwachte vreugdt ontmoet ons in den druk! nizus Myn dochter, dat ik u begroete in dit geluk. ismene De blyschap van myn hart verbiedt de tong te spreeken. nizus Uw edelmoedigheit, ô Minos, is gebleeken: Gy blyft in uw triomf ook meester van uw hart. ismene 1900[regelnummer] Heb ik u ooit gehoont, door 't perssen van myn smart, Denk dat een minnares haar drift niet kan bepaalen.Ga naar voetnoot1901
[pagina 119]
fokus Door die verandering sal nooit myn krygsmoedt daalen. Heb ik dit ryk weleer, in 't nypen van den noodt, By 't blinken van het staal, in 't aanzien van de doodt, 1905[regelnummer] Door mijn geweer geredt, en in verscheide slagen,Ga naar voetnoot1905 Ten dienst van Nizus staf, de zege wechgedraagen; Nu gesp ik 't zwaardt op zy, voor uwe zaak, myn heer. Ik zal my in den strydt opoffren aan uw eer, En quyten, als ik my voordezen heb gequeeten. Arsinoë 1910[regelnummer] Dorize nadert ons, bedrukt en nat bekreeten.
Zevende en leste toneel Minos, Nizus, Ismene, Fokus, Mentor, Dorize, Arsinoë, Agénor, Lyfwacht nizus WAt deert u, dat gy keert in dien bedroefden staat? dorize Leest gy de reden niet uit myn ontstelt gelaat? ô Ramp! nizus Vaar voort, Dorize. dorize Ik kan my niet verklaaren. Ach! Scilla.... ismene Groote Goon! wat zal ons wedervaaren!
[pagina 120]
dorize 1915[regelnummer] Zy leeft niet meer. ismene Helaas! minos Verhaal haar doodt. fokus Vaar voort. dorize Zy heeft zich voor myn oog zoo derelyk vermoordt. fokus ô Gruwelyk besluit!Ga naar voetnoot1917 minos Verhaal d'omstandigheden. dorize Gy zaagt haar uit uw tent, myn heer, vol wanhoop treeden. Haar vloeken toonden u de driften van haar hart.Ga naar voetnoot1919 1920[regelnummer] Kom, sprakze, kom, Dorize, en deel in Scillaas smart, Verlaat my niet; gy hebt my blyk van trou gegeeven. Kom laat ons nu voor 't lest langs dezen oever streeven:Ga naar voetnoot1922 Hier hebt gy menigmaal voordezen handt aan handt Met my gewandelt eer myn vyandt was gelandt. 1925[regelnummer] Hier heb ik u 't geheim van myne ziel ontslooten,Ga naar voetnoot1925 Maar in een anderen staat. nu leggen Minos vlootenGa naar voetnoot1926
[pagina 121]
Gereedt om hem naar 't ryk te voeren over zee: Hy keert, en laat my hier, maar voer' myn schaduw mee;Ga naar voetnoot1928 Zy zal om 't paviljoen, gelyk een nachtspook, waaren,Ga naar voetnoot1929 1930[regelnummer] En in den slaap zyn geest ontrusten op de baaren. Ach! was die ryksvloot, als getuige van myn schandt En tempelschennis, nooit verscheenen aan myn strandt! Ziet gy myn schelmstuk in de purpre watervaanenGa naar voetnoot1933 Niet levende afgebeeldt? barst uit, barst uit, myn traanen, 1935[regelnummer] En spoelt die schantvlek af. en gy, Alkathoë, Myn vaderlyke stadt, in oorlog en in vreê Van elk verheerlykt, smoor voor 't oog der nagebuurenGa naar voetnoot1937 Myn misdaadt onder 't puin van uw gesloopte muuren. En gy myn vader, dien ik eeuwig ben verpligt, 1940[regelnummer] Die my door 't voorbeeldt van uw leven hebt gesticht,Ga naar voetnoot1940 (Ach! hadde ik u gevolgt!) vergeef myn trouloosheden. Zoo spreektze, en trekt gezwint een moortpriem uit haar kleeden,Ga naar voetnoot1942 En drukt hem, eer ik 't merke, in 't hygende ingewandt.Ga naar voetnoot1943 Zy zygt in mynen arm, en uit myn' arm in 't zandt, 1945[regelnummer] Bevochtigt door haar bloet. ik schrik, en buig my neder Ter aarde, en gryp den pook: maar aanstonts ruktze wederGa naar voetnoot1946 Dat moorttuig uit myn handt, en kust het bloedig staal. ô Werktuig, zegt ze, van myn leste zegepraal, Ik hadde u uit de stadt tot noothulp meêgenomen, 1950[regelnummer] Onkundig wat my door myn min mogt overkomen: Nu hebt gy door myn handt 't gewenschte werk verricht. Hier zwygtze, en geeft den geest, en ik sluit haar gezigt.Ga naar voetnoot1952 ismene Myn zuster, ach! wat heeft uw razerny bedreeven? Gy roofde ons heiligdom, en na dien roof, u 't leven,
[pagina 122]
nizus 1955[regelnummer] Schoon zy myn rampen heeft veroorzaakt door haar feit, Noch voel ik dat natuur van binnen voor haar pleit.Ga naar voetnoot1956 minos Verban die tederheit, myn heer, uit uw gedachten:Ga naar voetnoot1957-58 Die zoo haar vaderlandt verraadt, verdient geen klagten. Kom, volg, wy zullen u geleiden naar den troon, 1960[regelnummer] Maar eerst dit huwelyk voltrekken voor de Goôn. Einde van het vyfde en leste Bedryf	voetnoot1601 Men heeft my niet misleidt: klaarblijkelijk het antwoord op een tegenwerping van Scilla in het voorafgaande deel van het gesprek. voetnoot1604 trou: huwelijk. voetnoot1605 onthaalen: behandelen. voetnoot1609 't geheim van zyn gedachten: zijn hartsgeheim, nl. zijn gevoelens voor Ismene. voetnoot1610 wy: pluralis majestatis. voetnoot1611 dodelyke: fatale; in zyn bloet: door hem te doden. voetnoot1616 sporelooze: tomeloze, onbeheerste. voetnoot1622 geviert: vereerd. voetnoot1623 vroomheit: deugdzaamheid. voetnoot1625 grooten: hooggeplaatsten. voetnoot1631 daar gy op roemt: die ge zo prijst. voetnoot1632 in spyt van myne min: in weerwil van mijn liefde voor hem. voetnoot1639 vleit: woorden van liefde spreekt. voetnoot1641 dus: zo. voetnoot1642 twyfeling: vertwijfeling, wanhoop. voetnoot1643 vindt: bevindt, acht. voetnoot1646 Dan zoudt ge medelijden hebben met mijn rusteloosheid. voetnoot1648 mist: vergist zich. voetnoot1651 eeren: vereren, aanbidden; gezigt: verschijning. voetnoot1652 gunst: liefde; dier: duur. voetnoot1660 Doorstoot: imperatief, gericht tot ‘myn handt’. voetnoot1661-94 In deze passus komt Scilla tot de erkenning van haar schuld en van de situatie waarin ze is geraakt (agnitio). voetnoot1661 Gehoonde: afgewezen. voetnoot1662 dit kankrent quaadt: de voortwoekerende wanhoop waaraan Scilla ten prooi is. voetnoot1664 de reden: het redelijk denken. voetnoot1666 Vgl. Metam. VIII, 115-16; de koning: Nizus. voetnoot1671 waagen: spreken; schennis: tempelschennis en verraad. voetnoot1673 daar: als. voetnoot1676 een beulin: het geweten als beul, een stereotiepe 17de-eeuwse personificatie. voetnoot1678 haar: nl. van de wanhoop; vrywillig: het moment van de eigen verantwoordelijkheid blijft zelfs hier aanwezig. voetnoot1690 moortpriem: dolk. voetnoot1691 voldoen: genoegdoening schenken (voor mijn misdaad). voetnoot1693 uitvaart: (wijze van) sterven. voetnoot1702 gehengen: toestaan; we horen hier het resultaat van Minos' raadplegen van de goden (vs. 1600). voetnoot1703 legerwichelaar: legerpriester; den uitslag: de volvoering van het bevel der goden. voetnoot1705 Godtspraak: orakelspreuk. voetnoot1706 Zy: al mijn soldaten; voor te komen: te voorkomen, voor te zijn. voetnoot1707 verheerlykt: vereerd. voetnoot1708 ingewandt: gemoed. voetnoot1711 vondt: list; verdicht: fantaseert. voetnoot1714 't koor: (hier:) de tempel (= het gemoed van Minos, waar de godin Ismene wordt vereerd). voetnoot1715 zin: gemoed. voetnoot1716 daar: terwijl daarentegen. voetnoot1718 myn gunst: Minos bedoelt hier gunst in algemene zin, maar Scilla vat in haar redeloze verblinding het woord natuurlijk in de engere betekenis van ‘liefde’ op, vgl. haar reactie; zie ook vs. 1439. voetnoot1719 trou: huwelijk. voetnoot1723 doodbus: urn. voetnoot1724 de zelve: dezelfde. voetnoot1725 ontrustte: rusteloos rondzwervende, ongewroken. voetnoot1727 ontroeren: in beroering brengen. voetnoot1730-31 ‘Prekerige’ nadrukkelijkheid is aan deze sententie (zedeles, levenswijsheid in de vorm van een spreukachtige versregel) ontnomen door de ironie, daarin bestaande dat het Scilla is die hier uitspreekt, die zich immers weinig aan de door haar geformuleerde waarheid heeft laten gelegen liggen; Scilla is zelf waarschuwend exempel van deze waarheid! voetnoot1732 lantkrakkeel: tweedracht, burgertwist. voetnoot1734 verheven sloten: hoge kastelen. voetnoot1735 Dertelheit: (personificatie) lichtzinnigheid. voetnoot1737 ten afgrondt: uit de onderwereld. voetnoot1738 ontsluiten: openen (als een toneel). voetnoot1741 van: voor. voetnoot1744-45 Men lette ook hier op de tragische ironie van deze woorden uit de mond van Scilla. voetnoot1746 Uw dochters: Ariadne en Phaedra zullen volgens de mythe beiden met Theseus Kreta ontvluchten; door op deze en dergelijke toekomstige gebeurtenissen te laten zinspelen verleent Rotgans aan de vervloekingen van Scilla een schijn van profetie; zelfs: zelf. voetnoot1749 spel: voorspel. voetnoot1751 vier: liefde. voetnoot1754 gunsten: liefdesbetuigingen. voetnoot1758 De ravens: raven golden als onheilsboden. voetnoot1762 donderklooten: als kanonskogels gedachte bliksemslagen. voetnoot1772-73 Scilla heeft immers in haar vervloeking het orakel, en de offerdienst van Minos betrokken. voetnoot1772 zelf: zelfs. voetnoot1775 Mentor ziet in het straffen van Scilla een oplossing voor het probleem van het offer; vgl. vs. 1576-77. voetnoot1777 zy: de schuld; bezwaart: verzwaart. voetnoot1782 plaagen: rampen, kwellingen. voetnoot1784 doôn: doodsangsten. voetnoot1788 verwyze: veroordeel. voetnoot1789 beproeven: onderzoeken. voetnoot1791 gespelt: voorspeld. voetnoot1792 de lotbus: bij de rechtspraak in de onderwereld wordt blijkbaar van het lot gebruik gemaakt. voetnoot1803-04 Minos komt hier dicht in de buurt van de calvinistische visie op de relatie tussen het kwaad in de wereld en het godsbestuur (God laat het kwaad toe zonder er de ‘auteur’ van te zijn, vgl. b.v. art. 13 van de Confessio Belgica). voetnoot1809 Natuur: de natuurlijke liefde voor bloedverwanten. voetnoot1813 lasterstuk: misdrijf. voetnoot1814 doemen: veroordelen. voetnoot1820 dat doodlijk vier: die fatale liefde. voetnoot1823 reden: de rede, het redelijk inzicht, het gezond verstand. voetnoot1824 ontworstelde 't geweldt: ontworstelde zich aan de macht van de rede. voetnoot1827-29 In deze regels is in het beeld van de rechtspraak Minos' liefde de beklaagde, zijn edelmoedigheid aanklager, zijn geweten de vonnis sprekende rechter. voetnoot1830-33 Minos schrijft zijn zelfoverwinning aan de goden toe; zijn daad is een genade (weldaadt, vs. 1833), die dankbaarheid vergt. voetnoot1831 togten: hartstochten. voetnoot1844 de reedlykheit: het redelijk denken. voetnoot1854 't gebiedt: de heerschappij. voetnoot1855 doof: dof, glansloos. voetnoot1873 gunst: door Minos in algemene zin bedoeld, door Ismene in de pregnante zin van ‘liefde’ opgevat. voetnoot1878 Ik ben bereid tot de wreedste dood, liever dan dat ik met hem zal trouwen. voetnoot1884 haar: de trouw uit vs. 1883. voetnoot1885 tegens recht: ten onrechte. voetnoot1901 bepaalen: beheersen. voetnoot1905 geweer: wapen. voetnoot1917 d'omstandigheden: (hier:) de toedracht. voetnoot1919 vloeken: vervloekingen. voetnoot1922 dezen oever: de kust van de zeegolf waarbij Alkathoë ligt; streeven: voortgaan. voetnoot1925 Hier: in dit kustgebied (waar het leger van Minos verblijft); 't geheim van myne ziel: mijn hartsgeheim, mijn liefde voor Minos. voetnoot1926 staat: toestand (Scilla bedoelt, dat ze toen nog niet ongelukkig was als nu, maar vol hoop). voetnoot1928 schaduw: schim. voetnoot1929 't paviljoen: fraai versierde kajuit aan de achtersteven. voetnoot1933 purpre: kleur van wraak, bij het zien waarvan Scilla aan haar misdaad herinnerd wordt; watervaanen: scheepsvlaggen. voetnoot1937 Van elk verheerlykt: door ieder geëerd. voetnoot1940 gesticht: onderwezen. voetnoot1942 moortpriem: dolk. voetnoot1943 ingewandt: kan als algemene term voor ‘innerlijk’ hier ook bedoeld zijn in de zin van ‘borst’ of ‘hart’. voetnoot1946 pook: dolk. voetnoot1952 gezigt: ogen. voetnoot1956 Noch: desondanks; natuur: de natuurlijke verbondenheid, hier van vader en dochter; Nizus' vaderschap veroorzaakt medelijden. voetnoot1957-58 Strenge ethiek snijdt haastig de door de stemming van deernis ontstane mogelijkheid van vergoelijking van Scilla's misdaad af.

Vyfde bedryf

Eerste toneel

Twede toneel

Derde toneel

Vierde toneel

Vyfde toneel

Zesde toneel

Zevende en leste toneel